Caplan-syndroom: Stoflong met reumatoïde artritis

Het Caplan-syndroom is een beroepsziekte die voorkomt bij mijnwerkers met reumatoïde artritis (RA). Zij ontwikkelen naast RA ook nog pneumoconiose (stoflong). Bij de blootstelling aan de mijnbouwstof asbest, kool of silica, zijn de longen ontstoken en gezwollen en tevens ontstaat hierin littekenvorming. Patiënten met reumatoïde artritis voorkomen best de blootstelling aan gevaarlijke stoffen om deze longaandoening te voorkomen. Anthony Caplan, een Brits arts, beschreef deze aandoening voor het eerst in 1953.

• Synoniemen Caplan-syndroom
• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen Caplan-syndroom

Het Caplan-syndroom is eveneens gekend als:

• pneumoconiose bij mijnwerkers reumatoïde pneumoconiose

Epidemiologie

De incidentie bedraagt circa 1 op 100.000 mensen (oktober 2020) maar de incidentie zal waarschijnlijk afnemen naarmate de kolenmijnindustrie achteruitgaat.

Oorzaken

Het Caplan-syndroom is het gevolg van het inademen van mijnbouwstof (silica, asbest en kool). Dit veroorzaakt ernstige longfibrose (littekenvorming in longen met kortademigheid) waardoor het voor de longen moeilijk is om zuurstof naar de bloedbaan te voeren. Dit resulteert in een ontsteking wat leidt tot de plotse ontwikkeling van vele kleine longknobbels van 5 tot 50 mm in de bovenste longkwabben.

Risicofactoren

De belangrijkste risicofactoren voor het ontwikkelen van het Caplan-syndroom zijn beroepsmatige blootstelling aan longschadelijke stoffen zoals silica, asbest en koolstof, vooral in combinatie met een bestaande diagnose van reumatoïde artritis. Langdurige blootstelling aan deze stoffen in combinatie met andere omgevingsfactoren kan het risico verhogen.

Symptomen

De symptomen zijn vergelijkbaar met milde astma. De patiënt lijdt aan kortademigheid, moet hoesten en heeft last van een piepende ademhaling (stridor). Daarnaast treedt zwelling en pijn op aan de gewrichten (door reumatoïde artritis) waar de patiënt voor 's morgens last van heeft. Reumatoïde artritis is een chronische auto-immuunaandoening met een ontsteking van gewrichten en andere organen. Ook heeft de patiënt huidknobbeltjes, zogenaamde reumatoïde knobbeltjes. Deze bultjes bevinden zich onder de huid.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen kunnen een verslechtering van de ademhalingssymptomen zijn, zoals toenemende kortademigheid, verergering van de hoest of veranderingen in het piepen bij ademhalen. Het is belangrijk om deze symptomen onmiddellijk te rapporteren aan een arts, vooral als ze gepaard gaan met koorts of algemene malaise, aangezien deze symptomen kunnen wijzen op een ernstigere aandoening of complicatie.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek De arts bevraagt de patiënt inzake zijn medische geschiedenis en ook wenst hij informatie over de huidige en vorige loopbaan. Mogelijk zijn er ook andere bronnen van blootstelling aan de mijnbouwstof die de arts wenst te kennen. De arts onderzoekt de patiënt via een lichamelijk onderzoek en daarbij kijkt hij specifiek naar de huidafwijking en de pijnlijke en gezwollen gewrichten. Deze wijzen reeds in de richting van het Caplan-syndroom, maar verdere onderzoeken zijn nodig om dit te bevestigen.

Diagnostisch onderzoek Andere diagnostische onderzoeken omvatten een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto) en gewrichten, een CT-scan van de borstkas, een longfunctieonderzoek, en een reumatoïde factor-test. Daarnaast geeft een spirometrie informatie over de longfunctie.

Differentiële diagnose Vaak verwart de arts het Caplan-syndroom met silicose of asbestose. Ook wijst een röntgenfoto van de borstkas vaak op tekenen van tuberculose. Pleura-effusie (vochtophoping tussen borstvlies en longvlies), longknobbeltjes, pulmonale hypertensie en pulmonale artritis zijn de andere differentiële diagnose van Caplan-syndroom.

Behandeling

De behandeling gebeurt vooral ondersteunend bij het niet te genezen Caplan-syndroom. De patiënt stopt met roken want dit verergert de symptomen. Hij stopt ook met de blootstelling aan het kolengruis. Verder krijgt de patiënt een behandeling met medicatie (corticosteroïden).

Prognose

Het Caplan-syndroom kent een goede prognose. Zelden komen ernstige ademhalingsproblemen voor of ontstaat arbeidsongeschiktheid als gevolg van longproblemen.

Complicaties

Mogelijke complicaties omvatten een verhoogd risico voor tuberculose en progressieve massale fibrose (littekens in de longen).

Preventie

Preventie van het Caplan-syndroom omvat het vermijden van blootstelling aan schadelijke mijnbouwstoffen zoals silica, asbest en koolstof. Voor mijnwerkers met reumatoïde artritis is het cruciaal om maatregelen te nemen om verdere blootstelling aan deze stoffen te voorkomen. Dit kan onder andere door gebruik te maken van beschermende ademhalingsapparatuur en door het opvolgen van veiligheidsprotocollen in mijnwerkomgevingen.

Lees verder

• Reumatoïde artritis: Ontsteking van gewrichten en organen