Actinische cheilitis: Ontsteking van lip door zonneschade

Actinische cheilitis, letterlijk vertaald als ‘ontsteking van de lip door blootstelling aan straling’, is een huidaandoening die optreedt door schade aan het lipweefsel door overmatige blootstelling aan de zon. Deze aandoening resulteert in een droge, verdikte lip door ontsteking van het slijmvlies van de lip. Hoewel actinische cheilitis op zichzelf niet ernstig is, vormt het een belangrijke voorloper van lipkanker. Het vermijden van zonblootstelling en het beschermen van de lippen tegen zonneschade zijn cruciaal in de behandeling en preventie van deze aandoening. Er zijn ook verschillende behandelingen beschikbaar om de letsels te verwijderen en te behandelen.

• Synoniemen van actinische cheilitis
• Oorzaken: Langdurige blootstelling aan de zon
• Risicofactoren van actinische cheilitis
• Symptomen: Droge en verdikte lip
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van actinische cheilitis
• Prognose van actinische cheilitis
• Complicaties van chronische zonneschade aan de lip
• Preventie van actinische cheilitis

Synoniemen van actinische cheilitis

Actinische cheilitis staat ook bekend onder verschillende synoniemen, waaronder:

• Actinische cheilitis met histologische atypie
• Actinische cheilose
• Actinische keratose van de lip
• Boerenlip
• Cheilitis actinica
• Cheilitis solaris
• Lipontsteking
• Lippen van de zeeman
• Lipslijmvliesontsteking
• Zonnebrandlip(pen)
• Zonnecheilitis

Oorzaken: Langdurige blootstelling aan de zon

De lippen zijn kwetsbaarder voor UV-stralen dan andere delen van de huid vanwege hun dunne en ongepigmenteerde aard. Langdurige blootstelling aan UV-B-stralen, een type ultraviolette straling aanwezig in zonlicht, kan leiden tot schade aan het DNA van lipcellen. Deze schade veroorzaakt afwijkingen in het lipslijmvlies. Actinische cheilitis wordt gekenmerkt door droge, schilferige vlekken op de liprand. Deze huidletsels worden vaak gezien als een vorm van ‘actinische keratose’, die zich vooral manifesteert op de hoofdhuid, de oren, het gezicht, en de handen als gevolg van overmatige blootstelling aan schadelijke UV-stralen.

Risicofactoren van actinische cheilitis

Naast chronische zonblootstelling en ernstige zonnebrand, zijn er andere risicofactoren die bijdragen aan de ontwikkeling van actinische cheilitis:

Actinische prurigo

Actinische prurigo is een zeldzame aandoening die jeuk en verhoogde gevoeligheid voor zonneschade veroorzaakt.

Activiteiten

Beroeps- en vrijetijdsactiviteiten buitenshuis verhogen het risico op zonneschade. Risicogroepen omvatten strandredders, bouwarbeiders, wandelaars, marathonlopers, boeren en zeelieden.

Eversie van de onderlip

Eversie van de onderlip, waarbij de lip naar buiten draait, kan het risico op lipontsteking verhogen.

Geslacht

Mannen hebben drie keer meer kans om actinische cheilitis te ontwikkelen dan vrouwen.

Huidskleur

De meerderheid van de patiënten met actinische cheilitis heeft een lichte huidskleur. Personen met huidpigmentafwijkingen of albinisme zijn vaker getroffen.

Immunosuppressie

Mensen met een verzwakt immuunsysteem zijn kwetsbaarder voor zonneschade. Ook medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken (immunosuppressiva) verhogen het risico.

Leeftijd

Omdat langdurige zonneschade de belangrijkste oorzaak is, komt actinische cheilitis voornamelijk voor bij volwassenen en ouderen.

Levensstijl
Overmatig alcoholgebruik en roken verzwakken het lipweefsel, waardoor het vatbaarder wordt voor zonneschade.

Omgeving

Tropische, subtropische of woestijnomgevingen hebben een hoger risico door intensieve UV-straling en frequente buitenactiviteiten.

Oncogeen humaan papillomavirus

Het humaan papillomavirus kan wratten veroorzaken en wordt mogelijk ook in verband gebracht met lipontsteking.

Symptomen: Droge en verdikte lip

Bij actinische cheilitis ontwikkelen de symptomen zich meestal op de onderlip, hoewel ze ook op de bovenlip kunnen voorkomen. Symptomen omvatten:

• Dunne, gevoelige huidvlekken
• Gebarsten huid, droge huid, gerimpelde huid en verdikte huid (hyperkeratose)
• Verkleuring van de huid: donkerder met lichte of gele oppervlakken
• Ontsteking
• Verdunde huid van de lippen
• Verlies van de afbakening tussen de onderlip en omliggende huid
• Gevoeligheid of pijn
• Meer opvallende lipvouwen of liplijnen
• Problemen met het aanbrengen van lippenstift
• Roodheid
• Schilferige plaques of letsels
• Droogte van de lippen (plaatselijk of geheel)
• Ruw aanvoelende lippen
• Witte, schilferige vlekken (leukokeratose)
• Zweervorming en korstvorming
• Zwelling van de lip

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

Een arts diagnosticeert actinische cheilitis door de lippen te onderzoeken. Een biopsie is echter nodig om de diagnose te bevestigen en kanker uit te sluiten. Tijdens een biopsie worden cellen uit het aangedane gebied verwijderd voor microscopisch onderzoek. Kenmerken die vaak gebruikt worden bij de diagnose zijn onder andere:

• Atrofie (gekrompen cellen) wat een rimpelachtige huid kan veroorzaken
• Abnormale groei van huidcellen
• Huidverdikking, vaak met vlekken
• Ontsteking in de huidlaag onder de bovenste laag
• Verlies van huidelasticiteit

Differentiële diagnose

Een huidbiopsie is essentieel om actinische cheilitis te onderscheiden van andere aandoeningen, waaronder:

• Andere vormen van cheilitis
• Cheilitis glandularis (ontsteking en zwelling van de onderlip)
• Cheilitis granulomatosa (chronische zwelling van de lippen)
• Cheilitis plasmacellularis
• Cheilose
• Contactdermatitis (huiduitslag met roodheid en jeuk)
• Cutane lupus erythematosus
• Bacteriële infectie
• Herpes simplex
• Stevens-Johnson-syndroom (reactie op medicatie of infectie)
• Lichen planus (aandoening met symptomen aan huid, mond en geslachtsorganen)
• Lip-licking dermatitis
• Plaveiselcelcarcinomen (vorm van huidkanker)
• Polymorfe lichteruptie (huidziekte door blootstelling aan de zon)

Behandeling van actinische cheilitis

De behandeling van actinische cheilitis begint met het vermijden van zonblootstelling. Het drinken van voldoende vocht en het aanbrengen van een vochtinbrengende crème zijn belangrijk om de huid gehydrateerd te houden en verdere droogheid te voorkomen. Normaal gesproken herstellen de huidletsels binnen enkele dagen tot weken na toepassing van de crème, maar in chronische gevallen kunnen de symptomen langer aanhouden. De lippen moeten altijd beschermd worden tegen zonblootstelling. Indien nodig kan de dermatoloog andere behandelingen voorschrijven, zoals:

• Cryotherapie: Bevriezing van de aangetaste vlekken door de arts.
• Dermabrasie: Verwijdering van huidweefsel door afkrabbing.
• Elektrocauterisatie: Verwijdering van abnormale vlekken door elektrische stroom.
• Fotodynamische therapie: Behandeling met licht.
• Laserablatie: Verwijdering van beschadigde huidlagen met een laser.
• Vermilionectomie: Chirurgische verwijdering van de buitenste laag van de lip.

Na de behandeling is voortdurende opvolging essentieel. De frequentie van controles varieert per patiënt, afhankelijk van de ernst van de aandoening en de behandeling. Sommige patiënten moeten om de paar weken terugkomen, terwijl anderen mogelijk om de paar maanden of jaarlijks moeten terugkeren naar de arts.

Prognose van actinische cheilitis

Actinische cheilitis, veroorzaakt door langdurige blootstelling aan zonlicht, heeft een variabele prognose die afhangt van de mate van schade, de snelheid van behandeling, en de opvolging. De prognose kan als volgt worden samengevat:

Ontwikkeling naar lipkanker

Ongeveer 10% tot 20% van de patiënten met actinische cheilitis ontwikkelt lipkanker binnen twintig jaar na de diagnose. Van de lipkankergevallen die voortkomen uit actinische cheilitis, verspreidt 15% tot 35% zich naar omliggende weefsels.

Kansen op genezing

Actinische cheilitis is vaak behandelbaar met een combinatie van adequate zorg en preventieve maatregelen. Bij tijdige en effectieve behandeling, zoals het vermijden van verdere zonblootstelling en het gebruik van geschikte behandelingen, kunnen de symptomen vaak aanzienlijk verbeteren of verdwijnen.

Chronische of terugkerende aandoening

Zonder adequate behandeling en preventieve maatregelen kan actinische cheilitis chronisch worden en terugkeren, met een verhoogde kans op progressie naar lipkanker. Regelmatige medische controles zijn essentieel om vroege tekenen van voortgang naar kanker op te sporen en tijdig in te grijpen.

Impact van preventie

De prognose verbetert aanzienlijk bij patiënten die proactieve maatregelen nemen om zonblootstelling te vermijden, zoals het gebruik van zonnebrandcrème en beschermende kleding. Het vermijden van risicofactoren zoals roken en overmatig alcoholgebruik kan de kans op terugkeer van actinische cheilitis verminderen.

Langetermijneffecten

Chronische actinische cheilitis kan leiden tot blijvende veranderingen in de lippen, zoals verdikking en rimpeling, zelfs na behandeling. Regelmatige dermatologische controles blijven belangrijk voor het monitoren van de lippen en het voorkomen van verdere complicaties. Door een combinatie van effectieve behandeling, voortdurende preventie, en regelmatige medische opvolging kan de prognose van actinische cheilitis aanzienlijk verbeteren.

Complicaties van chronische zonneschade aan de lip

Actinische cheilitis is een voorloper van lipkanker en kan uitmonden in een precancereuze toestand. De gemuteerde cellen die verantwoordelijk zijn voor actinische cheilitis kunnen abnormaal blijven, maar nog geen kankercellen zijn. Deze abnormale cellen zijn echter vatbaarder voor verdere schade dan gezonde cellen. Ongeveer 10% tot 20% van de patiënten met actinische cheilitis ontwikkelt binnen twintig jaar lipkanker, een vorm van huidkanker. Tussen 15% en 35% van de lipkanker gevallen die voortkomen uit actinische cheilitis verspreiden zich naar andere weefsels. Zowel de ziekte van Bowen (voorstadium van huidkanker) als invasief plaveiselcelcarcinoom zijn mogelijke complicaties van actinische cheilitis.

Symptomen van lipkanker die kunnen voortkomen uit actinische cheilitis omvatten:

• Een niet-genezende zweer
• Extreme gevoeligheid of pijn
• Continue vergroting en verhoging van huidvlekjes

Preventie van actinische cheilitis

Preventie van actinische cheilitis richt zich vooral op het vermijden van overmatige blootstelling aan de zon. Enkele preventieve maatregelen zijn:

• Dagelijks zonnebrandcrème aanbrengen op lichaam en gezicht.
• Het dragen van een brede hoed en lichte kleding met lange mouwen.
• Het gebruiken van een lipbalsem of vochtinbrengende crème die ook bescherming biedt tegen de zon, en deze meerdere keren per dag aanbrengen.
• Extra voorzichtig zijn bij een verzwakt immuunsysteem of het gebruik van ontstekingsremmende medicijnen.
• Het vermijden van crèmes, gezichtsreinigers en medicijnen die de huid kunnen verdunnen.
• Niet te lang buiten blijven en overmatig alcoholgebruik vermijden.
• Stoppen met roken of het gebruik van kauwtabak.
• Voldoende drinken, vooral bij zonnig weer.
• Het vermijden van zonnebanken.

Lees verder

• Lipbijten: Oorzaken en behandelingen van bijten op lip
• Lipbultjes: Oorzaken en behandeling van knobbeltjes op lip
• Lipeczeem: Droge, rode, pijnlijke lippen door huidaandoening
• Lipgezondheid: Tips voor gezonde en stralende lippen
• Lipinfectie: Oorzaken en symptomen van infectie aan lip(pen)