Niet-bacteriële prostatitis: Vorm van ontsteking prostaat

Prostatitis (ontsteking van de prostaat) is gekenmerkt door een zwelling en ontsteking van de prostaatklier. Een prostaatontsteking bestaat uit vier hoofdtypen. Het meest voorkomende (90%) type is ‘niet-bacteriële prostatitis’, ook bekend als chronisch bekkenpijnsyndroom. Bij deze aandoening zijn geen bacteriën te vinden die de ontsteking van de prostaat veroorzaken. Bekkenpijn en plasproblemen zijn typerend bij deze vorm van een prostaatontsteking. Chronische niet-bacteriële prostatitis is een moeilijk te behandelen ziekte waarbij de arts mogelijk veel verschillende behandelingen moet inzetten alvorens de behandeling effectief is.

• Vormen van prostatitis
• Epidemiologie
• Oorzaken
• Auto-immuunziekten
• Bekkenbodemaandoeningen
• Bekkentrauma
• Infecties
• Levensstijl
• Medische aandoeningen
• Medische procedures
• Seksuele activiteit
• Voeding en omgevingsfactoren
• Risicofactoren voor chronische niet-bacteriële prostatitis
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Vormen van prostatitis

Prostatitis is onderverdeeld in vier grote types:

• acute bacteriële prostatitis: Acute infectie van de prostaat, geïdentificeerd door een verhoogd aantal witte bloedcellen en bacteriën in de urine
• asymptomatische inflammatoire prostatitis: Witte bloedcellen zijn aanwezig, maar zijn meestal geïdentificeerd tijdens testen voor een andere medische aandoening zoals onvruchtbaarheid (mannelijke onvruchtbaarheid). De patiënt ervaart bij deze vorm van een prostaatontsteking geen symptomen.
• chronische bacteriële prostatitis: Recidiverende infectie van de prostaat; vergelijkbaar met acute bacteriële prostatitis die via de aanwezigheid van bacteriën in de urine te identificeren is. Deze terugkerende infectie reageert echter niet op de initiële antibioticatherapie en vereist een aanvullende behandeling.
• niet-bacteriële prostatitis / chronisch bekkenpijnsyndroom: Geen aantoonbare bacteriële infectie; is de meest voorkomende vorm.

Epidemiologie

Prostatitis, vooral de niet-bacteriële vorm, is een veelvoorkomende aandoening bij mannen, met een prevalentie die toeneemt met de leeftijd. Het chronisch bekkenpijnsyndroom komt voor bij ongeveer 10% van de mannen op middelbare leeftijd en kan een aanzienlijke impact hebben op de levenskwaliteit. De exacte prevalentie varieert afhankelijk van de gebruikte diagnostische criteria en de populatie die wordt bestudeerd. Epidemiologisch onderzoek suggereert dat deze aandoening niet alleen gerelateerd is aan leeftijd, maar ook aan levensstijlfactoren en andere medische aandoeningen.

Oorzaken

Chronische niet-bacteriële prostatitis is de meest voorkomende vorm van een prostaatontsteking. Deze vorm is meestal het gevolg van problemen die geen verband houden met de prostaat zelf.

Auto-immuunziekten

Een auto-immuunaandoening kenmerkt zich doordat het eigen immuunsysteem een deel van het lichaam per toeval als ‘indringer’ herkent en dit gaat aanvallen. Mestcellen, een deel van het immuunsysteem, produceren vervolgens chemicaliën die ontstekingen veroorzaken. Een andere inflammatoire component (cytokines) leidt ook tot een ontsteking. Mannen die aan prostatitis lijden, hebben over het algemeen een verhoogd aantal inflammatoire cytokines. Veel geïdentificeerde oorzaken van auto-immuunreacties zijn veroorzaakt door antibioticagebruik, de blootstelling aan chemicaliën of genetische aandoeningen.

Bekkenbodemaandoeningen

Ongeveer de helft van de mannen met deze aandoening ervaart een soort chronische spanning of stress van de bekkenbodem. Hierdoor ontstaat een vrijwillige of onvrijwillige spiertrekking in het lichaam. Gespannen schouder- of nekspieren leiden bijvoorbeeld tot nekpijn en stresshoofdpijn. Als mannen druk ervaren op de bekkenspieren, veroorzaakt dit mogelijk chronische bekkenpijn en niet-bacteriële prostatitis.

Bekkentrauma

Een verwonding van het bekkengebied resulteert soms in chronische prostatitis. Veel voorkomende verwondingen zijn sportongevallen in het liesgebied, overmatig fietsen of motorrijden, een beroepsletsel en een ander trauma aan het bekkengebied.

Infecties

Bacteriën, virussen, parasieten en zelfs schimmels veroorzaken mogelijk prostatitis. Sommige wetenschappers vermoeden dat mannen met chronische niet-bacteriële prostatitis mogelijk een verborgen bacteriële infectie hebben die niet op te sporen is bij een standaard onderzoek.

Levensstijl

Een slaapgebrek, roken, alcoholgebruik en een gebrek aan sociale steun zijn risicofactoren die zorgen voor een zwakker immuunsysteem, waardoor prostatitis tot stand komt. Het aanpakken van deze risicofactoren is nodig om niet-bacteriële prostatitis te voorkomen. Veilige geslachtsgemeenschap, stress verminderen en de geslachtsdelen beschermen bij het sporten (zeker ook bij het fietsen) zijn enkele andere preventieve maatregelen.

Medische aandoeningen

Een aantal medische afwijkingen veroorzaken sneller de ontsteking van de prostaatklier zoals:

• disfunctioneel epitheel
• een cyclus van stoppen en starten met plassen of andere plasproblemen
• een urethrastrictuur (plasbuisvernauwing)
• fimose (te strakke voorhuid van penis, vaak met ontstekingen)
• genetica en hormonen
• het regionaal pijnsyndroom
• prostatische verkalking
• verstopte zaadleiders

Medische procedures

Bepaalde medische procedures (katheterisatie, vasectomie = mannelijke sterilisatie) en een prostaatbiopsie) beschadigen mogelijk weefsel of veroorzaken een ontsteking in het bekkengebied, wat leidt tot bekkenpijn.

Seksuele activiteit

Mannen met meerdere sekspartners of mannen die deelnemen aan anale seks zonder bescherming krijgen sneller een seksueel overdraagbare aandoening, waaronder een hiv-infectie. Bacteriën reizen hierbij door de urinebuis wat leidt tot infectie. Ook mannen die minder seksueel actief zijn lopen een risico op een prostaatontsteking, omdat het niet regelmatig ejaculeren leidt tot een ophoping van sperma, waardoor een ontsteking ontstaat.

Voeding en omgevingsfactoren

De ontwikkeling van prostatitis is soms te wijten aan voedselintoleranties of voedselallergieën. Veel voorkomende voedingsmiddelen die verantwoordelijk zijn voor de prostaatontsteking, zijn gekruid voedsel, zure voedingsmiddelen, tarwe, gluten en cafeïne.

Risicofactoren voor chronische niet-bacteriële prostatitis

Chronische niet-bacteriële prostatitis presenteert zich sneller in volgende situaties:

• een eerdere aanval van prostatitis
• een slechte emotionele gezondheid
• een verwonding van de geslachtsorganen of urinewegen
• leven in een koud klimaat
• spanning

Symptomen

De symptomen van niet-bacteriële prostatitis ontwikkelen zich geleidelijk over een lange periode. Veelal zijn mannen tussen dertig en vijftig jaar aangetast. Koorts komt niet tot uiting, maar wel presenteert de patiënt zich mogelijk met andere tekenen:

• bloed in het sperma
• genitale pijn na het plassen
• pijn in de onderrug (lage rugpijn) en het bekken, boven het schaambeen, tussen de geslachtsorganen en de anus, op het puntje van de penis of in de urethra
• pijn tijdens de ejaculatie (zaadlozing)
• pijn tijdens het maken van stoelgang
• plasproblemen zoals bloed in de urine (hematurie), een zwakke urinestroom, vaker plassen (pollakisurie), nachtelijk plassen (nocturie), of een branderigheid of pijn bij het plassen
• minder urineproductie
• pijn en ontsteking van de prostaat (prostaatitis) vaak in combinatie met koorts en rillingen
• langdurige vaginale en uitwendige klachten na seksuele activiteit
• problemen met de erectie (erectiele disfunctie)

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen die wijzen op ernstige prostatitis zijn onder andere:

• koorts
• frequente en ernstige pijn bij het plassen
• ernstige pijn in de onderbuik, rug en heupen
• ademhalingsmoeilijkheden
• verandering in de urinesamenstelling, zoals bloed of pus
• ernstige algehele zwakte
• pijnlijke of moeilijke stoelgang

Diagnose en onderzoeken

De diagnose prostatitis wordt gesteld aan de hand van anamnese, lichamelijk onderzoek en laboratoriumtesten. De arts onderzoekt of er sprake is van een infectie, een ontsteking of andere aandoeningen.

• De arts voert een digitaal rectaal onderzoek (DRE) uit om te controleren of de prostaat vergroot, pijnlijk of verhard is. Dit onderzoek kan ook helpen bij het identificeren van afwijkingen.
• Laboratoriumtesten omvatten urineonderzoek om de aanwezigheid van witte bloedcellen, bacteriën of andere afwijkingen te controleren. Bloedtesten kunnen helpen bij het opsporen van ontstekingsmarkers of infecties. In sommige gevallen kan een echografie van de prostaat worden uitgevoerd om de grootte en structuur te evalueren.
• Een prostaatbiopsie kan worden uitgevoerd als er een vermoeden bestaat van prostaatkanker of als andere tests onvoldoende informatie hebben opgeleverd.

Behandeling

De behandeling van prostatitis hangt af van het type en de ernst van de aandoening. Voor chronische niet-bacteriële prostatitis omvat de behandeling vaak een combinatie van medicatie, leefstijlaanpassingen en therapieën.

• Medicamenteuze behandeling: Ontstekingsremmers, zoals niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's), worden vaak gebruikt om pijn en ontsteking te verlichten. Alpha-blokkers kunnen helpen bij het verminderen van plasproblemen.
• Fysiotherapie: Bekkenbodemfysiotherapie kan helpen bij het verlichten van symptomen door de spieren in het bekkengebied te ontspannen en te versterken.
• Leefstijlaanpassingen: Het vermijden van irriterende voedingsmiddelen en dranken, zoals cafeïne en alcohol, kan symptomen verminderen. Regelmatige lichaamsbeweging en het verminderen van stress kunnen ook helpen.
• Psychologische ondersteuning: Therapie kan nuttig zijn voor het omgaan met de emotionele impact van chronische pijn.

Prognose

De prognose voor patiënten met prostatitis varieert afhankelijk van het type en de reactie op de behandeling. Acute bacteriële prostatitis heeft meestal een goede prognose bij tijdige behandeling met antibiotica. Chronische niet-bacteriële prostatitis kan langdurig zijn en symptomen kunnen moeilijk te beheersen zijn. De levenskwaliteit kan worden verbeterd met effectieve behandelingsstrategieën en aanpassingen in de levensstijl.

Complicaties

Onbehandelde prostatitis kan leiden tot verschillende complicaties, waaronder:

• abcesvorming (ophoping van pus)
• chronische pijnsyndromen
• urineweginfecties
• veranderingen in de prostaatstructuur, wat kan leiden tot problemen met de urineafvoer of seksueel functioneren
• in ernstige gevallen, kan de ontsteking zich verspreiden naar nabijgelegen organen

Preventie

Preventieve maatregelen voor prostatitis zijn gericht op het minimaliseren van risicofactoren en het bevorderen van een gezonde levensstijl.

• Vermijd overmatig gebruik van irriterende stoffen zoals cafeïne en alcohol.
• Zorg voor een goede hygiëne en veilige seksuele praktijken om seksueel overdraagbare aandoeningen te voorkomen.
• Voer regelmatig oefeningen uit om de bekkenbodemspieren te versterken en stress te verminderen.
• Onderzoek en behandel vroegtijdig aandoeningen die de prostaat kunnen beïnvloeden, zoals plasklachten of andere bekkenproblemen.
• Beperk langdurige perioden van zitten of fietsen zonder onderbreking om druk op de prostaat te vermijden.

Lees verder

• Prostaatechografie: Onderzoek prostaat met geluidsgolven
• Prostaatknobbeltjes: Oorzaken van knobbeltjes in prostaat
• Prostatitis: Ontsteking prostaat met pijn en plasproblemen