Folliculair lymfoom: Vorm van langzaam groeiende bloedkanker

Het meest voorkomende type bloedkanker is een lymfoom, dat ontstaat door een defect in lymfocyten (soort witte bloedcellen). Een folliculair lymfoom is een type langzaam groeiende vorm van kanker met onbekende oorzaak. Ouderen krijgen het vaakst te maken met de ziekte, al speelt een defect in het immuunsysteem mogelijk ook een rol bij de ontwikkeling van de ziekte. Ongeveer één op de vijf non-Hodgkin-lymfomen zijn folliculaire lymfomen, die mogelijk in elk lichaamsdeel ontstaan. De symptomen zijn variabel en bestaan uit bijvoorbeeld gezwollen lymfeklieren, nachtzweten en vermoeidheid. De behandeling van een folliculair lymfoom is afhankelijk van onder andere het stadium van de ziekte. Dankzij de behandeling is de prognose in de meeste gevallen goed, al keert de kanker soms wel terug.

• Type kanker
• Oorzaken van folliculair lymfoom
• Risicofactoren van vorm van bloedkanker
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van folliculaire lymfomen
• Radiotherapie
• Monoklonale antilichamen
• Chemotherapie
• Radio-immunotherapie
• Stamceltransplantatie
• Prognose van langzaam groeiende kankercellen

Type kanker

Een folliculair lymfoom is een vorm van kanker die de lymfocyten (soort witte bloedcellen die normaal gesproken helpen bij het bestrijden van infecties) aantast. Een lymfoom is opgedeeld in een twee soorten, gebaseerd op het soort witte bloedcellen die worden getroffen, met name een Hodgkin-lymfoom en een non-Hodgkin-lymfoom. Een folliculair lymfoom is een non-Hodgkin-lymfoom afkomstig van de B-lymfocyten of B-cellen. Bij patiënten met een folliculair lymfoom reizen de zieke bloedcellen mogelijk naar veel lichaamsdelen, zoals de organen, het beenmerg en de lymfeklieren. De bloedcellen vormen op deze plaatsen mogelijk tumoren.

Oorzaken van folliculair lymfoom

Artsen weten niet wat de oorzaak is van folliculaire en andere non-Hodgkin-lymfomen anno oktober 2020. Ze komen niet voor in de familie. Radiotherapie, kankerverwekkende chemicaliën of bepaalde infecties liggen mogelijk aan de oorzaak van een folliculair lymfoom, maar vaak is er geen bekende oorzaak aanwezig.

Risicofactoren van vorm van bloedkanker

De ziekte komt vaker voor naarmate patiënten verouderen. De meeste patiënten zijn gemiddeld zestig jaar als de arts de diagnose van een folliculair lymfoom stelt. Patiënten krijgen eveneens vaker te maken met de ziekte wanneer ze lijden aan volgende immuunsysteemaandoeningen: hiv, reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen), lupus of coeliakie (glutenintolerantie).

Symptomen

Mogelijk ervaart een patiënt geen symptomen van een folliculair lymfoom. Symptomatische patiënten ervaren één of meer van volgende symptomen:

• een pijnloze zwelling van de lymfeklieren in de nek, de liezen, de maag of de oksels
• gegeneraliseerde jeuk
• gewichtsverlies
• koorts van onbekende oorzaak
• kortademigheid
• nachtelijk zweten
• vermoeidheid / kankervermoeidheid

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
De arts stelt een aantal vragen aan de patiënt over de medische geschiedenis, maar ook over de symptomen. Vervolgens voert hij een lichamelijk onderzoek uit waarbij hij de vergrote lymfeklieren opmerkt. Dit is een teken dat echter vaak andere oorzaken heeft, bijvoorbeeld een infectie. Daarom zijn verdere onderzoeken vereist.

Diagnostisch onderzoek
De arts geeft eerst een antibioticum voor enkele weken mee, maar wanneer deze niet krimpt na enkele weken, is een lymfeklierbiopsie van een deel van de lymfeklier of anders de hele lymfeklier nodig. Onder een microscoop wordt vervolgens het weefselbiopt bekeken, hetgeen de aanwezigheid van een folliculair lymfoom onthult. Een folliculair lymfoom is een B-cel lymfoom gekenmerkt door tumorcellen die verschijnen in een cirkelvormig of klonterachtig patroon onder de microscoop. Deze onregelmatig gevormde follikels vervangen de normale structuur van een lymfeklier. Meer dan 90% van de patiënten met een folliculair lymfoom hebben het eiwit CD20 op het oppervlak van de kankercellen. Dit eiwit is een doelwit voor sommige soorten behandeling.

Heeft de arts de bloedkanker gediagnosticeerd, dan zet hij nog verdere onderzoeken in:

• een bloedonderzoek
• een beenmergaspiratie
• een CT-scan
• een PET-scan

Dankzij deze onderzoeken is de arts in staat om het kankerstadium te bepalen en de getroffen lichaamsdelen in kaart te brengen. Hierdoor kan de arts beslissen of de patiënt een behandeling nodig heeft en welke behandelingsoptie dan geschikt is.

Behandeling van folliculaire lymfomen

Als de patiënt geen symptomen heeft, volgt de arts de patiënt nauwlettend op (waakzaam beleid).

Een behandeling is nodig als:

• de lymfeklieren steeds groter worden
• de patiënt een laag aantal bloedcellen heeft
• de patiënt gewicht verliest
• de patiënt koorts of nachtelijk zweten ervaart

Radiotherapie

Radiotherapie doodt kankercellen. De straling komt van een energetische straal, vergelijkbaar met een röntgenfoto, of van materiaal dat de arts in of nabij de kanker in het lichaam plaatst. Een folliculair lymfoom reageert goed op radiotherapie. In sommige gevallen verdwijnt de kanker. Als de patiënt zich in een vroeg kankerstadium bevindt, is radiotherapie mogelijk de enige behandelingsvorm. In een gevorderd kankerstadium zijn vaak ook andere kankerbehandelingen nodig.

Monoklonale antilichamen

Dit zijn medicijnen die werken als ziektebestrijdende cellen. Voor de meeste patiënten werkt rituximab (Rituxan) en obinutuzumab (Gazyva) goed om lymfoomcellen te doden terwijl ze weinig schade toebrengen aan normale lichaamsweefsels. Het heeft ook minder bijwerkingen dan chemotherapie. De patiënt krijgt soms intraveneus (via een ader) rituximab als onderhoudstherapie om de groei van lymfoom te vertragen. Het doseringsschema is individueel bepaald. Omdat de medicatie langzaam gegeven moet worden, duurt het vaak enkele uren voordat de medicatie is toegediend.

Chemotherapie

Meestal krijgt de patiënt chemotherapie via een ader of als een pil. Omdat het de bloedbaan bereikt en de meeste lichaamsdelen bereikt, werkt chemotherapie zeer goed voor lymfoom.

Radio-immunotherapie

De patiënt krijgt het medicijn Y90 ibritumomab tiuxetan (Zevalin) via een ader toegediend. Het levert rechtstreeks stralen op een eiwit dat zich op kankercellen bevindt. De arts zet deze therapie in als het lymfoom terugkeert of niet reageert op chemotherapie.

Stamceltransplantatie

Een stamceltransplantatie gebruikt de arts voornamelijk als een folliculair lymfoom terugkeert. Ze komen uit de eigen stamcellen of uit het beenmerg van een donor. Naaste familieleden, zoals de broer of zus, zijn de beste kansen op een goede match. Als dat niet lukt, moet de patiënt op een lijst van potentiële donors van vreemden komen. Vóór de transplantatie moet de patiënt wellicht ongeveer één à twee weken een behandeling met hoge doses chemotherapie krijgen. Dit is soms moeilijk voor de patiënt omdat chemotherapie bijwerkingen veroorzaakt, zoals misselijkheid en zweertjes in de mond. Wanneer de hoge dosis chemo is voltooid, start de transplantatie. De nieuwe stamcellen worden via een ader gegeven. De patiënt voelt geen pijn en is wakker terwijl dit gebeurt. Na de transplantatie duurt het twee tot zes weken voordat de stamcellen zich vermenigvuldigen en beginnen met het maken van nieuwe bloedcellen. Gedurende deze tijd is een ziekenhuisopname vereist of anders moet de patiënt elke dag naar het ziekenhuis in deze periode. Het duurt zes maanden tot één jaar voordat het aantal normale bloedcellen in het lichaam terugkeert naar wat het zou moeten zijn.

Prognose van langzaam groeiende kankercellen

Een folliculair lymfoom is een langzaam groeiende kanker waarbij patiënten langer ziektevrij leven dankzij nieuwe en betere behandelingen. De meeste patiënten reageren goed op de behandeling maar ook een behandeling voor een herval van kanker. Na de behandeling blijven veel patiënten jarenlang ziektevrij, hoewel de bloedkanker meestal terugkeert. In de loop van de tijd gedraagt 30% tot 40% van de folliculaire lymfomen zich als of verandert deze in andere vormen van een lymfoom die sneller groeien en een intensieve behandeling nodig hebben.

Lees verder

• Lymfoom: Soorten en symptomen van kanker van lymfocyten
• Hodgkin-lymfoom: Kanker van lymfesysteem
• Non-Hodgkin lymfoom: Kanker in lymfocyten van immuunsysteem
• Mantelcellymfoom: Vorm van lymfeklierkanker
• Beenmergkanker: Kanker van bloedcellen