Tularemie: Bacteriële infectie door besmette (wilde) dieren

Tularemie is een bacteriële infectie die voornamelijk voorkomt bij in het wild levende knaagdieren en andere dieren. Mensen kunnen besmet raken door direct contact met geïnfecteerde dieren of hun weefsel, door een beet van een besmette teek of insect, of door het inademen van besmette deeltjes. Tularemie kan effectief worden behandeld, waardoor de prognose doorgaans zeer goed is. De bacterie die tularemie veroorzaakt, Francisella tularensis, is vernoemd naar de Amerikaanse bacterioloog Edward Francis, die de ziekte in 1928 ontdekte.

• Synoniemen van tularemie
• Epidemiologie van tularemie
• Oorzaken: Bacteriële infectie door besmette (wilde) dieren
• Symptomen van tularemie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van tularemie
• Complicaties van tularemie
• Preventie van tularemie

Synoniemen van tularemie

Tularemie staat ook bekend onder de volgende synoniemen:

• chrysops-koorts
• hazenpest
• hertenkoorts
• konijnenkoorts
• lemmingkoorts
• Pahvant-vallei pest
• Yato-byo (Japan)
• ziekte van Ohara

Epidemiologie van tularemie

Tularemie is een zeldzame ziekte die voornamelijk voorkomt in Noord-Amerika, Europa en delen van Azië. In de Verenigde Staten wordt de ziekte vaker aangetroffen in Missouri, South Dakota, Oklahoma en Arkansas. Tularemie komt voornamelijk voor in landelijke gebieden over de hele wereld. Mannen zijn iets vaker getroffen dan vrouwen. Jongeren en mensen van middelbare leeftijd hebben een iets grotere kans om de ziekte op te lopen dan ouderen, vermoedelijk door hun grotere blootstelling aan buitenactiviteiten die het risico verhogen. De infectie komt het meest voor tijdens de warmere zomermaanden en in de vroege herfst.

Oorzaken: Bacteriële infectie door besmette (wilde) dieren

Tularemie wordt veroorzaakt door de gramnegatieve bacterie Francisella tularensis. Deze bacterie komt vooral voor bij konijnen, hazen en knaagdieren, die vaak massaal sterven tijdens uitbraken. Ook vogels, schapen, en huisdieren zoals honden, katten en hamsters kunnen besmet raken. Verder kunnen teken, bijtende vliegen (zoals paardenvliegen) en muggen de infectie overdragen. Mensen kunnen tularemie oplopen door:

• Direct contact met het weefsel van een besmet (dood) dier (meestal konijnen, muskusratten, bevers of eekhoorns), vooral via huidletsels.
• Beten van besmette teken, horzels of muggen.
• Het consumeren van besmet vlees (zeldzaam).
• Het inademen van besmette aerosolen of waterdruppels.

De bacterie dringt het lichaam binnen via de huid, de ogen, de mond of de longen en is zeer besmettelijk.

Symptomen van tularemie

De symptomen van tularemie verschijnen meestal binnen drie tot vijf dagen na blootstelling aan de bacterie, hoewel het bij sommige patiënten meerdere weken kan duren voordat de symptomen zich manifesteren. De ziekte begint vaak plotseling en de symptomen variëren afhankelijk van de route van infectie.

Algemene symptomen

• Buikpijn
• Braken
• Diarree
• Gewichtsverlies
• Gevoel van gewrichtsstijfheid
• Gezwollen lymfeklieren en pijnlijke lymfeklieren
• Hoofdpijn
• Keelpijn
• Koorts
• Kortademigheid
• Mondzweren
• Ontstoken amandelen (tonsillitis)
• Rillingen
• Een rode vlek op de huid die uitgroeit tot een pijnlijke zweer (ulcus)
• Spierpijn
• Uitputting
• Zweten

Oogsymptomen

Wanneer de infectie de ogen aantast, kunnen de volgende symptomen optreden:

• Gezwollen oog
• Geïrriteerd oog
• Pijnlijk oog
• Rood oog
• Tranend oog
• Een zweer aan de binnenkant van het ooglid
• Gevoeligheid voor licht (de medische term hiervoor is fotofobie)

Sommige patiënten ontwikkelen ook een longontsteking (pneumonie) na het inademen van besmette deeltjes. Symptomen hiervan omvatten een droge hoest, ademhalingsproblemen en pijn op de borst. Deze vorm van de ziekte komt vaker voor op Martha's Vineyard, waar de bacterie aanwezig is bij konijnen, wasberen en stinkdieren. Zelden kan de ziekte gepaard gaan met een vergrote milt (splenomegalie) of een vergrote lever (hepatomegalie).

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

Wanneer een patiënt vermoedt dat hij mogelijk is blootgesteld aan tularemie, is het belangrijk om onmiddellijk medische hulp te zoeken. De arts zal doorgaans een volledig bloedonderzoek uitvoeren en mogelijk een thoraxfoto (radiologisch onderzoek van de borstkas) maken. De diagnose kan echter moeilijk te stellen zijn door de zeldzaamheid van de ziekte en de variabiliteit van de symptomen.

Differentiële diagnose

De arts kan tularemie verwarren met andere aandoeningen of syndromen, zoals:

• Chlamydiainfecties
• Difterie (besmettelijke bacteriële infectie van keel en luchtwegen)
• Bacteriële of schimmelinfecties van het hart (endocarditis)
• Een legionella-infectie (veteranenziekte: ernstige longaandoening door bacteriën in water)
• Epstein-Barr-virus (klierkoorts: virale infectie met keelpijn, gezwollen lymfeklieren, vermoeidheid en lichte koorts, vooral bij adolescenten en jongvolwassenen)
• Malaria
• Psittacose
• Q-koorts (bacteriële infectie met milde griepachtige symptomen of ernstige symptomen aan longen en/of lever)
• De ziekte van Lyme (bacteriële infectie door tekenbeet met symptomen aan huid, hart, hersenen, spieren en/of gewrichten)

Behandeling

Tularemie kan effectief worden behandeld met antibiotica. De behandeling duurt meestal tussen de 10 en 21 dagen, afhankelijk van de ernst van de ziekte en de gebruikte medicatie. De meeste patiënten herstellen volledig met een juiste en tijdige behandeling.

Prognose van tularemie

De symptomen van tularemie kunnen enkele weken aanhouden. De meeste patiënten herstellen volledig na een behandeling met antibiotica. Zonder behandeling kan de ziekte echter dodelijk zijn voor ongeveer 5 tot 15 procent van de patiënten. Met een correcte behandeling is de sterftegraad aanzienlijk lager, variërend van minder dan 1 tot 3 procent.

Complicaties van tularemie

Tularemie kan leiden tot verschillende complicaties, waaronder:

• Botinfectie (osteomyelitis)
• Hersenvliesontsteking (meningitis)
• Endocarditis (ontsteking van de binnenkant van het hart)
• Pericarditis (ontsteking van het hartzakje)
• Longontsteking (pneumonie)
• Longabces
• Rhabdomyolyse (spierafbraak)
• Nierfalen (verminderde of afwezige nierfunctie), mogelijk vereist hemodialyse
• Ophoesten van bloed
• Appendicitis (ontsteking van het wormvormig aanhangsel van de blindedarm)
• Perisplenitis (ontsteking van het weefsel rond de milt)
• Guillain-Barré-syndroom (auto-immuunziekte die zenuwen aantast)
• Hepatitis (ontsteking van de lever)
• Bloedvergiftiging (sepsis)

Preventie van tularemie

Hoewel tularemie niet altijd volledig te voorkomen is, kunnen de volgende maatregelen helpen om het risico op infectie te verminderen:

• Vermijd contact met wilde dieren en hun weefsel, vooral als ze dood zijn.
• Draag beschermende kleding, zoals handschoenen, bij het hanteren van dieren of het villen van wilde dieren.
• Gebruik insectenwerende middelen om beten van teken, horzels en muggen te voorkomen.
• Zorg ervoor dat vlees goed gekookt is voordat het wordt gegeten, om het risico van besmetting te verminderen.
• Voorkom het inademen van mogelijk besmette aerosolen door het dragen van een mondmasker in risicovolle omgevingen.