Cheilitis glandularis: Ontsteking en zwelling van onderlip
Cheilitis glandularis is een zeldzame ontstekingsziekte die het slijmvlies van de onderlip aantast. Deze lipaandoening kan ontstaan door diverse factoren, waarvan langdurige blootstelling aan de zon één van de mogelijke risicofactoren is. De onderlip vertoont bij cheilitis glandularis vaak zwelling, en kan ook leiden tot zweervorming en korstvorming. Deze chronisch progressieve aandoening kan een voorloper zijn van lipkanker, waardoor het essentieel is om een behandeling te ondergaan en regelmatig de arts te bezoeken voor controle. De aandoening werd voor het eerst beschreven in de medische literatuur door von Volkmann, die het 'cheilitis glandularis apostematosa' of 'myxadenitis labialis' noemde in 1870.
Epidemiologie
Prevalentie van cheilitis glandularis
Cheilitis glandularis is een zeldzame aandoening die voornamelijk de lippen aantast, met name de onderste lip. De prevalentie is moeilijk exact vast te stellen door het relatief zeldzame karakter van de aandoening. Het komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen, met een piekincidentie in de leeftijdsgroep van 40 tot 60 jaar. Er zijn echter gevallen gerapporteerd bij zowel jongere als oudere patiënten.
Geografische spreiding
Er is geen significante geografische spreiding vastgesteld voor cheilitis glandularis. De aandoening komt voor in verschillende delen van de wereld, zonder duidelijke voorkeur voor bepaalde geografische gebieden. De prevalentie lijkt meer te variëren op basis van genetische factoren en omgevingsomstandigheden.
Verband met andere aandoeningen
Cheilitis glandularis wordt vaak geassocieerd met andere orale en huidziekten, zoals het syndroom van Sjögren, een auto-immuunziekte die de speekselklieren aantast. Er zijn ook gevallen van cheilitis glandularis gerapporteerd bij patiënten met een geschiedenis van roken of langdurige blootstelling aan irriterende stoffen, wat kan bijdragen aan de verhoogde incidentie bij bepaalde patiëntengroepen.
Mechanisme
Pathofysiologie van cheilitis glandularis
Cheilitis glandularis wordt gekarakteriseerd door ontsteking en zwelling van de speekselklieren in de lippen. Het mechanisme achter deze aandoening is nog niet volledig begrepen, maar het wordt verondersteld dat een obstructie van de speekselklieren, vaak door chronische irritatie, leidt tot de ontwikkeling van ontstekingen. Deze ontstekingen kunnen resulteren in cystevorming en een verhoogde kans op infecties.
Chronische irritatie en speekselklierdisfunctie
Langdurige irritatie door factoren zoals roken, overmatige blootstelling aan zonlicht, of het constant likken van de lippen kan bijdragen aan de ontwikkeling van cheilitis glandularis. Deze irritatie kan leiden tot een verminderde werking van de speekselklieren, waardoor ze vatbaarder worden voor ontstekingen en infecties.
Genetische factoren en auto-immuunreacties
Er wordt aangenomen dat genetische factoren en auto-immuunreacties een rol spelen bij de ontwikkeling van cheilitis glandularis. In sommige gevallen is de aandoening geassocieerd met andere auto-immuunziekten, zoals het syndroom van Sjögren, waarbij het immuunsysteem de speekselklieren aanvalt. Dit kan de speekselproductie verminderen, wat de aandoening verder verergert.
Oorzaken van cheilitis glandularis
Cheilitis glandularis wordt gekenmerkt door ontsteking en vergroting van de speekselklieren in de lippen, met name de kleinere klieren. Hoewel de precieze oorzaak van cheilitis glandularis niet volledig begrepen is, zijn er verschillende factoren die bijdragen aan de ontwikkeling van deze aandoening:
- Chronische blootstelling aan irriterende stoffen: Herhaaldelijke blootstelling aan irriterende stoffen, zoals tabakrook of chemische producten, kan bijdragen aan de ontwikkeling van cheilitis glandularis.
- Infecties: Bacteriële, virale of schimmelinfecties kunnen een rol spelen bij het ontstaan van cheilitis glandularis, vooral als ze leiden tot ontsteking van de speekselklieren.
- Hormonale veranderingen: Hoewel minder frequent, kunnen verstoringen in hormonale niveaus bijdragen aan de ontwikkeling van cheilitis glandularis.
- Genetische aanleg: Erfelijke factoren kunnen een rol spelen, aangezien sommige gevallen van cheilitis glandularis mogelijk een genetische basis hebben.
- Auto-immuunziekten: Auto-immuunziekten kunnen geassocieerd worden met cheilitis glandularis door het veroorzaken van ontsteking in de lippen en speekselklieren.
Risicofactoren
De kans op het ontwikkelen van cheilitis glandularis kan verhoogd worden door verschillende risicofactoren:
- Roken: Roken is een belangrijke risicofactor voor cheilitis glandularis, aangezien het chronische irritatie van de lippen kan veroorzaken en bijdragen aan ontsteking van de speekselklieren.
- Alcoholgebruik: Overmatig alcoholgebruik kan de slijmvliezen in de mond en lippen irriteren, wat kan bijdragen aan de ontwikkeling van cheilitis glandularis.
- Bepaalde medicijnen: Langdurig gebruik van bepaalde medicijnen, vooral die met irriterende bijwerkingen, kan bijdragen aan de ontwikkeling van cheilitis glandularis.
- Slechte mondhygiëne: Onvoldoende mondhygiëne kan leiden tot infecties en ontstekingen die bijdragen aan de ontwikkeling van cheilitis glandularis.
- Hormonale onbalans: Hormonale veranderingen, vooral bij ouderen, kunnen bijdragen aan het ontstaan van cheilitis glandularis.
- Auto-immuunziekten: Personen met auto-immuunziekten hebben een verhoogd risico op cheilitis glandularis vanwege ontstekingsreacties in het lichaam.
- Chronische blootstelling aan UV-stralen: Langdurige blootstelling aan de zon kan de lippen irriteren en bijdragen aan cheilitis glandularis.
- Albinisme: Personen met albinisme hebben een verhoogd risico door de verhoogde gevoeligheid van de huid en slijmvliezen.
- Droge mond: Een droge mond, soms geassocieerd met mondademhaling, atopie, eczeem, en astma, kan bijdragen aan cheilitis glandularis.
- Verzwakt immuunsysteem: Een verzwakt immuunsysteem verhoogt het risico op infecties die cheilitis glandularis kunnen veroorzaken.
- Overmatig liplikken of lipbijten: Deze gewoonten kunnen irritatie en ontsteking van de lippen veroorzaken.
- Langdurige blootstelling aan de zon: Langdurige blootstelling aan zon kan bijdragen aan de ontwikkeling van cheilitis glandularis.
Risicogroepen
Mannen en oudere leeftijdsgroepen
Cheilitis glandularis komt vaker voor bij mannen, vooral in de leeftijd van 40 tot 60 jaar. Ouderen, met name degenen die een geschiedenis van roken of andere irriterende gewoonten hebben, vormen een verhoogd risico op het ontwikkelen van deze aandoening.
Patiënten met auto-immuunziekten
Mensen die lijden aan auto-immuunziekten, zoals het syndroom van Sjögren, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van cheilitis glandularis. Het immuunsysteem valt de speekselklieren aan, wat leidt tot ontstekingen en het ontstaan van de aandoening.
Rokers en blootstelling aan omgevingsfactoren
Rokers en mensen die vaak worden blootgesteld aan schadelijke omgevingsfactoren zoals zonlicht of chemische stoffen hebben een hoger risico op cheilitis glandularis. Het chronisch irriteren van de lippen kan leiden tot de ontwikkeling van ontstekingen in de speekselklieren.
Symptomen: Zwelling en ontsteking van de onderlip
Cheilitis glandularis beïnvloedt voornamelijk de onderlip, hoewel soms ook de
bovenlip kan worden aangetast. De symptomen variëren afhankelijk van de aard en ernst van de aandoening. Aanvankelijk kan er een asymptomatische zwelling van de lip optreden met een heldere afscheiding van dik
speeksel. Patiënten kunnen periodes van relatieve rust ervaren, afgewisseld met pijnlijke episoden die gepaard kunnen gaan met etterige pusafscheiding. De speekselklieropeningen kunnen verwijd raken en als rode of zwarte puntjes verschijnen. Andere symptomen zijn onder andere branderigheid, een rauw gevoel, dunner wordende lippen,
witte plekjes op de lip, zweervorming en korstvorming. Langdurige blootstelling aan de omgeving kan leiden tot een droge lip en schade aan het slijmvlies, waardoor de lip kwetsbaar wordt voor inflammatoire, infectieuze en actinische (zon) aandoeningen.
Alarmsymptomen
Zwelling en ontsteking van de lippen
Een van de belangrijkste alarmsymptomen van cheilitis glandularis is een zwelling en ontsteking van de lippen, vooral de onderste lip. Dit kan gepaard gaan met roodheid, pijn en ongemak.
Afscheiding uit de lippen
Patiënten met cheilitis glandularis kunnen een verhoogde afscheiding uit de lippen ervaren. Dit komt door de ontsteking van de speekselklieren, wat kan leiden tot overmatige speekselproductie die zichtbaar wordt als afscheiding uit de lippen.
Verlies van huidelasticiteit en korstvorming
Naarmate de aandoening vordert, kan de huid op de lippen minder elastisch worden, wat leidt tot korstvorming of schilfering. Dit kan het uiterlijk van de lippen drastisch veranderen en wordt vaak geassocieerd met ernstigere gevallen van cheilitis glandularis.
Diagnose en onderzoeken

Een uitgebreid bloedonderzoek is nodig /
Bron: Frolicsomepl, Pixabay Diagnostisch onderzoek
De diagnose wordt voornamelijk gesteld op basis van klinische bevindingen. Om systemische granulomateuze ziekten, zoals
sarcoïdose, de
ziekte van Crohn (aandoening met
diarree en
buikpijn), het Sjögren-syndroom, en andere aandoeningen uit te sluiten, is een uitgebreid
bloedonderzoek noodzakelijk. Reflectieve confocale microscopie, een niet-invasieve techniek, maakt het mogelijk om de gehele lip, inclusief de diepere structuren, te onderzoeken. Bij ettering kan een microbiële cultuur en gevoeligheidstest nuttig zijn. Een
lipbiopsie kan worden uitgevoerd om specifieke granulomateuze ziekten uit te sluiten en te helpen bij het stellen van een definitieve diagnose. Bij vermoeden van het Sjögren-syndroom is een biologische kleine speekselklierbiopsie geïndiceerd. Hierbij maakt de arts een chirurgische insnijding in het slijmvlies van de onderlip en verwijdert hij acht à tien kleine speekselklieren.
Differentiële diagnose
Andere aandoeningen met vergelijkbare symptomen zijn onder meer:
- Actinische cheilitis (ontsteking van de lip door zonneschade)
- Angio-oedeem (zwelling van diepere huidlagen)
- Atopische (eczeem) cheilitis
- Candidiasis (hoekige cheilitis): irritatie aan de mondhoeken van de lippen
- Cheilitis granulomatosa
- Chronische sialadenitis (speekselklierinfectie)
- Cutane lupus erythematosus
- Bacteriële infectie - elephantiasis nostras (na herhaalde streptokokken-lymfangitis) van de lippen
- Chronisch actinisch letsel (door de zon veroorzaakt)
- Chronisch feitelijk letsel (bijvoorbeeld door overmatig liplikken, bijten, kauwen of zuigen op de lip), een overmatig droge mond (door mondademhaling, blootstelling aan wind, medicatie of speekselaandoeningen zoals het Sjögren-syndroom of een HIV-infectie)
- Lymfangioom (goedaardig gezwel in de mond) en andere vasculaire proliferaties
- Plaveiselcelcarcinoom (vorm van huidkanker) van de lip
- Goed- en kwaadaardige speekselkliertumoren zoals cystadenoom, cystadenocarcinoom en muco-epidermoïd carcinoom
- Granulomateuze aandoeningen - cheilitis granulomatosa, orofaciale granulomatose, de ziekte van Crohn, sarcoïdose
- Hyperhidrose (overmatig zweten)
- Neoplasmata (nieuwvormingen) van kleine speekselklieren
- Premaligne aandoeningen (voorstadia van kanker) van de mondholte
- Slijmextravasatie of retentieverschijnselen
- Tabakirritatie of kankerverwekkende invloed
Behandeling van cheilitis glandularis
De behandeling van cheilitis glandularis is afhankelijk van de oorzaak van de chronische ontsteking en de symptomen. Bij milde gevallen kan behandeling mogelijk niet nodig zijn.
Antihistaminica kunnen worden gebruikt bij angio-oedeem om de acute zwelling tijdelijk te verminderen. Bij ettering is een antimicrobiële therapie noodzakelijk, gebaseerd op kweek- en gevoeligheidstesten. Topisch aangebrachte 5-fluorouracil kan nuttig zijn voor de behandeling van dysplastische actinische cheilitis en het beperken van verdere progressie. Bij chronische ontsteking kan de arts minocycline en tacrolimuszalf 0,1% voorschrijven. In sommige gevallen kan chirurgische verwijdering van het letsel nodig zijn bij vermoeden van of als voorloper van
lipkanker.
Leefstijl en aanpassingen
Naast medische behandeling kunnen bepaalde leefstijlaanpassingen bijdragen aan het beheer van cheilitis glandularis:
- Hydratatie: Zorg voor voldoende hydratatie van de lippen door het gebruik van lipbalsem en hydraterende crèmes.
- Vermijd irriterende stoffen: Beperk blootstelling aan chemicaliën of andere irriterende stoffen die de lippen kunnen beschadigen.
- Voedingsadvies: Een gezond dieet kan bijdragen aan het algehele welzijn en het herstel van het slijmvlies.
Ondersteuning en hulpmiddelen
Het kan nuttig zijn om ondersteuning te zoeken bij medische professionals en steungroepen:
- Gespecialiseerde dermatologen: Raadpleeg een dermatoloog voor gespecialiseerde zorg en advies.
- Ondersteuningsgroepen: Deelname aan steungroepen kan emotionele steun bieden en nuttige informatie verschaffen over het omgaan met de aandoening.
- Zelfzorgadviezen: Volg advies over zelfzorg en onderhoud van lipgezondheid om symptomen te beheersen.
Prognose
Langdurige gevolgen en complicaties
De prognose van cheilitis glandularis hangt af van de ernst van de aandoening en de snelheid waarmee de behandeling wordt gestart. Onbehandeld kan de aandoening leiden tot chronische ontstekingen, verminderde speekselproductie en littekenvorming op de lippen. Ernstige gevallen kunnen ook leiden tot moeilijkheden bij het eten en spreken.
Effect van vroege interventie
Met tijdige behandeling kunnen veel van de symptomen van cheilitis glandularis worden beheerd, en de progressie van de aandoening kan worden vertraagd. Behandeling kan bestaan uit het verminderen van irriterende factoren, zoals stoppen met roken, en het gebruik van therapieën die de ontsteking verlichten.
Verlies van lipfunctionaliteit
In ernstige gevallen kan cheilitis glandularis leiden tot blijvende schade aan de lippen, waardoor het moeilijk wordt om normaal te eten of te spreken. Chirurgische ingrepen kunnen noodzakelijk zijn in gevallen waar de schade significant is.
Complicaties
Patiënten met cheilitis glandularis lopen een verhoogd risico op de ontwikkeling van plaveiselcelcarcinoom en actinische cheilitis. Door de zwelling van de lip is de lippenrand, de overgang van het lippenrood naar de gewone huid, extra blootgesteld aan UV-straling van de zon.

Stoppen met roken is belangrijk /
Bron: Geralt, PixabayPreventie
Vermijden van irriterende stoffen
Preventie van cheilitis glandularis begint met het vermijden van chronische blootstelling aan irriterende stoffen, zoals roken, overmatige zonblootstelling en chemische stoffen die de lippen kunnen beschadigen.
Behandeling van onderliggende aandoeningen
Voor patiënten met auto-immuunziekten, zoals het syndroom van Sjögren, is het essentieel om de onderliggende aandoening goed te beheren om het risico op het ontwikkelen van cheilitis glandularis te verminderen. Dit kan inhouden dat medicatie wordt gebruikt om de immuunrespons te reguleren.
Versterken van lipverzorging en bescherming
Het gebruik van lipverzorgingsproducten die de lippen hydrateren en beschermen tegen externe factoren kan helpen bij de preventie van cheilitis glandularis. Dit geldt vooral voor mensen die zich in omgevingen bevinden met extreme temperaturen of luchtvochtigheid.
Praktische tips voor het omgaan met cheilitis glandularis
Cheilitis glandularis is een zeldzame aandoening die de lippen aantast en zich kenmerkt door ontsteking en zwelling van de speekselklieren in de lippen. Dit kan ongemakkelijk en pijnlijk zijn, maar er zijn verschillende manieren om de symptomen te verlichten en de aandoening te beheersen. Hier zijn enkele praktische tips om je te helpen omgaan met cheilitis glandularis.
Bescherm je lippen tegen irritatie
Het is belangrijk om je lippen te beschermen tegen irritatie, vooral als je gevoelig bent voor droge lucht of extreme temperaturen. Gebruik een zachte lippenbalsem zonder parfum of kleurstoffen om je lippen gehydrateerd te houden. Dit kan helpen om scheurtjes en uitdroging te voorkomen, die de symptomen van cheilitis glandularis kunnen verergeren. Vermijd lipproducten met alcohol of menthol, aangezien deze de huid kunnen uitdrogen en de ontsteking kunnen verergeren.
Vermijd roken en alcoholgebruik
Roken en overmatig alcoholgebruik kunnen de symptomen van cheilitis glandularis verergeren door irritatie van de lippen en mondholte. Als je rookt, probeer dan te stoppen of te verminderen om de ontsteking te verlichten. Alcohol kan de huid uitdrogen en het herstelproces vertragen, dus het is verstandig om alcoholgebruik te beperken. Als je vermoedt dat je
alcoholgebruik bijdraagt aan de verergering van je symptomen, bespreek dan met je arts de beste aanpak.
Zorg voor een gezond voedingspatroon
Een gezond,
evenwichtig voedingspatroon kan een positieve invloed hebben op je huid en algemene gezondheid. Zorg ervoor dat je voldoende vitamines en mineralen binnenkrijgt, vooral vitamine A, C en E, die bekend staan om hun rol in huidgezondheid. Eet een gevarieerd dieet met veel groenten, fruit, magere eiwitten en gezonde vetten om het genezingsproces van je lippen te ondersteunen. Als je merkt dat bepaalde voedingsmiddelen je lippen irriteren, probeer deze dan te vermijden.
Raadpleeg een arts voor medicatie
In sommige gevallen kan medicatie nodig zijn om de ontsteking te verminderen. Dit kan onder meer steroïdzalven of antibiotica omvatten als er een infectie is. Overleg met je arts over de beste behandelingsopties voor jouw situatie. Het kan ook nuttig zijn om een arts te raadplegen als je merkt dat de symptomen aanhouden of verergeren, zodat zij kunnen beoordelen of er andere onderliggende oorzaken zijn die moeten worden aangepakt.
Behandel speekselklieren voorzichtig
Omdat cheilitis glandularis de speekselklieren in de lippen aantast, is het belangrijk om te voorkomen dat je de lippen en klieren onbedoeld verder irriteert. Probeer niet te krabben of te pulken aan de aangetaste gebieden, omdat dit de ontsteking kan verergeren. Als je merkt dat je lippen vaak geïrriteerd raken, probeer dan een vochtinbrengende gel of zalf aan te brengen om de huid te kalmeren.
Misvattingen rond cheilitis glandularis
Cheilitis glandularis is een zeldzame aandoening van de lippen waarbij de speekselklieren in de lippen ontsteken, wat kan leiden tot zwelling, pijn en veranderingen in de huid. Er zijn veel misvattingen over deze aandoening, wat kan leiden tot verwarring en onjuiste behandelingen.
Cheilitis glandularis is een vorm van huidziekte die uitsluitend bij ouderen voorkomt
Hoewel cheilitis glandularis vaker voorkomt bij oudere volwassenen, kan het ook op jongere leeftijd optreden. Het is geen aandoening die uitsluitend voorbehouden is aan ouderen. Genetische factoren en blootstelling aan schadelijke omgevingsfactoren kunnen bijdragen aan de ontwikkeling ervan, ongeacht de leeftijd.
Cheilitis glandularis wordt veroorzaakt door een alcoholverslaving
Er bestaat een misverstand dat cheilitis glandularis wordt veroorzaakt door overmatig alcoholgebruik. Hoewel alcohol het risico op een aantal gezondheidsproblemen kan verhogen, is cheilitis glandularis niet direct gerelateerd aan alcoholconsumptie. Het is een aandoening van de speekselklieren, vaak veroorzaakt door ontstekingen of beschadiging van de klieren in de lippen.
Cheilitis glandularis kan worden genezen met een eenvoudige zalf of lotion
Hoewel topische behandelingen zoals crèmes en zalven soms helpen om de symptomen van cheilitis glandularis te verlichten, is de aandoening vaak complexer en vereist mogelijk intensievere behandelingen. Chirurgische ingrepen of andere medische interventies kunnen noodzakelijk zijn voor ernstigere gevallen. Het is belangrijk om de juiste medische zorg te krijgen voor een passende behandeling.
Cheilitis glandularis is een besmettelijke huidinfectie die van persoon op persoon kan worden overgedragen
Cheilitis glandularis is geen besmettelijke aandoening. Het is een ontsteking van de speekselklieren in de lippen en wordt niet verspreid door direct contact met een geïnfecteerde persoon. Het is belangrijk om te begrijpen dat het geen infectie is die kan worden overgedragen, in tegenstelling tot veel andere huidinfecties.
Cheilitis glandularis is altijd het gevolg van een allergie voor bepaalde stoffen
Hoewel allergieën voor bepaalde stoffen zoals cosmetica of voedingsmiddelen soms bijdragen aan huidaandoeningen, is cheilitis glandularis niet altijd het gevolg van een allergische reactie. De aandoening kan worden veroorzaakt door een breed scala aan factoren, waaronder chronische irritatie of zelfs genetische aanleg, en niet uitsluitend door allergieën.
Cheilitis glandularis kan vanzelf genezen zonder medische tussenkomst
Cheilitis glandularis is een aandoening die, zonder behandeling, kan verergeren en complicaties kan veroorzaken, zoals het ontstaan van abcessen of littekens. Het is belangrijk om medische hulp in te schakelen, aangezien de aandoening vaak medische interventie vereist, waaronder
speekselklierbehandeling of zelfs chirurgische ingrepen.
Cheilitis glandularis heeft geen invloed op de mentale gezondheid van patiënten
De fysieke symptomen van cheilitis glandularis kunnen psychologische effecten hebben, zoals onzekerheid of depressie, vooral wanneer de aandoening leidt tot zichtbare veranderingen aan de lippen. Het is belangrijk om naast fysieke behandeling ook aandacht te besteden aan de psychologische impact van de aandoening en de emotionele ondersteuning van de patiënt.
Lees verder