Spieratrofie: symptomen, oorzaken, behandeling en preventie

De belangrijkste symptomen van spieratrofie zijn spierzwakte en spiervermoeidheid. Spieratrofie verwijst naar een verzwakking of verlies van het spierweefsel. De medische benaming voor de aandoening is atrophia musculorum. Er zijn veel verschillende oorzaken die kunnen leiden tot spieratrofie. Spieratrofie treedt op doordat de spieren niet voldoende worden belast door langdurige inactiviteit en/of niet van voldoende voedingsstoffen worden voorzien. De meest voorkomende oorzaken van spieratrofie zijn inactiviteit na een ongeval of ziekte (een ziekenhuisverblijf), leeftijdsgebonden spierverlies, voedingstekorten, metabole stoornissen en neurologische aandoeningen. Door een afname van het spierweefsel komt het tot een achteruitgang van het bewegingsapparaat. De sleutel tot het genezingsproces is beweging. Ook is bewegen de manier om spieratrofie te voorkomen.

• Wat is spieratrofie?
• Oorzaken van spieratrofie
• Myogene spieratrofie
• Neurale en spinale spieratrofieën
• Spinale spieratrofie
• Neurale spieratrofie
• Symptomen van spieratrofie
• Verschijnselen
• Neurale spieratrofie
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van spieratrofie
• Preventie: spieratrofie voorkomen

Wat is spieratrofie?

Spieratrofie verwijst naar een verzwakking van de spiercellen en hun daaropvolgende afbraak. Over het algemeen spreekt men ook van spierafbraak, dat wil zeggen een verkleining van de diameter van de afzonderlijke spiervezels. Spieratrofie bestaat in verschillende vormen en kan naar gelang hun oorzaak worden onderscheiden in myogene, neurale en spinale spieratrofieën.

Oorzaken van spieratrofie

Myogene spieratrofie

Afhankelijk van de mate van spieratrofie, is de ziekte te wijten aan verschillende oorzaken. Een myogene spieratrofie komt door een verandering in de spier zelf en kan optreden bij een leeftijdsgebonden spierafbraak of ondervoeding. Bij ondervoeding worden eiwit-, vet- en koolhydraatreserves in het lichaam aangesproken en als deze zijn verbruikt, begint een afbraak van het eigen weefsel ten behoeve van de energiebehoefte. Ook bedlegerigheid of gipsverband bij een fractuur kan een vermindering van de diameter van de spiervezels veroorzaken.

Neurale en spinale spieratrofieën

Aan de andere kant kan spieratrofie worden veroorzaakt door een verstoring van het spiermetabolisme of een neuromusculaire ziekte, dat wil zeggen aandoeningen van de spieren, en van de zenuwen die de spieren aansturen. Het gaat hierbij om de volgende twee soorten spieratrofie: neurale en spinale spieratrofieën. Deze zijn vaak genetisch bepaald en veroorzaken zenuwaandoeningen die de spieren zouden moeten stimuleren.

Spinale spieratrofie

De oorzaak van spinale spieratrofie is de dood van zenuwcellen in het ruggenmerg. Het menselijke voortbewegingssysteem wordt bestuurd door opeenvolgende zenuwcellen. Signaaloverdracht gaat simpel gezegd als volgt. De eerste zenuwcel bevindt zich in de hersenschors, waar de beslissing wordt genomen voor een beweging. De tweede zenuwcel bevindt zich in het ruggenmerg en geeft de impulsen door aan het perifere zenuwstelsel, dat de stimuli overbrengt naar de spieren. Als de zenuwcellen in het ruggenmerg worden verstoord door een genetisch defect, ontvangen de spieren geen signalen meer. Vanwege het gebrek aan belasting of beweging nemen ze in omvang af. Andere symptomen van spinale spieratrofie zijn parese (een gedeeltelijke, onvolledige verlamming van spieren), verminderde spierspanning (hypotonie) en, als de neuronen in de hersenstam ook worden beïnvloed, problemen met spraak, kauwen en slikken.

Neurale spieratrofie

Neurale spieratrofie wordt ook 'hereditaire motorische sensorische neuropathie' of kortweg HMSN genoemd. Bij deze erfelijke ziekte worden de perifere zenuwen, dus de zenuwcellen buiten de hersenen en het ruggenmerg, geleidelijk vernietigd. De symptomen, waaronder vooral uitgesproken spierzwakte, verschijnen meestal eerst in de voeten, maar verspreiden zich naarmate de ziekte vordert naar de onderbenen, handen, onderarmen en, in ernstige gevallen, naar de dijen.

Symptomen van spieratrofie

Verschijnselen

Typische symptomen van spieratrofie zijn:

• spierzwakte
• vermoeide spieren
• stijve spieren of spierstijfheid
• drukgevoeligheid of drukpijn
• pijn bij het belasten van de spieren
• spierpijn
• peespijn

Waarneembare symptomen van spieratrofie zijn vaak verlies van spierkracht en volume, tactiele verharding van de spieren, druk- en bewegingspijn, spier- en peespijn.

Neurale spieratrofie

Neurale spieratrofie (dus met uitval van de zenuwverzorging) is een progressieve degeneratie van de perifere zenuwen. Als gevolg hiervan zijn de motorische zenuwvezels die verantwoordelijk zijn voor de beweging aangetast.Neurale spieratrofie begint aanvankelijk vaak met spierzwakte aan de voeten. Naarmate de ziekte vordert, verspreidt deze zich naar de onderbenen, handen, onderarmen en uiteindelijk naar de dijen.

Andere symptomen van spieratrofie zijn onder meer veranderde transpiratie, doorbloedingsstoornissen van de huid en skeletafwijkingen van de wervelkolom en de voeten. Onder bepaalde omstandigheden kunnen veranderingen in de pupil, de oogzenuw en het netvlies en een verminderde gehoor- en geurfunctie optreden. In geïsoleerde gevallen is er spierspanning in de benen, zogenaamde spastische symptomen.

De perifere motorische neuronen die lopen vanaf de hersenstam en het ruggenmerg naar de verschillende spieren, zijn betrokken bij spinale spieratrofie. Er wordt onderscheid gemaakt tussen infantiele, juveniele en volwassen spieratrofieën. Als de ziekte zich al ontwikkelt bij het ongeboren kind in de baarmoeder, is het merkbaar dat het kind niet in staat is om te zitten of zijn hoofd op te houden vanwege verminderde spierspanning. Als de ziekte zich in de eerste levensmaanden voordoet, gaan meestal de aangeleerde vaardigheden van lopen en opstaan ​​weer verloren. Opvallend is hier een kromming van de wervelkolom en de thorax.

Als het gaat om de juveniele vorm van spieratrofie, is verzwakking van het bekken en de schoudergordel symptomatisch. Anderzijds manifesteert de langzamere progressie van de ziekte bij volwassenen zich eerst in het gebied van de hand- of voetspieren.

Onderzoek en diagnose

Voor de diagnose van spieratrofie zal de arts een uitgebreid vraaggesprek met je voeren over je klachten en je medische geschiedenis in ogenschouw nemen. Ook zal de arts mogelijke erfelijke oorzaken overwegen op basis van een familiair voorkomen van atrofieën. Het daaropvolgende lichamelijke onderzoek richt zich op voor de hand liggende verschijnselen zoals een onstabiel looppatroon of moeite met het opstaan ​​vanuit een zittende positie, een onderzoek van de hoeveelheid spiermassa, een spiertest naar de spierspanning, maximale sterkte van de spieren, mate en bewegingssnelheid van individuele spieren, een elektromyografie (waarbij de elektrische activiteit van spieren wordt gemeten, meestal in relatie tot stimulatie van de voor die spier activerende zenuw) om myogene en neuronale aandoeningen te onderscheiden. Een zenuwgeleidingsonderzoek is ook mogelijk, evenals beeldvormend onderzoek zoals een MRI- of CT-scan. Ook kan er een stukje spierweefsel worden weggenomen voor onderzoek onder de microscoop en kan er bloedonderzoek worden gedaan.

Behandeling van spieratrofie

De behandeling van spieratrofie is afhankelijk van de onderliggende oorzaak. De behandeling is gericht op het verlichten van de symptomen en het vertragen van de progressie van de ziekte indien genezing niet mogelijk is. Hoewel spieratrofie als gevolg van ondervoeding of immobiliteit of inactiviteit meestal bestaat uit een uitgebalanceerd dieet of oefentherapie (fysiotherapie), en dus als tijdelijk kan worden beschouwd, zijn erfelijke afwijkingen van spieratrofie problematischer in hun progressie. Medicamenteuze behandeling kan hier het lijden verlichten. Behandeling met cortison kan ook worden ingezet om de progressie van spieratrofie te stoppen en spierkracht te vergroten. Massages en fysiotherapie worden gebruikt om de nog gezonde spieren te beschermen tegen mogelijke afbraak. Soms is een rolstoel nodig als hulpmiddel. Het meest problematisch zijn de spinale spieratrofieën. Voor hen zijn er nauwelijks therapieopties om de voortgang te stoppen.

Preventie: spieratrofie voorkomen

Erfelijke vormen van spieratrofie of patiënten met een reeds gediagnosticeerde spieratrofie moeten overmatig gebruik van de spieren voorkomen. Voorts is het belangrijk om een gezond gewicht te handhaven en is het gebruik van geschikte orthopedische hulpmiddelen zinvol. Regelmatige onderzoeken worden aanbevolen voor patiënten met spieratrofie.

Lees verder

• Spierontsteking: symptomen, oorzaken & behandeling myositis
• Spierspasmen: oorzaken, symptomen & behandeling spierkrampen
• Spierzwakte: symptomen, oorzaken, behandeling zwakke spieren
• Verharde spieren: symptomen en oorzaken van spierverharding
• Verkrampte spieren: behandeling en zelfzorg spierverkramping