Erytropoëtische protoporfyrie: Symptomen aan huid en lever
Erytropoëtische protoporfyrie (EPP) is een zeldzame erfelijke stofwisselingsziekte die resulteert uit een tekort aan het enzym ferrochelatase, wat leidt tot een abnormaal hoge protoporfyrine in de rode bloedcellen (erytrocyten), het plasma en het beenmerg. Het meest voorkomende symptoom van erytropoëtische protoporfyrie is hevige pijn bij blootstelling aan de zon en bepaalde soorten kunstlicht. Soms komen ook problemen met de lever en galblaas tot stand. De behandeling bestaat uit het vermijden van zon- en kunstlicht, bijvoorbeeld met beschermende kledij of raamfolies. Tot slot komen soms complicaties voor bij patiënten met deze levenslange stofwisselingsaandoening.
Synoniemen van erytropoëtische protoporfyrie
‘Erythrohepatische protoporfyrie’ en ‘protoporfyrie’ zijn twee synoniemen voor erytropoëtische protoporfyrie (EPP).
Epidemiologie van stofwisselingsziekte
Erytropoëtische protoporfyrie komt wereldwijd tot stand. De prevalentie bedraagt naar schatting tussen 1 op 75.000 en 1 op 200.000, maar de prevalentie van erytropoëtische protoporfyrie neemt anno juli 2020 toe als gevolg van een beter begrip van de ziekte en een verbeterde diagnose. Naar schatting hebben 5.000-10.000 patiënten wereldwijd erytropoëtische protoporfyrie. Erytropoëtische protoporfyrie wordt beschouwd als de meest voorkomende vorm van porfyrie bij kinderen. Erytropoëtische protoporfyrie treft mannen en vrouwen in gelijke aantallen.
Oorzaken: Te veel protoporfyrine in lichaam door tekort aan ferrochelatase
Pathologie
Erytropoëtische protoporfyrie is een zeldzame erfelijke stofwisselingsstoornis die zich kenmerkt door een tekort aan het enzym ferrochelatase (FECH). Vanwege abnormaal lage concentraties van dit enzym hopen zich overmatige hoeveelheden protoporfyrine op in het beenmerg, het bloedplasma en de rode bloedcellen. Protoporfyrine wordt door de
lever uitgescheiden in de gal, waarna het de darm binnendringt en wordt uitgescheiden in de ontlasting. Het is niet oplosbaar in water en wordt niet uitgescheiden in de urine. Door de stofwisselingsziekte ontstaat zogenaamde fototoxiciteit (ernstige anafylactoïde reacties op licht =
zonlicht en kunstlicht) en in 5% van de gevallen ook levertoxiciteit (symptomen aan de
lever en
galblaas).
Genetica
De stofwisselingsziekte is meestal het gevolg van mutaties (wijzigingen) van het ferrochelatasegen (FECH) of minder vaak van het delta-aminolevulinezuursynthase-2-gen (ALAS2). Wanneer resulteert uit een ALAS2-mutatie, staat de aandoening bekend als ‘X-gebonden protoporfyrie (XLP)’, omdat dat gen op het X-chromosoom aanwezig is. Erytropoëtische protoporfyrie vertoont zowel recessieve als dominante overervingspatronen.
Symptomen door blootstelling aan zon- of kunstlicht
Ernstigere symptomen van erytropoëtische protoporfyrie presenteren zich meestal in de kindertijd. Als de erytropoëtische protoporfyrie niet zo ernstig is, vertonen de meeste patiënten symptomen bij het begin van de puberteit wanneer de mannelijke en vrouwelijke hormoonspiegels stijgen tijdens de seksuele ontwikkeling.
Huid
De tekenen van erytropoëtische protoporfyrie ontstaan door blootstelling aan de zon (ook al zit de patiënt achter glas) alsook bepaalde soorten kunstlicht zoals fluorescentielampen (fototoxiciteit). Een patiënt ervaart acute lichtgevoeligheid van de huid. Vooral de aan de zon blootgestelde gebieden zijn getroffen zoals het
gezicht, de bovenste oppervlakken van de armen, de
handen, de
voeten en de blootgestelde
beengebieden. Een paar minuten blootstelling aan de zon veroorzaakt
tintelingen, jeuk,
roodheid, zwelling en (brandende)
pijn. Langdurige blootstelling aan de zon leidt tot tweedegraads
brandwonden,
oedeem (zwelling) van
handen, het
gezicht en de
voeten, zelden met
blaarvorming en
petechiën (kleine, rode, vlakken puntbloedingen op de huid). Een huidverdikking verschijnt soms na verloop van tijd. Na herhaalde blootstelling ontstaat korstvorming,
hypopigmentatie (lichtere huidverkleuring),
hyperpigmentatie (donkerdere huidverkleuring) en littekens op de huid.
Galblaas en lever
Bij sommige patiënten is de galstroom door de
galblaas en galwegen onderbroken (
cholestase), waardoor
galstenen (
cholelithiasis) ontstaan. Deze stenen leiden op hun beurt tot een
obstructie (verstopping) en/of
ontsteking van de galblaas (
cholecystitis). In zeldzame gevallen ontwikkelen patiënten leverschade die in zeer ernstige gevallen resulteert in
leverfalen waarvoor een
levertransplantatie nodig is.

Een uitgebreid bloedonderzoek is nodig /
Bron: Frolicsomepl, PixabayDiagnose en onderzoeken
De arts luistert naar de symptomen van de patiënt die acuut lichtgevoelig is aan de huid. Een
ontlastingsonderzoek onthult verhoogde niveaus van protoporfyrine. Verder bevestigt een
bloedonderzoek een overmaat aan vrij protoporfyrine in erytrocyten (rode bloedcellen). Een genetisch onderzoek bevestigt de diagnose van de stofwisselingsaandoening. Een
leverbiopsie onthult tot slot een leverziekte bij erytropoëtische protoporfyrie.
Behandeling van tekenen aan huid, lever en galblaas
Bescherming tegen zon- en kunstlicht
Er is geen anno juli 2020 geen remedie voor deze aandoening. De symptomen zijn in de meeste gevallen echter wel onder controle de houden door de blootstelling aan de zon overdag en sommige soorten kunstlicht te beperken. Zonbeschermende kleding, zoals breedgerande hoeden, lange mouwen, handschoenen en lange broeken (in plaats van korte broeken), is gunstig. Raamfolies op auto- en huisramen die UV en zichtbaar licht tot 450 nm blokkeren, bieden mogelijk ook verlichting bij aanwezige symptomen. Blauw blokkerende schermbeschermers zijn verder nuttig bij symptomen veroorzaakt door televisies, telefoons, tablets en computerschermen. Tot slot is het dragen van een
zonnebril nodig.

Patiënten met deze ziekte moeten alcohol vermijden om leverschade te voorkomen /
Bron: Jarmoluk, PixabayAndere therapieën
Een aantal andere therapieën zijn mogelijk aanbevolen:
Voorts worden patiënten geadviseerd om zich jaarlijks te laten opvolgen door de arts.
Prognose van stofwisselingsaandoening
De symptomen van erytropoëtische protoporfyrie zijn levenslang aanwezig. Af en toe nemen de symptomen bij sommige patiënten wel af na verloop van tijd.
Complicaties en gevolgen van aandoening
De levenslange pijn die deze patiënten ervaren en het ontbreken van een effectieve behandeling, leidt doorgaans tot een verminderde kwaliteit van leven. Sociale uitsluiting / sociale isolatie, een hoger werkloosheidspercentage, een
depressie,
angst en zelfmoordgedachten zijn enkele mogelijke gevolgen en complicaties van erytropoëtische protoporfyrie.
Lees verder