Benigne fasciculatiesyndroom: Onvrijwillige spiertrekkingen

Het benigne fasciculatiesyndroom (BFS) is een neurologische aandoening met een onbekende oorzaak. De aandoening veroorzaakt kleine, onvrijwillige spiertrekkingen in de ledematen of in het gehele lichaam die niet gerelateerd zijn met een ernstige ziekte (vandaar de term ‘benigne’ = goedaardig). De milde spiertrekkingen gaan gepaard met zwakte, pijn, stijfheid en nog enkele andere symptomen. Ondanks het feit dat de aandoening goedaardig is, ervaart de patiënt hierdoor wel problemen. Diverse zelfzorgmaatregelen zijn voorhanden voor het verminderen van de spiergerelateerde- en andere problemen, maar soms is een medicamenteuze behandeling nodig. Afhankelijk van welke risicofactoren betrokken zijn bij het benigne fasciculatiesyndroom, is een verwijzing nodig naar een andere specialist. De vooruitzichten zijn tot slot variabel.

• Oorzaken neurologische aandoening
• Risicofactoren benigne fasciculatiesyndroom
• Symptomen: Onvrijwillige spiertrekkingen en andere klachten
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties

Oorzaken neurologische aandoening

Bij het benigne fasciculatiesyndroom trekken de spieren snel samen en ontspannen ze daarna weer, waardoor de spier in beweging komt en als het ware schokkende spiertrillingen ontstaan. Door de aandoening, die niet het gevolg is van zenuwschade, ontstaan af en toe tot bijna constante trekkingen van vrijwillige spieren. De oorzaak hiervan is niet geassocieerd met een letsel, aandoening of infectie. Ondanks het feit dat het syndroom goedaardig is, is het voor de patiënt vaak wel lastig om hiermee om te gaan. Anno oktober 2020 is de exacte oorzaak van dit syndroom niet bekend.

Risicofactoren benigne fasciculatiesyndroom

Het goedaardig fasciculatiesyndroom is geassocieerd met een aantal aandoeningen en omgevingsfactoren, maar bij sommige patiënten ontstaan de symptomen van de aandoening spontaan.

• angst of depressie
• een intensieve / overmatige inspanning
• een recente virale infectie
• een trauma
• elektrolytenstoornissen, zoals hypomagnesiëmie (verlaagde hoeveelheden magnesium in het bloed) en hypocalciëmie (verlaagde hoeveelheden calcium in het bloed)
• het drinken van alcohol of cafeïne
• medicatiegebruik zoals:
• Difenhydramine (Benadryl, Nytol)
• Dimenhydrinaat (Dramamine)
• Methylfenidaat (Ritalin)
• Pseudoephedrine (Sudafed)
• Salbutamol (Proventil, Combivent, Ventolin) gebruikt voor astma om de longen te verwijden
• sigaretten roken
• spanning / stress
• vermoeidheid

Symptomen: Onvrijwillige spiertrekkingen en andere klachten

De symptomen van het benigne fasciculatiesyndroom komen af en toe tot uiting, maar sommige patiënten ervaren bijna altijd klachten. Meestal zijn de symptomen het meest merkbaar in rust. Soms verplaatsen de tekenen zich na enkele minuten van het éne naar het andere spiergebied. De spiergerelateerde problemen komen voor in de ledematen, vooral in de armen, de benen en de voeten, maar bij sommige patiënten komen de onvrijwillige spiertrekkingen overal in het lichaam voor. De meeste patiënten beschrijven de aanwezige spiertrillingen als een soort stroomstootjes.

Symptomen van het benigne fasciculatiesyndroom omvatten:

• angst als gevolg van het niet weten wat de spanning veroorzaakt
• het globusgevoel (brokgevoel in de keel); is mogelijk een gevolg van de angst
• hyperreflexie (sterkere reactie op prikkels dan normaal)
• intolerantie voor lichamelijke activiteit
• jeuk
• myoclonus (een plotselinge, onvrijwillige spierkramp)
• ongevoeligheid of tintelingen van de aangetaste spieren
• overmatige peesreflexen
• plotselinge spiercontracties (spiersamentrekkingen)
• spierkrampen (dit is meestal een gevoel, want lichamelijk gezien zijn geen krampen waar te nemen; af en toe gebeurt dit wel en dan is sprake van het ‘krampfasciculatiesyndroom’)
• spierontsteking (myositis)
• spierpijn
• spierstijfheid
• spiertrekkingen zoals bijvoorbeeld onvrijwillige spiertrekkingen aan de wenkbrauw
• spierzwakte
• tremoren (bevingen)
• vermoeidheid en zwakte (asthenie)

Diagnose en onderzoeken

Een specifiek onderzoek dat de diagnose van het benigne fasciculatiesyndroom bevestigt, bestaat niet. Daarom moet de arts aandoeningen met uitsluiten waarbij het symptoom ‘onvrijwillige spiertrekkingen’ aanwezig is. Soms zijn spiertrekkingen namelijk te wijten aan multiple sclerose (chronische auto-immuunaandoening), ALS (amyotrofe laterale sclerose), de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met verlies van beweging, coördinatieproblemen en bevingen), de ziekte van Lyme, het chronisch vermoeidheidssyndroom, fibromyalgie, een vitamine B12-tekort en andere zenuwaandoeningen (neuropathieën). De arts voert daarom een grondig neurologisch onderzoek uit. De patiënt ondergaat tevens een elektromyografie (EMG: meting van de elektrische spieractiviteit) om een echte zenuwschade uit te sluiten. Een MRI-scan is eveneens nodig. Het benigne fasciculatiesyndroom is namelijk niet geassocieerd met echte zenuwschade. Verder voert de arts nog diverse onderzoeken uit om de spierkracht, het weerstandsvermogen van de spieren en de peesreflexen te testen.

Behandeling

Zelfzorg

De patiënt heeft vaak last door de onwillekeurige spiertrekkingen. Enkele tips zijn voorhanden om deze fasciculaties te verminderen zodat een normaal leven weer mogelijk is.

• gezonde en evenwichtige voeding eten
• massage / aromatherapie
• minder cafeïne drinken
• noten en fruit & groenten eten die rijk zijn aan magnesium zoals bananen, avocado's, bladgroenten; ook donkere chocolade is een goede keuze
• regelmatig lichaamsbeweging uitvoeren
• stress en angst vermijden of technieken aanleren om hiermee om te gaan, zoals yoga, ademhalingsoefeningen of essentiële oliën. Stress en angst verergeren de klachten van het benigne fasciculatiesyndroom

Professionele medische zorg
De arts zet mogelijk medicatie in voor het behandelen van de tremoren. Benzodiazepinen, een klasse van medicijnen, zijn inzetbaar bij angst en slaapstoornissen als gevolg van de ziekte. Wanneer de patiënt kampt met spierpijn en een spierontsteking, zet de arts ontstekingsremmers in. Ook magnesiumsupplementen (wanneer een tekort aanwezig is van magnesium) schrijft de arts mogelijk voor. Daarnaast verwijst hij de patiënt mogelijk voor psychologische ondersteuning wanneer psychische klachten geassocieerd zijn met het benigne fasciculatiesyndroom.

Prognose

Benigne spiertrekkingen zijn soms moeilijk te behandelen, maar vaak verdwijnen ze wel spontaan. De klachten houden dagen tot zelfs jaren aan, maar soms keren ze terug nadat ze verdwenen zijn. Zijn echter overmatig veel klachten aanwezig als gevolg van de aandoening, dan is het raadzaam om een arts te raadplegen. Hij is immers in staat om een diagnose te stellen en een behandeling in te zetten.

Complicaties

Complicaties van deze neurologische aandoening omvatten:

• angst
• een verlaagde kwaliteit van leven
• psychische problemen
• slaapstoornissen