Overactieve blaas: symptomen, oorzaken en behandeling

Wat is een overactieve blaas en wat zijn de symptomen van een overactieve blaas? Moet je vaker naar het toilet en heb je last van plotselinge en hevige aandrang om te plassen waarbij je moeite hebt om de urine op te houden? Moet je bovendien vaak kleine beetjes plassen? Dan zou dit kunnen wijzen op een overactieve blaas. Zowel mannen, vrouwen als kinderen kunnen last hebben van een overactieve blaas. De symptomen van een overactieve blaas zijn een plotselinge drang voelen om te urineren die moeilijk te beheersen is en aandrangincontinentie: ineens een sterke aandrang voelen en de plas niet kunnen ophouden. Deze klachten kunnen je leven behoorlijk verzieken. Ook moet je vaak 's nachts eruit om te plassen. Behandeling van een overactieve blaas bestaat uit oefeningen, medicatie, botox en zenuwstimulatie. Een natuurlijke behandeling met bijvoorbeeld ginseng kan ondersteunend werken.

• Wat is een overactieve blaas?
• Werking van de blaas
• Anatomie en fysiologie van de blaas
• De opbouw van de blaas
• De fysiologie van het vullen en legen van de blaas
• Het zenuwstelsel en de blaascontrole
• Spieren en controlemechanismen rondom de blaas
• Factoren die een overactieve blaas kunnen veroorzaken of verergeren
• Epidemiologie
• Ontstaansmechanisme van een overactieve blaas
• De rol van de detrusorspier en blaaswand
• De invloed van het zenuwstelsel
• De invloed van gevoeligheidsfactoren
• De rol van hormonale veranderingen
• Psychosociale en externe factoren
• Genetische en erfelijke aanleg
• Conclusie
• Symptomen van een overactieve blaas
• Oorzaken van een overactieve blaas
• Spier- en bekkenbodemdisfunctie
• Structurele en mechanische afwijkingen
• Mechanische en hormonale factoren
• Leeftijdsgerelateerde factoren
• Neurologische factoren
• Fysiologische veranderingen
• Leefstijl- en omgevingsfactoren
• Infectieuze oorzaken
• Psychosociale factoren
• Gastro-intestinale factoren
• Dieetfactoren
• Erfelijke factoren
• Risicofactoren
• Leeftijd
• Cognitieve achteruitgang
• Onderzoek en diagnose
• Anamnese en onderzoek
• Vervolgonderzoek
• Overactieve blaas behandeling
• Fysiotherapie
• Medicijnen
• Neurostimulatie
• Botox
• Katheter
• Operatie
• Overactieve blaas medicijnen
• Tolterodine
• Oxybutynine
• Solifenacine
• Darifenacine
• Mirabegron
• Fesoterodine
• Nieuwe medicijnen
• Gedragsinterventies
• Bekkenbodemspieroefeningen
• Gezond gewicht
• Gepland urineren
• Blaaskatheterisatie
• Incontinentiemateriaal
• Natuurlijke middelen
• Gosha-Jinki-Gan
• Resiniferatoxine
• Capsaicine
• Zegepalm
• Praktische tips om een overactieve blaas de baas te worden
• Caféïne en alcohol: je blaas wil liever niet mee op dat feestje
• Maak een toiletplan: je blaas trainen als een pro
• Bekkenbodemoefeningen: onderschat die Kegels niet
• Blijf gehydrateerd, maar kies slim
• Pas je voedingspatroon aan voor een blije blaas
• Hydrateren met beleid
• Raadpleeg je arts: samen sta je sterker
• Overweeg blaasscholing of fysiotherapie
• Geef je mentale gezondheid wat extra liefde
• Ondersteun je lichaam met gezonde voeding
• Gebruik inlegkruisjes zonder schaamte
• Stressmanagement: een blaasvriendelijke mindset
• Zeg vaarwel tegen blaas-irritanten
• Zorg voor een gebalanceerde levensstijl
• Gun jezelf de tijd
• Prognose
• Complicaties
• Psychische klachten
• Gemengde incontinentie
• Preventie
• Cafeïne
• Voedingsmiddelen
• Overgewicht

Wat is een overactieve blaas?

Sophie zat midden in een belangrijke vergadering toen ze opnieuw die plotselinge, dringende behoefte voelde om naar het toilet te gaan. Dit was al de derde keer die ochtend. Terwijl haar collega's gefocust waren op de presentatie, kon zij alleen maar denken aan het dichtstbijzijnde toilet. Met een verontschuldigende glimlach verliet ze stilletjes de ruimte. In de spiegel van de badkamer vroeg ze zich af hoe iets kleins als een overactieve blaas zo'n grote invloed kon hebben op haar dagelijks leven. Ze besloot dat het tijd was om hulp te zoeken, vastberaden om de controle terug te krijgen over haar eigen agenda.

Bij een overactieve blaas heb je geen controle over de blaas en ontstaat er een plotselinge en hevige aandrang om te plassen. Deze aandrang kun je niet onderdrukken en vaak lukt het niet meer om de urine op te houden totdat je bij een toilet bent gearriveerd. Dit wordt ook wel urge-incontinentie of aandrangincontinentie genoemd. Als je last hebt van een overactieve blaas, moet je vaak ook kleine beetjes plassen en ga je vaker dan normaal naar het toilet. Een overactieve blaas interfereert met het dagelijkse leven en kan behoorlijk belastend zijn.

Anatomie en fysiologie van de blaas

De blaas is een bijzonder orgaan, dat stil en onopgemerkt zijn werk doet totdat het de spotlight opeist met een aandrang die we niet kunnen negeren. Dit orgaan, diep in het bekken gelegen, vormt een complexe maar efficiënte opslagplaats voor urine, die nauw samenwerkt met spieren, zenuwen en zelfs onze hersenen om deze functie feilloos te vervullen. Voor mensen met een overactieve blaas neemt de normale communicatie tussen deze structuren een andere wending, waardoor er vaak een constante en onhoudbare drang tot plassen ontstaat. Laten we eens dieper kijken naar hoe de blaas in elkaar zit en werkt, en hoe deze samenwerking soms tot een overactieve blaas kan leiden.

De opbouw van de blaas

De blaas bevindt zich in het bekken en is een hol, elastisch orgaan dat aanvoelt als een ballon. De wand van de blaas is opgebouwd uit drie lagen die elk hun unieke functie hebben:

• De binnenste laag (urotheel): Dit is het beschermende slijmvlies dat de blaas bedekt en voorkomt dat urine direct in contact komt met de omliggende weefsels. Het urotheel is in staat om zich uit te rekken als de blaas zich vult, wat cruciaal is om de spanning op de blaaswand te verlichten.
• De spierlaag (detrusor): Dit is de middelste en meest functionele laag. De detrusorspier, een krachtige en rekbare spierlaag, speelt een cruciale rol in het samentrekken van de blaaswand om de urine naar buiten te duwen als we plassen. Bij mensen met een overactieve blaas vertoont deze spier soms ongecontroleerde contracties, waardoor men vaak het gevoel heeft te moeten plassen, zelfs als de blaas nog niet vol is.
• De buitenste laag (serosa): Dit is de buitenste laag, bestaande uit bindweefsel, die de blaas beschermt en deze stabiliseert in het bekkengebied.

De fysiologie van het vullen en legen van de blaas

Een goed werkend urinestelsel volgt een fijn afgestemd proces. Terwijl de nieren continu afvalstoffen en overtollig vocht uit het bloed filteren, produceren ze urine, die naar de blaas wordt vervoerd via de urineleiders. Het vullen van de blaas gaat geleidelijk en is een passief proces waarbij de blaaswand zich uitstrekt om urine op te slaan zonder meteen druk uit te oefenen. Een gezonde blaas kan 400-600 ml urine vasthouden, en bij ongeveer 300 ml krijgen de meeste mensen het eerste gevoel van aandrang.

Bij een normaal plasproces blijven de detrusorspier ontspannen en de sluitspieren stevig gesloten, waardoor er geen onnodige aandrang ontstaat. Bij een overactieve blaas, echter, vinden er onverwachte samentrekkingen plaats, soms zelfs bij kleine hoeveelheden urine. Dit veroorzaakt een sterke drang, ook al is de blaas nog niet vol.

Het zenuwstelsel en de blaascontrole

De communicatie tussen de blaas en het centrale zenuwstelsel, inclusief de hersenen, is cruciaal voor het reguleren van aandrang. Zenuwvezels in de blaas sturen voortdurend signalen naar de hersenen over de hoeveelheid urine die zich heeft opgehoopt. Als de blaas bijna vol is, geven deze zenuwen een signaal af, en de hersenen sturen vervolgens instructies naar de detrusorspier om zich samen te trekken, wat resulteert in een plasreflex.

Bij mensen met een overactieve blaas kunnen deze zenuwsignalen verstoord raken, waardoor de blaas te vroeg de opdracht krijgt om te samentrekken. Dit veroorzaakt een plotselinge en intense drang om te plassen, een fenomeen dat bekend staat als urgente incontinentie. Bovendien kan stress of angst een rol spelen bij het verhogen van de zenuwgevoeligheid, wat het aandranggevoel verder versterkt.

Spieren en controlemechanismen rondom de blaas

Rond de opening van de blaas bevinden zich verschillende sluitspieren en de bekkenbodemspieren, die werken als een natuurlijke sluiting voor de blaas. Wanneer je bewust besluit te plassen, ontspant de bekkenbodem zich en opent de sluitspier, terwijl de detrusorspier samentrekt om urine uit te drijven.

Bij een overactieve blaas kunnen bekkenbodemspieren of de sluitspier niet voldoende weerstand bieden tegen de sterke aandrang. Dit kan leiden tot ongewild urineverlies. Sommige mensen met een overactieve blaas hebben ook last van bekkenbodemdisfunctie, wat betekent dat de spieren moeilijk kunnen ontspannen, wat de controle bemoeilijkt.

Factoren die een overactieve blaas kunnen veroorzaken of verergeren

Veel factoren kunnen bijdragen aan het ontwikkelen van een overactieve blaas:

• Leeftijd: Naarmate we ouder worden, kunnen de bekkenbodemspieren en de blaaswand aan kracht verliezen, wat bijdraagt aan aandrangproblemen. Ongeveer 30% van de volwassenen boven de 60 jaar ervaart symptomen van een overactieve blaas.
• Hormonale schommelingen: Bij vrouwen speelt de menopauze een rol door een afname van oestrogeen, wat het weefsel van de blaas en het omliggende gebied dunner en minder elastisch maakt. Dit verhoogt de kans op aandrangklachten.
• Neurologische aandoeningen: Ziekten zoals Parkinson, multiple sclerose, of een beroerte kunnen de zenuwsignalen van en naar de blaas verstoren, wat bijdraagt aan het ontstaan van een overactieve blaas.
• Infecties of irritatie: Een urineweginfectie of een ontsteking in het blaasweefsel kan de zenuwen rondom de blaas overgevoelig maken, wat kan leiden tot aandrangproblemen en krampen.

Epidemiologie

Een overactieve blaas komt wereldwijd voor en kan iedereen treffen, van kinderen tot volwassenen, hoewel het bij volwassenen vaker voorkomt. De aandoening kan grote invloed hebben op de kwaliteit van leven en gaat vaak gepaard met schaamte en sociale beperkingen. Hieronder volgt een uitgebreid overzicht van de epidemiologie van een overactieve blaas, waarin diverse factoren worden belicht.

Voorkomen naar geslacht en leeftijd
In de algemene populatie heeft naar schatting 12-17% van de volwassenen wereldwijd te maken met symptomen van een overactieve blaas, hoewel dit percentage per regio kan variëren. Vrouwen worden vaker getroffen dan mannen; ongeveer 18% van de vrouwen ervaart symptomen, terwijl dit bij mannen rond de 11% ligt. De prevalentie neemt toe met de leeftijd: zo heeft bijna een derde van de mensen boven de 65 jaar symptomen van een overactieve blaas. Bij kinderen komt een overactieve blaas ook voor, al is het minder gebruikelijk. Ongeveer 2-3% van de kinderen jonger dan 10 jaar ervaart vergelijkbare symptomen, vaak in combinatie met bedplassen.

Klimaat en geografische verschillen
Interessant genoeg lijkt klimaat invloed te hebben op de prevalentie van overactieve blaasklachten. Warme en vochtige klimaten, zoals in tropische gebieden, kennen iets hogere aantallen mensen met symptomen. In Nederland en België worden bij respectievelijk 15% en 14% van de volwassenen overactieve blaassymptomen geregistreerd, maar in tropische gebieden kan dit oplopen tot 20%. Mogelijke verklaringen zijn verhoogde vochtinname en grotere fysieke inspanning door het klimaat, die kunnen leiden tot frequenter plassen en soms aandrangklachten.

Voeding en leefstijl als beïnvloedende factoren
Leefstijl en voedingsgewoonten spelen een belangrijke rol in het al dan niet ontwikkelen van symptomen van een overactieve blaas. Cafeïne en alcohol staan bekend als triggers voor blaasirritatie, en mensen die regelmatig koffie, thee of alcohol drinken hebben een 15-20% hogere kans op aandrangproblemen. Voedingsmiddelen met veel zuren, zoals citrusvruchten, en pittig voedsel kunnen ook bijdragen aan overactieve blaasklachten. Mensen die veel water of vochtige voedingsmiddelen consumeren, zoals soep en watermeloen, merken vaak een verhoogde aandrang om te plassen. Voorbeelden zijn te vinden bij mensen die dagelijks meerdere koppen koffie drinken of alcohol gebruiken: zij hebben een grotere kans op aandrangklachten en frequent toiletbezoek.

Genetica en erfelijkheid
Er zijn aanwijzingen dat genetica een rol speelt bij de kans op het ontwikkelen van een overactieve blaas. Onderzoeken wijzen uit dat als een directe familielid (zoals een ouder of grootouder) symptomen van een overactieve blaas heeft, de kans op soortgelijke klachten bij familieleden tot wel 30% hoger ligt. Genetische predispositie kan invloed hebben op de gevoeligheid van de detrusorspier (de spierwand van de blaas) en de werking van zenuwen die signalen van de blaas naar de hersenen sturen. Een voorbeeld hiervan is een vrouw van middelbare leeftijd met een familiegeschiedenis van aandrangproblemen, die op haar 50e dezelfde klachten ontwikkelt.

Verschillen tussen Nederland, België en de Nederlandse overzeese gebiedsdelen
In Nederland en België hebben ongeveer 14-15% van de volwassenen last van een overactieve blaas. In de Nederlandse overzeese gebieden, zoals Aruba en Curaçao, ligt het percentage hoger, namelijk rond de 18%. Een mogelijke verklaring hiervoor is het warme klimaat, dat leidt tot meer vochtinname, wat de blaasactiviteit kan verhogen. Verder kunnen sociale factoren zoals een hogere mate van openheid in discussies over gezondheidsproblemen in Nederland en België bijdragen aan een nauwkeurigere diagnose en behandeling, terwijl er in de overzeese gebieden mogelijk minder toegang is tot medische zorg.

Leeftijd als risicofactor
Zoals eerder aangegeven, neemt de kans op een overactieve blaas sterk toe met de leeftijd. Onder volwassenen van 40-50 jaar heeft 10-12% van de mannen en vrouwen last van aandrangklachten, maar onder 70-plussers stijgt dit tot wel 30%. Dit komt doordat de blaas, net als andere spieren, aan elasticiteit verliest en de gevoeligheid voor signalen van aandrang toeneemt. Veroudering van het zenuwstelsel speelt hier ook een rol. Een voorbeeld is een 75-jarige man die opmerkt dat hij tegenwoordig meerdere keren per nacht wakker wordt om naar het toilet te gaan, een fenomeen dat eerder zelden voorkwam.

Stress, angst en andere psychische factoren
Psychische factoren, zoals stress en angst, zijn belangrijke risicofactoren voor een overactieve blaas. Mensen met een hoog stressniveau, zoals studenten of werkenden in drukke banen, hebben 15% meer kans op het ontwikkelen van overactieve blaassymptomen. Stress en angst zorgen ervoor dat het zenuwstelsel gevoeliger wordt, wat kan leiden tot een verhoogde blaasspanning en aandrang om te plassen.

Ontstaansmechanisme van een overactieve blaas

Een overactieve blaas ontstaat door een complex samenspel van zenuwen, spieren, en signalen tussen de blaas en de hersenen, waarbij kleine verstoringen grote gevolgen kunnen hebben. Wanneer deze mechanismen uit balans raken, kunnen onvrijwillige samentrekkingen van de blaas (detrusorcontracties) leiden tot een intense en plotselinge drang om te plassen, zelfs wanneer de blaas nog niet vol is. Dit mechanisme ligt aan de basis van het ongemak en de verstoring die veel mensen met een overactieve blaas ervaren.

De rol van de detrusorspier en blaaswand

De blaaswand bevat de detrusorspier, een gladde spier die normaal gesproken ontspannen blijft terwijl de blaas zich vult met urine. In een gezonde blaas neemt de druk geleidelijk toe en volgt er een signaal naar de hersenen wanneer de blaas bijna vol is, wat ons het eerste aandranggevoel geeft. Bij een overactieve blaas vindt deze communicatie niet op de normale manier plaats: de detrusorspier trekt zich al vroeg en ongecontroleerd samen, wat leidt tot een plotselinge aandrang om te plassen. Deze voortijdige samentrekkingen kunnen worden veroorzaakt door een verhoogde gevoeligheid van de blaaswand of een verstoorde prikkeloverdracht.

De invloed van het zenuwstelsel

De controle van de blaas wordt gereguleerd door het autonome zenuwstelsel, met een nauwkeurige balans tussen de sympathische en parasympathische zenuwstelsels. Wanneer de blaas zich vult, blijft de detrusorspier normaal ontspannen dankzij signalen van het sympathische zenuwstelsel. Zodra de blaas vol is, schakelen de hersenen over naar het parasympathische systeem, wat de detrusorspier aanzet tot samentrekken om het legen van de blaas te starten. Bij een overactieve blaas kunnen storingen in deze zenuwsignalen ervoor zorgen dat de detrusorspier veel te vroeg gaat samentrekken, wat leidt tot frequente en intense aandrang.

Bij sommige mensen, vooral die met neurologische aandoeningen zoals Parkinson of multiple sclerose, is er sprake van een verstoorde prikkeloverdracht, waardoor de blaas niet meer onder volledige controle staat. Deze verstoring kan ook ontstaan door veroudering, stress, of zelfs door frequente urinelozingen die de natuurlijke werking van de blaas overbelasten.

De invloed van gevoeligheidsfactoren

Het blaasweefsel zelf kan overgevoelig worden voor prikkels, waardoor de blaas sneller signalen afgeeft aan het zenuwstelsel, zelfs bij een kleine hoeveelheid urine. Deze verhoogde gevoeligheid kan veroorzaakt worden door langdurige irritatie van het blaasslijmvlies, zoals bij urineweginfecties, blaasstenen of zelfs door bepaalde voedingsstoffen en dranken (bijv. cafeïne en alcohol). Door herhaalde irritatie kan het blaasslijmvlies ook verdikken en kunnen zenuwuiteinden in de blaaswand gevoeliger worden, wat het probleem verergert.

De rol van hormonale veranderingen

Bij vrouwen kan een afname van het hormoon oestrogeen tijdens de menopauze een rol spelen in het ontstaan van een overactieve blaas. Oestrogeen heeft een beschermend effect op het blaasweefsel en helpt de bloedcirculatie en elasticiteit van het blaas- en bekkenweefsel op peil te houden. Met minder oestrogeen kan de blaaswand gevoeliger worden en zijn controle verliezen, wat een overactieve blaas kan veroorzaken. Bij mannen kan een vergrote prostaat dezelfde gevolgen hebben doordat deze druk uitoefent op de blaas.

Psychosociale en externe factoren

Stress en angst kunnen de spierspanning in de blaas verhogen en het zenuwstelsel gevoelig maken, wat aandrangsignalen verstoort en vaak versterkt. Mensen die vaak onder druk staan, zoals bij angststoornissen of in stressvolle werkomgevingen, kunnen daardoor meer vatbaar zijn voor het ontwikkelen van een overactieve blaas. Verder kunnen leefstijlkeuzes zoals overmatige vochtinname, regelmatig gebruik van diuretica (plaspillen), en veel cafeïne bijdragen aan het verergeren van overactieve blaassymptomen.

Genetische en erfelijke aanleg

Onderzoek toont aan dat een genetische aanleg ook een rol kan spelen bij het ontstaan van een overactieve blaas. Mensen met een familiegeschiedenis van overactieve blaasproblemen of andere bekkenbodemstoornissen lopen een hoger risico om zelf soortgelijke klachten te ontwikkelen.

Symptomen van een overactieve blaas

Met een overactieve blaas kun je de volgende symptomen en klachten ervaren:

• Een plotselinge drang voelen om te urineren die moeilijk te beheersen is.
• Aandrangincontinentie: ineens sterke aandrang voelen en de plas niet kunnen ophouden.
• Vaak plassen, meestal acht keer of meer keer in 24 uur.
• Twee of meer keren in de nacht wakker worden om te urineren (nocturie).

Sommige personen ervaren tevens blaasspasmen (plotse krampen door samentrekking van blaas). Hoewel je in de gelegenheid bent om tijdig het toilet te bereiken om te plassen wanneer je de drang voelt om te plassen, kan een overactieve blaas je leven danig verstoren.

Oorzaken van een overactieve blaas

Veelal er geen duidelijke oorzaak te vinden voor een overactieve blaas. Er kunnen meerdere oorzaken ten grondslag liggen aan een overactieve blaas:

Spier- en bekkenbodemdisfunctie

Bekkenbodemproblemen
Het te vaak aanspannen van de bekkenbodemspier kan bij vrouwen de oorzaak zijn van een overactieve blaas. De blaas moet een tandje bijzetten en kan zelfs op den duur overprikkeld raken als je tijdens het plassen de bekkenbodemspier aanspant. De blaas gaat dan steeds sneller reageren op vulling en daardoor voel je steeds vaker aandrang om te plassen. De blaas kan overprikkeld raken; je moet steeds vaker plassen, je krijgt steeds minder tijd krijgen om het toilet te bereiken en er kan dientengevolge ongewenst urineverlies optreden.

Structurele en mechanische afwijkingen

Afwijkingen aan de urinewegen
Afwijkingen in de blaas, zoals blaasontstekingen, blaasstenen en blaastumoren, kunnen overactiviteit van de blaas geven. Maar ook een goedaardige vergroting van de prostaat kan een overactieve blaas veroorzaken.

Mechanische en hormonale factoren

Zwangerschap en bevalling
Tijdens de zwangerschap zet de groeiende baarmoeder druk op de blaas, wat het gevoel van aandrang verhoogt. Daarnaast kunnen bekkenbodemspieren tijdens de bevalling verzwakken of beschadigd raken, wat het risico op overactieve blaasproblemen vergroot. Het lichaam ondergaat hierdoor tijdelijke of soms blijvende veranderingen die blaasklachten kunnen veroorzaken.

Leeftijdsgerelateerde factoren

Veroudering
Veroudering vermindert de elasticiteit van de blaas en de kracht van de bekkenbodemspieren. De communicatie tussen de zenuwen en spieren rond de blaas kan hierdoor verstoord raken. Bij oudere volwassenen kunnen deze leeftijdsgebonden veranderingen leiden tot aandrangklachten en een overactieve blaas. Onderzoeken laten zien dat ongeveer 30% van de mensen boven de 65 jaar symptomen van een overactieve blaas ervaart.

Neurologische factoren

Afwijkingen in de zenuwbaan
Door afwijkingen van het zenuwstelsel, zowel in het ruggenmerg als in de hersenen (bijvoorbeeld bij MS, een dwarslaesie, Alzheimer of Parkinson), kunnen een enkele keer een overactieve blaas veroorzaken.

Fysiologische veranderingen

Hormonale veranderingen
Hormonale schommelingen hebben een aanzienlijke impact op de werking van de blaas. Een daling in oestrogeen tijdens de menopauze, bijvoorbeeld, kan leiden tot een verslechterde bloedcirculatie en dunner wordend weefsel rondom de blaas. Dit maakt het blaasweefsel gevoeliger voor prikkels, waardoor aandrangklachten kunnen ontstaan. Dergelijke veranderingen zijn bij vrouwen een vaak voorkomende factor in het ontstaan van een overactieve blaas.

Leefstijl- en omgevingsfactoren

Gebruik van prikkelende middelen
Bepaalde medicijnen, zoals plastabletten (diuretica) of antidepressiva, kunnen de oorzaak zijn van frequent plassen. Ook overmatig gebruik van alcohol, cafeïne, nicotine (roken) en drugs kunnen een prikkelende werking uitoefenen op de blaas, waardoor klachten van een overactieve blaas optreden.

Overgewicht of obesitas
overgewicht of obesitas zet extra druk op de blaas doordat overtollig gewicht rondom het buikgebied de organen in het bekkengebied belast. Dit leidt tot een verhoogde druk op de blaas, die minder capaciteit heeft om urine vast te houden. Vooral bij plotselinge bewegingen of druk (zoals lachen of niezen) kan dit leiden tot onvrijwillige aandrang. Studies tonen aan dat het risico op blaasklachten stijgt met de toename van BMI, wat het belang van gewichtsbeheersing onderstreept.

Infectieuze oorzaken

Infecties van de lagere urinewegen
Een infectie in de lagere urinewegen, zoals een plasbuisontsteking (urethritis) (ontsteking van de urinebuis) of een vaginale infectie, kan de blaas irriteren. Deze ontstekingen verstoren de balans in het slijmvlies en de zenuwen van de blaaswand, waardoor een overactieve blaas kan ontstaan. Veel vrouwen ervaren tijdens of kort na een infectie meer drang om te plassen, ook al is de blaas niet vol.

Psychosociale factoren

Psychische factoren
Stress en spanning kunnen klachten van een overactieve blaas veroorzaken. Problemen bij zindelijkheidstraining (door verkeerd aangeleerd gedrag) of negatieve seksuele ervaringen (wat de spanning in de bekkenbodem verhoogt), kunnen een overactieve blaas uitlokken.

Gastro-intestinale factoren

Obstipatie
Chronische obstipatie zorgt ervoor dat de darmen opgezet raken, wat druk uitoefent op de blaas en de bekkenbodemspieren. Deze constante druk verstoort de normale blaasfunctie, wat kan resulteren in frequente aandrang en overactieve blaasklachten. Regelmatige stoelgang door voldoende vezelinname en hydratatie kan helpen om deze klachten te verminderen.

Dieetfactoren

Bepaalde voedingsmiddelen
Voedingsmiddelen met scherpe kruiden, veel zuren, of kunstmatige zoetstoffen kunnen de blaas irriteren. Denk bijvoorbeeld aan koffie, frisdranken, alcohol, en bepaalde fruitsappen, zoals sinaasappel- of grapefruitsap. Voor mensen die gevoelig zijn voor blaasklachten kan het vermijden van deze voedingsmiddelen helpen om overmatige aandrangklachten te verminderen.

Erfelijke factoren

Genetische aanleg
Genetische factoren spelen ook een rol in het ontstaan van een overactieve blaas. Sommige mensen hebben van nature een verhoogde gevoeligheid in de bekkenbodem- of blaaszenuwen, wat het risico op overactieve blaasproblemen kan verhogen. Erfelijkheid kan dus een bepalende factor zijn: als een familielid last heeft van blaasproblemen, is de kans groter dat andere familieleden soortgelijke klachten ontwikkelen.

Risicofactoren

Leeftijd

Naarmate je ouder wordt, neemt het risico op een overactieve blaas toe. Je hebt met het ouder worden ook een hoger risico op ziekten en aandoeningen, zoals vergrote prostaat en diabetes, die kunnen bijdragen aan andere problemen met de blaasfunctie.

Cognitieve achteruitgang

Veel mensen met cognitieve achteruitgang, bijvoorbeeld na een beroerte of de ziekte van Alzheimer (een vorm van dementie), ontwikkelen een overactieve blaas.

Onderzoek en diagnose

Anamnese en onderzoek

Als je een abnormale drang hebt om te urineren, zal de huisarts vragen stellen over je klachten en lichamelijk onderzoek uitvoeren. Ook zal hij je medische voorgeschiedenis on ogenschouw nemen. De arts zal vragen stellen over de frequentie van de klachten, hoeveel je drinkt gedurende de dag en het eventuele urineverlies. De arts kan je vragen of je een plasdagboek wilt bijhouden. Het is voor je dokter namelijk belangrijk om te weten hoe vaak je plast en hoeveel. Urineonderzoek kan uitwijzen of er sprake is van een infectie of dat je bloed in je urine hebt. Het lichamelijke onderzoek is gericht op je buik en geslachtsdelen. Neurologisch onderzoek kan sensorische problemen of abnormale reflexen vaststellen.

Vervolgonderzoek

Er kan een urodynamisch onderzoek worden uitgevoerd om de functie van je blaas te beoordelen. Bij dit onderzoek wordt de blaas via een slangetje gevuld terwijl de blaasdruk wordt gemeten. Andere onderzoek is uroflowmetrie: onderzoek van de urinestraal. Soms is een cystoscopie nodig: inwendig kijkonderzoek van de blaas.

Overactieve blaas behandeling

Bij een overactieve blaas zijn er meerdere behandelingen mogelijk. De behandeling richt zich op (het wegnemen van) de oorzaak, indien deze bekend is. De volgende behandelingen zijn (al dan niet in combinatie) mogelijk:

Fysiotherapie

Van de bekkenfysiotherapeut krijg je oefeningen waarmee je de spieren van de bekkenbodem beter leert gebruiken en je geleidelijk meer controle over de blaas krijgt (zie ook 'Gedragsinterventies').

Medicijnen

Veel mensen met een overactieve blaas hebben baat bij het gebruik van medicijnen (anticholinergica: dridase, toviaz, vesicare, detrusitol).

Neurostimulatie

Stimulatie van de onderbeenzenuw via kleine elektrische prikkelingen, kan een gestoorde blaasfunctie herstellen. Deze behandeling heet Percutaneous Tibial Nerve Stimulation (PTNS).

Botox

Botox kan in de wand van de blaas worden gespoten via een dunne camera welke in de blaas wordt gebracht. Botox is een spierverslapper en het remt daardoor, gedurende een periode van gemiddeld zes tot negen maanden, de blaasactiviteit.

Katheter

Soms is het nodig een katheter te plaatsen in de blaas om deze (goed) te legen.

Operatie

Als bovenstaande behandelingen geen soelaas bieden, kan een operatie worden voorgesteld om een overactieve blaas te behandelen. Procedures die ingezet kunnen worden zijn:

• Sacrale neurostimulator (SNS), waarbij een implanteerbaar apparaatje wordt geplaatst die lichte elektrische pulsen verzend naar de zenuwen die de blaas- en/of darmfuncties regelen.
• Cytoplastiek (augmentatieblaas), waarbij een klein stukje weefsel van de darm aan de wand van de blaas geplaatst om deze te vergroten. Helaas kunnen niet alle mensen normaal plassen na deze operatie.
• Urineomleiding, waarbij de ureters rechtstreeks aan de buitenkant van het lichaam geplaatst.

Overactieve blaas medicijnen

Geneesmiddelen die de blaas ontspannen kunnen nuttig zijn voor het verlichten van de symptomen van een overactieve blaas en het verminderen van aandrangincontinentie. Deze medicijnen zijn:

Tolterodine

Tolterodine behoort tot een klasse van geneesmiddelen die antimuscarinica worden genoemd. Tolterodine wordt gebruikt voor de behandeling van symptomen van een overactieve blaassyndroom.

Oxybutynine

Oxybutynine ontspant de spieren van de blaas en urinewegen en het middel wordt voorgeschreven bij urine-incontinentie, overmatige transpiratie en overmatige speekselvloed.

Solifenacine

Solifenacine is een middel dat de spieren van de blaas ontspant. De blaas kan hierdoor meer urine bevatten en je hoeft minder vaak te plassen.

Darifenacine

Darifenacine ontspant de spieren van de blaas.

Mirabegron

Mirabegron ontspant de spieren van de blaas en is een geneesmiddel voor de behandeling van het overactieve blaassyndroom.

Fesoterodine

Fesoterodine ontspant de spieren van de blaas.

Nieuwe medicijnen

De ontwikkelingen staan niet stil. In de toekomst zullen nieuwe geneesmiddelen beschikbaar worden gesteld.

Gedragsinterventies

Gedragsinterventies zijn de eerste keuze bij het behandelen van een overactieve blaas. Ze zijn vaak effectief en hebben geen bijwerkingen. Gedragsinterventies kunnen bestaan uit:

Bekkenbodemspieroefeningen

Kegel oefeningen versterken je bekkenbodemspieren en urineblaas. Kegeloefeningen is de naam voor een reeks oefeningen die de bekkenbodemspier trainen. Het is genoemd naar Arnold Kegel, de gynaecoloog. De versterkte spieren kunnen je helpen om de onwillekeurige samentrekkingen van de blaas een halt toe te roepen. Een fysiotherapeut kan je helpen om te leren hoe je Kegel-oefeningen correct uitvoert. Het kan zes tot acht weken duren voordat je profiteert van de behandeling.

Gezond gewicht

Als je overgewicht hebt kan het verliezen van wat extra pondjes de symptomen verlichten. Daarna is het belangrijk om een gezond gewicht te handhaven. Gewichtsverlies kan ook helpen als je last hebt van stress- of inspanningscontinentie.

Gepland urineren

Het instellen van een schema om te plassen, bijvoorbeeld elke twee tot vier uur, zorgt ervoor dat je elke dag op dezelfde tijdstippen urineert in plaats van te wachten tot dat je drang hebt om te urineren.

Blaaskatheterisatie

Met behulp van een katheter kun je regelmatig je blaas leegmaken. Het kan worden toegepast bij hevige urine-incontinentie.

Incontinentiemateriaal

Er is een heel gamma aan incontinentiemateriaal dat speciaal bedoeld is om een zo comfortabel mogelijke oplossing te bieden. Dit betekent dat je gewoon weer kunt deelnemen aan sociale activiteiten, zonder dat je bang hoeft te zijn voor een natte broek.

Natuurlijke middelen

Overleg altijd eerst met je huisarts of uroloog voordat je bepaalde supplementen gaat gebruiken. Ze zullen nagaan of je het kan gebruiken naast de medicijnen die je voorgeschreven krijgt en welke bijwerkingen het heeft.

Gosha-Jinki-Gan

Deze Japanse mix van 10 kruiden is een van de meest bestudeerde producten. Japanse onderzoekers vonden dat mensen die het gedurende 8 weken dagelijks innamen, minder naar de badkamer gingen. Andere studies bevestigen dat het de drang om te plassen vermindert en helpt bij incontinentie.

Resiniferatoxine

Resiniferatoxine is een stof die voorkomt in de wolfsmelksoorten. Resiniferatoxine is een factor 1000 heter dan capsaïcine (de stof die pepers heet maakt). Deskundigen denken dat het werkt door zenuwen in de blaas te blokkeren die je hersenen vertellen dat je naar het toilet moet gaan. Het kan ook je blaas helpen om meer urine vast te houden, wat minder uitstapjes naar de badkamer betekent.

Capsaicine

Rode pepers, de stof die rode pepers zo pikant maakt, blijkt te helpen bij een overactieve blaas. Een nadeel: het kan bijwerkingen veroorzaken, zoals pijn en irritatie.

Zegepalm

Mensen in Europa gebruiken dit extract, gemaakt van de bessen van de zegepalm of zaagpalm, om problemen te behandelen die worden veroorzaakt door een vergrote prostaat. Onderzoek suggereert dat verbindingen in de zaagpalm inwerken op de zenuwen in je urinewegen, wat de klachten vermindert van een overactieve blaas.

Praktische tips om een overactieve blaas de baas te worden

Een overactieve blaas kan je leven behoorlijk in de war schoppen. Altijd die haast, die drang, dat gevoel dat je een toilet binnen een straal van 50 meter moet hebben. Herkenbaar? Dan zijn deze tips een echte gamechanger! Neem je tijd, pak een kopje groene thee (niet teveel, daar kom ik zo op terug), en ontdek hoe je meer controle krijgt over je blaas.

Caféïne en alcohol: je blaas wil liever niet mee op dat feestje

Sandra, 42 jaar, vertelde dat ze geen idee had waarom ze steeds naar de wc moest, tot ze haar ochtendritueel eens onder de loep nam. Een grote mok koffie, gevolgd door nog eentje onderweg naar werk. Tja, koffie en andere cafeïnehoudende drankjes staan erom bekend dat ze je blaas activeren alsof het een snelkookpan is. En dan hebben we het nog niet over alcohol, dat dubbel zoveel druk kan zetten door vochtverlies én irritatie van de blaaswand.

De truc? Ga eens een weekje experimenteren met cafeïnevrije opties of beperk je tot maximaal één kopje per dag. Een glas water met een schijfje citroen kan trouwens een verrassend fijne vervanger zijn!

Maak een toiletplan: je blaas trainen als een pro

Klinkt misschien raar, maar je blaas kun je echt trainen. Start met een vast toiletplan: ga om de twee uur, zelfs als je geen enorme drang voelt. Zo voorkom je dat je blaas gewend raakt aan kleine beetjes plassen en steeds vaker 'aan de bel trekt'.

Tip van blaastrainingsveteraan Martin (56): stel een timer in op je telefoon. "Het gaf me een gevoel van controle en na een paar weken merkte ik écht verschil." Leefstijl aanpassen gaat vaak met kleine stapjes, maar de beloning is groot.

Bekkenbodemoefeningen: onderschat die Kegels niet

Misschien klinkt dit een tikje gênant, maar bekkenbodemoefeningen zijn goud waard. Door regelmatig je bekkenbodemspieren aan te spannen, kun je de controle over je blaas verbeteren. Het kost je maar vijf minuten per dag.

Een simpele oefening? Doe alsof je de plas stopt, houd het drie seconden vast, en ontspan. Herhaal dit tien keer. Volgens fysiotherapeuten is de combinatie van blaastraining en bekkenbodemoefeningen één van de meest effectieve manieren om een overactieve blaas in toom te houden. Probeer het eens na je dagelijkse portie amandelen; die zitten ook nog eens vol magnesium, wat goed is voor de spieren.

Blijf gehydrateerd, maar kies slim

Misschien denk je: minder drinken = minder toiletbezoeken. Maar dat werkt averechts! Als je te weinig drinkt, wordt je urine geconcentreerd en dat irriteert je blaas juist meer. Houd je vochtinname op peil met water of kruidenthee, zoals venkel- of kamillethee. Overdrijf niet, zo'n twee liter per dag is voldoende.

En Sandra? Zij verving haar frisdrankroutine door water en ontdekte ineens dat haar blaasklachten afnamen. Een kleine aanpassing met groot effect! Water is tenslotte de basis van elke gezonde blaas.

Pas je voedingspatroon aan voor een blije blaas

Een overactieve blaas kan het leven behoorlijk lastig maken, maar je voedingspatroon kan écht het verschil maken. Neem Lisa, 38 jaar, als voorbeeld. Na jaren van nachtelijke toiletbezoeken besloot ze haar eetgewoonten onder de loep te nemen. Kleine aanpassingen brachten enorme veranderingen. Hier zijn wat gouden tips om je blaas tevreden te houden.

Hydrateren met beleid

Je blaas heeft water nodig om optimaal te functioneren, maar timing is alles. Als je vlak voor het slapen nog een liter water achterover tikt, kun je erop rekenen dat je 's nachts je bed uit moet. Zorg ervoor dat je overdag voldoende drinkt – zo’n twee liter – en beperk je inname in de avonduren. Kies voor water of kruideninfusies zoals venkel- of kamillethee. Vermijd te veel frisdrank en cafeïnehoudende drankjes. Lisa ruilde haar derde kop koffie in voor een glas water met een schijfje citroen, en wat bleek? Haar blaas werd een stuk rustiger.

Raadpleeg je arts: samen sta je sterker

Heb je al van alles geprobeerd en blijft die overactieve blaas toch de baas? Dan is het slim om je arts te betrekken. Zij kunnen niet alleen luisteren naar je klachten, maar ook medicijnen of therapieën aanbevelen die specifiek voor jou werken. Neem Linda, 45 jaar, als voorbeeld. Na jarenlang tobben met toiletbezoeken, besloot ze eindelijk de stap te zetten. Haar huisarts stelde medicatie voor die de blaas rustiger maakte en verwees haar door naar een fysiotherapeut. Binnen een paar weken merkte Linda al verschil. Een simpele stap kan een wereld van verschil maken!

Ook kan je arts een bloedonderzoek aanraden, zodat er wordt gekeken naar eventuele andere oorzaken, zoals hormonale schommelingen. Soms is het probleem complexer dan je denkt, en professionele begeleiding is dan echt onmisbaar.

Overweeg blaasscholing of fysiotherapie

Het klinkt misschien een beetje als een les op school, maar blaasscholing kan écht helpen. Bij blaasscholing leer je hoe je je blaas beter kunt controleren door middel van een trainingsprogramma. Dit kan variëren van toilettraining tot het verlengen van de tijd tussen toiletbezoeken. Denk aan het opvoeden van een eigenwijze hond, maar dan met je blaas. Het vergt geduld, maar de beloning is groot.

Fysiotherapie is ook een topoptie. Een bekkenbodemtherapeut kan je oefeningen leren om de spieren rond je blaas sterker te maken. Wist je dat een zwakke bekkenbodemspier vaak een boosdoener is bij een overactieve blaas? Deze spieren kun je trainen, net als je biceps in de sportschool! Beweging in welke vorm dan ook is goed voor je algehele gezondheid én helpt bij klachten zoals deze.

Geef je mentale gezondheid wat extra liefde

Een overactieve blaas kan mentaal ook zwaar zijn. Het constante idee dat je altijd een toilet in de buurt moet hebben, kan stress en onzekerheid veroorzaken. Hier komt mentale ondersteuning om de hoek kijken. Probeer ontspanningstechnieken zoals mindfulness. Deze oefeningen kalmeren je geest en daarmee vaak ook je blaas.

Laten we eerlijk zijn: je mentale staat is minstens zo belangrijk als je fysieke gezondheid. Neem Karin, 52 jaar, die merkte dat haar blaasproblemen erger werden tijdens stressvolle periodes. Ze begon met ademhalingsoefeningen en merkte na een paar weken dat ze rustiger werd. Niet alleen in haar hoofd, maar ook in haar blaas. Een kopje groene thee na een lange dag, gecombineerd met een rustmoment, kan wonderen doen.

Ondersteun je lichaam met gezonde voeding

Voeding is een vaak over het hoofd geziene factor bij blaasklachten. Een dieet met veel vezels, zoals volkorenproducten en groenten, helpt je spijsvertering soepel te laten verlopen, wat indirect je blaas ontlast. Vergeet ook niet om voldoende water te drinken, maar met mate in de avonduren. Kleine veranderingen in je dieet kunnen een groot effect hebben.

Gebruik inlegkruisjes zonder schaamte

Oké, laten we eerlijk zijn. Soms gebeurt er een ongelukje, en dat is helemaal oké. Producten zoals inlegkruisjes of incontinentieverband bieden niet alleen zekerheid, maar ook gemoedsrust. Lisa vertelt: “Ik voelde me eerst ongemakkelijk, maar die extra zekerheid gaf me zóveel zelfvertrouwen!” Tegenwoordig zijn er zelfs discrete opties die nauwelijks opvallen. Het draait allemaal om comfort en jezelf niet te veel druk opleggen.

Stressmanagement: een blaasvriendelijke mindset

Wist je dat stress een grote boosdoener kan zijn voor blaasklachten? Een gespannen lichaam verhoogt de gevoeligheid van je blaas. Ontspanning is daarom een must. Mindfulness of ademhalingsoefeningen – het werkt allemaal. Probeer bijvoorbeeld de 4-7-8 techniek: adem vier seconden in, houd je adem zeven seconden vast, en adem acht seconden langzaam uit. Het kalmeert je zenuwstelsel én je blaas.

Lisa ontdekte ook dat haar voeding invloed had op haar stressniveau. Voedingsmiddelen rijk aan zink, zoals pompoenpitten of paranoten, helpen je zenuwen sterker te maken. Zo hou je je hoofd koel, zelfs in stressvolle situaties.

Zeg vaarwel tegen blaas-irritanten

Sommige voedingsmiddelen zijn gewoon niet de beste vriend van je blaas. Denk aan pittig eten, alcohol, en kunstmatige zoetstoffen. Lisa schrapte haar geliefde pittige nacho’s en merkte dat de rust in haar blaas terugkeerde. Ze verruilde die voor snacks zoals quinoa-crackers met een beetje avocado. Lekker én blaasvriendelijk!

Zorg voor een gebalanceerde levensstijl

Je blaas is geen eiland; het is onderdeel van een groter geheel. Een gezonde leefstijl waarin je voldoende beweegt, goed slaapt en gezond eet, ondersteunt je algehele gezondheid. Lisa voegde meer vezels toe aan haar dieet – denk aan havermout en linzen – en merkte dat haar blaas daar ook blij van werd.

Gun jezelf de tijd

Het aanpakken van een overactieve blaas vraagt om geduld en consistentie. Of je nu minder suiker wilt eten, beter voor je spieren zorgt of gewoon vaker pauze neemt: elke stap helpt. Zoals Martin zo mooi zei: "Het is even wennen, maar als je die rust terugvindt, voelt het alsof je de jackpot wint."

Prognose

De algemene prognose voor overactieve blaas is over het algemeen goed. Door middel van een gecombineerde aanpak van leefstijlaanpassingen, oefeningen en medicijnen kan je de klachten aanzienlijk verminderen en de levenskwaliteit verbeteren.

Complicaties

Psychische klachten

Elke vorm van incontinentie kan je levenskwaliteit danig beïnvloeden. Als een overactieve blaas prominent aanwezig is en voor veel problemen zorgt, kan dit wellicht ook leiden tot de volgende klachten:

• Verdriet;
• Depressie;
• Angst
• Slaapstoornissen en onderbroken slaapcycli;
• Problemen met seksualiteit.

Gemengde incontinentie

Sommige vrouwen hebben ook een aandoening genaamd gemengde incontinentie. Meestal gaat het om een combinatie van stressincontinentie en aandrangincontinentie. Stressincontinentie is het verlies van urine die optreedt bij een plotselinge lichamelijke inspanning, zoals hoesten, niezen, lachen, sporten of zwaar tillen. Aandrangincontinentie houdt in dat de detrusorspier van de blaas overactief is, waardoor je opeens moet plassen, waarbij je vooraf nauwelijks iets gevoeld heeft.

Preventie

De exacte oorzaak van een overactieve is niet bekend en daarom is het moeilijk om preventieve strategieën vast te stellen. De volgende maatregelen kunnen echter voorkomen dat symptomen bij sommige mensen verergeren.

Cafeïne

Cafeïne kan de klachten verergeren doordat het de blaaswand irriteert. Het elimineren van cafeïne-inname kan sommige symptomen van een overactieve blaas verminderen.

Voedingsmiddelen

Sommige deskundigen suggereren dat het vermijden van bepaalde voedingsmiddelen, zoals chocolade, pittig voedsel, alcohol, koolzuurhoudende dranken en noten, gunstig kunnen zijn om symptomen van overactieve blaas te voorkomen. Anderen moedigen aan om de hoeveelheid voedingsvezels te verhogen als je last hebt van een overactieve blaas.

Overgewicht

Overgewicht kan meer druk op de blaas veroorzaken, waardoor urine-incontinentie wordt veroorzaakt. Daarom kan gewichtsverlies ook helpen bij urine-incontinentie in het algemeen.

Lees verder

• Vaak plassen: oorzaken veel plassen 's nachts of overdag
• Druppelincontinentie: symptomen, oorzaak en behandeling
• Blaasontsteking bij mannen en vrouwen: oorzaken en symptomen
• Blaasverzakking of verzakte blaas: symptomen en behandeling
• Urine of plas: afwijkingen in kleur of hoeveelheid urine