Niet-bacteriële prostatitis: Vorm van ontsteking prostaat

Prostatitis (ontsteking van de prostaat) is gekenmerkt door een zwelling en ontsteking van de prostaatklier. Een prostaatontsteking bestaat uit vier hoofdtypen. Het meest voorkomende (90%) type is ‘niet-bacteriële prostatitis’, ook gekend als chronisch bekkenpijnsyndroom. Bij deze aandoening zijn geen bacteriën te vinden die de ontsteking van de prostaat veroorzaken. Bekkenpijn en plasproblemen zijn typerend bij deze vorm van een prostaatontsteking. Chronische niet-bacteriële prostatitis is een moeilijk te behandelen ziekte waarbij de arts mogelijk veel verschillende behandelingen moet inzetten alvorens de behandeling effectief is.

• Vormen van prostatitis
• Oorzaken: Niet door bacteriën
• Auto-immuunziekten
• Bekkenbodemaandoeningen
• Bekkentrauma
• Infecties
• Levensstijl
• Medische aandoeningen
• Medische procedures
• Seksuele activiteit
• Voeding en omgevingsfactoren
• Risicofactoren voor chronische niet-bacteriële prostatitis
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van prostaatontsteking
• Medische behandelingen
• Alternatieve behandelingen
• Prognose van vorm van ontsteking van prostaat

Vormen van prostatitis

Prostaitits is onderverdeeld in vier grote types:

• acute bacteriële prostatitis: Acute infectie van de prostaat, geïdentificeerd door een verhoogd aantal witte bloedcellen en bacteriën in de urine
• asymptomatische inflammatoire prostatitis: Witte bloedcellen zijn aanwezig, maar zijn meestal geïdentificeerd tijdens testen voor een andere medische aandoening zoals onvruchtbaarheid (mannelijke onvruchtbaarheid). De patiënt ervaart bij deze vorm van een prostaatontsteking geen symptomen.
• chronische bacteriële prostatitis: Recidiverende infectie van de prostaat; vergelijkbaar met acute bacteriële prostatitis die via de aanwezigheid van bacteriën in de urine te identificeren is. Deze terugkerende infectie reageert echter niet op de initiële antibioticatherapie en vereist een aanvullende behandeling.
• niet-bacteriële prostatitis / chronisch bekkenpijnsyndroom: Geen aantoonbare bacteriële infectie; is de meest voorkomende vorm.

Oorzaken: Niet door bacteriën

Chronische niet-bacteriële prostatitis is de meest voorkomende vorm van een prostaatontsteking. Deze vorm is meestal het gevolg van problemen die geen verband houden met de prostaat zelf.

Auto-immuunziekten

Een auto-immuunaandoening kenmerkt zich doordat het eigen immuunsysteem een deel van het lichaam per toeval als ‘indringer’ herkent en dit gaat aanvallen. Mestcellen, een deel van het immuunsysteem, produceren vervolgens chemicaliën die ontstekingen veroorzaken. Een andere inflammatoire component (cytokines) leidt ook tot een ontsteking. Mannen die aan prostatitis lijden, hebben over het algemeen een verhoogd aantal inflammatoire cytokines. Veel geïdentificeerde oorzaken van auto-immuunreacties zijn veroorzaakt door antibioticagebruik, de blootstelling aan chemicaliën of genetische aandoeningen.

Bekkenbodemaandoeningen

Ongeveer de helft van de mannen met deze aandoening ervaart een soort chronische spanning of stress van de bekkenbodem. Hierdoor ontstaat een vrijwillige of onvrijwillige spiertrekking in het lichaam. Gespannen schouder- of nekspieren leidt bijvoorbeeld tot nekpijn en stresshoofdpijn. Als mannen druk ervaren op de bekkenspieren, veroorzaakt dit mogelijk chronische bekkenpijn en niet-bacteriële prostatitis.

Bekkentrauma

Een verwonding van het bekkengebied resulteert soms in chronische prostatitis. Veel voorkomende verwondingen zijn sportongevallen in het liesgebied, overmatig fietsen of motorrijden, een beroepsletsel en een ander trauma aan het bekkengebied.

Infecties

Bacteriën, virussen, parasieten en zelfs schimmels veroorzaken mogelijk prostatitis. Sommige wetenschappers vermoeden dat mannen met chronische niet-bacteriële prostatitis mogelijk een verborgen bacteriële infectie hebben die niet op te sporen is bij een standaard onderzoek.

Levensstijl

Een slaapgebrek, roken, alcoholgebruik en een gebrek aan sociale steun zijn risicofactoren die zorgen voor een zwakker immuunsysteem, waardoor prostatitis tot stand komt. Het aanpakken van deze risicofactoren is nodig om niet-bacteriële prostatitis te voorkomen. Veilige geslachtsgemeenschap, stress verminderen en de geslachtsdelen beschermen bij het sporten (zeker ook bij het fietsen) zijn enkele andere preventieve maatregelen.

Medische aandoeningen

Een aantal medische afwijkingen veroorzaken sneller de ontsteking van de prostaatklier zoals:

• disfunctioneel epitheel
• een cyclus van stoppen en starten met plassen of andere plasproblemen
• een urethrastrictuur (plasbuisvernauwing)
• fimose (te strakke voorhuid van penis, vaak met ontstekingen)
• genetica en hormonen
• het regionaal pijnsyndroom
• prostatische verkalking
• verstopte zaadleiders

Medische procedures

Bepaalde medische procedures (katheterisatie, vasectomie = mannelijke sterilisatie) en een prostaatbiopsie) beschadigen mogelijk weefsel of veroorzaken een ontsteking in het bekkengebied, wat leidt tot bekkenpijn.

Seksuele activiteit

Mannen met meerdere sekspartners of mannen die deelnemen aan anale seks zonder bescherming krijgen sneller een seksueel overdraagbare aandoening, waaronder een hiv-infectie. Bacteriën reizen hierbij door de urinebuis wat leidt tot infectie. Ook mannen die minder seksueel actief zijn lopen een risico op een prostaatontsteking, omdat het niet regelmatig ejaculeren leidt tot een ophoping van sperma, waardoor een ontsteking ontstaat.

Voeding en omgevingsfactoren

De ontwikkeling van prostatitis is soms te wijten aan voedselintoleranties of voedselallergieën. Veel voorkomende voedingsmiddelen die verantwoordelijk zijn voor de prostaatontsteking, zijn gekruid voedsel, zure voedingsmiddelen, tarwe, gluten en cafeïne.

Risicofactoren voor chronische niet-bacteriële prostatitis

Chronische niet-bacteriële prostatitis presenteert zich sneller in volgende situaties:

• een eerdere aanval van prostatitis
• een slechte emotionele gezondheid
• een verwonding van de geslachtsorganen of urinewegen
• leven in een koud klimaat
• spanning

Symptomen

De symptomen van niet-bacteriële prostatitis ontwikkelen zich geleidelijk over een lange periode. Veelal zijn mannen tussen dertig en vijftig jaar aangetast. Koorts komt niet tot uiting, maar wel presenteert de patiënt zich mogelijk met andere tekenen:

• bloed in het sperma
• genitale pijn na het plassen
• pijn in de onderrug (lage rugpijn) en het bekken, boven het schaambeen, tussen de geslachtsorganen en de anus, op het puntje van de penis of in de urethra
• pijn tijdens de ejaculatie (zaadlozing)
• pijn tijdens het maken van stoelgang
• plasproblemen zoals bloed in de urine (hematurie), een zwakke urinestroom, vaker plassen (pollakisurie), nachtelijk plassen (nycturie), pijn of branden met plassen (dysurie), frequente of dringende noodzaak om te plassen
• seksuele disfunctie

Diagnose en onderzoeken

De arts beoordeelt de medische voorgeschiedenis van de patiënt en zoekt naar een mogelijke oorzaak van de aanwezige (bekken)pijn. Vervolgens zoekt hij tijdens het klinisch onderzoek naar zichtbare tekenen van letsel of pijn bij lichte aanraking. Vervolgens zijn één of meer van volgende onderzoeken nodig:

• een bloedonderzoek
• een CT-scan van de buik
• een onderzoek van de urinewegen
• een prostaatechografie
• een prostaatonderzoek
• een sperma-onderzoek
• een urineonderzoek
• testen voor het opsporen van seksueel overdraagbare aandoeningen

De diagnose neemt vaak wel veel tijd in beslag.

Behandeling van prostaatontsteking

Medische behandelingen

De arts zet soms antibiotica in bij niet-bacteriële prostatitis met antibiotica, wanneer de aandoening veroorzaakt is door een infectie met een veeleisend organisme. Volgende behandelingen zijn inzetbaar voor de behandeling van niet-bacteriële prostatitis:

• chirurgie: Een operatie voor het verwijderen van de prostaat (prostatectomie) is een optie voor oudere mannen, maar het leidt bij een aantal mannen tot erectiestoornissen.
• laxeermiddelen: Deze middelen voorkomen constipatie (mannen hebben pijn bij het maken van ontlasting en dus maken ze minder snel stoelgang).
• pijnstillers: bepaalde tricyclische antidepressiva, voorgeschreven pijnstillers of niet-steroïde ontstekingsremmende geneesmiddelen (NSAID’s).
• plantenextracten: Plantenextracten bevatten kruidensupplementen zoals pollenextract cernilton en bioflavonoïde quercetine. Beiden zijn wetenschappelijk bewezen effectief.
• prostaatspierverslappers (alfa-adrenerge blokkers): Deze medicijnen zijn dezelfde geneesmiddelen die de arts voorschrijft voor andere prostaataandoeningen, zoals goedaardige prostaatvergroting).

Alternatieve behandelingen

Alternatieve behandelingen en andere natuurlijke middeltjes voor aanhoudende pijn omvatten:

• acupunctuur
• een kussen gebruiken tijdens lange periodes
• kruidensupplementen nemen (bijvoorbeeld antioxidant bioflavonoïde quercetine) om ontstekingen te verminderen
• massagetherapie
• ontspanningsoefeningen / ontspanningstechnieken / biofeedback
• pittig voedsel, cafeïne en alcohol vermijden (deze zorgen voor irritatie van de blaas)
• veenbessensap of extracten drinken
• warme baden nemen

Het is wel belangrijk dat de man de gekozen behandelingsoptie(s) steeds overlegt met de arts.

Prognose van vorm van ontsteking van prostaat

Chronische niet-bacteriële prostatitis is een vervelende, vaak constante, pijnlijke aandoening waarbij opflakkeringen optreden. Mogelijk verhoogt deze vorm van prostaatontsteking het risico op prostaatkanker, maar verder grootschalig wetenschappelijk onderzoek is nodig.

Lees verder

• Prostaatechografie: Onderzoek prostaat met geluidsgolven
• Prostaatknobbeltjes: Oorzaken van knobbeltjes in prostaat
• Prostatitis: Ontsteking prostaat met pijn en plasproblemen