Mycetoom: Zwelling aan voet met abcessen en afscheiding

Een mycetoom is een ernstige aandoening die gekenmerkt wordt door een pijnlijke zwelling onder de huid, meestal op de voet. Deze aandoening wordt gekenmerkt door de ontwikkeling van abcessen en afscheiding uit huidletsels. Mycetoom ontstaat vaak door herhaalde en langdurige beschadiging van de huid, waardoor bacteriën of schimmels het lichaam kunnen binnendringen. Deze infecties kunnen diep doordringen in de weefsels, waardoor vroege opsporing en behandeling cruciaal zijn om ernstige complicaties, zoals misvorming of verlies van functie van de voet, te voorkomen. De behandeling kan vaak langdurig zijn en omvat meestal antibiotica of antischimmelmiddelen.

• Synoniemen van mycetoom
• Epidemiologie van infectie
• Oorzaken
• Bacteriën en schimmels
• Overdracht
• Risicofactoren van tropische ziekte
• Symptomen: Zwelling van voet met abcessen en afscheiding
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties van ziekte door schimmels en bacteriën
• Preventie

Synoniemen van mycetoom

Synoniemen voor een mycetoom zijn:

• eumycetoma
• eumycetoom
• Maduramycosis
• Maduravoet
• Madura-voet
• Maduromycose
• Maduromycosis
• mycetoma

Epidemiologie van infectie

Het exacte aantal patiënten met een mycetoom wereldwijd is niet precies vastgesteld, maar tussen 1950 en 2013 zijn er bijna tienduizend gevallen gerapporteerd in de medische literatuur. Het werkelijke aantal patiënten is vermoedelijk veel hoger. Mycetoom komt voor bij mensen van alle leeftijden, hoewel mannen vaker worden getroffen dan vrouwen. Dit kan gedeeltelijk te wijten zijn aan omgevingsfactoren en mogelijk ook aan hormonale factoren. De ziekte komt vooral voor bij mensen die in arme plattelandsgebieden leven in Afrika, Latijns-Amerika en Azië, vooral in de tropen en subtropen met een droog klimaat.

Oorzaken

Bacteriën en schimmels

Mycetoom is een tropische aandoening die wordt veroorzaakt door bepaalde soorten bacteriën (actinomycetoma) of schimmels (eumycetoom) die vaak in de bodem en het water aanwezig zijn. Een actinomycotisch mycetoom wordt veroorzaakt door aërobe actinomyceten, zoals de geslachten Nocardia, Streptomyces en Actinomadura, met name Nocardia brasiliensis, Actinomadura madurae, Actinomadura pelletieri en Streptomyces somaliensis. Een eumycotisch mycetoom is geassocieerd met verschillende schimmels, waarvan Madurella mycetomatis de meest voorkomende is.

Overdracht

De verspreiding van de infectie gebeurt door herhaalde en langdurige schade aan de huid (zoals wondjes of huidletsels), meestal aan de voet van de patiënt, waardoor de bacteriën of schimmels het lichaam kunnen binnendringen. De infectie resulteert in stevige, meestal pijnloze, maar slopende gezwellen onder de huid die uiteindelijk het onderliggende bot kunnen aantasten. De infectie is niet overdraagbaar van persoon tot persoon.

Risicofactoren van tropische ziekte

Mensen die werken in de landbouw of veeteelt hebben een verhoogd risico op mycetoom. Reizigers lopen zelden risico, aangezien mycetoom meestal ontstaat na langdurige en herhaalde blootstelling aan de ziekteverwekkers bij beschadigde huid.

Symptomen: Zwelling van voet met abcessen en afscheiding

De symptomen van een mycetoom, veroorzaakt door zowel bacteriën als schimmels, zijn vergelijkbaar. Hoewel de voet het meest getroffen is, kunnen ook andere delen van het lichaam, zoals de hand, het hoofd, de nek, de borst, de schouder en de arm, geïnfecteerd raken.

De geïnfecteerde voet vertoont zwelling (gezwollen voet). Onder de huid ontstaan pijnloze, kleine abcessen. Na verloop van tijd groeien deze gezwellen en ontwikkelen zich tot etterige huidzweren. Er ontstaan openingen in de voet waaruit afscheiding met rode, witte, gele of zwarte korrels kan komen. Later kunnen pukkels, puisten en knobbeltjes verschijnen, waaruit ook afscheiding komt. Deze infectie kan uiteindelijk leiden tot ernstige misvorming van de voet of verlies van functie. De huid aan de bovenkant van de voet kan hypopigmentatie (lichter van kleur) of hyperpigmentatie (donkerder van kleur) vertonen. Soms treedt hyperhidrose op, waarbij de huid overmatig zweet door vergroting van zweetklieren en verhoogde lokale temperatuur door een verhoogde bloedstroom als gevolg van het ontstekingsproces.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
De diagnose van een mycetoom wordt vaak pas gesteld in een vergevorderd stadium, wanneer er al permanente misvorming van het getroffen gebied is opgetreden. Voor de diagnose is een diepe chirurgische biopsie (klein weefselmonster) van het geïnfecteerde gebied noodzakelijk. Een laboratoriumcultuur is essentieel om de specifieke ziekteverwekker te identificeren en de juiste behandeling te bepalen. Beeldvormende onderzoeken kunnen ook nuttig zijn voor het stellen van de diagnose en het visualiseren van schade aan spieren en botten. Meestal worden hiervoor röntgenfoto's of echografie gebruikt.

Differentiële diagnose
Een mycetoom moet worden onderscheiden van andere infectieuze en niet-infectieuze aandoeningen zoals:

• actinomycose (bacteriële infectie met zwelling en ettering)
• blastomycose van de huid (schimmelinfectie)
• botryomycose
• chromoblastomycose (schimmelinfectie)
• chromomycose
• cutane tuberculose (bacteriële infectie)
• dermatofyte pseudomycetomen
• een bemoste voet
• een sarcoom (kanker in bindweefsel) van de huid en zacht weefsel of botten
• het Kaposisarcoom (tumor op de huid)
• lepra (infectie met zenuwschade en symptomen aan ogen en huid)
• niet-tuberculeuze mycobacteriële infecties van de huid
• osteomyelitis (ontsteking van het beenmerg, bacterieel of tuberculair)
• podoconiose (ziekte met pijn, zwelling en jeuk aan de voet)
• sporotrichose (huidinfectie door schimmel)
• syfilis (bacteriële infectie via seksueel contact)

Behandeling

De behandeling van een mycetoom hangt af van de veroorzakende ziekteverwekker:

• Actinomycetoom: Behandeling bestaat uit antibiotica. Deze medicatie moet meestal gedurende vele maanden worden ingenomen om effectief te zijn.
• Eumycetoom: Behandeling omvat antischimmelmedicatie, vaak voor een lange periode. Soms kan een operatie noodzakelijk zijn om geïnfecteerd weefsel te verwijderen (chirurgisch debridement). In ernstige gevallen kan een amputatie van de voet vereist zijn, vooral als de schimmelbehandeling niet effectief blijkt te zijn.

Prognose

Een mycetoom is een ernstige chronische subcutane granulomateuze ontstekingsziekte veroorzaakt door verschillende schimmels en bacteriën. De ziekte kan leiden tot aanzienlijke vervormingen en functionele beperkingen, met een hoge morbiditeit en mogelijk fatale gevolgen in de late stadia. Vroege diagnose en behandeling zijn essentieel om complicaties te voorkomen, hoewel de behandeling vaak langdurig en uitdagend is.

Complicaties van ziekte door schimmels en bacteriën

Wanneer mycetoom onbehandeld blijft of de behandeling mislukt, kunnen verschillende complicaties optreden:

• Verspreiding van de infectie: Naar andere lichaamsdelen zoals de longen
• Ankylose: gewrichtsstijfheid
• Atrofie: Vermindering in grootte en kracht van niet meer gebruikte ledematen
• Chronisch oedeem: langdurige zwelling
• Secundaire bacteriële infectie
• Destructie van onderliggende spieren en botten: Kan leiden tot osteomyelitis (botinfectie)
• Functieverlies
• Misvormingen
• Pijn

Preventie

Het dragen van goed passende schoenen en het vermijden van huidbeschadiging in risicovolle gebieden kan helpen om mycetoom te voorkomen.

Lees verder

• Abces in huid of lichaam: Pus door infectie met bacteriën
• Voetpijn: Oorzaken van pijnlijke voet of pijn aan voeten