Brucellose: Bacteriële infectie met griepachtige symptomen

Brucellose is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door de bacteriën van het geslacht Brucella, en vormt een belangrijk gezondheidsprobleem, vooral in agrarische gemeenschappen. De ziekte wordt voornamelijk overgedragen van dieren op mensen, vooral via besmette dierlijke producten of direct contact met geïnfecteerde dieren. Hoewel de ziekte in sommige delen van de wereld vrij zeldzaam is, blijft ze een aanzienlijke last vormen in landen rond de Middellandse Zee, het Midden-Oosten en delen van Zuid-Amerika. Brucellose kan zowel acuut als chronisch van aard zijn en kent een breed scala aan symptomen, variërend van milde griepachtige klachten tot ernstige complicaties zoals hart- en hersenontstekingen.

Synoniemen brucellose

Brucellose staat ook bekend onder verschillende andere namen, die vaak verwijzen naar historische uitbraken of geografische gebieden waar de ziekte veel voorkomt:

• Brucellosis
• Cyprus koorts
• Gibraltar koorts
• Maag remitterende koorts
• Malta koorts
• Mediterrane koorts
• Undulant koorts
• Ziekte van Bang

Epidemiologie: Verspreiding van brucellose bij mensen

Anno augustus 2024 worden wereldwijd nog steeds meer dan 500.000 nieuwe gevallen van brucellose geregistreerd per jaar. De ziekte is endemisch in veel landen rondom de Middellandse Zee, het Arabisch Schiereiland, Zuid-Amerika en delen van Azië. Vooral gebieden met minder strikte normen voor de verwerking van dierlijke producten en zuivel vertonen hogere incidentiecijfers. De meeste patiënten in Europa zijn mensen die naar endemische gebieden hebben gereisd of die beroepsmatig in contact komen met dieren of dierlijke producten.

Brucellose kan iedereen treffen, maar de hoogste incidentie wordt gezien bij personen tussen 13 en 40 jaar, met een lichte oververtegenwoordiging van mannen, vaak als gevolg van hun beroep. Mensen die werkzaam zijn in slachthuizen, veehouderij, jacht of de zuivelindustrie lopen een verhoogd risico. Bij ouderen en kinderen komt de ziekte minder vaak voor, maar wanneer deze groepen worden getroffen, kunnen de symptomen ernstiger zijn.

Oorzaken en transmissie van brucellose

Besmetting en overdracht

De veroorzaker van brucellose is de bacterie Brucella, een intracellulaire pathogeen die vooral in de dierenwereld circuleert. De belangrijkste reservoirs van deze bacterie zijn vee zoals koeien, schapen, geiten, en varkens, maar ook andere dieren zoals kamelen, honden, en wilde fauna zoals bizons en yaks kunnen drager zijn. Mensen raken meestal geïnfecteerd door direct contact met besmette dieren of door het consumeren van ongepasteuriseerde zuivelproducten en onvoldoende verhit vlees van geïnfecteerde dieren. De bacterie kan via kleine wondjes in de huid, slijmvliezen of via het spijsverteringsstelsel het lichaam binnendringen.

Soorten Brucella-bacteriën

Er zijn verschillende soorten Brucella die infecties bij de mens kunnen veroorzaken. De vier belangrijkste zijn:

• Brucella melitensis (schapen en geiten) - de meest virulente en wereldwijd de belangrijkste veroorzaker van brucellose bij mensen.
• Brucella abortus (rundvee) - minder virulent, maar nog steeds verantwoordelijk voor aanzienlijke ziektegevallen.
• Brucella suis (varkens) - vooral in bepaalde gebieden in Zuid-Amerika en Zuidoost-Azië relevant.
• Brucella canis (honden) - zeldzamer, maar kan vooral bij mensen met nauw contact met honden voorkomen.

Symptomen: Van griepachtige klachten tot ernstige complicaties

Brucellose kan zich presenteren in een breed scala van symptomen, die variëren van mild tot ernstig, afhankelijk van de bacteriële soort en de immuunstatus van de patiënt. De symptomen kunnen acuut optreden, maar de ziekte kan ook sluipend beginnen en chronisch worden. Bij acute brucellose vertoont de patiënt meestal griepachtige symptomen zoals:

• Hoge koorts met een golvend patroon (undulant koorts)
• Griepachtige symptomen, waaronder rillingen, zweten en hoofdpijn
• Gewichtsverlies en verlies van eetlust
• Vermoeidheid en zwakte
• Gewrichts- en spierpijn
• Buikpijn
• Verlies van eetlust en rugpijn

Chronische brucellose wordt gekenmerkt door langdurige, soms jaren aanhoudende, terugkerende klachten die gepaard gaan met episodes van hoge koorts, vermoeidheid en gewrichtspijn. Bij onbehandelde gevallen kan de bacterie zich verspreiden naar andere organen, wat kan leiden tot ernstige complicaties zoals endocarditis, meningoencefalitis, of osteomyelitis.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De diagnose brucellose begint met een grondige anamnese en lichamelijk onderzoek. De arts let hierbij op symptomen zoals lymfeklierzwelling (lymfadenopathie), miltvergroting (splenomegalie), en leververgroting (hepatomegalie).

Diagnostisch onderzoek

Om de diagnose te bevestigen, zijn verschillende laboratoriumonderzoeken nodig:

• Een volledig bloedonderzoek om tekenen van infectie en antilichamen tegen Brucella op te sporen.
• Een urineonderzoek om eventuele verspreiding naar de nieren te detecteren.
• Culturen van bloed, beenmerg of geïnfecteerd weefsel om de bacterie direct te isoleren.
• Beeldvormende onderzoeken zoals echografie of MRI kunnen nodig zijn om orgaanschade of complicaties te evalueren.

Differentiële diagnose

De symptomen van brucellose overlappen met die van veel andere ziekten, waardoor de arts vaak andere aandoeningen moet uitsluiten, zoals:

• Buiktyfus
• Chronisch vermoeidheidssyndroom
• Ziekte van Bechterew
• Blaasontsteking
• Virale longontsteking
• Mycoplasma-pneumonie
• Kattenkrabziekte
• Malaria
• Tuberculose
• Meningitis
• Osteomyelitis
• Tularemie
• Virale hepatitis

Behandeling: Medicatie en rust zijn essentieel

De behandeling van brucellose vereist een combinatie van antibiotica om de bacterie uit te roeien en symptomen te verlichten. Aangezien de ziekte vaak hardnekkig is, kan een lange antibioticakuur nodig zijn, soms variërend van enkele weken tot maanden. Meestal worden antibiotica zoals doxycycline, rifampicine of streptomycine gebruikt. Bedrust is belangrijk om het lichaam de kans te geven te herstellen, en om complicaties te voorkomen. Na de initiële behandeling is het belangrijk om de patiënt regelmatig te volgen voor eventuele tekenen van terugval of complicaties. In gevallen waar complicaties optreden, kan een langere behandelingsduur of aanvullende therapieën nodig zijn.

Prognose van brucellose

De prognose voor brucellose is doorgaans goed, vooral bij tijdige en adequate behandeling. De meeste patiënten herstellen volledig met een geschikte antibioticakuur. Er is echter een risico op terugval of chronische vorm van de ziekte, vergelijkbaar met tuberculose, waarbij de aandoening soms jaren later opnieuw kan opflakkeren. Bij patiënten met ernstige complicaties, zoals congestief hartfalen, kan de prognose minder gunstig zijn. Deze patiënten lopen een verhoogd risico op overlijden door endocarditis, een ernstige ontsteking van de hartkleppen of de binnenwand van het hart. De mortaliteit bij brucellose wordt geschat tussen de 1 en 5%, afhankelijk van de ernst en de complicaties van de ziekte.

Complicaties van brucellose

Brucellose kan verschillende complicaties veroorzaken, vooral als de ziekte niet tijdig wordt behandeld. Mogelijke complicaties zijn:

• Pijnlijke botten en gewrichten: Botpijn en gewrichtspijn kunnen optreden als gevolg van de infectie.
• Nierontsteking: Nefritis kan zich ontwikkelen bij sommige patiënten.
• Hersenontsteking: Encefalitis is een ernstige complicatie waarbij de hersenen ontstoken raken.
• Ontsteking van de teelbal: Orchitis kan optreden bij mannen.
• Infectieuze endocarditis: Ontsteking van de hartkleppen of de binnenwand van het hart kan optreden, vooral bij mensen met bestaande hartproblemen.
• Chronische brucellose: Bij onbehandelde gevallen kan de infectie chronisch worden, met langdurige symptomen en complicaties.

Preventie van brucellose

Preventie van brucellose richt zich op het vermijden van blootstelling aan besmette dieren en hun producten. Enkele belangrijke preventieve maatregelen zijn:

• Veilige voedselbereiding: Zorg ervoor dat vlees en zuivelproducten goed gekookt en gepasteuriseerd worden. Vermijd het consumeren van rauwe melk of ongepasteuriseerde zuivelproducten, vooral uit gebieden waar brucellose voorkomt.
• Persoonlijke bescherming: Gebruik beschermende kleding en handschoenen bij het werken met dieren, vooral in slachthuizen of boerderijen waar de ziekte voorkomt.
• Vaccineer dieren: In gebieden waar brucellose veel voorkomt, kan vaccinatie van vee helpen om de verspreiding van de ziekte te verminderen.
• Bewustwording en educatie: Bewustwording over brucellose en de risico’s van blootstelling aan besmette dieren kan helpen om de ziekte te voorkomen. Educatie van mensen die in contact komen met dieren is cruciaal voor het verminderen van het risico.