Melioidose: Bacteriële infectie met symptomen aan longen

Melioidose is een infectieziekte veroorzaakt door de bacterie Burkholderia pseudomallei. Deze bacterie komt vooral voor in bepaalde delen van Azië en Australië, waar ze zich in de bodem en het water bevinden. De infectie kan worden overgedragen door rechtstreeks contact met besmette materialen, door inademing van besmette stof of druppels, of door het drinken van besmet water. Er kunnen tal van symptomen optreden, maar meestal manifesteren de klachten zich op het gebied van de longen. Melioidose wordt behandeld met antibiotica; zonder behandeling kan de ziekte dodelijk zijn. Door enkele voorzorgsmaatregelen te nemen, kan het risico op blootstelling aan deze bacteriën worden verminderd.

• Synoniemen
• Epidemiologie van infectieziekte
• Mechanisme
• Oorzaken van melioidose
• Risicofactoren van bacteriële infectie
• Risicogroepen
• Symptomen: Van problemen met longen
• Acute vorm
• Chronische vorm
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling met antibiotica
• Ondersteuning en revalidatie
• Prognose
• Complicaties van melioidose
• Sepsis
• Abcessen in organen
• Longcomplicaties
• Chronische infecties
• Orgaanfalen
• Neurologische complicaties
• Preventie

Synoniemen

De ziekte van Whitmore en meliodiosis zijn andere benamingen om de infectieziekte aan te duiden.

Epidemiologie van infectieziekte

Melioidose is een bacteriële infectie die voornamelijk wordt veroorzaakt door Burkholderia pseudomallei. De ziekte komt voor in tropische en subtropische gebieden, met name in Zuidoost-Azië, Noord-Australië en delen van Afrika. De prevalentie is het hoogst in landen zoals Thailand, Vietnam, Maleisië en Australië, waar de ziekte in endemiciteit voorkomt.

Incidentie en prevalentie wereldwijd
Melioidose is een zeldzame maar ernstige ziekte die wereldwijd voorkomt, met een concentratie in landen met tropische klimaten. De jaarlijkse incidentie in endemische gebieden varieert, maar er wordt geschat dat er wereldwijd duizenden gevallen zijn. De prevalentie van melioidose kan sterk variëren tussen regio's; bijvoorbeeld, in Thailand is de incidentie 1-5 gevallen per 100.000 mensen per jaar. In sommige landelijke gebieden van Australië komt de ziekte vaker voor, waarbij de incidentie zelfs 5-10 gevallen per 100.000 mensen bedraagt.

Geografische verdeling en risicogebieden
Melioidose komt voor in tropische en subtropische klimaten, voornamelijk in landen rond de Indische Oceaan, de Stille Oceaan en delen van Afrika. Het komt het meest voor in landen als Thailand, Vietnam, Maleisië, Singapore en Noord-Australië. De ziekte is ook aangetroffen in delen van India, Bangladesh, Myanmar en de Filippijnen. In deze gebieden wordt het vaak aangetroffen in regio’s met rijke vochtige omgevingen, zoals moerassen, rijstvelden en laaggelegen gebieden.

Seizoensgebonden variatie in incidentie
De incidentie van melioidose vertoont vaak een seizoensgebonden patroon, waarbij de meeste gevallen optreden tijdens het regenseizoen. Dit komt doordat de Burkholderia pseudomallei bacterie in de bodem aanwezig is en kan verplaatsen naar het water, wat het risico op infectie vergroot tijdens periodes van zware regenval. In endemische gebieden neemt het aantal gevallen dus toe na regenachtige seizoenen.

Mechanisme

Melioidose wordt veroorzaakt door de gramnegatieve bacterie Burkholderia pseudomallei, die het vermogen heeft om in het lichaam te overleven en te prolifereren, wat leidt tot ernstige infecties. De bacterie kan via de huid, luchtwegen of het maagdarmkanaal het lichaam binnendringen.

Overdracht en infectieproces
Burkholderia pseudomallei komt voornamelijk voor in verontreinigde waterbronnen, grond en modder in tropische gebieden. De meest voorkomende manier van besmetting is via percutane infectie (via de huid), meestal door contact met verontreinigde grond of water, maar het kan ook via inhalatie van besmette stofdeeltjes of inname van besmet water gebeuren. Na de infectie kan de bacterie via het bloed de organen bereiken, wat leidt tot systemische infectie en ontsteking van verschillende weefsels.

Pathogenese van melioidose
De bacterie heeft een aantal virulentiefactoren die het in staat stellen om het immuunsysteem te ontsnappen en infectie te veroorzaken. Een van de belangrijkste mechanismen is de capaciteit om fagocytose door neutrofielen en andere immuuncellen te weerstaan, wat de bacterie in staat stelt om zich in de cellen van het immuunsysteem te verbergen en daar te vermenigvuldigen. Dit leidt tot chronische infectie en ontsteking, vooral in vitale organen zoals de longen, lever, nieren en het zenuwstelsel.

Immuunrespons en ontstekingsreacties
De immuunrespons op Burkholderia pseudomallei is vaak onvoldoende om de bacterie volledig te elimineren. De bacterie kan de activiteit van immuuncellen zoals macrophagen verstoren, waardoor het immuunsysteem niet in staat is om de infectie effectief onder controle te houden. Dit leidt tot chronische ontstekingen en weefselschade in de aangetaste organen. In ernstige gevallen kan dit leiden tot sepsis, longabcessen, leververgroting, nierfalen en zelfs de dood.

Oorzaken van melioidose

De term melioidose verwijst naar infecties veroorzaakt door de gramnegatieve bacteriën Burkholderia pseudomallei. Dit organisme bevindt zich in de bodem en oppervlaktewater en wordt op grote schaal verspreid in de tropen en subtropen. Een verspreiding van de bacteriën volgt door inademing van besmette stof of waterdruppels, door inname van besmet water of door directe inoculatie (direct contact) van het organisme in het lichaam (bijvoorbeeld via een huidwonde). Het komt tot slot zelden voor dat mensen door anderen geïnfecteerd worden; de belangrijkste verspreidingsbron blijven een vervuilde bodem en vervuild oppervlaktewater.

Risicofactoren van bacteriële infectie

Meer dan de helft van alle patiënten met melioidose heeft een predisponerende onderliggende ziekte. Het komt vooral veel voor bij patiënten met diabetes mellitus (suikerziekte), een leverziekte, een nierziekte, tuberculose, een hartziekte, thalassemie (bloedziekte), kanker, een verzwakt immuunsysteem (maar niet door hiv-infectie) en een chronische longziekte. Gezonde mensen kunnen echter ook symptomen van de infectie ervaren. Alcoholmisbruik verhoogt ook de gevoeligheid voor deze infectieziekte. Bovendien verhoogt moessonregen de kans op besmetting met de bacteriën. Veel patiënten met een huidwonde hebben de infectie opgelopen na de tsunamiramp in 2004, doordat de wonde in contact kwam met besmet water of een besmette bodem.

Risicogroepen

Hoewel iedereen in endemische gebieden het risico loopt op melioidose, zijn er specifieke groepen die een hoger risico lopen op het ontwikkelen van de ziekte en op ernstigere complicaties.

Mensen met diabetes
Diabetes mellitus is een belangrijke risicofactor voor melioidose. Ongeveer 50% van de melioidose-patiënten in endemische gebieden hebben een voorgeschiedenis van diabetes. De verzwakte afweer, verminderde bloedcirculatie en verhoogde gevoeligheid voor infecties bij diabetici maken hen bijzonder vatbaar voor ernstige infecties zoals melioidose.

Mensen met een verzwakt immuunsysteem
Patiënten die immuunsuppressiva gebruiken of die lijden aan andere aandoeningen die het immuunsysteem verzwakken, zoals HIV/AIDS, hebben een hoger risico op het ontwikkelen van melioidose. Deze patiënten hebben minder vermogen om infecties te bestrijden, wat kan leiden tot ernstigere vormen van de ziekte en een slechtere prognose.

Land- en waterarbeiders in endemische gebieden
Personen die werken in tropische gebieden waar Burkholderia pseudomallei veel voorkomt, lopen een verhoogd risico op blootstelling aan de bacterie. Landarbeiders, bouwvakkers en mensen die werken in waterzuiveringsinstallaties of agrarische omgevingen in endemische gebieden lopen een groter risico om besmet te raken met de bacterie via direct contact met besmette aarde of water.

Symptomen: Van problemen met longen

B. pseudomallei veroorzaakt een breed spectrum van ziekten en de meeste infecties zijn waarschijnlijk subklinisch. De infectie kan acuut of chronisch zijn, gelokaliseerd of verspreid, maar de ene vorm van de ziekte kan evolueren naar een andere, waardoor het moeilijk is om patiënten in een specifieke categorie te plaatsen. De incubatietijd bedraagt 1 tot 21 dagen, met een gemiddelde van 9 dagen voordat de symptomen verschijnen.

Acute vorm

In de lever of milt komen vaak abcessen voor, wat gepaard gaat met koorts, verzwering en gelokaliseerde pijn of zwelling. Soms zijn de abcessen ook aanwezig in andere organen, wat kan leiden tot septikemie (sepsis: bloedvergiftiging). Deze levensbedreigende situatie vereist onmiddellijke medische behandeling en heeft vaak een dodelijke afloop. Bekende symptomen van sepsis zijn ademhalingsproblemen, buikpijn, desoriëntatie, gewrichtspijn, hoofdpijn en koorts. Wanneer de infectie zich verspreidt, kan er sprake zijn van buikpijn, pijn op de borst, epileptische aanvallen, gewichtsverlies, hoofdpijn, koorts en spier- of gewrichtspijn.

Chronische vorm

Circa 10% van de patiënten ontwikkelt een chronische vorm van melioidose. De symptomen doen dan denken aan tuberculose, een bacteriële infectie met longproblemen. Mogelijke tekenen zijn: een huidinfectie, huidzweren, longknobbeltjes, een chronische longontsteking, hoesten, pijn op de borst, hoge koorts, hoofdpijn en een verlies van eetlust.

Alarmsymptomen

Melioidose kan een breed scala aan symptomen veroorzaken, afhankelijk van de ernst van de infectie en het betrokken orgaan. Het is belangrijk om alarmtekens tijdig te herkennen om te voorkomen dat de infectie zich verder verspreidt.

Systemische symptomen van melioidose
Melioidose kan zich aanvankelijk manifesteren met algemene symptomen zoals koorts, koude rillingen, gewichtsverlies, vermoeidheid en spierpijn. Deze symptomen zijn vaak vaag en kunnen gemakkelijk worden verward met andere infecties of aandoeningen. Het is echter belangrijk om bij langdurige koorts of algemene malaise in een risicogebied op melioidose te letten.

Specifieke orgaanbetrokkenheid
De bacterie kan verschillende organen aantasten, waaronder de longen, lever, nieren en het zenuwstelsel. Longsymptomen, zoals hoesten, kortademigheid, borstpijn en sputumproductie, kunnen optreden als de infectie de luchtwegen aantast. Wanneer de nieren of lever worden aangetast, kunnen symptomen zoals buikpijn, geelzucht of bloed in de urine optreden.

Sepsis en septische shock
In ernstige gevallen kan melioidose leiden tot sepsis en septische shock, wat zich uit in plotselinge ademhalingsproblemen, een snelle hartslag, lage bloeddruk en orgaanfalen. Dit vereist onmiddellijke medische behandeling.

Diagnose en onderzoeken

Serologische tests zijn beschikbaar, maar de definitieve diagnose hangt af van het isoleren van het organisme uit bloed of geschikt weefsel zoals pus (indien aanwezig), sputum (slijm), bloed en/of urine.

Behandeling met antibiotica

De behandeling van melioidose bestaat uit antibiotica en is afhankelijk van de locatie van de ziekte. Voor patiënten met mildere symptomen beveelt de Centers for Disease Control and Prevention medicatie aan met antibiotica zoals imipenem, meropenem (Merrem), penicilline, doxycycline, amoxicilline-klavulaanzuur, ceftazidime, ticarcilline-clavulaanzuur, ceftriaxon en aztreonam. Patiënten die ernstig ziek zijn, krijgen een combinatie van twee van de bovengenoemde medicijnen gedurende drie tot zes maanden. Wanneer de longen aangetast zijn, volgt de arts de patiënt regelmatig op. Als de kweken gedurende zes maanden positief blijven, overweegt hij een chirurgische verwijdering van het longabces met verwijdering van de aangetaste longlobben.

Recent onderzoek heeft geleid tot de ontwikkeling van nieuwe behandelingsopties voor melioidose. Er zijn studies die onderzoeken hoe moderne antibiotica zoals ceftolozane/tazobactam en plazomicine effectief kunnen zijn in de behandeling van melioidose, vooral in gevallen waar traditionele behandelingen falen.

Ondersteuning en revalidatie

Patiënten die herstellen van melioidose kunnen baat hebben bij ondersteunende zorg en revalidatie om volledig te herstellen. Dit kan fysiotherapie omvatten voor herstel van fysieke functies en psychologische ondersteuning voor de emotionele impact van de ziekte. Het is belangrijk dat patiënten nauw samenwerken met hun zorgteam om een optimaal herstel te bevorderen.

Prognose

De prognose voor melioidose hangt sterk af van de tijdigheid van de diagnose en de behandeling. Wanneer melioidose snel wordt herkend en behandeld, kunnen de meeste patiënten herstellen, maar de ziekte kan ernstige complicaties veroorzaken, vooral bij risicopatiënten.

Korte-termijn prognose
Met vroege diagnostiek en adequate behandeling met antibiotica, zoals ceftazidime of meropenem, kunnen de meeste patiënten herstellen. De overleving na een acute infectie hangt af van het klinische stadium waarin de ziekte wordt gediagnosticeerd en behandeld.

Langdurige prognose en recidieven
In sommige gevallen kan melioidose leiden tot chronische infecties of recidieven, zelfs na aanvankelijke succesvolle behandeling. Vooral bij patiënten met diabetes of een verzwakt immuunsysteem kan de ziekte terugkeren, wat een langdurige opvolging vereist.

Complicaties van melioidose

Melioidose kan leiden tot ernstige complicaties, vooral als de ziekte niet tijdig wordt behandeld:

Sepsis

Wanneer de infectie zich verspreidt naar de bloedbaan, kan dit leiden tot sepsis, een levensbedreigende aandoening gekenmerkt door een ernstige ontstekingsreactie in het lichaam. Symptomen van sepsis zijn onder andere ademhalingsproblemen, buikpijn, desoriëntatie, gewrichtspijn, hoofdpijn en koorts.

Abcessen in organen

Melioidose kan abcessen veroorzaken in organen zoals de lever en milt. Deze abcessen kunnen leiden tot verdere complicaties, zoals leverfalen of miltproblemen, en kunnen soms zelfs leiden tot septikemie als ze niet goed behandeld worden.

Longcomplicaties

Bij chronische melioidose kunnen longcomplicaties optreden, waaronder longontsteking, longknobbeltjes en ernstige ademhalingsproblemen. Dit kan de ademhaling ernstig belemmeren en verdere behandeling noodzakelijk maken.

Chronische infecties

In sommige gevallen kan melioidose leiden tot chronische infecties, zoals huidzweren en langdurige longontsteking. Deze chronische vormen kunnen moeilijk te behandelen zijn en vereisen langdurige antibioticabehandeling.

Orgaanfalen

In ernstige gevallen kan melioidose leiden tot orgaanfalen, waarbij vitale organen zoals de nieren of de lever niet goed functioneren. Dit kan levensbedreigend zijn en vereist onmiddellijke medische interventie.

Neurologische complicaties

Bij sommige patiënten kunnen neurologische complicaties optreden, zoals epileptische aanvallen en desoriëntatie, wat kan duiden op een ernstige voortgang van de ziekte of op sepsis.

Preventie

In gebieden waar de ziekte wijdverspreid is, brengt het contact met besmette grond of water mensen in gevaar. In deze gebieden is het mogelijk om enkele voorzorgsmaatregelen te treffen waardoor het risico op blootstelling geminimaliseerd wordt.

• Gezondheidsmedewerkers nemen standaardvoorzorgsmaatregelen ter preventie van een infectie, zoals het dragen van een masker, handschoenen en een schort.
• Landbouwers dragen laarzen om infectie via de voeten en onderbenen te voorkomen.
• Risicogroepen vermijden contact met de grond en stilstaand water.