Folliculair lymfoom: Vorm van langzaam groeiende bloedkanker

Het meest voorkomende type bloedkanker is lymfoom, dat ontstaat door een defect in lymfocyten (een soort witte bloedcellen). Een folliculair lymfoom is een langzaam groeiende vorm van kanker met een onbekende oorzaak. Deze aandoening komt vooral voor bij ouderen, hoewel ook een defect in het immuunsysteem mogelijk een rol speelt bij de ontwikkeling ervan. Ongeveer één op de vijf non-Hodgkin-lymfomen is een folliculair lymfoom, dat in elk lichaamsdeel kan ontstaan. De symptomen zijn variabel en kunnen onder andere gezwollen lymfeklieren, nachtzweten en vermoeidheid omvatten. De behandeling van een folliculair lymfoom hangt af van het stadium van de ziekte. Dankzij de beschikbare behandelingen is de prognose in de meeste gevallen goed, al kan de kanker soms terugkeren.

• Type kanker
• Oorzaken van folliculair lymfoom
• Risicofactoren van folliculair lymfoom
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van folliculaire lymfomen
• Radiotherapie
• Monoklonale antilichamen
• Chemotherapie
• Radio-immunotherapie
• Stamceltransplantatie
• Prognose van langzaam groeiende kankercellen
• Complicaties van folliculair lymfoom
• Behandeling gerelateerde complicaties
• Progressie van ziekte
• Relapse
• Impact op levenskwaliteit
• Preventie van folliculair lymfoom
• Algemene gezondheidsmaatregelen
• Preventieve medische zorg
• Veilig omgaan met risicofactoren

Type kanker

Een folliculair lymfoom is een vorm van kanker die de lymfocyten, een soort witte bloedcellen die normaal infecties bestrijden, aantast. Lymfomen worden onderverdeeld in twee hoofdtypen op basis van het soort witte bloedcellen dat wordt aangetast: Hodgkin-lymfoom en non-Hodgkin-lymfoom. Een folliculair lymfoom is een non-Hodgkin-lymfoom dat ontstaat uit de B-lymfocyten of B-cellen. Bij patiënten met een folliculair lymfoom kunnen de aangetaste cellen zich verspreiden naar verschillende delen van het lichaam, zoals de organen, het beenmerg en de lymfeklieren. Op deze plaatsen kunnen tumoren ontstaan.

Oorzaken van folliculair lymfoom

De exacte oorzaak van folliculaire en andere non-Hodgkin-lymfomen is anno augustus 2024 nog niet volledig begrepen. Er zijn geen aanwijzingen dat deze lymfomen erfelijk zijn. Mogelijke risicofactoren zijn radiotherapie, blootstelling aan kankerverwekkende chemicaliën, of bepaalde infecties, maar vaak blijft de oorzaak onbekend.

Risicofactoren van folliculair lymfoom

Folliculaire lymfomen komen vaker voor bij oudere volwassenen. De meeste patiënten zijn gemiddeld 60 jaar oud wanneer de diagnose wordt gesteld. Daarnaast kunnen immuunsysteemaandoeningen zoals HIV, reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen), lupus, of coeliakie (glutenintolerantie) het risico verhogen.

Symptomen

Sommige patiënten ervaren mogelijk geen symptomen van een folliculair lymfoom. Wanneer symptomen aanwezig zijn, kunnen ze bestaan uit:

• een pijnloze zwelling van de lymfeklieren in de nek, de liezen, de buik, of de oksels
• algemene jeuk
• gewichtsverlies
• koorts zonder duidelijke oorzaak
• kortademigheid
• nachtelijk zweten
• vermoeidheid / kankervermoeidheid

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
De arts zal vragen stellen over de medische geschiedenis van de patiënt en de symptomen. Tijdens het lichamelijk onderzoek kan de arts vergrote lymfeklieren opmerken, wat kan duiden op een lymfoom, maar ook andere aandoeningen kan betekenen, zoals een infectie. Verdere diagnostische tests zijn daarom noodzakelijk.

Diagnostisch onderzoek
De arts kan eerst een antibioticum voorschrijven voor enkele weken. Als de zwelling niet afneemt, kan een lymfeklierbiopsie nodig zijn. Hierbij wordt een deel van de lymfeklier, of soms de gehele lymfeklier, verwijderd en onder een microscoop onderzocht. Een folliculair lymfoom wordt gekenmerkt door tumorcellen die in een cirkelvormig of klonterachtig patroon verschijnen onder de microscoop. Deze afwijkende follikels vervangen de normale structuur van de lymfeklier. Meer dan 90% van de patiënten met een folliculair lymfoom vertoont het eiwit CD20 op het oppervlak van de kankercellen. Dit eiwit is een doelwit voor sommige behandelingen.

Na bevestiging van de diagnose door de bloedkanker, kunnen aanvullende onderzoeken worden uitgevoerd, waaronder:

• bloedonderzoek
• beenmergaspiratie
• CT-scan
• PET-scan

Deze onderzoeken helpen bij het bepalen van het kankerstadium en het in kaart brengen van de getroffen lichaamsdelen, wat essentieel is voor het vaststellen van de meest geschikte behandeling.

Behandeling van folliculaire lymfomen

Als er geen symptomen zijn, kan de arts besluiten om de patiënt nauwlettend te volgen (waakzaam beleid).

Een behandeling is echter nodig wanneer:

• de lymfeklieren blijven groeien
• de patiënt een laag aantal bloedcellen heeft
• de patiënt gewicht verliest
• de patiënt koorts of nachtelijk zweten ervaart

Radiotherapie

Radiotherapie vernietigt kankercellen door middel van straling, die afkomstig kan zijn van een energetische straal of van materiaal dat de arts in of nabij de kanker plaatst. Folliculaire lymfomen reageren vaak goed op radiotherapie. In sommige gevallen kan de kanker volledig verdwijnen. Bij vroege stadia van kanker kan radiotherapie soms de enige behandeling zijn. In gevorderde stadia zijn vaak aanvullende behandelingen nodig.

Monoklonale antilichamen

Monoklonale antilichamen zijn medicijnen die gericht zijn op het doden van kankercellen terwijl ze minimale schade aan normaal weefsel veroorzaken. Rituximab (Rituxan) en obinutuzumab (Gazyva) zijn voorbeelden die effectief kunnen zijn bij het behandelen van folliculaire lymfomen. Deze medicijnen worden meestal intraveneus toegediend en kunnen ook als onderhoudstherapie worden gebruikt om de groei van het lymfoom te vertragen. De toediening kan enkele uren duren omdat de medicatie langzaam wordt toegediend.

Chemotherapie

Chemotherapie wordt vaak toegediend via een ader of als pil. Het bereikt de bloedbaan en daarmee de meeste delen van het lichaam, waardoor het effectief is tegen lymfoom. Het kan worden gebruikt in combinatie met andere behandelingen, afhankelijk van het stadium en de ernst van de ziekte.

Radio-immunotherapie

Bij radio-immunotherapie ontvangt de patiënt het medicijn Y90 ibritumomab tiuxetan (Zevalin) via een ader. Dit medicijn levert straling direct af op een eiwit dat zich op kankercellen bevindt. Deze therapie kan worden ingezet als het lymfoom terugkeert of niet reageert op chemotherapie.

Stamceltransplantatie

Een stamceltransplantatie kan worden overwogen als het folliculaire lymfoom terugkeert. De stamcellen kunnen afkomstig zijn van de eigen cellen van de patiënt of van een donor. Naaste familieleden zoals broers of zussen hebben de grootste kans om een goede match te zijn. Indien dit niet mogelijk is, kan de patiënt worden opgenomen in een donorregister. Voorafgaand aan de transplantatie krijgt de patiënt vaak hoge doses chemotherapie, wat enkele bijwerkingen kan veroorzaken zoals misselijkheid en mondzweren. Na de chemotherapie worden de stamcellen via een ader toegediend, wat geen pijn doet. Het duurt ongeveer twee tot zes weken voordat de stamcellen beginnen met het maken van nieuwe bloedcellen, en de patiënt moet mogelijk worden opgenomen in het ziekenhuis of regelmatig op controle komen. Het kan zes maanden tot een jaar duren voordat het aantal normale bloedcellen weer op peil is.

Prognose van langzaam groeiende kankercellen

Een folliculair lymfoom is een langzaam groeiende kanker, en de vooruitzichten zijn over het algemeen positief dankzij de verbeterde behandelingsopties. Veel patiënten reageren goed op de behandeling en blijven jarenlang ziektevrij. Hoewel folliculaire lymfomen vaak terugkeren, kunnen de meeste patiënten langdurige remissie ervaren. Ongeveer 30% tot 40% van de folliculaire lymfomen kunnen zich na verloop van tijd gedragen als of transformeren in meer agressieve vormen van lymfoom die snellere en intensievere behandeling vereisen.

Complicaties van folliculair lymfoom

Hoewel folliculaire lymfomen vaak langzaam groeien en de prognose meestal positief is, kunnen er verschillende complicaties optreden:

• Behandeling gerelateerde complicaties

• Infecties: Chemotherapie en andere behandelingen kunnen het immuunsysteem verzwakken, waardoor patiënten vatbaarder worden voor infecties.
• Bijwerkingen van chemotherapie: Deze kunnen misselijkheid, vermoeidheid, haaruitval, en mondzweren omvatten.
• Bijwerkingen van radiotherapie: Mogelijke effecten zijn huidirritatie en vermoeidheid. Langdurige blootstelling kan ook leiden tot secundaire kankers op de behandelde gebieden.

• Progressie van ziekte

• Transformatie naar agressievere vormen: Ongeveer 30% tot 40% van de folliculaire lymfomen kunnen zich ontwikkelen tot meer agressieve vormen van lymfoom die moeilijker te behandelen zijn en een intensievere therapie vereisen.

• Relapse

• Terugkeer van de ziekte: Ondanks succesvolle initiële behandeling kan het folliculair lymfoom terugkeren. Dit kan de noodzaak van aanvullende behandelingen of een herhaling van de behandeling met chemotherapie of andere therapieën met zich meebrengen.

• Impact op levenskwaliteit

• Chronische vermoeidheid: Veel patiënten ervaren langdurige vermoeidheid, zelfs na beëindiging van de behandeling.
• Psychologische impact: De diagnose en behandeling van kanker kunnen leiden tot angst, depressie, en andere emotionele uitdagingen.

Preventie van folliculair lymfoom

Aangezien de exacte oorzaak van folliculaire lymfomen nog niet volledig bekend is, zijn er geen specifieke methoden voor het voorkomen van deze ziekte. Er zijn echter algemene maatregelen die kunnen bijdragen aan een gezonder leven en mogelijk het risico op verschillende soorten kanker kunnen verminderen:

Algemene gezondheidsmaatregelen

• Gezonde levensstijl: Volg een evenwichtig voedingspatroon, oefen regelmatig, en houd een gezond gewicht om het algemene risico op kanker te verminderen.
• Rookstop: Vermijd roken en blootstelling aan tabaksrook, aangezien roken een bekende risicofactor is voor verschillende kankersoorten.
• Beperk alcoholconsumptie: Matig alcoholgebruik kan bijdragen aan het verminderen van het risico op kanker.

Preventieve medische zorg

• Reguliere controles: Regelmatige medische controles kunnen helpen bij het vroegtijdig opsporen van afwijkingen of symptomen die kunnen wijzen op een lymfoom of andere ziekten.
• Immunisatie: Zorg voor vaccinaties tegen virussen die het immuunsysteem kunnen aantasten, zoals hepatitis B en Epstein-Barr virus, wat mogelijk gerelateerd is aan bepaalde lymfomen.

Veilig omgaan met risicofactoren

• Bescherming tegen chemische stoffen: Beperk blootstelling aan kankerverwekkende chemicaliën op de werkplek of in de omgeving waar mogelijk.
• Veilig omgaan met straling: Minimaliseer onnodige blootstelling aan radiotherapie en andere vormen van straling door bewust om te gaan met medische en andere vormen van stralingsbronnen.

Lees verder

• Lymfoom: Soorten en symptomen van kanker van lymfocyten
• Hodgkin-lymfoom: Kanker van lymfesysteem
• Non-Hodgkin lymfoom: Kanker in lymfocyten van immuunsysteem
• Mantelcellymfoom: Vorm van lymfeklierkanker
• Beenmergkanker: Kanker van bloedcellen