Bartonella quintana-infectie: Bacteriële infectie met koorts

Een Bartonella quintana-infectie is een klinisch syndroom veroorzaakt door een infectie met de bacterie Bartonella quintana. De lichaamsluis is de overbrenger van de bacteriële infectie. Plotse koorts, hoofdpijn, spierpijn en een huiduitslag zijn slechts enkele mogelijke symptomen van de bacteriële infectie. Meestal is een medische behandeling vereist omdat de patiënten spontaan herstellen, maar indien nodig is antibiotica voorhanden. De aandoening werd voor het eerst beschreven tijdens de Eerste Wereldoorlog.

• Synoniemen Bartonella quintana-infectie
• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen Bartonella quintana-infectie

Andere gebruikte termen om een Bartonella quintana-infectie aan te duiden zijn ‘loopgravenkoorts’, ‘febris quintana’ en ‘Wolhyniakoorts’. De Engelse benaming 'trench fever' wordt soms ook gebruikt in artikelen.

Epidemiologie

De aandoening komt vooral voor bij vluchtelingen en daklozen. Slechte hygiënische leefomstandigheden en overbevolkte gebieden vormen dan ook een risicofactor voor de infectieziekte.

Oorzaken

Een Bartonella quintana-infectie is het gevolg van een infectie met de bacterie Bartonella quintana. B. quintana is een langzaam groeiende gramnegatieve bacterie met korte staafmorfologie (0,3 tot 0,5 mm breed en 1,0 tot 1,7 mm lang). De bacteriën worden overgedragen door luizen van het menselijk lichaam, gekend als ‘Pediculus humanus var corporis’. Lichaamsluizen worden voornamelijk overgedragen door direct contact met een geïnfecteerde patiënt. De overdracht van de lichaamsluizen komt ook voor via bijvoorbeeld kleding of beddengoed. Luizen vermenigvuldigen zich snel en een populatie kan met 11% per dag toenemen.

Risicofactoren

De belangrijkste risicofactoren voor een Bartonella quintana-infectie zijn:

• slechte hygiënische omstandigheden
• overbevolking
• direct contact met geïnfecteerde personen
• besmetting door kleding of beddengoed

Symptomen

De klinische incubatieperiode (tijd tussen het oplopen van de besmetting en het tot uiting komen van de klachten) bedraagt 3-48 dagen. Diverse symptomen zijn mogelijk bij de koortsziekte. De bacteriële infectie kenmerkt zich door acute en cyclische koorts (meestal elke vijf dagen), kortademigheid, een rode, vlekkerige huiduitslag, koude rillingen, een stijve nek en hoofdpijn (frontale hoofdpijn en hoofdpijn achter de oogkas), gepaard gaand met spierpijn en botpijn vlak voor het scheenbeen. Neuropsychiatrische symptomen komen ook tot uiting, zoals zwakte, neerslachtigheid, rusteloosheid en slapeloosheid. Verder zijn de ogen getroffen: fotofobie (lichtschuwheid) en conjunctivitis (oogbindvliesontsteking). Tot slot komen maag- en darmklachten voor zoals ver verspreide buikpijn, vaak geassocieerd met gewichtsverlies, misselijkheid, braken, een verlies van eetlust, diarree en obstipatie.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van een Bartonella quintana-infectie kunnen zijn:

• ernstige koorts
• intense pijn in gewrichten en botten
• neuropsychiatrische symptomen zoals ernstige depressie of verwarring
• ernstige kortademigheid
• plotseling gewichtsverlies

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Een lichamelijk onderzoek van een Bartonella quintana-infectie levert variabele symptomen op, maar meestal heeft de patiënt wel:

• conjunctivitis
• een huiduitslag
• gewichtsverlies
• koorts
• neuropsychiatrische verschijnselen
• pijnlijke of gevoelige botten
• splenomegalie (vergrote milt)
• zwakte

Diagnostisch onderzoek

B. Quintana-bacteriën zijn moeilijk te diagnosticeren in het laboratorium. Een uitgebreid bloedonderzoek is nodig, en daarna voert de arts een biopsie van de huid, de lymfeklier of ander weefsel uit. De laboratoriumdiagnostiek bij uitstek is namelijk isolatie in kweek uit bloed of weefsels op specifieke media onder specifieke omstandigheden.

Differentiële diagnose

Bij volgende aandoeningen is het klinisch beeld gelijkaardig aan dit van een Bartonella quintana-infectie:

• babesiose (infectie door besmette teek)
• bacillenangiomatose
• brucellose (bacteriële infectie met griepachtige symptomen)
• chronisch vermoeidheidssyndroom (aanhoudende vermoeidheid)
• cryptokokkose (schimmelinfectie met aantasting van de longen en huid)
• histoplasmose (schimmelinfectie met longproblemen)
• kattenkrabziekte (huidletsels en gezwollen lymfeklieren)
• non-Hodgkin lymfoom (kanker in lymfocyten van het immuunsysteem)
• Q-koorts (bacteriële infectie met griepachtige symptomen)
• relapsing fever
• Rocky Mountain Spotted Fever (tekenziekte met koorts)
• tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)
• tyfuskoorts
• ziekte van Lyme (bacteriële infectie door tekenbeet)

Behandeling

Medicatie

Een eventuele behandeling gebeurt met erytromycine of doxycycline (beide antibiotica) als de symptomen ernstig zijn.

Ondersteunende behandelingen

Ondersteunende behandelingen kunnen bestaan uit:

• rust en bedrust om ontsteking en symptomen te verlichten
• fysiotherapie om de mobiliteit en kracht te herstellen
• psychologische ondersteuning voor neuropsychiatrische symptomen
• monitoring van de ziekteprogressie

Prognose

De meeste patiënten herstellen spontaan van de infectie binnen de twee maanden. Sommige patiënten kennen echter een terugval. Bij ongeveer vijf procent van de patiënten ontstaat een chronische infectie.

Complicaties

Complicaties van een Bartonella quintana-infectie kunnen zijn:

• endocarditis (ontsteking van het hartklepweefsel)
• myelitis (ontsteking van het ruggenmerg)
• verergering van bestaande hart- of vaatziekten
• ernstige neurologische problemen

Preventie

Om een Bartonella quintana-infectie te voorkomen, is het belangrijk om:

• goede persoonlijke hygiëne te handhaven
• overbevolking te vermijden
• adequate behandeling van luisbesmetting in geval van uitbraken
• regelmatig schoonmaken van beddengoed en kleding