Zweethanden: Overmatig zweten aan handen en handpalmen

Overmatig en oncontroleerbaar zweten aan de handen of handpalmen staat in medische termen bekend als 'palmaire hyperhidrose'. Fysieke en emotionele stress dragen vaak bij aan deze aandoening, die meestal begint in de kindertijd of adolescentie. Bij de meeste patiënten zijn beide handen mild tot matig getroffen, waarbij ook andere symptomen kunnen optreden. Het hebben van zweethanden heeft een grote impact op de kwaliteit van leven en de dagelijkse activiteiten van de patiënt. Er zijn verschillende behandelingen beschikbaar voor zweterige handen, waaronder antitranspiratiemiddelen (topisch of oraal), enkele medische behandelingen en chirurgie.

• Epidemiologie van zweterige handen
• Mechanisme
• Oorzaken van zweethanden
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen van palmaire hyperhidrose
• Zweten aan andere lichaamsgebieden
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandelingen van palmaire hyperhidrose
• Antitranspireermiddelen
• Medische behandelingen
• Chirurgie
• Complementaire therapieën
• Prognose van overmatig zweten aan handen en handpalmen
• Complicaties van palmaire hyperhidrose
• Psychosociale impact van palmaire hyperhidrose
• Preventieve maatregelen en levensstijlaanpassingen

Epidemiologie van zweterige handen

Palmaire hyperhidrose is een veelvoorkomende aandoening die 1-3% van de bevolking treft. De symptomen beginnen meestal in de kindertijd of adolescentie, vaak voor de leeftijd van vijfentwintig jaar. Zowel mannen als vrouwen kunnen last hebben van zweterige handen, hoewel vrouwen vaker een behandeling zoeken. Japanners lijden het vaakst aan zweethanden. Palmaire hyperhidrose komt voor in alle seizoenen, ook in de winter.

Mechanisme

Het mechanisme van zweethanden (hyperhidrose van de handen) betreft een overmatige activiteit van de zweetklieren die resulteert in een verhoogde productie van zweet. Dit proces wordt voornamelijk aangestuurd door het autonome zenuwstelsel, specifiek het sympathische zenuwstelsel, dat normaal gesproken verantwoordelijk is voor het regelen van onbewuste lichaamsfuncties zoals hartslag, bloeddruk en zweten. Wanneer dit systeem overactief wordt, kan dit leiden tot het overmatig zweten van de handen, zelfs zonder dat er sprake is van fysieke inspanning, temperatuurverandering of andere gangbare triggers.

Sympathisch zenuwstelsel en overactiviteit
De overactiviteit van het sympathisch zenuwstelsel is een van de belangrijkste mechanismen die bijdragen aan het ontstaan van zweethanden. Bij normaal functioneren reguleert dit systeem de zweetproductie als een reactie op warmte of stress. Bij mensen met hyperhidrose wordt deze regulatie verstoord, waardoor de zweetklieren onterecht geactiveerd worden, zelfs in rusttoestand. Deze overreactie kan leiden tot overmatig zweten van de handpalmen, wat kan resulteren in ongemak en sociale hinder.

Verhoogde zweetklieractiviteit
De zweetklieren in de handen zijn bijzonder gevoelig voor signalen vanuit het zenuwstelsel. Wanneer de sympathische zenuwen overmatig actief zijn, stimuleren zij de zweetklieren om meer zweet te produceren. Dit kan onterecht gebeuren in situaties die geen fysieke of emotionele stress veroorzaken. Het resultaat is een constant ongemak door vochtige handen, wat dagelijks functioneren kan verstoren, bijvoorbeeld bij het vasthouden van voorwerpen, schrijven of handschudden.

Rol van genetische factoren
Er is steeds meer bewijs dat genetische factoren een rol spelen bij het mechanisme van zweethanden. Familiegeschiedenis van hyperhidrose kan een belangrijke voorspeller zijn voor het ontwikkelen van deze aandoening. Genetische predispositie kan bijdragen aan een overgevoeligheid van de zweetklieren voor de signalen van het zenuwstelsel, wat het mechanisme van overmatig zweten verder versterkt.

Oorzaken van zweethanden

Patiënten met zweethanden hebben chronisch overmatig zweten aan de handen of handpalmen, hetgeen niet gerelateerd is aan de noodzaak van warmteverlies. Veel factoren dragen mogelijk bij aan de aandoening, waaronder genetische invloeden en fysieke en emotionele stress. Hierbij treedt een gelokaliseerde hyperactiviteit van het sympathische autonome systeem op. Een familiegeschiedenis is aanwezig bij maximaal 30% van de patiënten. De meeste patiënten lijden niet aan een onderliggende ziekte.

Risicofactoren

De ontwikkeling van zweethanden kan door verschillende risicofactoren worden beïnvloed. Zowel genetische als omgevingsfactoren kunnen bijdragen aan het ontstaan van deze aandoening. Het begrijpen van deze risicofactoren helpt bij het identificeren van personen die mogelijk meer kans hebben op het ontwikkelen van overmatig zweten.

Genetische aanleg
Genetische factoren spelen een aanzienlijke rol in het ontstaan van zweethanden. Mensen met een familiegeschiedenis van hyperhidrose hebben meer kans om zelf ook de aandoening te ontwikkelen. Dit wijst op een erfelijke component, die het gevolg kan zijn van genetische variaties die de zweetklieren gevoeliger maken voor activatie door het sympathische zenuwstelsel.

Emotionele en psychologische factoren
Emotionele en psychologische stress kunnen een directe invloed hebben op de mate van zweten van de handen. Angst, zenuwen, of spanning kunnen het sympathisch zenuwstelsel activeren, wat resulteert in verhoogde zweetproductie. Bij sommige mensen kunnen zelfs alledaagse, niet-thermische triggers, zoals sociale interacties of werkdruk, leiden tot overmatig zweten.

Hormonale veranderingen
Hormonale veranderingen, zoals die welke optreden tijdens de puberteit, zwangerschap of menopauze, kunnen ook bijdragen aan de ontwikkeling van zweethanden. Veranderingen in hormoonspiegels kunnen de activiteit van de zweetklieren beïnvloeden en leiden tot overmatig zweten. Vooral bij adolescenten wordt een verhoogde zweetproductie vaak waargenomen vanwege hormonale veranderingen.

Risicogroepen

Bepaalde groepen mensen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van zweethanden, waaronder jongeren, mensen met bepaalde medische aandoeningen, en mensen met een genetische predispositie voor hyperhidrose.

Adolescenten en jongeren
Jongeren, vooral tijdens de puberteit, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van zweethanden. Dit komt voornamelijk door hormonale veranderingen die de activiteit van de zweetklieren beïnvloeden. De lichamelijke veranderingen die zich tijdens de puberteit voordoen, kunnen de zweetproductie verstoren, vooral in de handen.

Mensen met een familiegeschiedenis van hyperhidrose
Personen die een familiegeschiedenis van overmatig zweten of hyperhidrose hebben, lopen een groter risico om zelf ook te worden getroffen door deze aandoening. Erfelijkheid speelt een belangrijke rol, en het is waarschijnlijk dat genetische factoren de gevoeligheid van de zweetklieren voor het sympathisch zenuwstelsel beïnvloeden.

Mensen met bepaalde medische aandoeningen
Sommige medische aandoeningen, zoals diabetes, hyperthyreoïdie of obesitas, verhogen de kans op het ontwikkelen van zweethanden. Deze aandoeningen kunnen de hormoonbalans of de werking van het zenuwstelsel verstoren, wat kan leiden tot een verhoogde activiteit van de zweetklieren.

Symptomen van palmaire hyperhidrose

Beide handen zijn aangetast en de symptomen zijn symmetrisch. De presentatie varieert van milde koude en klamme handen tot ernstig zweten. De handen zijn bleek tot roze gekleurd. De zweetepisode begint abrupt, al dan niet gerelateerd aan emotionele stress. De symptomen zijn intenser op de handpalmen en vingers en minder intens op de achterzijde van de handen. Tijdens een zweetepisode zijn de handen nat van de druppeltjes zweet. In sommige gevallen zwellen de vingers op. Zweethanden stoppen wanneer patiënten slapen.

Zweten aan andere lichaamsgebieden

Patiënten met zweethanden lijden vaak ook aan overmatig zweten op andere lichaamsdelen, zoals:

• overmatig zweten in de liesstreek (inguinale hyperhidrose)
• overmatig zweten aan de voeten (plantaire hyperhidrose met zweetvoeten)
• overmatig zweten aan het gezicht en de hoofdhuid (craniofaciale hyperhidrose)
• overmatig zweten onder de oksels (axillaire hyperhidrose met een vieze okselgeur)

Alarmsymptomen

Hoewel zweethanden meestal niet gevaarlijk is, kunnen bepaalde alarmsymptomen wijzen op onderliggende aandoeningen die extra medische aandacht vereisen. Het herkennen van deze symptomen is belangrijk om tijdig de juiste diagnose en behandeling te krijgen.

Plotselinge, onverklaarbare toename van zweten
Een plotselinge en onverklaarbare toename van zweten kan een alarmsymptoom zijn van een onderliggende medische aandoening, zoals een infectie, hormonale verstoring, of een neurologische aandoening. Als het zweten niet kan worden verklaard door omgevingsfactoren zoals temperatuur of stress, kan dit wijzen op een andere aandoening die nader onderzocht moet worden.

Zweetklieren die niet reageren op gangbare behandelingen
Als de zweetklieren niet reageren op standaardbehandelingen voor hyperhidrose, zoals antitranspiranten of orale medicatie, kan dit een indicatie zijn van een ernstigere vorm van de aandoening. In sommige gevallen kan dit duiden op een secundaire oorzaak van het zweten, zoals een onderliggende medische aandoening die aangepakt moet worden.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostische criteria
De diagnose van palmaire hyperhidrose wordt gesteld op basis van een duidelijke aanwezigheid van overmatig zweten gedurende minimaal zes maanden. Daarnaast moeten ten minste twee van de volgende kenmerken aanwezig zijn:

• aanwezigheid van familiegeschiedenis
• afwezigheid van zweten tijdens de slaap
• bilateraal en symmetrisch zweten
• een verstoring van de dagelijkse activiteiten
• frequentie: minimaal één episode per week
• leeftijd van het begin <25 jaar

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
De diagnose wordt meestal gesteld op basis van een vraaggesprek met de patiënt en een lichamelijk onderzoek om andere mogelijke aandoeningen uit te sluiten. Verdere diagnostische onderzoeken zijn zelden nodig. Indien het overmatig zweten aanwezig is op meerdere lichaamsdelen of wanneer hyperhidrose optreedt tijdens de slaap, zijn aanvullende testen noodzakelijk.

Differentiële diagnose
Verschillende aandoeningen kunnen overmatig zweten veroorzaken, vaak verspreid over het lichaam:

• Besmettelijk: koortsachtige aandoeningen, tuberculose en bloedvergiftiging
• Endocrien: hyperthyreoïdie, hypopituïtarisme, diabetes mellitus, menopauze, hypoglykemie, zwangerschap, feochromocytoom, carcinoïd syndroom en acromegalie
• Geneesmiddelen: fluoxetine, venlafaxine, doxepin, opioïden, amitriptyline, insuline, niet-steroïde ontstekingsremmende middelen (NSAID's)
• Iatrogeen: postoperatief compensatoir zweten (sympathectomie, hartchirurgie)
• Neoplastisch: tumoren van het centrale zenuwstelsel (CZS), de ziekte van Hodgkin, myeloproliferatieve ziekten, kanker van de thoracale holte
• Neurologisch: de ziekte van Parkinson, ruggenmergletsel, beroerte, vasovagaal syndroom, hypothalamische hyperhidrose, reflex-sympathische dystrofie
• Toxiciteit: alcoholisme en drugsmisbruik

Behandelingen van palmaire hyperhidrose

De behandeling van zweethanden hangt af van de ernst en de effectiviteit van eerdere behandelingen.

Antitranspireermiddelen

Topische behandelingen
Bij patiënten met milde tot matige klachten kunnen topische behandelingen zoals aluminiumchloride-hexahydraat (Driclor) effectief zijn. 's Ochtends moeten de handen eerst gewassen worden zonder zeep, en het middel moet aangebracht worden op een droge huid, bij voorkeur na het douchen. Droog de handen met een föhn op de koele stand en breng daarna Driclor aan. Bij irritatie kan de arts corticosteroïde crème voorschrijven. Ook anticholinergische crèmes zoals glycopyrolaat (0,5-3%) kunnen effectief zijn.

Orale behandelingen
Orale medicijnen kunnen ook helpen bij palmaire hyperhidrose. Anticholinergische tabletten zoals oxybutynine en propantheline bromide zijn nuttig voor sommige patiënten. Bijwerkingen zoals constipatie, een droge mond (xerostomie) en slaperigheid zijn normaal. Andere orale medicijnen zijn glycopyrrolaat, propranolol, clonazepam en gabapentine.

Medische behandelingen

Botulinum-toxine injecties (Botox)
Botoxinjecties (Botulinum-toxine type A) kunnen effectief zijn voor het behandelen van zweethanden. De botoxbehandeling werkt meestal drie tot vijf maanden. Bijwerkingen zijn onder andere tijdelijke spierzwakte.

Iontoforese
Iontoforese is een optie voor patiënten die niet reageren op lokale behandelingen. Hierbij worden de handen ondergedompeld in leidingwater, zout water of een glycopyrrolaatoplossing, waarna een zachte elektrische stroom wordt toegepast. Glycopyrrolaat-iontoforese heeft het hoogste succespercentage, met 80% van de patiënten die goed reageren. Behandelingen moeten herhaald worden om de twee tot veertien dagen, afhankelijk van de patiënt.

Chirurgie

Endoscopische thoracale sympathectomie (ETS) is een chirurgische optie voor verschillende vormen van hyperhidrose. Deze techniek heeft een hoog slagingspercentage, maar kan leiden tot compensatoir zweten, waarbij patiënten plotseling zweten aan de rug of de onderste ledematen. Compensatoire hyperhidrose is moeilijk te behandelen en blijft meestal levenslang bestaan.

Complementaire therapieën

Ontspanningstechnieken, hypnose en biofeedback kunnen beperkt succes bieden voor de behandeling van zweethanden.

Prognose van overmatig zweten aan handen en handpalmen

Patiënten met zweethanden hebben vaak een aanhoudende behandeling nodig. Sommige patiënten merken echter dat de hoeveelheid zweten afneemt naarmate ze ouder worden.

Complicaties van palmaire hyperhidrose

Palmaire hyperhidrose heeft een aanzienlijke invloed op de kwaliteit van leven van patiënten. Het kan leiden tot emotionele en psychische problemen, problemen op het werk, in dagelijkse activiteiten, sociale interacties en vrije tijd.

Psychosociale impact van palmaire hyperhidrose

De psychosociale impact van palmaire hyperhidrose is aanzienlijk. Patiënten ervaren vaak schaamte, angst en vermijdingsgedrag. Het kan leiden tot depressie en een verminderde kwaliteit van leven. Sociale situaties, zoals handen schudden of handcontact, worden vermeden, wat kan leiden tot isolatie en eenzaamheid. Ondersteuning door familie, vrienden en gezondheidswerkers is cruciaal voor het omgaan met deze aandoening.

Preventieve maatregelen en levensstijlaanpassingen

Hoewel palmaire hyperhidrose moeilijk te voorkomen is, kunnen bepaalde levensstijl aanpassingen helpen de symptomen te beheersen. Het vermijden van triggers zoals stress, het dragen van ademende kleding en het gebruiken van absorberende materialen kunnen helpen. Regelmatige lichaamsbeweging en ontspanningstechnieken kunnen ook bijdragen aan het verminderen van de symptomen.

Lees verder

• Hyperhidrose: Overmatig zweten door overactieve zweetklieren
• Stinkvoeten (zweetvoeten): Behandelingen bij stinkende geur
• Klamme huid: Oorzaken en symptomen van klam aanvoelende huid