Erythroplasie van Queyrat: symptomen, oorzaak en behandeling

Erythroplasie van Queyrat, ook wel peniele intra-epidermale neoplasie (PIN) genoemd, is een vroeg stadium van huidkanker en wel van het type plaveiselcelcarcinoom. Deze zeldzame huidaandoening verschijnt als een scherp begrensde felrode plaque met een fluweelachtig oppervlak. Vaak is de plek pijnloos en jeukt het niet. Excisie, cryotherapie en/of het aanbrengen van een bepaalde zalf op het getroffen gebied is meestal curatief. De aandoening is niet besmettelijk.

• Wat is erythroplasie van Queyrat?
• Wie beschreven deze aandoening door de eerste keer?
• Hoe vaak komt het voor en wie krijgen het?
• Erytroplasie van Querat: felrode vlek op de penis
• Verschijnselen
• Zowel op voorhuid als eikel
• Oorzaak en risicofactoren
• Onderzoek en diagnose
• Huidbiopsie
• Differentiaaldiagnose
• Behandeling van erythroplasie van Queyrat
• Besnijdenis
• Fotodynamische therapie (PDT)
• Lasertherapie
• Imiquimod crème
• Mohs-chirurgie
• Stralingstherapie
• Nazorg

Wat is erythroplasie van Queyrat?

Erythroplasie van Queyrat (EQ) is een in situ plaveiselcelcarcinoom van de penis, ofwel een voorloper van het plaveiselcelcarcinoom van de penis. Vaak zijn de eikel (glanspenis) en voorhuid (preputium) betrokken. Erythroplasie van Queyrat wordt bijna uitsluitend gezien bij onbesneden mannen. De plek kan zich ontwikkelen tot een invasief carcinoom: een agressief gedragende huidkanker met uitzaaiingen. Spontane regressie is onwaarschijnlijk.

Wie beschreven deze aandoening door de eerste keer?

Erythroplasie van Queyrat werd oorspronkelijk beschreven door Tarnovsky in 1891 en later beschouwd als een penisaandoening door Fournier en Darier in 1893. In studies door Queyrat in 1911 werd erytroplasie van Queyrat gezien als een afzonderlijke entiteit. In 1933 werd erythroplasia van Queyrat door Sulzberger en Satenstein erkend als een vorm van carcinoma in situ (een voorstadium van een carcinoom).

Hoe vaak komt het voor en wie krijgen het?

Erythroplasie van Queyrat is een zeldzame aandoening. Het maakt minder dan 1% van alle maligniteiten bij mannen uit. Het komt vooral voor bij mannen van middelbare leeftijd en ouder. Het is beschreven bij mannen variërend in de leeftijd van 20-80 jaar. Het wordt vooral gezien bij onbesneden mannen.

Erytroplasie van Querat: felrode vlek op de penis

Verschijnselen

Patiënten met erythroplasie van Queyrat hebben een solitaire of meerdere, vaak niet helende, laesies op de eikel en/of voorhuid. De symptomen kunnen bestaan uit:

• roodheid: een felrode vlek op eikel en/of voorhuid;
• korstvorming;
• verzwering;
• bloeden;
• pijn;
• jeuk;
• dysurie (pijn en brandend gevoel bij het plassen);
• penisafscheiding;
• moeite om de voorhuid terug te trekken.

Zowel op voorhuid als eikel

De afwijking is meestal aanwezig op zowel de voorhuid als de eikel. De laesie loopt vaak als een baan langs de groeve van de eikel. Het heeft een felrode kleur en het oppervlak kan glad zijn of juist iets fluwelig van structuur.

Oorzaak en risicofactoren

De etiologie van erythroplasie van Queyrat blijft onduidelijk. De volgende factoren dragen mogelijk bij aan de ontwikkeling en progressie van deze huidaandoening:

• onbesneden zijn;
• chronische irritatie, ontsteking of infectie: inclusief urine, smegma, trauma, herpes simplex virale infectie, bacteriën, hitte, wrijving;
• balanitis plasmocellularis, ook wel balanitis circumscripta chronica of de ziekte van Zoon genoemd, een zeldzame, goedaardige penisaandoening, waarbij de eikel en/of de binnenzijde van de voorhuid ontstoken is;
• humaan papillomavirus (HPV types 8 en 16);
• immunosuppressie (inclusief hiv-infectie);
• UV-licht;
• fimosis (nauwe voorhuid);
• meerdere seksuele partners;
• roken;
• chronische onderliggende aandoeningen (lichen sclerose, lichen planus);
• sociaal-culturele gewoonten, hygiëne, religieuze praktijken.

Onderzoek en diagnose

Huidbiopsie

De diagnose wordt gesteld op basis van lichamelijk onderzoek en een huidbiopsie. Hierbij wordt een stukje weefsel weggenomen voor microscopisch onderzoek.

Differentiaaldiagnose

De volgende aandoeningen kunnen (aanvankelijk) een soortgelijk beeld geven:

• allergische contactdermatitis (allergisch contacteczeem);
• balanitis plasmocellularis (zeker in een vroeg stadium van de aandoening, kan erythroplasie van Queyrat worden aangezien voor een ontsteking van de glanspenis en indien ook het preputium is aangedaan spreekt men van balanoposthitis);
• lichen sclerosus van de glanspenis en het preputium (voorhuid), ook wel balanitis xerotica obliterans genoemd;
• basaalcelcarcinoom;
• parapemphigus cicatricialis;
• melanoom;
• plaveiselcelcarcinoom van de huid;
• irriterende contact dermatitis;
• lichen planus;
• fixed drug eruption (een begrensde laesie die steeds weer op dezelfde plaats verschijnt na geneesmiddelgebruik), onder meer:
• tetracyclinen (tetracycline, doxycycline, minocycline);
• paracetamol;
• acetylsalicicylzuur (aspirine);
• NSAID's (ibuprofen en andere);
• sedativa (benzodiazepinen, barbituraten, chloordiazepoxide);
• sulfonamiden (Bactrimel, cotrimoxazol, trimethoprim, sulfasalazine);
• dapson; en
• quinine fluconazol.
• mucosale candidiasis (schimmelinfectie); en
• psoriasis vulgaris, ook wel psoriasis en plaque genoemd (de 'gewone' psoriasis).

Behandeling van erythroplasie van Queyrat

Onbehandelde erythroplasie van Queyrat kan ontaarden in plaveiselcelcarcinoom van de penis (peniscarcinoom) en dit kan zich zeer agressief gedragen en uitzaaien naar de lymfeklieren. Daarom is behandeling van de erythroplasie altijd geïndiceerd.

Besnijdenis

Indien vooral de voorhuid is aangedaan, wordt besnijdenis aanbevolen. Hierbij wordt de voorhuid operatief verwijderd. Restplekken kunnen behandeld worden met bijvoorbeeld 5-fluorouracilcrème, een cytostaticum (celgroeiremmende stof).

Fotodynamische therapie (PDT)

Deze behandeling maakt gebruik van lichtgevoelige stoffen die op de laesie worden aangebracht. Vervolgens wordt de laesie blootgesteld aan een lichtbron die de stof activeert, waardoor de abnormale cellen worden vernietigd. PDT is vaak effectief voor oppervlakkige vormen van erythroplasie van Queyrat.

Lasertherapie

CO2-lasers kunnen worden gebruikt om de aangetaste weefsels weg te branden. Deze behandeling is zeer precies en wordt vaak toegepast wanneer andere behandelingen niet effectief zijn gebleken of als er restplekken zijn na een operatie.

Imiquimod crème

Imiquimod is een lokaal immuunmodulerend middel dat het immuunsysteem stimuleert om abnormale cellen aan te vallen. Het kan worden gebruikt om laesies te behandelen zonder dat chirurgie nodig is.

Mohs-chirurgie

Voor grotere of moeilijk te behandelen laesies kan Mohs-chirurgie een optie zijn. Dit is een microchirurgische techniek waarbij de laesie in lagen wordt verwijderd en elke laag microscopisch wordt onderzocht om ervoor te zorgen dat alle abnormale cellen zijn weggehaald, terwijl gezond weefsel wordt gespaard.

Stralingstherapie

In gevallen waarin chirurgie niet mogelijk is of niet effectief is geweest, kan bestraling worden overwogen om de kankercellen te vernietigen.

Nazorg

Na een geslaagde behandeling van de huidafwijking is regelmatige controle door de huisarts, dermatoloog of uroloog belangrijk.

Lees verder

• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Ziekte van Bowen: symptomen, oorzaak en behandeling
• Balanitis van Zoon: symptomen, oorzaak en behandeling
• Jeuk aan eikel en jeukende voorhuid: oorzaken van jeuk
• Rode plekken, vlekken, bultjes of zweertjes penis / eikel