Necrotiserende pancreatitis: Afsterven van delen pancreas

Necrotiserende pancreatitis is een ernstige aandoening waarbij delen van de alvleesklier (pancreas) afsterven en mogelijk geïnfecteerd raken. Deze complicatie ontstaat meestal na acute pancreatitis, een plotselinge ontsteking van de alvleesklier. Galstenen en overmatig alcoholgebruik zijn vaak de belangrijkste oorzaken van een alvleesklierontsteking. Symptomen van necrotiserende pancreatitis zijn onder andere koorts, een gezwollen buik, buikpijn en braken. De behandeling richt zich zowel op de onderliggende ontsteking als op het verwijderen van dood of geïnfecteerd weefsel. Bij een snelle diagnose en behandeling zijn de vooruitzichten positief. Het aanpassen van de levensstijl kan bijdragen aan een betere gezondheid van de alvleesklier en het voorkomen van verdere complicaties.

• De alvleesklier (pancreas) en pancreatitis
• Epidemiologie
• Mechanisme van delen van alvleesklier die afsterven
• Oorzaken van necrotiserende pancreatitis
• Soorten pancreatitis en de progressie naar necrose
• Risicofactoren voor necrotiserende pancreatitis
• Risicogroepen voor necrotiserende pancreatitis
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van afsterven van delen van alvleesklier
• Behandeling van pancreatitis
• Behandeling van necrotisch of geïnfecteerd weefsel
• Behandeling van sepsis
• Prognose en herstel
• Complicaties
• Preventie van necrotiserende pancreatitis

De alvleesklier (pancreas) en pancreatitis

De alvleesklier is een orgaan dat zich achter de maag bevindt en verantwoordelijk is voor het produceren van enzymen die helpen bij de vertering van voedsel. In normale omstandigheden passeren deze enzymen via een kanaal naar de dunne darm. Wanneer de alvleesklier ontstoken raakt, beginnen de enzymen echter te lekken en veroorzaken ze schade aan het pancreatische weefsel. Deze aandoening staat bekend als pancreatitis. Bij ernstige ontsteking kan het beschadigde weefsel niet langer voldoende bloed en zuurstof ontvangen, wat leidt tot necrose (weefselsterfte).

Epidemiologie

Necrotiserende pancreatitis is een ernstige aandoening die gepaard gaat met een hoge morbiditeit en mortaliteit. Het is van cruciaal belang om de epidemiologische gegevens te begrijpen om een beter inzicht te krijgen in de verspreiding en impact van deze ziekte.

Incidentie en prevalentie

De incidentie van necrotiserende pancreatitis varieert wereldwijd, met een geschatte prevalentie van 5 tot 10% van alle gevallen van acute pancreatitis. In sommige studies is aangetoond dat de incidentie de afgelopen decennia is toegenomen, mogelijk als gevolg van stijgende alcoholconsumptie en een toename van obesitas.

Leeftijd en geslacht

Necrotiserende pancreatitis komt vaker voor bij volwassenen, meestal tussen de 30 en 60 jaar. Hoewel het bij zowel mannen als vrouwen voorkomt, hebben mannen doorgaans een hogere incidentie, voornamelijk vanwege hogere alcoholconsumptie. Het geslacht kan ook invloed hebben op de onderliggende oorzaken van de aandoening.

Geografische variatie

Er zijn significante geografische verschillen in de incidentie van necrotiserende pancreatitis. In ontwikkelingslanden zijn de oorzaken vaak gerelateerd aan galstenen en infecties, terwijl in ontwikkelde landen alcoholmisbruik en obesitas de voornaamste risicofactoren zijn. Dit benadrukt het belang van lokale epidemiologische studies voor een effectieve gezondheidszorg.

Complicaties en mortaliteit

De mortaliteit bij necrotiserende pancreatitis kan variëren van 5% tot meer dan 30%, afhankelijk van verschillende factoren zoals de ernst van de ziekte, de aanwezigheid van comorbiditeit en de tijdige diagnose en behandeling. Complicaties zoals infectie van het necrotiserende weefsel, orgaanfalen en sepsis zijn belangrijke factoren die bijdragen aan de mortaliteit.

Mechanisme van delen van alvleesklier die afsterven

Het mechanisme van necrotiserende pancreatitis omvat complexe biochemische en fysiopathologische processen. Een diepgaand begrip van deze mechanismen is essentieel voor de ontwikkeling van effectieve behandelingen.

Pathofysiologie

Necrotiserende pancreatitis begint meestal met de activering van pancreatische enzymen in de pancreas zelf, in plaats van in de darmen. Deze vroegtijdige activatie leidt tot autolyse van het pancreasweefsel, wat resulteert in necrose en ontsteking. De inflammatoire respons kan zich uitbreiden naar omliggende weefsels en organen, wat kan leiden tot systemische complicaties.

Rol van ontstekingsmediatoren

Bij necrotiserende pancreatitis spelen ontstekingsmediatoren zoals cytokinen en chemokinen een cruciale rol. Deze stoffen bevorderen de ontstekingsreactie en kunnen leiden tot systemische inflammatoire respons syndroom (SIRS), dat verdere orgaanschade kan veroorzaken. De balans tussen pro-inflammatoire en anti-inflammatoire signalen is van groot belang voor het verloop van de ziekte.

Vasculaire veranderingen

Vasculaire veranderingen in de pancreas en omliggende gebieden zijn ook een belangrijk aspect van het ziekteproces. Verminderde bloedstroom kan leiden tot ischemie en verdere necrose van het pancreasweefsel. Bovendien kunnen trombose en embolie bijdragen aan de ontwikkeling van complicaties zoals acute ademhalingsproblemen.

Infectie en secundaire complicaties

Infectie van necrotiserend weefsel is een veelvoorkomende complicatie en kan de prognose van de patiënt aanzienlijk beïnvloeden. Het is belangrijk om de tekenen van infectie vroegtijdig te herkennen en te behandelen, omdat dit de uitkomst van de ziekte kan verbeteren.

Oorzaken van necrotiserende pancreatitis

Necrotiserende pancreatitis treedt op als een ernstige complicatie van acute pancreatitis. Dit gebeurt vaak wanneer de ontsteking niet adequaat wordt behandeld. Zonder tijdige en effectieve interventie kan het ontstoken weefsel afsterven, wat leidt tot necrose. Bovendien kunnen bacteriën het dode weefsel infecteren, wat de complicatie verergert.

Risicofactoren voor het ontwikkelen van necrotiserende pancreatitis zijn onder andere overmatig alcoholgebruik en galstenen, kleine stenen die meestal uit cholesterol bestaan en zich vormen in de galblaas. Andere oorzaken van pancreatitis zijn:

• Auto-immuunziekten
• Hypercalciëmie (een hoog calciumgehalte in het bloed)
• Pancreastumoren
• Erfelijke aandoeningen zoals mucoviscidose (taaislijmziekte)
• Hoge niveaus van triglyceriden (vetten) in het bloed
• Schade aan de alvleesklier door medicijnen
• Fysieke trauma's aan het pancreas

Mannen worden vaker getroffen door necrotiserende pancreatitis dan vrouwen.

Soorten pancreatitis en de progressie naar necrose

Acute pancreatitis ontstaat plotseling en kan snel ernstige complicaties veroorzaken, waaronder necrotiserende pancreatitis. Ongeveer 20% van de patiënten met acute pancreatitis ontwikkelt complicaties. In veel gevallen ligt een galsteen aan de basis van de ontsteking, gevolgd door overmatig alcoholgebruik. Chronische pancreatitis, een aandoening met terugkerende ontstekingen, kan in zeldzame gevallen ook tot necrose leiden.

Risicofactoren voor necrotiserende pancreatitis

Er zijn verschillende risicofactoren die bijdragen aan de ontwikkeling van necrotiserende pancreatitis. Het identificeren van deze factoren kan helpen bij het voorkomen van de ziekte.

Alcoholmisbruik

Alcoholmisbruik is een van de belangrijkste risicofactoren voor het ontwikkelen van necrotiserende pancreatitis. Het leidt tot veranderingen in de pancreatische secretie en verhoogt de viscositeit van de pancreatische vloeistof, wat kan resulteren in obstructie en ontsteking.

Galstenen

Galstenen zijn een andere veelvoorkomende oorzaak van acute pancreatitis en kunnen leiden tot necrose. Wanneer galstenen de galwegen blokkeren, kan de afvoer van pancreassappen worden verstoord, wat leidt tot ontsteking en necrose van het pancreasweefsel.

Obesitas

Obesitas is een toenemende risicofactor voor necrotiserende pancreatitis. Het is geassocieerd met verhoogde triglycerideniveaus en een verhoogd risico op galstenen, wat bijdraagt aan de ontwikkeling van pancreatitis.

Medicijnen en toxines

Bepaalde medicijnen en toxische stoffen kunnen ook bijdragen aan de ontwikkeling van necrotiserende pancreatitis. Voorbeelden zijn sommige chemotherapie medicijnen, corticosteroïden en bepaalde antibiotica. Het is belangrijk om bewust te zijn van deze medicijninteracties en hun potentiële risico's.

Risicogroepen voor necrotiserende pancreatitis

Bepaalde groepen patiënten lopen een hoger risico op het ontwikkelen van necrotiserende pancreatitis. Het identificeren van deze risicogroepen kan helpen bij vroegtijdige diagnose en behandeling.

Ouderen

Ouderen hebben een verhoogd risico op necrotiserende pancreatitis, mogelijk door een combinatie van leeftijdsgebonden veranderingen in de pancreas, comorbiditeit en medicijngebruik. Dit benadrukt de noodzaak van zorgvuldige monitoring van deze patiënten.

Patiënten met diabetes

Patiënten met diabetes, vooral type 2, lopen ook een verhoogd risico op pancreatitis. Hyperglykemie kan leiden tot veranderingen in de pancreas die de ontstekingsrespons bevorderen.

Patiënten met een voorgeschiedenis van pancreatitis

Patiënten met een voorgeschiedenis van acute pancreatitis hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van necrotiserende pancreatitis. Het is belangrijk om deze patiënten nauwlettend te volgen en preventieve maatregelen te overwegen.

Patiënten met een ongezond voedingspatroon

Een ongezond voedingspatroon, vooral met een hoog vet- en suikergehalte, kan bijdragen aan de ontwikkeling van necrotiserende pancreatitis. Het bevorderen van een evenwichtig voedingspatroon kan helpen om het risico te verlagen.

Symptomen

Kenmerkende symptomen
Het voornaamste symptoom van necrotiserende pancreatitis is buikpijn, die hevig kan zijn en meerdere dagen kan aanhouden. De pijn kan zich voordoen in het midden van de buik, rond de maag (maagpijn) of uitstralen naar de rug. Daarnaast kunnen zich ook andere symptomen voordoen zoals:

• Braken
• Een gezwollen buik
• Lage bloeddruk (hypotensie)
• Snelle hartslag (tachycardie)
• Koorts
• Misselijkheid
• Uitdroging

Ernstige complicaties
Zonder tijdige behandeling kan necrotiserende pancreatitis leiden tot bacteriële infecties en sepsis, een ernstige bloedvergiftiging. Sepsis kan een shock veroorzaken, waarbij de bloedtoevoer naar vitale organen gevaarlijk laag wordt. Dit is levensbedreigend en vereist onmiddellijke medische interventie. Necrotiserende pancreatitis kan ook leiden tot een abces, een met pus gevulde holte in de alvleesklier.

Alarmsymptomen

Het herkennen van alarmsymptomen van necrotiserende pancreatitis is cruciaal voor een tijdige diagnose en behandeling. Deze symptomen kunnen variëren in ernst en kunnen wijzen op een verslechtering van de aandoening.

Ernstige buikpijn

Een van de meest voorkomende symptomen van necrotiserende pancreatitis is ernstige, aanhoudende buikpijn. De pijn is vaak lokaal gelokaliseerd in de bovenbuik en kan uitstralen naar de rug. Patiënten beschrijven de pijn vaak als ondraaglijk en verergerend na het eten of drinken.

Misselijkheid en braken

Misselijkheid en braken zijn frequente symptomen die vaak gepaard gaan met pancreatitis. Deze symptomen kunnen leiden tot uitdroging en elektrolytenstoornissen, wat de algehele toestand van de patiënt verder kan verslechteren.

Koorts en verhoging van de hartslag

Koorts en een verhoogde hartslag kunnen wijzen op een infectie of ontstekingsreactie in het lichaam. Het is belangrijk om deze symptomen serieus te nemen, vooral als ze gepaard gaan met andere alarmsymptomen van necrotiserende pancreatitis.

Geelzucht

Geelzucht kan optreden als gevolg van obstructie van de galwegen door ontstoken pancreasweefsel. Het leidt tot een verhoogde bilirubinespiegel in het bloed en kan een teken zijn van ernstige complicaties.

Bloeddrukdaling

Hypotensie of een significante daling van de bloeddruk kan wijzen op sepsis of een andere ernstige complicatie. Dit vereist onmiddellijke medische aandacht en kan wijzen op een verslechterende toestand van de patiënt.

Diagnose en onderzoeken

Om necrotiserende pancreatitis vast te stellen, zal de arts een grondig lichamelijk onderzoek uitvoeren en de symptomen in kaart brengen. Een bloedonderzoek is noodzakelijk om ontstekingswaarden en andere relevante bloedwaarden te bepalen. Beeldvormende technieken zoals echografie, CT-scans en MRI-scans worden ingezet om de omvang van de schade aan de alvleesklier te beoordelen. Indien er aanwijzingen zijn voor necrose, kan een biopsie worden uitgevoerd om te controleren op een infectie.

Behandeling van afsterven van delen van alvleesklier

De behandeling van necrotiserende pancreatitis bestaat uit het aanpakken van zowel de ontsteking als het dode of geïnfecteerde weefsel in de alvleesklier.

Behandeling van pancreatitis

De eerste stap in de behandeling is het stabiliseren van de patiënt en het verminderen van de ontsteking. De volgende maatregelen worden vaak genomen:

• Toediening van intraveneuze vloeistoffen
• Gebruik van anti-emetica om misselijkheid en braken te verminderen
• Nasogastrische voeding, waarbij vloeibaar voedsel via een buisje in de neus wordt toegediend, zodat de alvleesklier kan rusten
• Toediening van pijnstillers
• Rust en medische observatie

Behandeling van necrotisch of geïnfecteerd weefsel

Indien er sprake is van necrose, is het belangrijk om het dode weefsel zo snel mogelijk te verwijderen. Als het weefsel geïnfecteerd is, worden ook antibiotica toegediend. De verwijdering van het necrotische weefsel kan via een katheter, die door de buikwand wordt ingebracht. In sommige gevallen is echter een open operatie noodzakelijk om het dode of geïnfecteerde weefsel te verwijderen. Deze operatie wordt doorgaans binnen drie tot vier weken na het ontstaan van de symptomen uitgevoerd, tenzij de toestand van de patiënt eerder ingrijpen vereist.

Behandeling van sepsis

Sepsis is een levensbedreigende complicatie die onmiddellijke behandeling vereist. Dit omvat ademhalingsondersteuning, intraveneuze vloeistoffen en antibiotica. Het tijdig herkennen en behandelen van infecties is cruciaal om sepsis te voorkomen.

Prognose en herstel

De prognose voor necrotiserende pancreatitis is sterk afhankelijk van de snelheid van diagnose en behandeling. Bij tijdige medische interventie is de aandoening goed te behandelen, en herstelt de patiënt meestal volledig. Zonder behandeling kan necrotiserende pancreatitis echter leiden tot ernstige complicaties zoals sepsis, die levensbedreigend kunnen zijn.

Complicaties

• Abcesvorming: Een abces is een met pus gevulde holte die zich in de alvleesklier kan ontwikkelen als gevolg van infectie van necrotisch weefsel. Dit vereist vaak chirurgische drainage.
• Sepsis: Sepsis is een levensbedreigende aandoening die optreedt wanneer bacteriën uit een geïnfecteerde alvleesklier in de bloedbaan terechtkomen. Dit kan leiden tot septische shock, waarbij de bloeddruk gevaarlijk laag daalt en vitale organen beschadigd raken.
• Hypotensie: Door een combinatie van vochtverlies, infectie, en inflammatoire reacties kan de bloeddruk ernstig dalen, wat kan leiden tot onvoldoende doorbloeding van organen.
• Orgaanfalen: Necrotiserende pancreatitis kan leiden tot het falen van organen zoals de nieren, longen, of hart, als gevolg van de uitgebreide ontsteking en infectie in het lichaam.
• Pseudoaneurysma: Een pseudoaneurysma ontstaat wanneer een deel van de alvleesklier of omliggende bloedvaten beschadigd raakt, wat kan leiden tot gevaarlijke interne bloedingen.
• Pancreatische fistels: Dit zijn abnormale verbindingen die zich vormen tussen de alvleesklier en andere organen of het huidoppervlak, wat kan leiden tot lekkage van pancreasvloeistof en andere complicaties.
• Multiorgaanfalen: Als gevolg van ernstige ontsteking en sepsis kan necrotiserende pancreatitis leiden tot falen van meerdere orgaansystemen, wat een levensbedreigende situatie vormt.

Preventie van necrotiserende pancreatitis

Hoewel het niet altijd mogelijk is om pancreatitis en de bijbehorende complicaties volledig te voorkomen, kunnen bepaalde maatregelen helpen om de gezondheid van de alvleesklier te behouden en het risico op ontstekingen te verminderen. Deze maatregelen zijn onder andere:

• Het vermijden van crashdiëten
• Een gezond gewicht behouden
• Regelmatig en evenwichtig eten, zonder maaltijden over te slaan
• Beperking van alcoholgebruik

Bij het optreden van symptomen van pancreatitis is het essentieel om snel een arts te raadplegen. Vroege behandeling is de beste manier om het risico op necrotiserende pancreatitis en andere complicaties te verminderen.

Lees verder

• Pancreatitis: Alvleesklierontsteking met buikpijn
• Acute pancreatitis: Ontsteking alvleesklier met pijn in buik
• Chronische pancreatitis: Aanhoudende ontsteking alvleesklier
• Exocriene pancreasinsufficiëntie (EPI)
• Vergroting van pancreas: Oorzaken van vergrote alvleesklier