Mycetoom: Zwelling aan voet met abcessen en afscheiding
Een mycetoom is een potentieel ernstige aandoening waarbij een zwelling onder de voet ontstaat. Hierbij ontwikkelen zich eveneens abcessen en komt een afscheiding uit allerlei huidletsels. Deze tropische ziekte verschijnt door herhaalde en langdurige schade aan de huid waardoor bacteriën of schimmels het lichaam kunnen binnendringen. De huidinfectie die dan tot stand komt, dringt door naar de diepere weefsels. Een vroege opsporing en behandeling is nodig omdat de symptomen verergeren en leiden tot ernstige complicaties, zoals een misvormde of niet meer functionele voet. Antibiotica of antischimmelmiddelen verhelpen de tropische ziekte; al neemt het behandelen van de infectie vaak veel tijd in beslag.
Synoniemen van mycetoom
Synoniemen voor een mycetoom zijn:
- eumycetoma
- eumycetoom
- Maduramycosis
- Maduravoet
- Madura-voet
- Maduromycose
- Maduromycosis
- mycetoma
Epidemiologie van infectie
Het aantal patiënten met een mycetoom wereldwijd is niet bekend anno oktober 2020, maar tussen 1950 en 2013 meldt de medische literatuur bijna tienduizend patiënten met de ziekte. Vermoedelijk ligt het werkelijk aantal patiënten echter veel hoger. Een mycetoom komt voor bij mensen van alle leeftijden. Mannen zijn vaker dan vrouwen getroffen als gevolg van omgevingsfactoren en vermoedelijk ook
hormonale factoren. Deze ziekte treft vooral arme mensen die leven in plattelandsgebieden van Afrika, Latijns-Amerika en Azië die zich in de buurt van de evenaar van de aarde bevinden en een droog klimaat hebben.
Oorzaken
Bacteriën en schimmels
Een mycetoom is een zogenaamde
tropische aandoening die het gevolg is van bepaalde soorten bacteriën (
actinomycetoom) of schimmels (
eumycetoom) die op de bodem en in het water aanwezig zijn. Een actinomycotisch mycetoom is het gevolg van aërobe soorten actinomyceten die behoren tot de geslachten
Nocardia, Streptomyces en
Actinomadura met
Nocardia brasiliensis, Actinomadura madurae, Actinomadura pelletieri en
Streptomyces somaliensis die het meest voorkomen. Een eumycotisch mycetoom is geassocieerd met diverse schimmels, waarvan
Madurella mycetomatis de meest voorkomende is.
Overdracht
De
verspreiding van de infectie gebeurt door herhaalde en langdurige schade aan de huid (wondjes of huidletsels), meestal aan de voet van de patiënt, waardoor de bacteriën of schimmels het lichaam binnen kunnen dringen. De resulterende infectie veroorzaakt stevige, meestal pijnloze maar slopende gezwellen onder de huid die uiteindelijk het onderliggende bot aantasten. De infectie is niet overdraagbaar van persoon tot persoon.
Risicofactoren van tropische ziekte
Boeren en veehouders zijn vaker aangetast. Reizigers lopen zelden de infectie op, want een mycetoom ontstaat pas na langdurige en herhaalde blootstelling van de ziekteverwekker met de beschadigde huid.
Symptomen: Zwelling van voet met abcessen en afscheiding
De symptomen van een mycetoom veroorzaakt door bacteriën of door schimmels zijn vergelijkbaar. Meestal treden de symptomen op aan de voet, maar ook een hand, het hoofd, de nek, de borst, de schouder en een arm zijn mogelijk getroffen.
De
geïnfecteerde voet is gezwollen (
gezwollen voet). Onder de huid van de aangetaste voet verschijnen pijnloze kleine
abcessen. Na verloop van tijd vergroten deze gezwellen, en ontwikkelen zich etterende
huidzweren. Bovendien ontstaan diverse openingen in de voet. Uit deze openingen komt vaak een afscheiding met rode, witte, gele of zwarte korrels. Verder verschijnen later pukkels, puisten en
knobbeltjes onder de voet waaruit ook een afscheiding komt. Deze infectie leidt uiteindelijk tot een sterke misvorming van de voet, of anders is de patiënt niet in staat om zijn voet te gebruiken. De huid aan de bovenkant van de voet vertoont
hypopigmentatie (lichter van huidskleur) of
hyperpigmentatie (donkerder van huidskleur). De bovenliggende huid zweet soms overmatig (
hyperhidrose) door een vergroting van een zweetklier en een verhoogde lokale temperatuur als gevolg van een verhoogde bloedstroom die secundair is aan het
ontstekingsproces.
Diagnose en onderzoeken
Diagnostisch onderzoek
De diagnose van een mycetoom gebeurt vaak in een vergevorderd stadium waarin reeds permanente misvorming van het getroffen deel heeft plaatsgevonden. Voor de diagnose van een mycetoom is een diepe chirurgische
biopsie (klein weefselmonster) van het geïnfecteerde gebied vereist. Een laboratoriumcultuur bepaalt de specifieke ziekteverwekker. Dit is nodig om de juiste behandeling toe te kunnen passen.
Beeldvormende onderzoeken zijn eveneens nuttig om de diagnose van een mycetoom te stellen en de schade aan de spieren en botten te visualiseren. Meestal gebruikt de arts hiervoor een
röntgenfoto of
echografie.
Differentiële diagnose
Een mycetoma moet de arts onderscheiden van verschillende infectieuze en niet-infectieuze aandoeningen zoals:
Behandeling
De behandeling voor een mycetoom bestaat uit
antibiotica wanneer sprake is van een actinomycetoom, of
antischimmelmedicatie wanneer een eumycetoom aanwezig is. Meestal moet de patiënt gedurende vele maanden deze medicijnen innemen. Soms is een operatie nodig om het geïnfecteerde weefsel weg te snijden (chirurgisch
debridement). In ernstige gevallen is een
amputatie van de voet nodig. Vooral wanneer een mycetoom het gevolg is van schimmels, zijn de medicijnen niet altijd effectief en is vaak nog een operatieve ingreep vereist.
Prognose
Een mycetoom is een verwoestende chronische subcutane (onderhuidse) granulomateuze ontstekingsziekte veroorzaakt door verschillende echte schimmels en bacteriën. De ziekte kenmerkt zich door talrijke vervormingen en beperkingen, een hoge morbiditeit en in de late fase is de ziekte mogelijk fataal. Een snelle diagnose en behandeling voorkomt deze complicaties, al is de behandeling vaak moeilijk en langdurig.
Complicaties van ziekte door schimmels en bacteriën
Onbehandeld of wanneer de behandeling mislukt, ontstaan diverse complicaties zoals:
De verspreiding van de infectie naar andere lichaamsdelen, zoals de longen
- ankylose (gewrichtsstijfheid)
- atrofie van de niet meer gebruikte ledematen (afname in grootte en kracht)
- chronisch oedeem
- een secundaire bacteriële infectie
- een vernietiging van de onderliggende spieren en botten met osteomeylitis (botinfectie) tot gevolg
- functieverlies
- misvormingen
- pijn
Preventie
Het dragen van
goed passende schoenen voorkomt een mycetoom.
Lees verder