Pijn aan de milt: symptomen en oorzaken van miltpijn

Pijn aan de milt of miltpijn voel je in de linkerbovenhelft van de buik, onder je ribbenkast in de buurt van je maag. Miltpijn of pijn aan de milt kent diverse oorzaken. Pijn aan de milt komt vooral bij een vergrote milt (splenomegalie) of een gescheurde milt, ook wel 'miltruptuur' genoemd. Een vergrote milt is geen ziekte op zich, maar het gevolg van een onderliggende aandoening. Deze onderliggende aandoening kan ook andere symptomen en klachten veroorzaken. Het kan hierbij gaan om ontstekingen, infecties of bloedziekten. Een vergrote milt kan pijnlijk zijn, maar dat is lang niet altijd het geval. Een miltruptuur veroorzaakt vaak ernstige miltpijn. De milt kan door een harde stomp in de maagstreek scheuren. Direct medisch ingrijpen is in dat geval noodzakelijk.

• Pijn aan de milt: een signaal dat aandacht vraagt
• Een onverwacht ongemak
• Wat is pijn aan de milt?
• Waarom aandacht nodig is
• Milt
• Ligging van de milt
• Functie van de milt
• Vóórkomen
• Pathofysiologie en ontstaansmechanisme van miltpijn
• Oorzaken van miltpijn
• Miltpijn door vergrote milt (splenomegalie)
• Oorzaken vergrote milt
• Symptomen vergrote milt
• Diagnose
• Pijn aan de milt door gescheurde milt
• Oorzaken van een miltruptuur
• Symptomen van een miltruptuur
• Sikkelcelziekte
• Trombocytopenie
• Accessoire milt
• Miltpijn door inspanning?
• Risicogroepen voor miltpijn
• Risicofactoren voor pijn aan de milt
• Symptomen van een pijnlijke milt
• Medische hulp inschakelen bij miltpijn
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van miltpijn: van rust tot chirurgie
• Splenectomie: als de milt moet worden verwijderd
• Rust en zelfzorg: als de milt kan genezen
• Vaccinaties: bescherming na verlies van je milt
• Andere behandelingen op maat
• Miltzorg: herstel en preventie
• Leven zonder milt
• Prognose van miltpijn
• Complicaties
• Preventie van miltpijn: Houd je milt in topvorm!
• Vermijd overmatige inspanning na ziekte
• Eet voor je immuunsysteem
• Bescherm je buik
• Hydrateer en luister naar je lichaam
• Regelmatig controleren

Pijn aan de milt: een signaal dat aandacht vraagt

Een onverwacht ongemak

Sophie, een 25-jarige student, voelde tijdens haar wekelijkse hardlooprondje een stekende pijn in haar linker bovenbuik. "Een zijsteek," dacht ze, en ze vertraagde haar tempo. Maar de pijn bleef aanhouden, zelfs uren na haar training. Toen ze uiteindelijk een arts bezocht, bleek ze te maken te hebben met miltpijn, veroorzaakt door een vergrote milt door een eerdere infectie. Voor Sophie was het een wake-up call: pijn aan de milt mag je niet negeren.

Wat is pijn aan de milt?

De milt is een klein, boonvormig orgaan aan de linkerkant van je buik, net onder het middenrif. Dit belangrijke orgaan speelt een cruciale rol in het filteren van bloed, het afvoeren van oude bloedcellen en het ondersteunen van het immuunsysteem. Pijn aan de milt, vaak gevoeld als een stekende of drukkende pijn in de linker bovenbuik, kan een symptoom zijn van verschillende onderliggende oorzaken, zoals infecties, verwondingen of ziekten die de milt vergroten of irriteren.

Waarom aandacht nodig is

Pijn aan de milt is zeldzaam, maar als het optreedt, kan het een aanwijzing zijn voor een serieuze aandoening, zoals een vergrote milt (splenomegalie) of zelfs een miltruptuur. Deze pijn kan acuut zijn na een ongeluk of trauma, of geleidelijk toenemen door chronische aandoeningen zoals leverziekten of bloedziekten. Het kan ook het gevolg zijn van infecties zoals mononucleosis infectiosa (de ziekte van Pfeiffer), die de milt tijdelijk groter maken en gevoeliger voor pijn of zelfs scheuren. Het is belangrijk om bij aanhoudende of ernstige pijn in de linker bovenbuik medische hulp in te schakelen. Zoals Sophie ontdekte, kan dit ongemak je lichaam waarschuwen voor iets dat je niet mag negeren.

Milt

Ligging van de milt

Je milt is een vuistvormig, paars orgaan dat onderdeel uitmaakt van het lymfestelsel van het lichaam. De milt ligt in de linkerbovenhelft van de buik en zit onder je ribbenkast in de buurt van je maag. De milt is het grootste lymfatische orgaan in je lichaam. Een normale, gezonde milt is ongeveer 10 tot 12 cm lang. Je lichaam kan overleven zonder milt. Als de milt beschadigd raakt, zijn er andere organen in het lichaam, met name de lever, die zich daarop aanpassen en de rol van de bestrijding van infecties en het verwijderen van oude rode bloedcellen op zich nemen.

Functie van de milt

De milt kan beschouwd worden als de lymfeklier van het bloed. De milt heeft een aantal functies, waaronder het beschermen van je lichaam tegen infectie. De belangrijkste taken zijn:

• Filtreren en zuiveren van je bloed als onderdeel van het immuunsysteem;
• Het verwijderen van microben en afvalstoffen uit het bloed en de recycling van versleten of beschadigde rode bloedcellen;
• Het produceren en opslaan van bloedplaatjes en witte bloedcellen die infecties bestrijden; en
• De milt bevat een zeker reservoir aan bloed.

Vóórkomen

Miltpijn is een relatief zeldzame klacht, maar het kan een teken zijn van uiteenlopende onderliggende aandoeningen. De milt speelt een essentiële rol in ons immuunsysteem en bloedzuivering, maar omdat deze zich stilletjes achter de maag verstopt, wordt pijn in dit gebied vaak verward met andere klachten, zoals maagpijn of spierproblemen. Laten we duiken in de epidemiologie van pijn aan de milt en wat dit ons kan vertellen over de oorzaken en risicofactoren.

Mannen versus vrouwen: wie ervaart vaker miltpijn?
Miltpijn komt even vaak voor bij mannen als vrouwen, maar de onderliggende oorzaken kunnen verschillen. Bij mannen is miltpijn vaker gerelateerd aan fysieke trauma’s, zoals een ongeluk of een sportblessure. Bij vrouwen wordt de klacht vaker veroorzaakt door infecties of auto-immuunziekten, zoals lupus. Uit studies blijkt dat miltproblemen in ongeveer 0,3-0,5% van de gevallen van abdominale pijn bij volwassenen voorkomen, maar dit percentage kan hoger liggen bij specifieke risicogroepen, zoals mensen met bloedziekten.

Kinderen versus volwassenen: leeftijd maakt uit
Bij kinderen komt miltpijn zelden voor, tenzij er sprake is van een trauma, zoals een val, of een infectieziekte, zoals mononucleosis infectiosa (de ziekte van Pfeiffer). Bij volwassenen wordt miltpijn vaker geassocieerd met vergrote milt (splenomegalie), veroorzaakt door aandoeningen zoals infecties, leverziekten, of bloedarmoede. Studies suggereren dat bij volwassenen ouder dan 40 jaar de kans op miltproblemen stijgt, met een piekincidentie bij mensen boven de 60 jaar, vaak door chronische aandoeningen zoals kanker of auto-immuunziekten.

Klimaat en geografie: speelt je locatie een rol?
Klimaat heeft indirect invloed op miltpijn, vooral door infectieziekten die miltvergroting veroorzaken. In tropische regio’s, zoals delen van Afrika en Azië, zijn malaria en leishmaniasis belangrijke oorzaken van miltproblemen. Malaria, een door muggen overgedragen ziekte, kan een vergrote milt en pijn in de linker bovenbuik veroorzaken en treft jaarlijks miljoenen mensen wereldwijd.

In Nederland en België is de incidentie van infectieziekten zoals malaria zeer laag dankzij goede hygiëne en vaccinatieprogramma’s. Toch komt miltpijn ook hier voor, bijvoorbeeld door infecties zoals de ziekte van Pfeiffer, die in 1 op de 10 jongeren miltvergroting veroorzaakt. In de Nederlandse overzeese gebieden, zoals Curaçao en Bonaire, komt miltgerelateerde pijn vaker voor door een hogere prevalentie van infecties en een warmer klimaat.

Voeding en leefstijl: hoe beïnvloeden ze de milt?
Een gezond dieet speelt een belangrijke rol in het ondersteunen van de miltfunctie. Voedingsmiddelen rijk aan antioxidanten, zoals citrusvruchten, bessen en groene groenten, kunnen helpen bij het verminderen van ontstekingen en het ondersteunen van de immuunfunctie. Overmatig alcoholgebruik daarentegen belast de lever, wat indirect de milt kan beïnvloeden, vooral bij mensen met leverziekten zoals cirrose.

Fysieke activiteit is over het algemeen goed voor de gezondheid, maar overmatige inspanning, zoals intensief hardlopen, kan tijdelijke pijn in de milt veroorzaken (de bekende “zijsteek”). Deze pijn is meestal onschuldig en verdwijnt na rust. Stress kan ook indirect bijdragen aan miltpijn, omdat het de immuniteit verlaagt en vatbaarheid voor infecties verhoogt.

Genetica en miltpijn: wat zegt je familiegeschiedenis?
Genetica speelt een belangrijke rol in aandoeningen die miltpijn kunnen veroorzaken. Bloedziekten zoals sikkelcelanemie en thalassemie, die miltvergroting en pijn veroorzaken, worden vaak genetisch doorgegeven. Mensen met een familiegeschiedenis van auto-immuunziekten, zoals lupus of reumatoïde artritis, hebben ook een verhoogd risico op miltgerelateerde klachten.

Verschillen tussen Nederland, België en wereldwijd
In Nederland en België wordt miltpijn voornamelijk veroorzaakt door infecties zoals de ziekte van Pfeiffer en door chronische aandoeningen zoals kanker of auto-immuunziekten. In de tropen, zoals Sub-Sahara Afrika en Zuidoost-Azië, zijn parasitaire infecties zoals malaria de meest voorkomende oorzaken. Wereldwijd is malaria verantwoordelijk voor meer dan 200 miljoen gevallen per jaar, waarvan een groot deel gepaard gaat met miltvergroting.

Praktisch voorbeeld: een casus van miltpijn
Een 22-jarige student klaagt over pijn in zijn linker bovenbuik na een griepachtige ziekte. Bij verder onderzoek blijkt dat hij de ziekte van Pfeiffer heeft opgelopen, wat heeft geleid tot een vergrote milt. De arts adviseert hem om zware fysieke inspanning te vermijden, omdat dit het risico op een miltruptuur kan vergroten. Na enkele weken rust verdwijnen de klachten volledig.

Pathofysiologie en ontstaansmechanisme van miltpijn

Miltpijn is een symptoom dat ons subtiel waarschuwt dat er iets mis is met dit bescheiden, maar essentiële orgaan. De milt, gelegen in de linker bovenbuik, speelt een sleutelrol in ons immuunsysteem en bloedzuivering. Wanneer pijn optreedt, is dit vaak een signaal van onderliggende processen die de structuur of functie van de milt verstoren. Laten we dieper ingaan op hoe miltpijn ontstaat en welke mechanismen hieraan ten grondslag liggen.

Waarom doet de milt pijn?
De milt zelf bevat geen pijnreceptoren, maar de capsule die de milt omgeeft, is gevoelig voor uitrekking en druk. Miltpijn ontstaat meestal door vergroting (splenomegalie), waarbij de capsule wordt opgerekt door zwelling van het weefsel of ophoping van bloed. Deze uitrekking kan leiden tot een zeurende, drukkende pijn die wordt gevoeld in de linker bovenbuik en soms naar de schouder uitstraalt.

Daarnaast kan acute pijn optreden door een scheur in de capsule, zoals bij een trauma of een vergrote milt die kwetsbaar is geworden. Dit leidt tot irritatie van omliggende structuren en kan hevige pijn veroorzaken, vaak gepaard met tekenen van interne bloedingen, zoals een snelle hartslag of duizeligheid.

De rol van bloed en immuunreacties
De milt werkt als een filterstation voor ons bloed, waar oude bloedcellen worden afgebroken en ziekteverwekkers worden geëlimineerd. Bij infecties of auto-immuunziekten wordt de milt hyperactief en vergroot deze om een verhoogde werkbelasting aan te kunnen. Dit proces leidt tot ontsteking en ophoping van cellen, wat de druk in de milt verhoogt en pijn veroorzaakt.

Daarnaast kan een aandoening zoals sikkelcelanemie of thalassemie leiden tot een opeenhoping van abnormale rode bloedcellen in de milt. Deze ophoping kan niet alleen pijn veroorzaken, maar ook leiden tot functioneel verlies van de milt, wat bekend staat als functionele asplenie.

Mechanismen achter vasculaire pijn in de milt
De bloedtoevoer naar de milt is rijk en complex, geleverd door de miltslagader. Bij aandoeningen zoals trombose (een bloedstolsel in de slagader) of vasculaire occlusie kan een tekort aan zuurstof in het weefsel ontstaan, wat ischemische pijn veroorzaakt. Dit wordt vaak omschreven als een scherpe, kloppende pijn.

Bij infectieziekten zoals malaria of mononucleosis infectiosa kunnen de bloedvaten in de milt worden overbelast, wat leidt tot een verhoogde druk en pijn. Bij extreme gevallen, zoals een miltabces, treedt er lokale ettervorming op, wat de omliggende weefsels irriteert en acute pijn en koorts veroorzaakt.

Mechanische schade en miltpijn
Trauma aan de milt, zoals een stomp object dat de buik raakt, kan de miltkapsel beschadigen of scheuren. Dit leidt niet alleen tot pijn, maar ook tot irritatie van het middenrif, wat gerefereerde pijn naar de schouder veroorzaakt (het teken van Kehr). Bij een scheur in de milt is onmiddellijke medische interventie vereist om levensbedreigende interne bloedingen te voorkomen.

Langdurige mechanische druk, zoals bij intense inspanning of sport, kan tijdelijke miltpijn veroorzaken. Dit komt doordat de milt meer bloed opslaat tijdens fysieke activiteit, wat een verhoogde druk in de capsule veroorzaakt. Deze pijn verdwijnt meestal snel na rust.

Systemische aandoeningen en miltpijn
Auto-immuunziekten zoals lupus of reumatoïde artritis veroorzaken ontsteking van de milt, wat kan leiden tot splenomegalie en pijn. Daarnaast kan een leveraandoening zoals cirrose leiden tot portale hypertensie, waarbij verhoogde druk in de poortader de bloedtoevoer naar de milt beïnvloedt. Dit proces kan miltpijn veroorzaken en gepaard gaan met andere symptomen zoals ascites of spataderen in de slokdarm.

Oorzaken van miltpijn

Bepaalde ziekten kunnen ervoor zorgen dat je milt opzwelt of pijn gaat doen. Infecties zoals mononucleosis infectiosa (de ziekte van Pfeiffer), malaria of bacteriële infecties zijn bekende boosdoeners. Bij deze aandoeningen zwelt de milt op als reactie op ontsteking of verhoogde activiteit van het immuunsysteem. Dit kan pijn in de linker bovenbuik veroorzaken, soms gepaard gaand met misselijkheid of ongemak bij ademhalen.

De milt kan ook beschadigd raken of scheuren als gevolg van een blessure, bijvoorbeeld door een ongeluk of sportactiviteit. Dit komt vaker voor bij mensen met een reeds vergrote milt. Bij een miltruptuur treedt plotselinge, ernstige pijn op, vaak met een gevoel van duizeligheid of zwakte door interne bloedingen. Dit is een medische noodsituatie die onmiddellijke behandeling vereist. Als de milt te beschadigd is, moet je mogelijk worden geopereerd om deze te verwijderen.

Je kunt goed leven zonder milt, maar dit heeft gevolgen voor je immuunsysteem. Andere organen, zoals je lever, nemen een deel van de taken van de milt over, zoals het filteren van bloed en het bestrijden van infecties. Zonder een milt verlies je echter een deel van je weerstand tegen infecties, waardoor vaccinaties en preventieve maatregelen vaak nodig zijn. Dit benadrukt het belang van miltzorg, niet alleen om pijn te voorkomen, maar ook om je algehele gezondheid te beschermen.

Miltpijn door vergrote milt (splenomegalie)

Een vergrote milt is het gevolg van een onderliggend probleem of aandoening. Soms is er sprake van een overactieve milt, wat bekend staat als hypersplenisme. Hypersplenisme kan leiden tot een vergrote milt en voorkomen bij onder meer lymfeklierkanker, levercirrose, tuberculose (tbc), malaria en verschillende bindweefselziekten.

Oorzaken vergrote milt

Sommige ziekten en aandoeningen kunnen aanleiding geven tot een vergrote milt. Het gaat hierbij om onder meer de volgende aandoeningen:

• Virale infecties, zoals de ziekte van Pfeiffer (een andere benaming is klierkoorts, vanwege opgezette klieren);
• Levercirrose en andere leverziekten;
• Bloedkanker zoals lymfomen en leukemie;
• Parasitaire infecties zoals toxoplasmose;
• Bacteriële infecties zoals endocarditis;
• Ontstekingsziekten zoals sarcoïdose en reumatoïde artritis;
• Trauma, zoals een letsel als gevolg van een sportongeval of een mishandeling;
• Kanker die is uitgezaaid of gemetastaseerd naar de milt;
• Cysten of abcessen;
• Infiltratieve ziekten zoals de ziekte van Gaucher of glycogeen stapelingsziekten.

Symptomen vergrote milt

Sommige mensen zijn zich er niet van bewust dat ze een vergrote milt hebben, aangezien er geen symptomen zijn totdat het probleem is ontdekt tijdens een lichamelijk onderzoek. Veel voorkomende symptomen zijn onder meer het ondervinden van problemen bij het eten van grote maaltijden; een gevoel van pijn of ongemak aan de linkerkant van de buik; pijn die uitstraalt van de buik naar de linkerschouder.

Andere symptomen die zijn gerelateerd aan onderliggende aandoeningen, zijn onder meer:

• Gewichtsverlies;
• Vermoeidheid;
• Frequente infecties;
• Snel bloeden;
• Geelzucht; en
• Bloedarmoede of anemie.

Diagnose

Als je ernstige pijn hebt of pijn die erger wordt bij het diep inademen, is het verstandig om direct medische hulp in te roepen. Een arts zal waarschijnlijk vragen stellen over je medische voorgeschiedenis en de klachten die je ervaart, en lichamelijk onderzoek doen. Hij zal je milt bevoelen om te kijken of deze vergroot is. Vervolgonderzoek zal gedaan worden om de oorzaak vast te stellen, en kan bestaan uit bloedonderzoek, echografie, of een gecomputeriseerde tomografie (CT) scan.

Pijn aan de milt door gescheurde milt

Een gescheurde milt of miltruptuur is een ernstige medische noodsituatie, die levensbedreigend kan zijn. Het kan optreden als gevolg van een harde stomp of stoot in de maagstreek. Hierbij scheurt het miltkapsel en het daaronder gelegen weefsel.

Oorzaken van een miltruptuur

De milt is zeer gevoelig voor traumatische verwondingen. Het kan worden veroorzaakt door een auto-ongeluk, een sportblessure (vooral contactsporten zoals voetbal, rugby of judo), een fietsongeval (in het bijzonder als je met de buik in het stuur terechtkomt), huiselijk geweld, of colonoscopie (gescheurde milt is een mogelijke complicatie van dit darmonderzoek). Sommige ziekten kunnen een gescheurde milt veroorzaken, waaronder klierkoorts of Pfeiffer, bloedziekten zoals hemolytische anemie of lymfoom en malaria.

Symptomen van een miltruptuur

Het belangrijkste symptoom van een gescheurde milt is buikpijn. De ernst van de pijn hangt af van de mate van beschadiging. Deze pijn is meestal ernstig en kan worden gevoeld in de linkerzijde van de buik onder de ribbenkast en in de linkerschouder als gevolg van zenuwpijn van de milt. Andere symptomen zijn onder meer:

• Wazig zicht;
  Wazig zien door een gescheurde milt / Bron: Gene Hunt, Flickr (CC BY-2.0)
• Licht gevoel in het hoofd;
• Verwardheid;
• Flauwte;
• Bewusteloosheid;
• Angst of rusteloosheid;
• Misselijkheid; en
• Bleekheid.

Sikkelcelziekte

Sikkelcelziekte is een erfelijke ziekte van het bloed. Het is een erfelijke vorm van bloedarmoede, waarbij de rode bloedcellen minder goed in staat om zuurstof te vervoeren. Dit kan leiden tot orgaanschade, waaronder de milt. Mensen met sikkelcelziekte die hun milt hebben laten verwijderen zijn gevoeliger en daardoor kwetsbaarder voor infecties. Daarom worden zij extra gevaccineerd voor allerlei aandoeningen.

Trombocytopenie

Trombocytopenie is een tekort aan bloedplaatjes, zogeheten 'trombocyten'. In een vergrote milt kunnen bloedplaatjes vast komen te zitten. Dit kan bij myelofibrose (een zeldzame aandoening van het beenmerg) en de ziekte van Gaucher (een zeldzame erfelijke stofwisselingsziekte). Hierdoor daalt het aantal bloedplaatjes in de bloedstroom.

Accessoire milt

Ongeveer 1 op de 10 mensen hebben een kleine extra milt, ook bekend als bijmilt of accessoire milt. Dit is een goedaardige aandoening die geen problemen veroorzaakt zoals miltpijn.

Miltpijn door inspanning?

Iedereen kent wel het fenomeen van pijnlijke steken in de zij die optreden tijdens inspanning, bijvoorbeeld hardlopen of sporten. Dit wordt echter niet veroorzaakt door de milt, maar ook niet door andere organen en spieren. Waarschijnlijk ontstaat het door irritatie van het deel van het buikvlies dat in verbinding staat met het middenrif.[1]

Risicogroepen voor miltpijn

Miltpijn is vaak een teken dat er iets meer aan de hand is, van infecties tot overbelasting van het orgaan. Sommige groepen lopen een groter risico op klachten aan de milt. Hieronder een overzicht van de belangrijkste risicogroepen:

Risicofactoren voor pijn aan de milt

Naast specifieke risicogroepen zijn er factoren die het risico op miltpijn verhogen. Denk aan omgevingsinvloeden, levensstijl, of medische omstandigheden. Hier zijn de belangrijkste risicofactoren:

Symptomen van een pijnlijke milt

Afhankelijk van de oorzaak, kan miltpijn gepaard gaan met andere symptomen, zoals:

• pijn of een gevoel van volheid in de linker bovenbuik die zich kan uitbreiden naar de linkerschouder
• een vol gevoel zonder te eten of na het eten van slechts een kleine hoeveelheid als gevolg van een vergrote milt die op je maag drukt
• anemie of bloedarmoede
• vermoeidheid
• vaak infecties hebben
• gemakkelijk bloeden

Medische hulp inschakelen bij miltpijn

Wanneer de huisarts raadplegen bij miltpijn?
Miltpijn kan wijzen op een breed scala aan oorzaken, van milde problemen tot serieuze aandoeningen. Het is belangrijk om in de volgende situaties contact op te nemen met je huisarts:

• Aanhoudende pijn in de linker bovenbuik die niet binnen een paar dagen afneemt of zelfs erger wordt.
• Lichte koorts of algemene malaise in combinatie met miltpijn, wat kan wijzen op een infectie zoals een miltontsteking.
• Vergrote milt (splenomegalie) waarbij je een zwelling voelt in de linker bovenbuik. Dit kan gepaard gaan met een vol gevoel, zelfs na kleine maaltijden.
• Blauwe plekken of bloedingen zonder duidelijke oorzaak, wat kan duiden op een probleem met de bloedplaatjes of een onderliggende bloedziekte.
• Onverklaarbaar gewichtsverlies of nachtzweten, wat een teken kan zijn van een onderliggende ziekte zoals een hematologische aandoening.

De huisarts zal op basis van je klachten en eventuele aanvullende onderzoeken, zoals een bloedtest of echografie, bepalen of verdere diagnostiek of behandeling nodig is.

Wanneer direct medische hulp inschakelen (alarmsymptomen)?
In sommige gevallen kan miltpijn wijzen op een medische noodsituatie. Bel direct 112 of ga naar de spoedeisende hulp als je een van de volgende symptomen ervaart:

• Plotselinge, hevige pijn in de linker bovenbuik of schouder, vooral na een trauma (zoals een val of een ongeluk). Dit kan wijzen op een gescheurde milt, wat levensbedreigend is door inwendige bloedingen.
• Bleekheid, zwakte, of duizeligheid, mogelijk gecombineerd met een snelle hartslag of lage bloeddruk. Dit zijn tekenen van een shock door bloedverlies.
• Moeite met ademhalen of kortademigheid, wat kan voorkomen bij ernstige miltproblemen of bij complicaties zoals bloedarmoede.
• Onverklaarbare bewusteloosheid of flauwvallen, wat een teken kan zijn van ernstige inwendige bloedingen.
• Hevige koorts (>39°C) met miltpijn, wat kan wijzen op een ernstige infectie zoals een miltabces of sepsis.
• Pijn die uitstraalt naar de linkerschouder, wat een teken kan zijn van irritatie van het diafragma door een gescheurde milt of andere ernstige aandoeningen.

Bij deze symptomen is snelle medische hulp essentieel om complicaties te voorkomen en de juiste behandeling te starten.

Onderzoek en diagnose

Afhankelijk van de vermoedelijke oorzaak van het probleem, kunnen een aantal diagnostische tests en onderzoeken worden uitgevoerd door de arts. Sowieso zal lichamelijk onderzoek plaatsvinden in geval van miltpijn, met palpatie van de buik onder de linkerribbenkast, waardoor de arts een vergrote milt en andere tekenen van ziekten die veroorzaakt worden door splenomegalie kan bemerken. Ander onderzoek kan bestaan uit een bloedonderzoek en beeldvormend onderzoek, zoals een echografie of computertomografie (CT)-scan of MRI. Deze beeldvormende onderzoeken zijn nodig om te zien hoe groot de milt is en om te achterhalen of de milt tegen andere organen drukt. Wanneer de arts vermoedt dat er iets mis kan is met je bloed, zal een beenmergpunctie worden uitgevoerd. Hierdoor kunnen beenmergcellen in het laboratorium onderzocht worden op afwijkingen.

Behandeling van miltpijn: van rust tot chirurgie

Behandeling van miltpijn begint altijd met het achterhalen van de oorzaak. Het is belangrijk om te begrijpen dat miltpijn zelf geen ziekte is, maar een symptoom van een onderliggende aandoening. Daarom richt de behandeling zich in de meeste gevallen niet direct op de milt, maar op de oorzaak van de klachten. Of het nu gaat om een infectie, een trauma of een auto-immuunziekte, de aanpak verschilt per situatie. Hier volgt een overzicht van de mogelijke behandelingen, inclusief de impact ervan op je gezondheid.

Splenectomie: als de milt moet worden verwijderd

In ernstige gevallen, zoals bij een gescheurde milt of herhaalde episodes van miltpijn door een chronische aandoening, kan een splenectomie nodig zijn. Dit is een operatie waarbij de milt wordt verwijderd. De procedure kan worden uitgevoerd via laparoscopie (met kleine incisies en een korte hersteltijd) of laparotomie (via een grotere incisie, meestal bij spoedoperaties). Een splenectomie is een ingrijpende beslissing, maar gelukkig kun je zonder milt leven. Andere organen, zoals de lever, nemen veel functies van de milt over.

Na een splenectomie verlies je echter een deel van je immuniteit. Dit maakt je gevoeliger voor infecties, vooral tegen bacteriële ziekten zoals pneumokokkeninfecties. Daarom is het cruciaal dat patiënten die een splenectomie ondergaan, goed worden beschermd met vaccinaties en eventueel profylactische antibiotica.

Rust en zelfzorg: als de milt kan genezen

Bij minder ernstige gevallen, zoals een milt die is opgezwollen door een infectie (bijvoorbeeld door de ziekte van Pfeiffer), is een conservatieve aanpak vaak voldoende. Dit betekent veel rust, het vermijden van zware inspanningen en het nauwlettend volgen van de symptomen. Sporten en andere fysieke activiteiten kunnen het risico op een miltruptuur verhogen bij een vergrote milt, dus het vermijden van lichamelijke belasting is cruciaal.

Deze aanpak biedt het lichaam de kans om te genezen zonder chirurgische ingrepen. Bij herhaalde infecties kan de arts aanvullend medicatie voorschrijven om de oorzaak aan te pakken, zoals antivirale middelen of antibiotica.

Vaccinaties: bescherming na verlies van je milt

Als je milt is verwijderd, is je lichaam minder goed in staat om infecties te bestrijden. Vaccinaties tegen ziekten zoals pneumokokken, meningokokken en Haemophilus influenzae type b (Hib) zijn essentieel om je immuunsysteem te versterken. Deze vaccinaties worden vaak vóór de operatie gegeven als deze gepland is, of zo snel mogelijk erna bij een spoedoperatie. Sommige vaccins moeten periodiek worden herhaald om een langdurige bescherming te garanderen.

Patiënten zonder milt krijgen vaak ook een medisch paspoort waarin staat dat ze asplenie hebben (het ontbreken van een functionele milt). Dit kan nuttig zijn tijdens reizen of ziekenhuisopnames, zodat artsen sneller de juiste voorzorgsmaatregelen kunnen nemen.

Andere behandelingen op maat

Afhankelijk van de oorzaak van miltpijn kunnen er aanvullende behandelingen nodig zijn:

• Medicatie: Bij infecties worden vaak antibiotica of antivirale middelen voorgeschreven. Bij auto-immuunziekten kunnen immunosuppressiva of corticosteroïden helpen om ontstekingen te verminderen.
• Drainage: Bij een miltabces kan een ingreep nodig zijn om pus af te voeren en verdere complicaties te voorkomen.
• Trombosepreventie: Als de oorzaak van miltpijn te maken heeft met bloedstolsels in de miltslagader, kunnen bloedverdunners worden voorgeschreven.

Miltzorg: herstel en preventie

De behandeling van miltpijn vraagt niet alleen om acute zorg, maar ook om preventieve maatregelen om toekomstige klachten te vermijden. Of je nu je milt hebt behouden of niet, het vermijden van risicogedrag zoals intensieve sporten bij een vergrote milt of het tijdig laten vaccineren na een splenectomie speelt een belangrijke rol. Zoals altijd geldt: luister naar je lichaam en zoek medische hulp bij aanhoudende of verergerende symptomen. Je milt is misschien klein, maar haar gezondheid heeft een grote impact op je welzijn.

Leven zonder milt

Als je milt moet worden verwijderd, kunnen andere organen, zoals de lever, veel van de functies van de milt overnemen. Dit betekent dat je nog steeds de meeste infecties aankan. Maar er is een klein risico dat zich snel een ernstige infectie ontwikkelt. Dit risico blijft de rest van je leven aanwezig. Jonge kinderen hebben een hoger risico op ernstige infecties dan volwassenen, maar het risico is nog steeds klein. Het risico wordt ook verhoogd als je een aandoening hebt zoals sikkelcelanemie of coeliakie, of een ziekte die je immuunsysteem beïnvloedt, zoals hiv. Dit risico kan worden geminimaliseerd door eenvoudige voorzorgsmaatregelen te nemen om infectie te voorkomen, zoals:

• gebruik gedurende de eerste twee jaar onderhoudsantibiotica
• zorg dat je altijd een noodvoorraad antibiotica bij je hebt, ook na de eerste twee jaar
• laat je vaccineren
• win advies in bij een GGD voor reizigersadvisering als je reisplannen hebt
• draag altijd een medical alert-kaart of een alarmpenning bij je

Prognose van miltpijn

Miltpijn kan je flink uit balans brengen, maar het goede nieuws is dat de prognose vaak positief is – mits je op tijd de oorzaak aanpakt. Of het nu gaat om een milde overbelasting door inspanning, een infectie, of iets serieuzer zoals een vergrote milt, met de juiste behandeling en zorg herstelt je lichaam zich meestal goed.

Bij miltpijn door een infectie, zoals de ziekte van Pfeiffer, is het een kwestie van rust en herstel. Je lichaam heeft tijd nodig om te genezen, maar met voldoende rust kom je weer op kracht en verdwijnt de pijn in je milt langzaam maar zeker. Is er sprake van een trauma of letsel, dan kan het wat langer duren, maar ook hier geldt dat met de juiste medische zorg je milt zich vaak goed kan herstellen.

In zeldzamere gevallen, zoals een vergrote milt of onderliggende aandoeningen zoals bloedziektes, kan de behandeling intensiever zijn, maar zelfs dan is er vaak uitzicht op verbetering en stabilisatie.

Complicaties

De milt speelt een belangrijke rol in het immuunsysteem en de bloedfiltering, maar wanneer deze klachten geeft, zoals pijn, kan dat wijzen op een onderliggend probleem dat complicaties met zich mee kan brengen. Afhankelijk van de oorzaak van de miltpijn kunnen de complicaties variëren van relatief mild tot levensbedreigend. Hieronder volgt een uitgebreide bespreking van de mogelijke complicaties bij pijn aan de milt.

Gescheurde milt: inwendige bloedingen en shock
Een van de ernstigste complicaties van miltpijn is een gescheurde milt, meestal veroorzaakt door een trauma (zoals een val of auto-ongeluk). Bij een scheur kan er massaal bloedverlies optreden in de buikholte.

👉 Gevolgen:

• Inwendige bloeding: De milt bevat veel bloedvaten, dus een scheur kan leiden tot ernstige bloedingen.
• Hypovolemische shock: Bij ernstig bloedverlies kan de bloeddruk drastisch dalen, wat kan leiden tot orgaanfalen en overlijden als er niet snel wordt ingegrepen.
• Secundaire infecties: Door chirurgische verwijdering van een gescheurde milt (splenectomie) kan de patiënt vatbaarder worden voor infecties.

Splenomegalie: druk op omliggende organen
Een vergrote milt (splenomegalie) kan ontstaan door infecties, bloedziekten of leveraandoeningen. Wanneer de milt te groot wordt, kan deze druk uitoefenen op nabijgelegen organen.

👉 Gevolgen:

• Vol gevoel in de bovenbuik: Door de druk op de maag kan de patiënt sneller een vol gevoel krijgen, wat leidt tot gewichtsverlies of ondervoeding.
• Ademhalingsproblemen: Een sterk vergrote milt kan tegen het middenrif drukken, wat ademhalen bemoeilijkt.
• Verhoogde kans op miltscheuring: Een vergrote milt is kwetsbaarder voor trauma, zelfs bij relatief kleine verwondingen.

Infecties: van abcessen tot sepsis
Wanneer de milt geïnfecteerd raakt, zoals bij een miltabces of bacteriële infecties, kunnen ernstige complicaties optreden. Dit gebeurt vaker bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem of na splenectomie.

👉 Gevolgen:

• Miltabces: Dit kan zich ontwikkelen tot een ernstige, levensbedreigende infectie met symptomen zoals hoge koorts en pijn.
• Sepsis: Als de infectie zich verspreidt naar de bloedbaan, kan dit leiden tot bloedvergiftiging, wat zonder behandeling fataal kan zijn.
• Immuungecompromitteerd: Na verwijdering van de milt zijn patiënten vatbaarder voor ernstige infecties zoals pneumokokken of meningokokken, bekend als OPSI (Overwhelming Post-Splenectomy Infection).

Bloedziekten: gevolgen voor de bloedfunctie
De milt is betrokken bij de filtering van bloed en de verwijdering van beschadigde rode bloedcellen. Problemen met de milt kunnen leiden tot bloedgerelateerde complicaties.

👉 Gevolgen:

• Bloedarmoede: Bij overmatige vernietiging van rode bloedcellen door een overactieve milt (hypersplenisme) kan bloedarmoede ontstaan.
• Verhoogde bloedingstendens: De milt kan bloedplaatjes vernietigen, wat leidt tot een verhoogd risico op bloedingen.
• Verhoogd risico op bloedstolsels: Bij bepaalde aandoeningen zoals trombocytose (verhoogde bloedplaatjesaantallen) kan het risico op trombose toenemen.

Chronische pijn en ongemak: invloed op de levenskwaliteit
Bij langdurige miltpijn, bijvoorbeeld door chronische ontstekingen of splenomegalie, kan de pijn invloed hebben op het dagelijks leven van de patiënt.

👉 Gevolgen:

• Beperkte mobiliteit: Buikpijn en ongemak kunnen bewegingen zoals bukken en draaien bemoeilijken.
• Vermoeidheid: De onderliggende oorzaak van de miltpijn, zoals een chronische infectie of bloedarmoede, kan leiden tot aanhoudende vermoeidheid.
• Mentale belasting: Angst en stress door voortdurende pijn of de onzekerheid over een diagnose kunnen leiden tot psychologische problemen.

Lever- en nierproblemen door doorbloedingsstoornissen
De milt is nauw verbonden met de lever en nieren via het portale veneuze systeem. Problemen met de milt, zoals een vergrote milt of een bloedstolsel, kunnen leiden tot complicaties in deze organen.

👉 Gevolgen:

• Portale hypertensie: Een verhoogde druk in het portale systeem door een verstopte miltvene kan leiden tot ascites (vochtophoping in de buik) en slokdarmvarices (vergrote aderen in de slokdarm).
• Nierfalen: Bij ernstige infecties of bloedingen in de milt kunnen de nieren minder goed functioneren door een verminderde doorbloeding.

Secundaire aandoeningen: miltpijn als voorteken
In sommige gevallen is miltpijn een symptoom van een onderliggende ziekte die zelf ernstige complicaties kan veroorzaken.

👉 Gevolgen:

• Bloedkanker: Pijn en vergrote milt kunnen een teken zijn van leukemie of lymfoom. Zonder tijdige behandeling kunnen deze ziekten snel vorderen.
• Auto-immuunziekten: Aandoeningen zoals lupus of reumatoïde artritis kunnen leiden tot miltpijn en systemische complicaties.

Preventie van miltpijn: Houd je milt in topvorm!

Je milt is misschien niet de sterspeler van je lichaam, maar hij heeft wel degelijk een belangrijke rol. Wil je miltpijn voorkomen? Dan zijn er een paar simpele, maar effectieve manieren om je milt in topvorm te houden. Of je nu je immuunsysteem wilt versterken of je milt wilt beschermen tegen overbelasting – hier zijn de beste tips om je milt blij en gezond te houden!

Vermijd overmatige inspanning na ziekte

Heb je net een flinke griep of infectie achter de rug? Geef je lichaam voldoende tijd om te herstellen voordat je intensief gaat sporten. Een overbelaste milt kan flink pijn doen, vooral na ziektes zoals de ziekte van Pfeiffer, dus bouw je activiteiten rustig op.

Eet voor je immuunsysteem

Voeding speelt een grote rol in hoe je milt functioneert. Kies voor een dieet rijk aan antioxidanten, zoals fruit, groenten en noten. Deze versterken je immuunsysteem en ondersteunen de milt in zijn belangrijke taak: je bloed filteren en infecties bestrijden.

Bescherm je buik

Tijdens sporten of andere fysieke activiteiten, vooral contactsporten, is het belangrijk om je buik te beschermen. Een harde klap op je buik kan schade aan je milt veroorzaken, dus het dragen van beschermende kleding kan het verschil maken.

Hydrateer en luister naar je lichaam

Zorg ervoor dat je voldoende water drinkt en blijf goed gehydrateerd, vooral tijdens het sporten. Luister naar je lichaam – als je milt begint te zeuren tijdens een inspanning, doe dan een stapje terug en gun jezelf wat rust.

Regelmatig controleren

Heb je last van terugkerende miltpijn of voel je een ongemak dat niet verdwijnt? Wacht niet te lang om het door een arts te laten controleren. Vroege detectie van problemen met de milt kan complicaties voorkomen en zorgt ervoor dat je snel weer de oude bent.

Noten:

1. Gezondheid & Wetenschap. Worden steken in de zij tijdens het sporten veroorzaakt door de milt? https://www.gezondheidenwetenschap.be/gezondheid-in-de-media/worden-steken-in-de-zij-tijdens-het-sporten-veroorzaakt-door-de-milt (ingezien op 5-10-2022)

Lees verder

• Gescheurde milt: symptomen, behandeling, herstel en prognose
• Milt: functie, wat doet de milt, klachten aan milt & ligging
• Pijn links in de bovenbuik (milt): symptomen miltaandoening
• Vergrote milt: oorzaken, symptomen, gevolgen en behandeling
• Waar zit je lever, waar zit je hart, milt en andere organen?