Zweethanden: Overmatig zweten aan handen en handpalmen
Overmatig en oncontroleerbaar zweten aan de handen of handpalmen staat in medische termen bekend als ‘palmaire hyperhidrose’. Meestal dragen fysieke en emotionele stress bij aan de aandoening die veelal optreedt in de kindertijd of adolescentie. Bij de meeste patiënten zijn beide handen mild tot matig getroffen, waarbij ook nog andere symptomen optreden. Het hebben van zweethanden veroorzaakt een grote impact op de kwaliteit van leven en de dagelijkse activiteiten van de patiënt. Diverse behandelingen zijn beschikbaar voor het verhelpen van zweterige handen: op de huid toegepaste of via de mond ingenomen antitranspireermiddelen, enkele medische behandelingen en tot slot ook chirurgie.
Epidemiologie van zweterige handen
Het hebben van zweethanden is een veelvoorkomende aandoening die 1-3% van de bevolking treft. De symptomen van palmaire hyperhidrose starten veelal in de kindertijd of adolescentie, meestal voor de leeftijd van vijfentwintig jaar. Zowel mannen als vrouwen zijn aangetast door de zweterige
handen, maar vrouwen zoeken wel vaker een behandeling. Japanners lijden verder het vaakst aan zweethanden. Palmaire hyperhidrose komt tot slot voor in alle seizoenen, ook in de winter.
Oorzaken van zweethanden
Patiënten met zweethanden moeten chronisch overmatig zweten aan de handen of handpalmen, hetgeen niet gerelateerd is aan de noodzaak van warmteverlies. Veel factoren dragen mogelijk bij aan de aandoening, waaronder genetische invloeden en fysieke en emotionele
stress. Hierbij treedt een gelokaliseerde hyperactiviteit van het sympathische autonome systeem op. Een familiegeschiedenis is aanwezig bij maximaal 30% van de patiënten. De meeste patiënten lijden niet aan een onderliggende ziekte.
Symptomen
Beide handen zijn aangetast en de symptomen zijn symmetrisch. De presentatievorm van zweethanden varieert van milde koude en
klamme handen tot ernstig zweten. De handen zijn bleek tot roze gekleurd. De zweetepisode heeft een abrupt begin, al dan niet gerelateerd aan emotionele stressvolle gebeurtenissen. De symptomen presenteren zich intenser op de handpalmen en
vingers en minder intens in de achterste delen van de handen. Wanneer palmaire hyperhidrose optreedt, zijn de handen nat door loslatende druppeltjes. In sommige gevallen gaat de vinger zelfs zwellen. Zweethanden stoppen wanneer patiënten slapen.
Zweten aan andere lichaamsgebieden
Patiënten die zweethanden hebben, lijden ook vaak aan andere zweetvormen zoals:
- overmatig zweten aan de liesstreek (inguinale hyperhidrose)
- overmatig zweten aan de voeten (plantaire hyperhidrose met zweetvoeten als gevolg)
- overmatig zweten aan het gezicht en de hoofdhuid (craniofaciale hyperhidrose)
- overmatig zweten onder de oksels (axillaire hyperhidrose met een vieze okselgeur als gevolg)
Diagnose en onderzoeken
Diagnostische criteria
De patiënt zweet overdreven en gelokaliseerd hetgeen duidelijk zichtbaar is. De zweetepisodes houden voorts minimaal zes maanden aan. Daarnaast moeten ten minste twee van de volgende kenmerken optreden:
- aanwezigheid van familiegeschiedenis
- afwezigheid van zweten tijdens de slaap
- bilateraal en symmetrisch zweten
- een verstoring van de dagelijkse activiteiten
- frequentie: minimaal één episode per week
- leeftijd van het begin <25 jaar
Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
De diagnose van overmatig zweten aan de handen gebeurt veelal op basis van het vraaggesprek met de patiënt die melding maakt van een geschiedenis van overmatig zweten. De arts voert ook nog een lichamelijk onderzoek uit om andere mogelijke aandoeningen uit te sluiten. Verdere diagnostische onderzoeken zijn niet nodig. Indien het overmatig zweten aanwezig is aan meerdere lichaamsdelen of wanneer hyperhidrose optreedt tijdens de slaap, zijn wel bijkomende testen nodig.
Differentiële diagnose
Diverse aandoeningen brengen mogelijk overmatig zweten met zich mee, maar in vrijwel alle gevallen gebeurt dit verspreid (dus niet enkel aan de handpalmen):
- besmettelijk: koortsachtige aandoeningen, tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen) en bloedvergiftiging
- endocrien: hyperthyreoïdie (overmatig actieve schildklier), hypopituïtarisme (gebrek aan hormonen veroorzaakt door de hypofyse), diabetes mellitus (suikerziekte), menopauze, hypoglykemie (verlaagde bloedsuikerspiegel), zwangerschap, feochromocytoom (tumor in bijnieren met afgifte van hormonen), het carcinoïd syndroom (afscheiding van serotonine in het lichaam) en acromegalie (overproductie van groeihormonen bij hypofysetumor)
- geneesmiddelen: fluoxetine, venlafaxine, doxepin, opioïden (krachtige pijnstillers), amitriptyline, insuline, niet-steroïde ontstekingsremmende middelen (NSIAID's)
- iatrogeen (door medisch ingrijpen veroorzaakt): postoperatief compensatoir zweten (sympathectomie, hartchirurgie)
- neoplastisch (nieuwvormingen): tumoren van het centrale zenuwstelsel (CZS), de ziekte van Hodgkin (kanker van lymfesysteem) en myeloproliferatieve ziekten, kanker van de thoracale holte
- neurologisch: de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met bevingen), ruggenmergletsel en beroerte, vasovagaal syndroom, hypothalamische hyperhidrose, reflex-sympathische dystrofie
- toxiciteit: alcoholisme en drugsmisbruik
Behandelingen van palmaire hyperhidrose
De behandeling van zweethanden hangt af van de ernst en de effectiviteit van de eventueel eerdere behandelingen.
Antitranspireermiddelen
Op de huid aangebracht (topisch)
Bij patiënten met milde tot matige klachten, zet de arts
topische (op de huid aangebrachte) behandelingen zoals aluminiumchloride-hexahydraat (Driclor) in (verkrijgbaar via webshops in het buitenland). ’s Morgens moet de patiënt eerst zijn
handen wassen met water zonder zeep. De patiënt moet het middel aanbrengen op een zo droog mogelijke huid, bij voorkeur vlak na het douchen. Daarom droogt de patiënt na het douchen het handgebied met een föhn op de koele stand. Vervolgens brengt hij Driclor aan. Indien zich irritatie ontwikkelt, schrijft de arts
corticosteroïde crème in. Verder zijn anticholinergische crèmes zoals glycopyrolaat (0,5-3%) mogelijk ook effectief. Een apotheker maakt eventueel deze crèmes.
Via de mond ingenomen (oraal)
Ook orale (via de mond ingenomen)
medicijnen zijn mogelijk bij patiënten met palmaire hyperhidrose.
Anticholinergische tabletten (zoals oxybutynine en propantheline bromide) zijn voor een aantal patiënten nuttig. Bijwerkingen zoals
constipatie,
een droge mond (xerostomie) en
slaperigheid zijn normaal. Andere orale medicijnen zijn glycopyrrolaat, propranolol, clonazepam en gabapentine.
Medische behandelingen
Injecties met Botulinum-toxine type A (botox)
Botoxinjecties (Botulinum-toxine type A) zijn eveneens inzetbaar voor het behandelen van zweethanden. De
botoxbehandeling is meestal drie tot vijf maanden effectief. Bijwerkingen zijn onder andere een tijdelijke
spierzwakte.
Iontoforese
Iontoforese is een behandelingsoptie voor patiënten die niet reageren op lokale (op de huid aangebrachte) behandelingen. De patiënt dompelt eerst de zweethand onder in leidingwater, zout water of een glycopyrrolaatoplossing. Vervolgens brengt de arts gedurende tien tot twintig minuten een zachte elektrische stroom aan over het huidoppervlak. Glycopyrrolaat-iontoforese heeft het hoogste succespercentage. Tot 80% van de getroffen patiënten reageert goed op deze behandeling. De tijd tussen de behandelingen is variabel per patiënt. Een herhaling van de behandeling is nodig om de twee tot veertien dagen, afhankelijk van de individuele patiënt.
Chirurgie
Endoscopische thoracale sympathectomie (ETS) is een chirurgische behandelingsoptie voor verschillende vormen van
hyperhidrose. Deze operatietechniek heeft een zeer hoog slagingspercentage voor het behandelen van zweethanden. Wel lijden sommige patiënten enkele weken tot maanden na de operatie aan ‘compensatoir zweten’. Hierbij gaan ze dan plots zweten aan de rug of de onderste ledematen.
Compensatoire hyperhidrose is lastig te behandelen zijn en blijft meestal levenslang bestaan.
Complementaire therapieën
Ontspanningstechnieken, hypnose en biofeedback bieden beperkt succes voor zweethanden.
Prognose van overmatig zweten aan handen en handpalmen
Patiënten met zweethanden hebben vaak een aanhoudende behandeling nodig. Sommige patiënten merken echter dat de hoeveelheid zweten afneemt naarmate ze verouderen.
Complicaties van aandoening
Palmaire hyperhidrose heeft een aanzienlijke invloed op de kwaliteit van leven van patiënten. De patiënt bemerkt emotionele en
psychische problemen inzake het werk, de dagelijkse activiteiten, de sociale interactie en de
vrije tijd.
Lees verder