Cheilitis glandularis: Ontsteking en zwelling van onderlip

Cheilitis glandularis is een zeldzame ontstekingsziekte van het slijmvlies van de onderlip. Deze lipaandoening komt om onduidelijke redenen tot stand (februari 2020), al is langdurige blootstelling aan de zon wel één van de mogelijke risicofactoren. De onderlip is bij cheilitis glandularis gezwollen, maar ook zweervorming en korstvorming aan de onderlip komen mogelijk tot uiting. Deze chronisch progressieve aandoening is een mogelijke voorloper voor de ontwikkeling van lipkanker en daarom is het belangrijk om een behandeling te zoeken alsook om regelmatig terug naar de arts te gaan voor een controlebezoek. De ziekte werd voor het eerst in de medische literatuur beschreven door von Volkmann onder de benaming 'cheilitis glandularis apostematosa' of 'myxadenitis labialis' in 1870.

• Oorzaken van zeldzame ontstekingsziekte
• Risicofactoren van cheilitis glandularis
• Symptomen: Zwelling en ontsteking van onderlip
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van lipaandoening
• Prognose van chronische ontstekingsaandoening
• Complicaties
• Preventie

Oorzaken van zeldzame ontstekingsziekte

De oorzaak van cheilitis glandularis is onduidelijk anno februari 2020. Deze ontstekingsziekte van de lip is een zeldzame vorm van cheilitis (een lipontsteking) die zich ontwikkelt als reactie op één of meer verschillende bronnen van chronische irritatie.

Risicofactoren van cheilitis glandularis

Cheilitis glandularis heeft geen duidelijke raciale voorliefde, maar patiënten met een blanke huidskleur zijn wel vaker aangetast. Vooral volwassen mannen zijn getroffen, maar af en toe lijden ook vrouwen en kinderen aan de lipaandoening. De aandoening komt voorts vooral tot stand bij patiënten tussen veertig en zeventig jaar oud.

Mogelijke risicofactoren omvatten:

• albinisme (aandoening met afwijkingen aan ogen, huid en haar)
• een droge mond (soms geassocieerd met mondademhaling, atopie, eczeem en astma)
• een slechte mondhygiëne
• een verzwakt immuunsysteem
• erg vaak liplikken of lipbijten
• langdurige blootstelling aan de zon
• roken

Symptomen: Zwelling en ontsteking van onderlip

Cheilitis glandularis tast bijna uitsluitend de onderlip aan, hoewel bij sommige patiënten ook de bovenlip is getroffen. De symptomen zijn afhankelijk van de aard en de mate van de lippijn, de zwelling van de lip, het verlies van elasticiteit van de lip en het gewijzigd uiterlijk van de lip. Aanvankelijk treedt ene asymptomatische zwelling van de lip op met een heldere afscheiding van dik speeksel. Sommige patiënten melden periodes van relatieve rust onderbroken door voorbijgaande of aanhoudende pijnlijke episoden geassocieerd met een etterende pusafscheiding. De speekselklieropeningen zijn mogelijk verwijd en verschijnen als rode of zwarte puntjes. Andere symptomen omvatten brandend gevoelens, een gevoel van rauwheid, een dunner wordende lip, witte plekjes op de lip, zweervorming en korstvorming. Langdurige blootstelling aan de externe omgeving resulteert in een droge lip en schade aan het slijmvlies van de lip, waardoor de lip vatbaar wordt voor inflammatoire, infectieuze en actinische (zon) aandoeningen.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
De diagnose gebeurt vooral op basis van de klinische tekenen. Om systemische granulomateuze ziekten (zoals sarcoïdose, de ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn), het Sjögren-syndroom, …) uit te sluiten, is een uitgebreid bloedonderzoek nodig. Via een reflectie confocale microscopie, een niet-invasieve microscopische techniek, is het mogelijk om de gehele lip met ook de diepere structuren, te onderzoeken. Bij ettering is een microbiële cultuur en gevoeligheidstest gerechtvaardigd. Een lipbiopsie is geïndiceerd om specifieke granulomateuze ziekten uit te sluiten die vatbaar zijn voor een gezwollen lip en om te helpen bij het stellen van een definitieve diagnose. Bij een vermoeden van het Sjögren-syndroom is een biologische kleine speekselklierbiopsie geïndiceerd. Hierbij maakt de arts een chirurgische insnijding in het slijmvlies van de onderliep en verwijdert hij acht à tien kleine speekselklieren.

Differentiële diagnose

Andere aandoeningen met gelijkaardige symptomen van cheilitis glandularis zijn onder meer:

• actinische cheilitis (ontsteking van lip door zonneschade)
• angio-oedeem (zwelling van diepere huidlagen)
• atopische (eczeem) cheilitis
• candidiasis (hoekige cheilitis): irritatie aan de mondhoeken van de lippen
• cheilitis granulomatosa
• chronische sialadenitis (speekselklierinfectie)
• cutane lupus erythematosus
• een bacteriële infectie - elephantiasis nostras (na herhaalde streptokokken-lymfangitis) van de lippen
• een chronisch actinisch (door de zon veroorzaakt) letsel
• een chronisch feitelijk letsel (bijvoorbeeld gewoon likken [zoals bijvoorbeeld overmatig vocht], bijten, kauwen of zuigen op de lip), een overmatig droge mond (door mondademhaling, blootstelling aan wind, een door medicatie veroorzaakte droge mond of een speekselaandoening door auto-immuniteit, zoals bijvoorbeeld het Sjögren-syndroom of een hiv-infectie)
• een lymfangioom (goedaardig gezwel in de mond) en andere vasculaire proliferaties
• een plaveiselcelcarcinoom (vorm van huidkanker) van de lip
• goed- en kwaadaardige speekselkliertumoren zoals een cystadenoom, cystadenocarcinoom en muco-epidermoïd carcinoom
• granulomateuze aandoeningen - cheilitis granulomatosa, orofaciale granulomatose, de ziekte van Crohn, sarcoïdose
• hyperhidrose (overmatig zweten)
• neoplasmata (nieuwvormingen) van kleine speekselklieren
• premaligne aandoeningen (voorstadia van kanker) van de mondholte
• slijmextravasatie of retentieverschijnselen
• tabakirritatie of kankerverwekkende invloed

Behandeling van lipaandoening

De arts kijkt naar de oorzaak van de chronische ontstekingsaandoening en de aanwezige symptomen. Hij baseert zijn behandeling hier namelijk op. Patiënten met milde symptomen hebben mogelijk geen behandeling nodig. Antihistaminica zijn inzetbaar bij angio-oedeem; de acute zwelling vermindert dan tijdelijk. Bij ettering is geschikte antimicrobiële therapie nodig, wat gebaseerd is op de kweek- en gevoeligheidstesten. Op de huid toegepaste 5-fluorouracil is nuttig voor de behandeling van dysplastische actinische cheilitis en om de progressie ervan te beperken. Bij een chronische ontsteking zet de arts via de mond ingenomen minocycline en tacrolimuszalf 0,1% in. Af en toe is een chirurgische verwijdering van het letsel nodig bij een vermoeden van of een voorloper van lipkanker.

Prognose van chronische ontstekingsaandoening

Deze lipaandoening kent goede vooruitzichten maar de patiënt moet wel opgevolgd worden. Zeker patiënten met een lichte huidskleur en patiënten met albinisme dienen regelmatig naar de arts terug te keren voor een controlebezoek omdat zij meer vatbaar zijn voor complicaties.

Complicaties

Patiënten met cheilitis glandularis hebben een verhoogd risico op de ontwikkeling van een plaveiselcelcarcinoom alsook op actinische chelitis. Door de lipzwelling is de lippenrand (de overgang van het lippenrood naar de gewone huid van de lip) namelijk meer blootgesteld aan UV-straling van de zon.

Preventie

De patiënt moet maatregelen treffen om de lippen (en huid) tegen de zon te beschermen. Liplikken en lipbijten zijn voorts afgeraden. Ook moet de patiënt stoppen met roken. De patiënt zorgt bovendien voor een goede mondhygiëne. Hij volgt tot slot adviezen voor een goede lipgezondheid.

Lees verder

• Actinische cheilitis: Ontsteking van lip door zonneschade
• Hoekige cheilitis: Irritatie aan mondhoeken van lippen
• Gezwollen bovenlip (bovenlipzwelling): Oorzaken & symptomen
• Lipgezondheid: Tips voor gezonde en stralende lippen
• Lipkanker: Irritatie, pijn en bloedende knobbel op de lip