Erytropoëtische protoporfyrie: Symptomen aan huid en lever

Erytropoëtische protoporfyrie (EPP) is een zeldzame erfelijke stofwisselingsziekte die resulteert uit een tekort aan het enzym ferrochelatase, wat leidt tot een abnormaal hoge protoporfyrine in de rode bloedcellen (erytrocyten), het plasma en het beenmerg. Het meest voorkomende symptoom van erytropoëtische protoporfyrie is hevige pijn bij blootstelling aan de zon en bepaalde soorten kunstlicht. Soms komen ook problemen met de lever en galblaas tot stand. De behandeling bestaat uit het vermijden van zon- en kunstlicht, bijvoorbeeld met beschermende kledij of raamfolies. Tot slot komen soms complicaties voor bij patiënten met deze levenslange stofwisselingsaandoening.

• Synoniemen van erytropoëtische protoporfyrie
• Epidemiologie van stofwisselingsziekte
• Oorzaken: Te veel protoporfyrine in lichaam door tekort aan ferrochelatase
• Pathologie
• Genetica
• Symptomen door blootstelling aan zon- of kunstlicht
• Huid
• Galblaas en lever
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van tekenen aan huid, lever en galblaas
• Bescherming tegen zon- en kunstlicht
• Andere therapieën
• Prognose van stofwisselingsaandoening
• Complicaties en gevolgen van aandoening

Synoniemen van erytropoëtische protoporfyrie

‘Erythrohepatische protoporfyrie’ en ‘protoporfyrie’ zijn twee synoniemen voor erytropoëtische protoporfyrie (EPP).

Epidemiologie van stofwisselingsziekte

Erytropoëtische protoporfyrie komt wereldwijd tot stand. De prevalentie bedraagt naar schatting tussen 1 op 75.000 en 1 op 200.000, maar de prevalentie van erytropoëtische protoporfyrie neemt anno juli 2020 toe als gevolg van een beter begrip van de ziekte en een verbeterde diagnose. Naar schatting hebben 5.000-10.000 patiënten wereldwijd erytropoëtische protoporfyrie. Erytropoëtische protoporfyrie wordt beschouwd als de meest voorkomende vorm van porfyrie bij kinderen. Erytropoëtische protoporfyrie treft mannen en vrouwen in gelijke aantallen.

Oorzaken: Te veel protoporfyrine in lichaam door tekort aan ferrochelatase

Pathologie

Erytropoëtische protoporfyrie is een zeldzame erfelijke stofwisselingsstoornis die zich kenmerkt door een tekort aan het enzym ferrochelatase (FECH). Vanwege abnormaal lage concentraties van dit enzym hopen zich overmatige hoeveelheden protoporfyrine op in het beenmerg, het bloedplasma en de rode bloedcellen. Protoporfyrine wordt door de lever uitgescheiden in de gal, waarna het de darm binnendringt en wordt uitgescheiden in de ontlasting. Het is niet oplosbaar in water en wordt niet uitgescheiden in de urine. Door de stofwisselingsziekte ontstaat zogenaamde fototoxiciteit (ernstige anafylactoïde reacties op licht = zonlicht en kunstlicht) en in 5% van de gevallen ook levertoxiciteit (symptomen aan de lever en galblaas).

Genetica

De stofwisselingsziekte is meestal het gevolg van mutaties (wijzigingen) van het ferrochelatasegen (FECH) of minder vaak van het delta-aminolevulinezuursynthase-2-gen (ALAS2). Wanneer resulteert uit een ALAS2-mutatie, staat de aandoening bekend als ‘X-gebonden protoporfyrie (XLP)’, omdat dat gen op het X-chromosoom aanwezig is. Erytropoëtische protoporfyrie vertoont zowel recessieve als dominante overervingspatronen.

Symptomen door blootstelling aan zon- of kunstlicht

Ernstigere symptomen van erytropoëtische protoporfyrie presenteren zich meestal in de kindertijd. Als de erytropoëtische protoporfyrie niet zo ernstig is, vertonen de meeste patiënten symptomen bij het begin van de puberteit wanneer de mannelijke en vrouwelijke hormoonspiegels stijgen tijdens de seksuele ontwikkeling.

Huid

De tekenen van erytropoëtische protoporfyrie ontstaan door blootstelling aan de zon (ook al zit de patiënt achter glas) alsook bepaalde soorten kunstlicht zoals fluorescentielampen (fototoxiciteit). Een patiënt ervaart acute lichtgevoeligheid van de huid. Vooral de aan de zon blootgestelde gebieden zijn getroffen zoals het gezicht, de bovenste oppervlakken van de armen, de handen, de voeten en de blootgestelde beengebieden. Een paar minuten blootstelling aan de zon veroorzaakt tintelingen, jeuk, roodheid, zwelling en (brandende) pijn. Langdurige blootstelling aan de zon leidt tot tweedegraads brandwonden, oedeem (zwelling) van handen, het gezicht en de voeten, zelden met blaarvorming en petechiën (kleine, rode, vlakken puntbloedingen op de huid). Een huidverdikking verschijnt soms na verloop van tijd. Na herhaalde blootstelling ontstaat korstvorming, hypopigmentatie (lichtere huidverkleuring), hyperpigmentatie (donkerdere huidverkleuring) en littekens op de huid.

Galblaas en lever

Bij sommige patiënten is de galstroom door de galblaas en galwegen onderbroken (cholestase), waardoor galstenen (cholelithiasis) ontstaan. Deze stenen leiden op hun beurt tot een obstructie (verstopping) en/of ontsteking van de galblaas (cholecystitis). In zeldzame gevallen ontwikkelen patiënten leverschade die in zeer ernstige gevallen resulteert in leverfalen waarvoor een levertransplantatie nodig is.

Diagnose en onderzoeken

De arts luistert naar de symptomen van de patiënt die acuut lichtgevoelig is aan de huid. Een ontlastingsonderzoek onthult verhoogde niveaus van protoporfyrine. Verder bevestigt een bloedonderzoek een overmaat aan vrij protoporfyrine in erytrocyten (rode bloedcellen). Een genetisch onderzoek bevestigt de diagnose van de stofwisselingsaandoening. Een leverbiopsie onthult tot slot een leverziekte bij erytropoëtische protoporfyrie.

Behandeling van tekenen aan huid, lever en galblaas

Bescherming tegen zon- en kunstlicht

Er is geen anno juli 2020 geen remedie voor deze aandoening. De symptomen zijn in de meeste gevallen echter wel onder controle de houden door de blootstelling aan de zon overdag en sommige soorten kunstlicht te beperken. Zonbeschermende kleding, zoals breedgerande hoeden, lange mouwen, handschoenen en lange broeken (in plaats van korte broeken), is gunstig. Raamfolies op auto- en huisramen die UV en zichtbaar licht tot 450 nm blokkeren, bieden mogelijk ook verlichting bij aanwezige symptomen. Blauw blokkerende schermbeschermers zijn verder nuttig bij symptomen veroorzaakt door televisies, telefoons, tablets en computerschermen. Tot slot is het dragen van een zonnebril nodig.

Andere therapieën

Een aantal andere therapieën zijn mogelijk aanbevolen:

• alcohol vermijden om de lever te beschermen
• bepaalde kruidensupplementen vermijden om de lever te beschermen
• bepaalde medicijnen of supplementen vermijden, zoals oestrogeenbevattende anticonceptiepillen of hormoonvervangende therapie, testosteronsupplementen of andere medicijnen die bepaalde effecten op de lever hebben
• gevaccineerd worden tegen hepatitis A en hepatitis B om de lever te beschermen
• ijzer nemen bij een ijzertekort in het bloed (wat veel voorkomt bij patiënten met deze stofwisselingsziekte)
• vitamine D-supplementen met calcium nemen om de botgezondheid in stand te houden

Voorts worden patiënten geadviseerd om zich jaarlijks te laten opvolgen door de arts.

Prognose van stofwisselingsaandoening

De symptomen van erytropoëtische protoporfyrie zijn levenslang aanwezig. Af en toe nemen de symptomen bij sommige patiënten wel af na verloop van tijd.

Complicaties en gevolgen van aandoening

De levenslange pijn die deze patiënten ervaren en het ontbreken van een effectieve behandeling, leidt doorgaans tot een verminderde kwaliteit van leven. Sociale uitsluiting / sociale isolatie, een hoger werkloosheidspercentage, een depressie, angst en zelfmoordgedachten zijn enkele mogelijke gevolgen en complicaties van erytropoëtische protoporfyrie.

Lees verder

• Porfyrie: Aandoening met symptomen aan huid of zenuwstelsel