Brucellose: Bacteriële infectie met griepachtige symptomen

Brucellose is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door de bacteriën van het geslacht Brucella, en vormt een belangrijk gezondheidsprobleem, vooral in agrarische gemeenschappen. De ziekte wordt voornamelijk overgedragen van dieren op mensen, vooral via besmette dierlijke producten of direct contact met geïnfecteerde dieren. Hoewel de ziekte in sommige delen van de wereld vrij zeldzaam is, blijft ze een aanzienlijke last vormen in landen rond de Middellandse Zee, het Midden-Oosten en delen van Zuid-Amerika. Brucellose kan zowel acuut als chronisch van aard zijn en kent een breed scala aan symptomen, variërend van milde griepachtige klachten tot ernstige complicaties zoals hart- en hersenontstekingen.

• Synoniemen brucellose
• Epidemiologie: Verspreiding van brucellose bij mensen
• Mechanisme
• Oorzaken en transmissie van brucellose
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Van griepachtige klachten tot ernstige complicaties
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Medicatie en rust zijn essentieel
• Prognose van brucellose
• Complicaties van brucellose
• Preventie van brucellose

Synoniemen brucellose

Brucellose staat ook bekend onder verschillende andere namen, die vaak verwijzen naar historische uitbraken of geografische gebieden waar de ziekte veel voorkomt:

• Brucellosis
• Cyprus koorts
• Gibraltar koorts
• Maag remitterende koorts
• Malta koorts
• Mediterrane koorts
• Undulant koorts
• Ziekte van Bang

Epidemiologie: Verspreiding van brucellose bij mensen

Brucellose is een infectieziekte die wereldwijd voorkomt, vooral in gebieden waar dieren zoals vee, geiten, schapen en varkens veel voorkomen. De prevalentie varieert echter sterk afhankelijk van de regio en de mate van controle op de ziekte bij dieren. De ziekte komt het vaakst voor in landen met een zwakkere gezondheidsinfrastructuur, waaronder delen van het Midden-Oosten, Zuid-Amerika, Azië, en Oost-Afrika.

Geografische spreiding

Brucellose komt voor in veel delen van de wereld, maar is bijzonder endemisch in bepaalde landen. In landen zoals Mexico, Spanje, Italië, Turkije, en delen van Noord-Afrika is de incidentie relatief hoog. In deze gebieden is de ziekte vaak verbonden met de veeteelt en het ongereguleerde gebruik van dierlijke producten, zoals rauwe melk en niet-gekookt vlees. Het aantal gevallen van brucellose in westerse landen is de laatste decennia aanzienlijk afgenomen door verbeterde hygiëne, veterinaire zorg en voedselveiligheidsmaatregelen.

Incidentie en prevalentie

Hoewel de incidentie van brucellose in ontwikkelde landen de afgelopen decennia aanzienlijk is afgenomen door vaccinatie van dieren en strikte controlemaatregelen, blijft de prevalentie hoog in ontwikkelingslanden. In de Verenigde Staten is de jaarlijkse incidentie van menselijke gevallen laag, maar het blijft een belangrijk gezondheidsprobleem in agrarische gemeenschappen wereldwijd. Wereldwijd worden elk jaar naar schatting 500.000 tot 1 miljoen nieuwe gevallen van brucellose gedocumenteerd.

Risico's voor reizigers

Mensen die naar endemische gebieden reizen, lopen een verhoogd risico op brucellose. Dit geldt met name voor reizigers die direct in contact komen met besmette dieren of rauwe dierlijke producten. Er zijn gevallen gerapporteerd van reizigers die brucellose opliepen door het eten van ongereguleerde kazen of het betreden van boerderijen in landen waar de ziekte endemisch is.

Trend van de ziekte in de tijd

De incidentie van brucellose is in veel westerse landen sterk verminderd door verbeterde veterinaire zorg, monitoring van veestapels, en strengere wetgeving betreffende de import van dieren en dierlijke producten. In de meeste ontwikkelde landen wordt de ziekte goed beheerd, terwijl in ontwikkelingslanden de prevalentie veel hoger blijft, mede door beperkte toegang tot veterinaire zorg en infectiecontrole.

Mechanisme

Brucellose wordt veroorzaakt door bacteriën van het geslacht Brucella, die vooral het dierlijke immuunsysteem infecteren, maar ook in mensen kunnen binnendringen. Deze bacteriën kunnen via verschillende routes het menselijk lichaam binnendringen, zoals door direct contact met besmette dieren, hun producten, of via besmet voedsel of water.

Infectie van het menselijk lichaam

Brucella-bacteriën komen via de huid, slijmvliezen, of het ademhalingssysteem het lichaam binnen, vooral bij mensen die in contact komen met besmette dieren of rauwe dierlijke producten. De bacteriën kunnen zich vervolgens verspreiden via het bloed naar verschillende organen, zoals de lever, milt, gewrichten, en het centrale zenuwstelsel. Ze kunnen chronische infecties veroorzaken, wat resulteert in langdurige gezondheidsproblemen.

Immuunsysteemreactie

Eenmaal in het lichaam, kan Brucella zich verbergen binnen de cellen van het immuunsysteem, zoals macrofagen, waardoor het moeilijker te bestrijden is voor het immuunsysteem. De bacteriën kunnen zich in de cellen vermenigvuldigen en verspreiden naar andere organen. Het immuunsysteem reageert op de infectie door ontstekingen te veroorzaken, wat leidt tot de typische symptomen van brucellose, zoals koorts, vermoeidheid, gewrichtspijn, en zweten.

Disseminatie naar organen

Na de eerste infectie kunnen Brucella bacteriën zich via het bloed verspreiden naar andere organen, waaronder het hart (endocarditis), het zenuwstelsel (neurologische complicaties), en het voortplantingssysteem. Deze verspreiding naar verschillende organen kan de ernst van de ziekte vergroten en leiden tot langdurige complicaties.

Oorzaken en transmissie van brucellose

Besmetting en overdracht

De veroorzaker van brucellose is de bacterie Brucella, een intracellulaire pathogeen die vooral in de dierenwereld circuleert. De belangrijkste reservoirs van deze bacterie zijn vee zoals koeien, schapen, geiten, en varkens, maar ook andere dieren zoals kamelen, honden, en wilde fauna zoals bizons en yaks kunnen drager zijn. Mensen raken meestal geïnfecteerd door direct contact met besmette dieren of door het consumeren van ongepasteuriseerde zuivelproducten en onvoldoende verhit vlees van geïnfecteerde dieren. De bacterie kan via kleine wondjes in de huid, slijmvliezen of via het spijsverteringsstelsel het lichaam binnendringen.

Soorten Brucella-bacteriën

Er zijn verschillende soorten Brucella die infecties bij de mens kunnen veroorzaken. De vier belangrijkste zijn:

• Brucella melitensis (schapen en geiten) - de meest virulente en wereldwijd de belangrijkste veroorzaker van brucellose bij mensen.
• Brucella abortus (rundvee) - minder virulent, maar nog steeds verantwoordelijk voor aanzienlijke ziektegevallen.
• Brucella suis (varkens) - vooral in bepaalde gebieden in Zuid-Amerika en Zuidoost-Azië relevant.
• Brucella canis (honden) - zeldzamer, maar kan vooral bij mensen met nauw contact met honden voorkomen.

Risicofactoren

Brucellose komt vaker voor bij mensen die een verhoogd risico lopen door hun beroep, levensstijl, of de geografische locatie waarin ze zich bevinden. Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het oplopen van de infectie verhogen.

Beroepsrisico

Mensen die werken met dieren, zoals boeren, dierenartsen, slachthuismedewerkers, en laboratoriummedewerkers, lopen een verhoogd risico op brucellose. Deze beroepen brengen hen vaak in direct contact met besmette dieren of hun producten, waardoor ze meer kans hebben op blootstelling aan Brucella.

Geografische locatie

Brucellose is endemisch in bepaalde delen van de wereld, vooral in ontwikkelingslanden. Mensen die in landen wonen waar de ziekte veel voorkomt of die reizen naar endemische gebieden, lopen een hoger risico. De prevalentie van de ziekte in deze gebieden is vaak hoog vanwege onregelmatige veterinaire zorg, slechte hygiënepraktijken, en de consumptie van onbewerkte dierlijke producten.

Consumptie van besmette dierlijke producten

Consumptie van rauwe melk, ongepasteuriseerde kazen, of ander onbewerkt vlees is een bekende risicofactor voor brucellose. De Brucella-bacteriën kunnen in deze producten overleven, en de infectie kan via de mond de persoon binnendringen. Het eten van besmet voedsel verhoogt het risico, vooral in gebieden waar voedselveiligheidsmaatregelen niet goed gehandhaafd worden.

Blootstelling aan besmette dieren

Direct contact met besmette dieren of hun lichaamsvloeistoffen, zoals bloed, urine of sperma, vormt een belangrijke risicofactor. Dieren zoals koeien, schapen, geiten en varkens kunnen de ziekte dragen zonder dat ze symptomen vertonen, wat de diagnose bemoeilijkt en het risico op blootstelling vergroot.

Risicogroepen

Brucellose komt vaker voor bij specifieke risicogroepen. De kwetsbaarheid van deze groepen is vaak gerelateerd aan beroepsmatige blootstelling, geografische locatie, of gezondheidsomstandigheden.

Landbouwers en veehouders

Mensen die in de landbouwsector werken, vooral veehouders, hebben een verhoogd risico op brucellose. Dit geldt voor iedereen die direct contact heeft met dieren die mogelijk besmet zijn, zoals het melken van dieren, het slachten of het verzorgen van gewonde of zieke dieren. Boeren in endemische gebieden lopen de grootste kans op blootstelling.

Dierenartsen en veterinaire medewerkers

Dierenartsen, veterinaire technici en andere zorgverleners die regelmatig werken met dieren, zijn ook kwetsbaar voor brucellose. Hun werk brengt hen vaak in direct contact met dieren die de ziekte kunnen dragen, evenals met besmette dierlijke producten.

Reizigers naar endemische gebieden

Mensen die naar landen reizen waar brucellose endemisch is, kunnen een verhoogd risico lopen, vooral als ze direct in contact komen met besmette dieren of rauwe dierlijke producten consumeren. Reizigers moeten zich bewust zijn van de risico's en voorzorgsmaatregelen nemen.

Immunocompromitteerde patiënten

Mensen met een verzwakt immuunsysteem, zoals patiënten met HIV/AIDS of degenen die immunosuppressieve medicatie gebruiken, lopen een verhoogd risico op brucellose en kunnen ernstigere infecties ontwikkelen.

Symptomen: Van griepachtige klachten tot ernstige complicaties

Brucellose kan zich presenteren in een breed scala van symptomen, die variëren van mild tot ernstig, afhankelijk van de bacteriële soort en de immuunstatus van de patiënt. De symptomen kunnen acuut optreden, maar de ziekte kan ook sluipend beginnen en chronisch worden. Bij acute brucellose vertoont de patiënt meestal griepachtige symptomen zoals:

• Hoge koorts met een golvend patroon (undulant koorts)
• Griepachtige symptomen, waaronder rillingen, zweten en hoofdpijn
• Gewichtsverlies en verlies van eetlust
• Vermoeidheid en zwakte
• Gewrichts- en spierpijn
• Buikpijn
• Verlies van eetlust en rugpijn

Chronische brucellose wordt gekenmerkt door langdurige, soms jaren aanhoudende, terugkerende klachten die gepaard gaan met episodes van hoge koorts, vermoeidheid en gewrichtspijn. Bij onbehandelde gevallen kan de bacterie zich verspreiden naar andere organen, wat kan leiden tot ernstige complicaties zoals endocarditis, meningoencefalitis, of osteomyelitis.

Alarmsymptomen

Brucellose kan zich op verschillende manieren manifesteren, en het is belangrijk om alert te zijn op vroege symptomen om complicaties te voorkomen.

Koorts en zweten

De meest kenmerkende symptomen van brucellose zijn hoge koorts en profus zweten, vooral 's nachts. De koorts kan periodiek of continu zijn en wordt vaak geassocieerd met koude rillingen.

Vermoeidheid en algemene malaise

Patiënten met brucellose ervaren vaak ernstige vermoeidheid en algemene malaise, wat het dagelijkse functioneren kan beïnvloeden. Deze symptomen kunnen lang aanhouden, zelfs nadat de infectie is behandeld.

Pijn in gewrichten en spieren

Gewrichtspijn, spierpijn en rugpijn komen vaak voor bij brucellose. Dit kan zich uitbreiden naar meerdere gewrichten en kan ernstig zijn, wat kan leiden tot bewegingsbeperkingen.

Spijsverteringsklachten

Brucellose kan ook gastro-intestinale symptomen veroorzaken, zoals misselijkheid, braken, buikpijn en diarree. Deze symptomen kunnen bijdragen aan de vermoeidheid en het algehele ongemak van de patiënt.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De diagnose brucellose begint met een grondige anamnese en lichamelijk onderzoek. De arts let hierbij op symptomen zoals lymfeklierzwelling (lymfadenopathie), miltvergroting (splenomegalie), en leververgroting (hepatomegalie).

Diagnostisch onderzoek

Om de diagnose te bevestigen, zijn verschillende laboratoriumonderzoeken nodig:

• Een volledig bloedonderzoek om tekenen van infectie en antilichamen tegen Brucella op te sporen.
• Een urineonderzoek om eventuele verspreiding naar de nieren te detecteren.
• Culturen van bloed, beenmerg of geïnfecteerd weefsel om de bacterie direct te isoleren.
• Beeldvormende onderzoeken zoals echografie of MRI kunnen nodig zijn om orgaanschade of complicaties te evalueren.

Differentiële diagnose

De symptomen van brucellose overlappen met die van veel andere ziekten, waardoor de arts vaak andere aandoeningen moet uitsluiten, zoals:

• Buiktyfus
• Chronisch vermoeidheidssyndroom
• Ziekte van Bechterew
• Blaasontsteking
• Virale longontsteking
• Mycoplasma-pneumonie
• Kattenkrabziekte
• Malaria
• Tuberculose
• Meningitis
• Osteomyelitis
• Tularemie
• Virale hepatitis

Behandeling: Medicatie en rust zijn essentieel

De behandeling van brucellose vereist een combinatie van antibiotica om de bacterie uit te roeien en symptomen te verlichten. Aangezien de ziekte vaak hardnekkig is, kan een lange antibioticakuur nodig zijn, soms variërend van enkele weken tot maanden. Meestal worden antibiotica zoals doxycycline, rifampicine of streptomycine gebruikt. Bedrust is belangrijk om het lichaam de kans te geven te herstellen, en om complicaties te voorkomen. Na de initiële behandeling is het belangrijk om de patiënt regelmatig te volgen voor eventuele tekenen van terugval of complicaties. In gevallen waar complicaties optreden, kan een langere behandelingsduur of aanvullende therapieën nodig zijn.

Prognose van brucellose

De prognose voor brucellose is doorgaans goed, vooral bij tijdige en adequate behandeling. De meeste patiënten herstellen volledig met een geschikte antibioticakuur. Er is echter een risico op terugval of chronische vorm van de ziekte, vergelijkbaar met tuberculose, waarbij de aandoening soms jaren later opnieuw kan opflakkeren. Bij patiënten met ernstige complicaties, zoals congestief hartfalen, kan de prognose minder gunstig zijn. Deze patiënten lopen een verhoogd risico op overlijden door endocarditis, een ernstige ontsteking van de hartkleppen of de binnenwand van het hart. De mortaliteit bij brucellose wordt geschat tussen de 1 en 5%, afhankelijk van de ernst en de complicaties van de ziekte.

Complicaties van brucellose

Brucellose kan verschillende complicaties veroorzaken, vooral als de ziekte niet tijdig wordt behandeld. Mogelijke complicaties zijn:

• Pijnlijke botten en gewrichten: Botpijn en gewrichtspijn kunnen optreden als gevolg van de infectie.
• Nierontsteking: Nefritis kan zich ontwikkelen bij sommige patiënten.
• Hersenontsteking: Encefalitis is een ernstige complicatie waarbij de hersenen ontstoken raken.
• Ontsteking van de teelbal: Orchitis kan optreden bij mannen.
• Infectieuze endocarditis: Ontsteking van de hartkleppen of de binnenwand van het hart kan optreden, vooral bij mensen met bestaande hartproblemen.
• Chronische brucellose: Bij onbehandelde gevallen kan de infectie chronisch worden, met langdurige symptomen en complicaties.

Preventie van brucellose

Preventie van brucellose richt zich op het voorkomen van blootstelling aan besmette dieren en hun producten, evenals het verbeteren van hygiëne en veterinaire zorg in risicogebieden.

Vaccinatie van dieren

Een van de belangrijkste preventieve maatregelen tegen brucellose is het vaccineren van vee, vooral in gebieden waar de ziekte veel voorkomt. Vaccinatie van dieren, vooral koeien, schapen, geiten en varkens, kan de verspreiding van de bacterie aanzienlijk verminderen. Het controleren van de ziekte bij dieren door veterinaire diensten speelt een cruciale rol in het voorkomen van menselijke besmetting.

Veiligheidsmaatregelen voor mensen in risicogroepen

Mensen die in contact komen met dieren of dierlijke producten in risicogebieden, zoals boeren, dierenartsen en slachthuismedewerkers, moeten beschermende maatregelen nemen. Het dragen van handschoenen, mondmaskers en andere beschermende kleding kan helpen om blootstelling aan besmette dieren of hun producten te voorkomen.

Veiligheidsmaatregelen voor reizigers

Reizigers die naar endemische gebieden gaan, moeten zich bewust zijn van de risico's van brucellose. Het vermijden van rauwe melk, ongepasteuriseerde kazen en onbereid vlees kan het risico van infectie aanzienlijk verlagen. Reizigers wordt geadviseerd om beschermende kleding te dragen en contact met dieren te vermijden.

Verbeterde hygiënepraktijken

Hygiëne is een cruciale preventieve maatregel tegen brucellose. In risicogebieden moeten strikte hygiënepraktijken worden gevolgd bij het melken, slachten, en het verwerken van dierlijke producten. Het pasteuriseren van melk is een effectieve manier om de bacterie te doden en zo de verspreiding van brucellose te voorkomen.

Gezondheidsvoorlichting en beleid

Gezondheidsvoorlichting in risicogebieden is essentieel om het bewustzijn over brucellose te vergroten en te zorgen voor een betere naleving van preventieve maatregelen. Beleidsmaatregelen gericht op het verbeteren van de veterinaire zorg, het controleren van dierlijke producten, en het verstrekken van vaccinaties zijn van groot belang om de ziekte te bestrijden.