Barotitis: Ooraandoening door snelle drukverandering in oor

Tijdens het reizen met het vliegtuig, het duiken, of bij een snelle klim of afdaling tijdens een autorit, kan barotitis ontstaan. Dit is een ooraandoening waarbij plotse veranderingen in de luchtdruk problemen veroorzaken met de buis van Eustachius in het oor. Barotitis komt voor bij ongeveer één op de vier baby’s of jonge kinderen die te maken krijgen met deze snelle drukveranderingen, al komt dit ook voor bij volwassenen. Oorpijn en tijdelijk gehoorverlies zijn enkele symptomen van de aandoening. Enkele eenvoudige tips kunnen deze vervelende en pijnlijke problemen verhelpen of voorkomen.

• Synoniemen barotitis
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken: Door snelle drukveranderingen in het oor
• Risicofactoren ooraandoening
• Risicogroepen
• Symptomen: Oorpijn en tijdelijk gehoorverlies
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Tips bij het reizen
• Prognose barotrauma
• Complicaties
• Preventie van barotitis
• Praktische tips voor het leven met / omgaan met barotitis
• Vermijd plotselinge drukveranderingen
• Pas de Valsalva-manoeuvre toe
• Gebruik een oorstop tijdens het vliegen
• Behandel infecties direct
• Neem rust na activiteiten die drukverandering veroorzaken
• Volg controleafspraken met je arts
• Misvattingen rond barotitis
• Barotitis komt alleen voor bij duikers
• Barotitis is niet pijnlijk
• Iedereen krijgt barotitis bij drukveranderingen
• Je kunt niets doen om barotitis te voorkomen
• Barotitis veroorzaakt geen blijvende schade
• Barotitis treft alleen volwassenen
• Als je eenmaal barotitis hebt gehad, krijg je het altijd opnieuw

Synoniemen barotitis

Barotitis is ook bekend als 'barotrauma' en de medische term 'aerotitis (media)'.

Epidemiologie

Barotitis is een aandoening die ontstaat door drukveranderingen in het middenoor, vaak geassocieerd met veranderingen in omgevingsdruk, zoals tijdens het vliegen, duiken of snel op- of afsteken. Het komt relatief vaak voor bij mensen die zich blootstellen aan plotselinge veranderingen in druk, maar de exacte prevalentie is moeilijk te bepalen omdat niet alle gevallen klinisch worden gediagnosticeerd.

Incidentie van barotitis
Barotitis komt vooral voor bij duikers en mensen die vliegen. Duikers ervaren vaak de aandoening als gevolg van het snel op- of afduiken, waarbij de druk in de oren niet snel genoeg kan worden aangepast aan de omgevingsdruk. Vliegtuigpassagiers, vooral diegenen die in een cabine met een lagere druk reizen, kunnen ook last hebben van barotitis, vooral tijdens het opstijgen en landen wanneer de druk snel verandert. Volgens sommige studies heeft ongeveer 20% van de vliegtuigpassagiers last van een of andere vorm van barotitis tijdens hun vlucht.

Risico’s bij bepaalde groepen
De aandoening komt vaker voor bij mensen met bestaande oorproblemen, zoals verkoudheid, allergieën of sinusitis, omdat deze aandoeningen de buis van Eustachius kunnen blokkeren en het vermogen van het oor om drukveranderingen te compenseren verminderen. Ouderen en jonge kinderen kunnen ook een verhoogd risico lopen door anatomische verschillen in de buis van Eustachius of omdat zij mogelijk moeite hebben om hun oren goed te ontlasten bij drukveranderingen.

Mechanisme

Barotitis ontstaat wanneer de druk in het middenoor niet goed in balans is met de omgevingsdruk. Het mechanisme omvat meestal een verstoring van de buis van Eustachius, het kanaal dat verantwoordelijk is voor het reguleren van de luchtdruk in het middenoor.

De rol van de buis van Eustachius
De buis van Eustachius is een buis die de keel met het middenoor verbindt. Normaal gesproken regelt deze buis de druk in het middenoor door lucht in het oor te laten stromen en overtollige lucht af te voeren. Bij barotitis is de buis van Eustachius geblokkeerd door zwelling of verstopping, vaak veroorzaakt door een verkoudheid, allergieën, of sinusinfecties. Dit verhindert de normale drukregulatie, wat leidt tot pijn, ongemak en in sommige gevallen schade aan de structuren van het oor.

Oorzaken van drukveranderingen
De meest voorkomende oorzaak van barotitis is een plotselinge verandering in luchtdruk, zoals tijdens het vliegen of duiken. Deze drukveranderingen kunnen snel optreden, en als de buis van Eustachius niet goed functioneert, kan het moeilijk zijn om de druk in het middenoor snel aan te passen, wat leidt tot de symptomen van barotitis.

Oorzaken: Door snelle drukveranderingen in het oor

Bij een barotrauma ontstaat een vervorming van het trommelvlies als gevolg van een verschil in luchtdruk tussen de buitenwereld en het middenoor. Normaal blijft de druk aan beide kanten van het trommelvlies gelijk door lucht die het middenoor in- en uitstroomt via de buis van Eustachius. De buis van Eustachius is echter smal, waardoor dit niet lukt bij een snelle stijging of daling.

Risicofactoren ooraandoening

Reizen met het vliegtuig, een snelle klim of afdaling tijdens een autorit, of duiken zijn voorbeelden waarbij plotse drukveranderingen in het oor ontstaan. Barotitis van het middenoor is ook de meest voorkomende bijwerking van hyperbare zuurstoftherapie, een behandelingstechniek voor vele aandoeningen en infecties zoals onder andere CO-vergiftiging, een duikongeval, slecht genezende wonden of een botinfectie. Baby’s en kleine kinderen zijn erg gevoelig voor barotitis omdat bij hen de buis van Eustachius extra nauw is. Patiënten met een verstopte neus lijden bovendien sneller aan een barotrauma.

Risicogroepen

Hoewel barotitis iedereen kan treffen die blootstaat aan drukveranderingen, zijn er bepaalde risicogroepen die vatbaarder zijn voor het ontwikkelen van deze aandoening.

Duikers en vliegtuigpassagiers
Duikers zijn een van de meest voorkomende risicogroepen voor barotitis, omdat ze zich vaak blootstellen aan snel wisselende drukken. De kans op barotitis is groter wanneer de duiker snel stijgt of daalt, wat leidt tot een plotse verandering in de omgevingsdruk. Vliegtuigpassagiers, vooral degenen die in een lage drukcabine reizen, kunnen ook vaak last hebben van barotitis, vooral tijdens het opstijgen en landen, wanneer de luchtdruk het snelst verandert.

Mensen met verstopte Eustachiusbuis
Patiënten met aandoeningen zoals allergieën, sinusitis, verkoudheid of infecties van de bovenste luchtwegen hebben een verhoogd risico op barotitis. Deze aandoeningen kunnen de Eustachiusbuis blokkeren of de werking ervan verstoren, waardoor het moeilijker wordt om drukveranderingen te compenseren. In dergelijke gevallen kunnen zelfs kleine drukveranderingen leiden tot barotitis.

Kinderen en ouderen
Kinderen zijn vatbaarder voor barotitis door de anatomische kenmerken van hun Eustachiusbuis, die vaak smaller is dan die van volwassenen. Dit maakt het moeilijker voor kinderen om hun oren te ontlasten bij drukveranderingen. Ouderen kunnen een verhoogd risico hebben vanwege verzwakte immuunsystemen of de aanwezigheid van chronische ziekten die de buis van Eustachius kunnen beïnvloeden.

Symptomen: Oorpijn en tijdelijk gehoorverlies

Milde symptomen
De patiënt kan last hebben van milde tot soms ernstige oorpijn en een verstopt gevoel in het oor. Daarnaast kan hij last hebben van verstopte oren, oorsuizen (tinnitus aurium) en tijdelijk gehoorverlies / plotselinge doofheid. Ook aangezichtspijn van tandheelkundige oorsprong is mogelijk bij een gewijzigde luchtdruk.

Ernstige symptomen
In sommige gevallen is het verstandig om professionele medische hulp in te schakelen. Deze ernstige symptomen kunnen wijzen op een gescheurd trommelvlies of een scheur in de ingang van het slakkenhuis:

• aanhoudend gehoorverlies of plotselinge doofheid
• aanhoudende symptomen (langer dan drie tot vijf uur nadat de normale luchtdruk weer op peil is)
• braken
• duizeligheid
• een afscheiding of vocht uit het oor (otorree)
• een drukkend gevoel in het hoofd
• erg veel oorpijn

Alarmsymptomen

Barotitis kan zich op verschillende manieren manifesteren. Symptomen variëren van mild ongemak tot ernstige pijn en gehoorverlies. Het is belangrijk om de symptomen te herkennen, zodat behandeling tijdig kan worden gestart.

Pijn en ongemak in het oor
Een van de eerste tekenen van barotitis is vaak een doffe pijn in het oor die erger kan worden bij veranderingen in luchtdruk, zoals tijdens het stijgen of landen in een vliegtuig of bij duiken. Deze pijn kan tijdelijk zijn, maar in sommige gevallen kan het blijven aanhouden, vooral als de druk in het oor niet snel wordt verlicht.

Gehoorverlies
Gehoorverlies is een veelvoorkomend symptoom van barotitis, veroorzaakt door de ophoping van lucht of vloeistof in het middenoor. Dit kan leiden tot tijdelijke gehoorverlies, dat vaak verdwijnt zodra de druk weer in balans is. Bij sommige patiënten kan echter permanent gehoorverlies optreden als gevolg van ernstige schade aan het middenoor.

Duizeligheid of een gevoel van verstopt oor
Barotitis kan ook leiden tot duizeligheid of een gevoel van verstopt oor. Dit wordt vaak veroorzaakt door de verstoring van de druk in het oor, wat het evenwicht beïnvloedt. Het gevoel van verstopping kan gepaard gaan met een verminderd gehoor, en in sommige gevallen kan het zelfs gepaard gaan met misselijkheid.

Diagnose en onderzoeken

Normaal gesproken is barotitis mild en is een huisartsbezoek niet nodig. In geval van ernstige of aanhoudende symptomen onderzoekt de arts het aangetaste oor via otoscopie (inwendig kijkonderzoek van het oor). Hij bepaalt dan of er vocht zich achter het trommelvlies bevindt of dat er schade aan is. Het gehoor kan getest worden met een stemvorktest. Vermoedt de arts dat de patiënt lijdt aan een andere ooraandoening, dan verwijst hij de patiënt door naar een KNO-arts die dan op zijn beurt een uitgebreid gehooronderzoek en een drukmeting in het oor uitvoert.

Behandeling

De behandeling van barotitis is gericht op het verlichten van de symptomen en het herstellen van de normale druk in het middenoor.

Drukverlichtingstechnieken
Een van de eerste behandelingsopties is het toepassen van drukverlichtingstechnieken, zoals het ‘kauwen’ of ‘slikken’, of het uitvoeren van de Valsalva-manoeuvre (het voorzichtig uitblazen van lucht met de neus dichtgeknepen). Dit kan helpen om de druk in het middenoor weer in balans te brengen en de symptomen te verlichten.

Medicamenteuze behandeling
Als de druk niet verlicht wordt door eenvoudige technieken, kunnen artsen de patiënt medicijnen voorschrijven, zoals decongestiva of corticosteroïden, om de zwelling in de buis van Eustachius te verminderen. Deze medicijnen helpen de buis open te houden en zorgen ervoor dat de lucht beter in het middenoor kan circuleren.

Chirurgische behandeling
In zeldzame gevallen kan een operatie nodig zijn, vooral als de barotitis langdurige problemen veroorzaakt of complicaties zoals chronische otitis media veroorzaakt. Een arts kan besluiten om een kleine incisie te maken om vocht of lucht uit het middenoor te verwijderen, wat kan helpen om de druk te verlichten.

Tips bij het reizen

Zelf druk aanpassen in het oor
De druk in de oren aanpassen is mogelijk op enkele manieren. Wanneer de patiënt reist met het vliegtuig, neemt hij best een kauwgom in de mond waarop hij kauwt, maar zuigen op een snoepje is ook mogelijk. Meermaals gapen of slikken met de mond open zorgt voor de aanpassing van de druk binnen het oor. Verder werken de oren weer normaal door het toepassen van een speciale techniek, die de patiënt meermaals uitvoert tijdens het opstijgen en landen. Hiervoor knijpt hij beide neusgaten stevig dicht met duim en wijsvinger. Ademen gebeurt met de mond. Vervolgens sluit de patiënt de mond, houdt hij de neus goed dicht en blaast hij zachtjes door de neus totdat de oren openspringen. Het is wel belangrijk dat het blazen door de neus zachtjes gebeurt, want te hard blazen kan leiden tot een gescheurd trommelvlies.

Aandoeningen en medicijnen voor en tijdens het vliegen
Is de patiënt verkouden, of lijdt hij aan een middenoorontsteking (otitis media) of sinusitis, dan is reizen met het vliegtuig niet aanbevolen. Is dit echter toch nodig, dan is het aangewezen om vooraf medicijnen te nemen. Duiken is met deze aandoeningen geen goed idee.

Decongestiva
Decongestiva zijn medicijnen die de zwelling van de slijmvliezen in de neus verminderen. Deze geneesmiddelen zijn verkrijgbaar in diverse vormen, met name in druppelvorm, sprayvorm en tabletvorm. Bij een verkoudheid, middenoorontsteking of sinusitis mag de patiënt één uur voor aanvang van de vliegreis deze medicatie innemen en vervolgens mogelijk nogmaals innemen (afhankelijk van het gebruikte medicijn). Weet de patiënt op voorhand al dat hij last gaat krijgen van barotitis, dan mag hij eveneens een decongestivum nemen.

Antihistaminica
Heeft de patiënt last van hooikoorts, dan mag hij voor en/of tijdens het reizen (afhankelijk van het gebruikte medicijn) een niet-sedatief antihistaminicum nemen, omdat de patiënt wakker moet zijn tijdens de landing. Antihistaminica zijn geneesmiddelen tegen een allergie die bij het reizen helpen tegen een verstopte neus of loopneus.

Baby’s
Baby’s krijgen bij het opstijgen of landen in een vliegtuig het beste borst- of flesvoeding. Zij kunnen geen snoepje of kauwgom in de mond nemen, maar zuigen op een fopspeen is voor hen wel nuttig. Daarnaast hebben baby’s tijdens het vliegen veel vocht (drinken) nodig.

Prognose barotrauma

De symptomen van barotitis verdwijnen bij de meeste patiënten drie tot vijf uur nadat de luchtdruk zich gestabiliseerd heeft. Heeft de patiënt na het landen nog last van oorpijn, dan mag hij paracetamol of een andere pijnstiller op basis van paracetamol nemen. De patiënt duikt of vliegt beter niet gedurende de eerste tien dagen na het barotrauma.

Complicaties

Hoewel barotitis vaak vanzelf geneest, kunnen er complicaties optreden als de aandoening niet goed wordt behandeld.

Chronische otitis media
Als barotitis niet adequaat wordt behandeld, kan het leiden tot chronische otitis media, een aandoening waarbij het middenoor langdurig ontstoken blijft. Dit kan leiden tot blijvend gehoorverlies en andere oorproblemen.

Gehoorverlies
Ernstige barotitis kan schade aan het trommelvlies of het middenoor veroorzaken, wat kan leiden tot permanent gehoorverlies. Dit is meestal het gevolg van een langdurige ophoping van vloeistof in het oor of een infectie die de gehoorbeentjes beschadigt.

Perforatie van het trommelvlies
In zeldzame gevallen kan de druk in het middenoor zo hoog oplopen dat het trommelvlies scheurt (perforatie). Dit kan leiden tot ernstige pijn, gehoorverlies en infecties.

Preventie van barotitis

Om barotitis te voorkomen, kunnen de volgende maatregelen worden genomen:

• Vermijd snelle drukveranderingen: Als je verkouden bent of een sinusinfectie hebt, vermijd dan vliegen of duiken.
• Gebruik decongestiva: Neem voor het vliegen een decongestivum om de buis van Eustachius open te houden.
• Hydratatie: Zorg ervoor dat je voldoende drinkt om de slijmvliezen vochtig te houden.
• Oefeningen: Doe regelmatig slik- en gapoefeningen tijdens het opstijgen en landen van het vliegtuig.
• Gebruik van oordopjes: Speciaal ontworpen oordopjes kunnen helpen om de druk geleidelijk aan te passen en barotitis te voorkomen.

Door deze preventieve maatregelen te volgen, kunnen veel mensen de frequentie en ernst van barotitis aanzienlijk verminderen of zelfs voorkomen.

Praktische tips voor het leven met / omgaan met barotitis

Barotitis is een ooraandoening die wordt veroorzaakt door snelle veranderingen in luchtdruk, zoals bij het vliegen, duiken of het snel veranderen van hoogte. De aandoening kan leiden tot pijn, druk in het oor en zelfs gehoorverlies. Het is belangrijk om de juiste stappen te nemen om de symptomen te verlichten en verdere complicaties te voorkomen.

Vermijd plotselinge drukveranderingen

Om barotitis te voorkomen, is het belangrijk om plotselinge drukveranderingen in je oor te vermijden. Als je bijvoorbeeld gaat vliegen, probeer dan niet te snel op te stijgen of te dalen. Gebruik indien nodig neussprays die de neusholtes openhouden om de drukverhouding tussen het binnenoor en het buitenoor te stabiliseren. Ook als je gaat duiken, zorg ervoor dat je langzaam en gecontroleerd op- en afdaalt. Dit helpt om de kans op het ontwikkelen van barotitis te verkleinen.

Pas de Valsalva-manoeuvre toe

De Valsalva-manoeuvre is een eenvoudige ademhalingstechniek die kan helpen bij het verlichten van de druk in je oren tijdens drukveranderingen. Dit doe je door je neus dicht te knijpen en zachtjes uit te ademen terwijl je mond gesloten blijft. Deze techniek opent de buis van Eustachius, waardoor de druk in het middenoor wordt verlicht. Het is belangrijk om de manoeuvre voorzichtig uit te voeren, omdat te veel kracht de oren kan beschadigen.

Gebruik een oorstop tijdens het vliegen

Tijdens het vliegen kan het dragen van speciale oorstoppen die de drukveranderingen in je oren geleidelijk verminderen, nuttig zijn. Deze oordopjes zorgen ervoor dat de luchtdruk zich langzaam aanpast, waardoor het risico op barotitis en de bijbehorende pijn wordt verminderd. Als je regelmatig reist of vliegreizen maakt, kan dit een effectieve preventieve maatregel zijn.

Behandel infecties direct

Als barotitis wordt gecombineerd met een oorinfectie, is het belangrijk om snel medische hulp te zoeken. Oorinfecties kunnen de situatie verergeren en kunnen leiden tot blijvende schade aan het gehoor. Als je symptomen van een infectie opmerkt, zoals koorts, afscheiding uit het oor of ernstige pijn, raadpleeg dan onmiddellijk je arts voor de juiste behandeling. Dit kan antibiotica of andere behandelingen omvatten, afhankelijk van de aard van de infectie.

Neem rust na activiteiten die drukverandering veroorzaken

Na activiteiten die plotselinge drukveranderingen veroorzaken, zoals duiken of vliegen, kan het helpen om een tijdje te rusten. Vermijd onmiddellijk na deze activiteiten lawaai of intensieve fysieke inspanning, omdat je oren mogelijk gevoeliger zijn voor verdere veranderingen in druk. Door je oren wat tijd te geven om te herstellen, kun je de kans op complicaties zoals barotitis minimaliseren.

Volg controleafspraken met je arts

Als je last hebt van barotitis, is het belangrijk om regelmatig controleafspraken met je arts te hebben, vooral als je vaak in omgevingen met snelle drukveranderingen verkeert. Je arts kan je helpen om je symptomen te beheren en te beoordelen of er verdere behandeling nodig is, zoals medicatie voor ontstekingen of pijnverlichting. Als de barotitis ernstige gevolgen heeft, kan het zijn dat je arts aanvullende onderzoeken of een aangepaste behandeling voorschrijft.

Misvattingen rond barotitis

Barotitis komt alleen voor bij duikers

Hoewel barotitis vaak wordt geassocieerd met duiken, kan het ook optreden bij andere situaties waarin drukveranderingen in het oor voorkomen. Vliegtuigpassagiers, bergbeklimmers en zelfs treinreizigers kunnen last krijgen van barotitis door snelle hoogteverschillen. De aandoening ontstaat door een onevenwichtige druk in het middenoor, wat pijn en schade kan veroorzaken.

Barotitis is niet pijnlijk

Een veelvoorkomende misvatting is dat barotitis slechts een lichte irritatie veroorzaakt. In werkelijkheid kan het behoorlijk pijnlijk zijn, vooral als de drukverschillen groot zijn. In ernstige gevallen kan het trommelvlies barsten, wat scherpe pijn en gehoorverlies kan veroorzaken.

Iedereen krijgt barotitis bij drukveranderingen

Niet iedereen ervaart barotitis bij drukveranderingen. Mensen met een goed functionerende buis van Eustachius kunnen de druk in hun middenoor gemakkelijker aanpassen. Echter, factoren zoals verkoudheid, een verstopte neus of allergieën kunnen het risico op barotitis aanzienlijk verhogen.

Je kunt niets doen om barotitis te voorkomen

Er zijn verschillende manieren om barotitis te voorkomen. Technieken zoals kauwen, slikken of het gebruik van speciale oordoppen kunnen helpen de druk in het oor te reguleren. Neussprays of de Valsalva-manoeuvre kunnen ook effectief zijn bij het voorkomen van pijnlijke drukverschillen.

Barotitis veroorzaakt geen blijvende schade

Hoewel milde gevallen van barotitis vaak vanzelf genezen, kunnen ernstige vormen leiden tot blijvende schade. Herhaalde of ernstige drukschade kan het trommelvlies beschadigen, wat gehoorproblemen veroorzaakt. In sommige gevallen kan medische ingreep nodig zijn om complicaties te verhelpen.

Barotitis treft alleen volwassenen

Ook kinderen kunnen barotitis krijgen, en zij lopen zelfs een groter risico omdat hun buis van Eustachius smaller is dan die van volwassenen. Dit maakt drukregulatie moeilijker, vooral tijdens vliegreizen of bij snelle hoogteverschillen.

Als je eenmaal barotitis hebt gehad, krijg je het altijd opnieuw

Hoewel sommige mensen gevoeliger zijn voor barotitis, betekent één keer last hebben van deze aandoening niet dat je het altijd opnieuw zult krijgen. Door preventieve maatregelen te nemen en goed voor je oren te zorgen, kun je het risico op toekomstige episodes aanzienlijk verkleinen.

Lees verder

• Duiken en snorkelen: Ziekten en problemen met gezondheid
• Oorbloeding: Bloeding uit het oor met bloederige afscheiding
• Oorpijn: Pijn in oor door probleem in oren of lichaam
• Otorree: Oorafscheiding door probleem met oor of hersenen
• Plotsdoofheid: Plotseling gehoorverlies (sudden deafness)