Osteopetrose: Botziekte met anemie, infecties en fracturen

Osteopetrose is een zeldzame erfelijke botaandoening waarbij de botafbrekende cellen niet meer functioneren door een genetische mutatie. Dit resulteert in een verdikking van het bot, wat de botstructuur verstoort en ook het beenmerg aantast. Naast fracturen kunnen bloedstoornissen en andere symptomen optreden. De behandeling van de ziekte bestaat vaak uit een stamceltransplantatie. Afhankelijk van het type overerving kunnen de vooruitzichten variëren van uitstekend tot zeer slecht. De naam van de ziekte komt van de Griekse woorden 'osteo' (bot) en 'petros' (steen/rots). De aandoening werd voor het eerst beschreven door de Duitse radioloog Albers-Schönberg (1865-1921) in 1904.

• Synoniemen osteopetrose
• Epidemiologie
• Oorzaken
• Symptomen: Anemie (bloedarmoede), infecties en fracturen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen osteopetrose

Synoniemen voor osteopetrose zijn:

• marmerbeenziekte
• marmerbotziekte
• osteosclerosis fragilis generalisata
• osteopetrosis
• ziekte van Albers-Schönberg

Epidemiologie

Osteopetrose is een zeldzame aandoening met variabele frequentie afhankelijk van het overervingstype.

De autosomaal recessieve vorm komt veel minder vaak voor dan de autosomaal dominante vorm. De autosomaal recessieve vorm komt voor bij ongeveer 1 op de 250.000 geboorten. In Costa Rica is de incidentie significant hoger, met een percentage van ongeveer 3,4 op elke 100.000 geboorten. De autosomaal dominante vorm van de ziekte heeft een frequentie van ongeveer 1 op 20.000.

Oorzaken

Osteopetrose wordt veroorzaakt door genetische mutaties die de normale functie van botafbrekende cellen, osteoclasten, verstoren. Deze cellen zijn verantwoordelijk voor het afbreken en vernieuwen van botweefsel. De belangrijkste oorzaken zijn:

Hogere botdichtheid

De ziekte is het gevolg van een mutatie die de codering voor chloridekanalen in osteoclasten verstoort, waardoor deze cellen niet goed functioneren. Dit leidt tot een verhoogde botdichtheid, maar de botten worden daardoor niet sterker; in plaats daarvan worden ze zwakker en brozer, wat het risico op fracturen verhoogt.

Problemen met beenmerg

De verdikking van de botten veroorzaakt een vernauwing of verstopping van de mergholte. Dit beïnvloedt het beenmerg, wat kan leiden tot leukerythroblastische anemie, een vorm van bloedarmoede gekenmerkt door een tekort aan zowel witte als rode bloedcellen.

Overerving

Osteopetrose kan autosomaal dominant of autosomaal recessief overerven. Het recessieve type, dat vaak bij kinderen voorkomt, is ernstig, terwijl het dominante type, dat bij volwassenen optreedt, milder is. Een andere recessieve vorm is geassocieerd met renale tubulaire acidose door koolzuuranhydrase II-deficiëntie. Er kan ook een milde tussenvorm zijn die autosomaal recessief overerft.

Symptomen: Anemie (bloedarmoede), infecties en fracturen

Beenmerg

Door de betrokkenheid van het beenmerg ontstaan diverse symptomen zoals:

• anemie
• een vergroting van de lever (hepatomegalie)
• een vergroting van de milt (splenomegalie)
• lichte kneuzingen, blauwe plekken en bloedingen (door een tekort aan bloedplaatjes = trombocytopenie)

Herhalende infecties zoals longontsteking, urineweginfectie en bloedvergiftiging komen ook voor door het falen van het immuunsysteem.

Botten

Fracturen, meestal van de ribben en de lange botten, komen vaak voor door de verzwakte botten.

Gezicht

Een afwijkende sinusbijholte komt voor bij de botziekte. Daarnaast kunnen tandafwijkingen optreden zoals vertraagde tandontwikkeling en ernstig tandbederf (cariës: gaatjes in de tanden).

Schedel

De aandoening kan ook leiden tot veranderingen in de schedel, wat resulteert in de volgende symptomen:

• hoofd: hydrocefalie (te veel ruggenmergs- of hersenvocht in de schedel), macrocefalie (groot hoofd), vertraagde psychomotorische ontwikkeling
• ogen: oogproblemen zoals blindheid, nystagmus (wiebelogen), opticusatrofie (afsterven van de oogzenuw), proptosis (uitpuilende ogen) en retinale dystrofie (netvliesdegeneratie)
• oren: doofheid

Andere symptomen

Andere symptomen kunnen osteomyelitis (botontsteking) van de onderkaak zijn, veroorzaakt door een abnormale bloedtoevoer, en slaapapneu.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

Voor de diagnose van osteopetrose zijn een bloedonderzoek, röntgenfoto en genetisch onderzoek nodig.

Differentiële diagnose

De volgende aandoeningen kunnen verwarrend zijn en lijken op het ziektebeeld van osteopetrose:

• aplastische anemie (bloedarmoede door beenmergfalen)
• een myeloproliferatieve ziekte
• fibreuze dysplasie van schedel of gezicht
• het McCune-Albright syndroom (symptomen aan bot, hormonen & huid)
• hypervitaminose D (overmatige inname van vitamine D)
• hypoparathyreoïdie (te traag werkende bijschildklier(en))
• melorheostose
• osteogenesis imperfecta (fragiele botten en vaak botbreuken)
• osteopoikilose
• pseudohypoparathyroïdisme
• pycnodysostose
• ziekte van Camurati-Engelmann (progressieve botaandoening)
• ziekte van Paget (chronische ontsteking van het bot)
• zware metaalvergiftiging (bijvoorbeeld loodvergiftiging)

Behandeling

Een stamceltransplantatie kan bij sommige patiënten met osteopetrose succesvol zijn, omdat het de botproductie normaliseert. De verdere behandeling bestaat uit medicijnen, preventieve maatregelen en andere therapieën:

• Calcitriol, de actieve vorm van vitamine D, stimuleert osteoclasten (botafbrekende cellen) en vermindert de botdichtheid
• Corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers) zoals Prednison. Dit hormoon, dat lijkt op cortisone dat het lichaam produceert, wordt kortstondig ingenomen om de functie van de bloedcellen en bloedplaatjes te verbeteren.
• Een gezonde en evenwichtige voeding met veel vitamines en mineralen kan helpen om de symptomen te verlichten en de algemene gezondheid te bevorderen.
• Bloedtransfusies kunnen ook nuttig zijn bij de behandeling van bloedarmoede.
• Chirurgische ingrepen kunnen nodig zijn om fracturen te behandelen of om compressie van zenuwen te verlichten.
• Het kan nodig zijn om langdurig antibiotica te gebruiken om infecties te voorkomen, vooral bij patiënten met een verminderde immuunrespons.
• Pijnbestrijding kan noodzakelijk zijn om de symptomen te verlichten en de kwaliteit van leven te verbeteren.

• Prognose

• De prognose van osteopetrose varieert afhankelijk van het type en de ernst van de aandoening. Bij het autosomaal recessieve type is de prognose vaak minder gunstig. Zonder behandeling kan het leiden tot ernstige complicaties en een verkorte levensduur. Met een stamceltransplantatie en andere behandelingen kunnen patiënten echter een aanzienlijke verbetering ervaren en een redelijke levenskwaliteit bereiken. Het autosomaal dominante type heeft doorgaans een betere prognose en kan milder verlopen met een goede respons op behandelingen.

• Complicaties

• Enkele mogelijke complicaties van osteopetrose zijn:
• blindheid of doofheid
• chronische pijn
• infections zoals osteomyelitis (ontsteking van het botweefsel)
• nervus opticus atrofie (verlies van de functie van de oogzenuw)
• scoliosis (vervorming van de wervelkolom) en andere skeletafwijkingen



Preventie

Preventie van osteopetrose is niet mogelijk omdat het een genetische aandoening is. Echter, prenatale genetische tests kunnen ouders helpen bij het bepalen van het risico op het doorgeven van de aandoening aan hun kinderen. Het beheer van de symptomen door vroege diagnose en behandeling kan helpen om de gevolgen van de ziekte te verminderen en de levenskwaliteit te verbeteren.


Lees verder

• Botbreuk: Typen & symptomen van fracturen (gebroken botten)
• Anemie (tekort aan rode bloedcellen): Soorten en oorzaken
• Anemie (bloedarmoede): Soorten tekort aan rode bloedcellen
• Botgezondheid: Tips voor behoud van gezonde en sterke botten