Voetinfecties: Oorzaken & behandeling van geïnfecteerde voet

Sommige patiënten kampen met een infectie aan de voet, wat kan voortkomen uit verschillende oorzaken zoals blaren, diabetes, een wondinfectie of een schimmelinfectie. Door de pijn en zwelling die optreden, ervaren patiënten vaak problemen met lopen. Het is essentieel om bij tekenen van een voetinfectie een arts te raadplegen, omdat de infectie soms snel kan verergeren en in ernstige gevallen zelfs kan leiden tot amputatie. Een goede voetgezondheid speelt een cruciale rol in het voorkomen van voetinfecties.

• Voorbeelden van voetinfecties
• Cellulitis, een bacteriële huidinfectie
• Diabetes mellitus en voetinfecties
• Geïnfecteerde blaren
• Ingegroeide teennagel-infecties
• Schimmelinfecties
• Wondinfecties aan voeten
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken
• Risicofactoren van geïnfecteerde voet
• Risicogroepen
• Symptomen die gepaard gaan met een voetinfectie
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties van Voetinfecties
• Preventie van voetinfecties

Voorbeelden van voetinfecties

Cellulitis, een bacteriële huidinfectie

Cellulitis is een bacteriële huidinfectie die de diepere huidlagen treft. Mogelijk is hierdoor ook de voet aangetast. Deze aandoening vereist meteen medische aandacht omdat de symptomen snel kunnen verergeren, en bijvoorbeeld leiden tot bloedvergiftiging (sepsis). Een snelle behandeling met antibiotica bestrijdt de infectie.

Diabetes mellitus en voetinfecties

Diabetici lijden sneller aan een voetinfectie omdat diabetes mellitus (suikerziekte) de zenuwen in de voeten beschadigt (diabetische neuropathie). Deze voetcomplicatie treedt mogelijk op zonder dat een patiënt dit merkt. Verder is de bloedtoevoer naar de voeten ook belemmerd door suikerziekte, hetgeen zorgt voor een langzamere wondgenezing en een trager herstel van een infectie. Bij patiënten met diabetes mellitus zijn de voetsymptomen vaak dermate ernstig dat mogelijk zelfs gangreen (afsterven van weefsel met wijzigingen aan huid) optreedt. Hierdoor is af en toe zelfs een amputatie vereist. Antibiotica bestrijden een bacteriële voetinfectie. Verder is een goede wondverzorging nodig. De arts verwijdert mogelijk ook beschadigd weefsel, zodat de infectie zich niet verder verspreidt (chirurgisch debridement).

Geïnfecteerde blaren

Door wrijving, bijvoorbeeld door het dragen van te strakke schoenen, ontstaan blaren op de voeten. Deze kleine zakjes gevuld met vloeistof genezen binnen enkele dagen zonder complicaties. Een blaar zelf open prikken is geen goed idee, omdat hierdoor mogelijk een infectie ontstaat aan de voet. Een Compeed-pleister op de blaar voorkomt wrijving tegen oppervlakten of schoenen. Een voetinfectie behandelt de arts in de meeste gevallen met antibiotica.

Ingegroeide teennagel-infecties

Een ingegroeide teennagel komt tot stand wanneer een teennagel in de huid eromheen gaat groeien. Hierdoor ontstaat een barstje in de huid (gebarsten huid), waardoor bacteriën hierin kunnen binnendringen hetgeen resulteert in een infectie. Ingegroeide teennagels veroorzaken pijn. Bij tekenen van een infectie is het belangrijk om een arts te raadplegen die hiervoor antibiotica voorschrijft. Het is ook aangewezen om het geïnfecteerde gebied voorzichtig te masseren of Epsom-zoutzepen te gebruiken om de teenpijn te verminderen. Het plaatsen van katoen onder de nagel veroorzaakt mogelijk ook een voetinfectie dus dit advies is uit den boze.

Schimmelinfecties

Schimmels houden van warme, vochtige omgevingen zoals zwembaden, kleedkamers en douches. Wanneer patiënten deze plaatsen bezoeken en geen goed schoeisel dragen, krijgen ze mogelijk met een schimmelvoetinfectie te maken. Een veel voorkomend type schimmelinfectie is voetschimmel (tinea pedis). De symptomen ontstaan meestal tussen de tenen of treffen de teennagels. Een gebarsten, schilferige huid met witte vlekken en verkleurde, dikke en kruimelige teennagels zijn vaak het resultaat van tinea pedis. Een arts schrijft antischimmelmedicijnen voor om voetschimmel te behandelen.

Wondinfecties aan voeten

Soms ontstaat een infectie aan een wonde wanneer bacteriën de kans krijgen om binnen te dringen in de huidbarstjes van de wonde. Hierdoor ontstaat een milde tot ernstige wondinfectie. Het is belangrijk om de wonde te bedekken met een pleister zodat deze beschermd is tegen ziektekiemen zoals bacteriën. Een wondinfectie behandelt de arts met antibiotica.

Epidemiologie

Prevalentie van voetinfecties wereldwijd
Voetinfecties zijn een veelvoorkomend probleem wereldwijd. De prevalentie varieert sterk afhankelijk van geografische ligging, klimaat en gezondheidszorgsystemen. In ontwikkelingslanden komen infecties door beperkte hygiëne en slechte toegang tot medische zorg vaker voor. In geïndustrialiseerde landen spelen diabetes en verwaarloosde voetwonden een grotere rol.

Voetinfecties bij diabetische patiënten
Bij patiënten met diabetes mellitus ligt de incidentie van voetinfecties significant hoger. Onderzoek toont aan dat ongeveer 15-25% van de diabetespatiënten te maken krijgt met een voetinfectie gedurende hun leven. Dit risico stijgt met de duur van de aandoening en onvoldoende opvolging van voetverzorging.

Verschillen per leeftijdsgroep en geslacht
Voetinfecties komen vaker voor bij ouderen door een afname in doorbloeding en huidelasticiteit. Daarnaast zijn mannen in bepaalde leeftijdsgroepen vatbaarder door verhoogde blootstelling aan risicofactoren zoals fysieke arbeid en sporten.

Seizoensgebonden en regionale variaties
Warmere, vochtige klimaten dragen bij aan een verhoogde incidentie van schimmelinfecties en bacteriële voetinfecties, vooral bij patiënten die vaak gesloten schoenen dragen. In koude klimaten komen infecties vaker voor bij patiënten met winterklachten, zoals kloven en wonden.

Mechanisme

Primaire infectiemechanismen
Een voetinfectie ontstaat doorgaans door een open wond, een huidbeschadiging of een zwakke barrière van de huid. Bacteriën, schimmels of virussen kunnen binnendringen en lokale of systemische infecties veroorzaken.

Rol van bacteriën en schimmels
Bacteriële infecties, vaak veroorzaakt door Staphylococcus aureus en Streptococcus, treden snel op bij open wonden of huidkloven. Schimmelinfecties, zoals die door Trichophyton rubrum, ontwikkelen zich in vochtige omstandigheden en veroorzaken aandoeningen zoals zwemmerseczeem.

Immuunsysteem en infectieprogressie
Bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals bij diabetes of HIV, kan het lichaam bacteriën en schimmels minder goed bestrijden. Dit leidt tot snellere progressie van de infectie, van oppervlakkige ontstekingen tot diepere abcessen of botinfecties.

Complicaties door verspreiding van infecties
Onbehandelde voetinfecties kunnen zich uitbreiden naar diepere structuren, waaronder pezen, spieren en zelfs botten (osteomyelitis). In ernstige gevallen kan dit leiden tot sepsis of amputaties, vooral bij diabetische voetulcera.

Oorzaken

Bacteriële infecties
Bacteriële infecties zijn een van de meest voorkomende oorzaken van voetinfecties. De meest voorkomende bacteriën die voetinfecties veroorzaken zijn Staphylococcus aureus en Streptococcus pyogenes. Deze bacteriën kunnen via open wonden de huid binnendringen, vooral bij mensen met een verminderde afweer of beschadigde huidbarrières.

Schimmelinfecties
Schimmels zoals Trichophyton rubrum en Candida albicans veroorzaken vaak voetinfecties, vooral in warme en vochtige omgevingen. Schimmel komt vaak voor bij mensen die vaak gesloten schoenen dragen, of die in vochtige omgevingen werken, zoals zwembaden of sportscholen. Zwemmerseczeem, een veelvoorkomende schimmelinfectie, leidt vaak tot jeuk, roodheid en schilfering tussen de tenen.

Virale infecties
Virale infecties, zoals hormonale wratten (veroorzaakt door het humaan papillomavirus, of HPV), kunnen ook voetinfecties veroorzaken. Deze infecties verspreiden zich via direct contact met besmette oppervlakken, zoals gemeenschappelijke vloeren in douches of zwembaden.

Trauma en verwondingen
Wonden, snijwonden of blaren aan de voeten bieden toegangspunten voor infecties. Onbehandelde wonden kunnen snel besmet raken met bacteriën of schimmels, wat kan leiden tot ernstige voetinfecties. Bij diabetespatiënten kan een klein wondje zich gemakkelijk ontwikkelen tot een ernstige infectie door verminderde bloedtoevoer en neuropathie.

Slechte hygiëne
Onvoldoende hygiëne, zoals het niet goed wassen of drogen van de voeten, verhoogt het risico op infecties. Voetinfecties komen vaker voor bij mensen die niet regelmatig hun voeten verzorgen, vooral als ze langdurig in natte omstandigheden verkeren of niet goed ventileren.

Risicofactoren van geïnfecteerde voet

Diverse risicofactoren zijn bekend voor voetinfecties zoals:

• blaren of wonden aan de voeten niet behandelen en bedekken
• de teennagels ongelijk afknippen
• de voeten niet schoonhouden
• een huidaandoening die scheurtjes in de huid veroorzaakt, zoals eczeem (chronische huidziekte met droge huid en jeukende huid) en psoriasis (chronische huidaandoening met droge huid en schilferige huid)
• een verzwakt immuunsysteem (zoals patiënten met hiv of diabetes mellitus (suikerziekte)
• handdoeken, een nagelknipper of voetvijlen delen met anderen
• schoenen dragen die de verkeerde maat hebben (slecht passende schoenen)
• te vaak dezelfde schoenen dragen
• zwembaden, openbare toiletten of kleedkamers gebruiken zonder geschikt schoeisel te dragen

Risicogroepen

Patiënten met diabetes mellitus
Diabetespatiënten lopen een aanzienlijk verhoogd risico op voetinfecties door neuropathie, verminderde doorbloeding en vertraagde wondgenezing.

Ouderen
Door natuurlijke huidveroudering, verminderde doorbloeding en beperkte mobiliteit lopen ouderen een groter risico op infecties en complicaties.

Sporters en fysiek actieve patiënten
Sporters zijn vatbaar voor voetblessures, wrijving en vochtophoping in schoenen. Dit kan leiden tot wondjes en schimmelinfecties zoals zwemmerseczeem.

Patiënten met immuunstoornissen
Patiënten met immuunziekten, zoals HIV of auto-immuunaandoeningen, hebben een verminderde weerstand tegen infecties, waardoor zelfs kleine wondjes snel kunnen escaleren.

Symptomen die gepaard gaan met een voetinfectie

De meeste soorten voetinfecties veroorzaken symptomen zoals:

• een rode of bruine verkleuring van de huid
• een vieze geur
• een warm aanvoelende huid
• een zwelling
• gele of groene pus of vloeistof
• huidzweren
• koorts
• loopproblemen
• pijn
• verkleurde teennagels
• voetblaren (blaren op de voet of tussen de tenen)
• witte, schilferige plekken tussen de tenen (treedt op bij voetschimmel)

Alarmsymptomen

Ernstige pijn en zwelling
Plotselinge of toenemende pijn, zwelling en warmte rondom de voet kunnen wijzen op een ernstige infectie die directe medische aandacht vereist.

Verkleuring van de huid
Een roodachtige, paarse of blauwachtige verkleuring van de huid kan een teken zijn van een verspreidende infectie of zelfs gangreen bij ernstige gevallen.

Koorts en algemene malaise
Koorts, koude rillingen en algehele zwakte kunnen duiden op een systemische infectie, zoals sepsis, die uit de voetinfectie is voortgekomen.

Wondafscheiding of abcesvorming
Afscheiding van pus, een onaangename geur of het ontstaan van abcessen wijst op een ernstige bacteriële infectie die mogelijk chirurgische behandeling vereist.

Diagnose en onderzoeken

Fysiek onderzoek
De diagnose van een voetinfectie begint vaak met een grondig lichamelijk onderzoek door een arts. De arts kijkt naar symptomen zoals roodheid, zwelling, pijn en warmte, die indicaties kunnen zijn van een infectie. Daarnaast wordt de aanwezigheid van wonden, blaren of abcessen gecontroleerd. Bij diabetici is het belangrijk te letten op tekenen van neuropathie en verminderde doorbloeding.

Microbiologisch onderzoek
Om te bepalen welke micro-organismen de infectie veroorzaken, kan de arts een monster nemen uit een wond of etterige afscheiding. Dit kan gedaan worden door middel van swabs, die in een laboratorium worden getest op bacteriën, schimmels of virussen. Dit stelt de arts in staat om de meest effectieve behandeling voor te schrijven.

Beeldvorming en aanvullende testen
In gevallen van ernstige infecties, waarbij diepere weefsels zoals botten of pezen betrokken zijn, kunnen beeldvormende onderzoeken zoals röntgenfoto’s, MRI of echografie worden uitgevoerd om de omvang van de infectie te beoordelen. Dit is vooral belangrijk bij diabetische voetinfecties die kunnen leiden tot osteomyelitis (botinfectie).

Bloedonderzoek
Bij vermoeden van een systemische infectie (zoals sepsis) kan bloedonderzoek noodzakelijk zijn om te zoeken naar tekenen van infectie, zoals verhoogde witte bloedcellen of CRP-waarden. Dit helpt bij het beoordelen van de ernst van de infectie en het monitoren van de algehele gezondheid van de patiënt.

Behandeling

Antibiotica en antimycotica
Afhankelijk van de oorzaak van de infectie kan de behandeling bestaan uit antibiotica (bij bacteriële infecties) of antimycotica (bij schimmelinfecties). Bij ernstige gevallen kunnen deze middelen intraveneus worden toegediend, terwijl mildere gevallen met orale medicatie behandeld kunnen worden. De keuze van medicatie is gebaseerd op de resultaten van het microbiologisch onderzoek.

Wondzorg en lokale behandeling
Het reinigen en verzorgen van de wond is essentieel voor het genezingsproces. De arts kan de wond goed reinigen, deinfecteren en verbinden met een steriel verband om verdere besmetting te voorkomen. Bij abcessen kan het nodig zijn om pus af te voeren door middel van een operatie. Het is belangrijk om de wond regelmatig te controleren en schoon te houden.

Chirurgische ingreep
In ernstige gevallen van voetinfecties, waarbij de infectie diep is doorgedrongen naar botten of pezen, kan chirurgische interventie nodig zijn. Dit kan het openen van abcessen, het verwijderen van geïnfecteerd weefsel of zelfs het uitvoeren van een amputatie in het geval van gangreen omvatten. Chirurgie wordt vaak uitgevoerd bij patiënten met gevorderde diabetes en verminderde bloedcirculatie, waarbij er een hoog risico op verdere complicaties bestaat.

Behandeling van onderliggende aandoeningen
Bij patiënten met onderliggende aandoeningen zoals diabetes, is het belangrijk om de aandoening goed te controleren en te behandelen. Het optimaliseren van de bloedsuikerspiegel en het verbeteren van de bloedcirculatie kan helpen bij het versnellen van het genezingsproces van voetinfecties.

Preventieve maatregelen en educatie
Een belangrijk onderdeel van de behandeling is het educeren van de patiënt over het belang van goede voetverzorging, zoals dagelijks wassen, goed drogen en het dragen van geschikte schoenen. Patiënten met een verhoogd risico, zoals diabetici, moeten regelmatig hun voeten laten controleren om infecties vroegtijdig op te sporen en te behandelen.

Prognose

Meestal herstellen patiënten van kleine wondinfecties. Wanneer bij sommige type voetinfecties echter geen onmiddellijke behandeling plaatsvindt (zoals bij cellulitis), heeft dit mogelijk ernstige gevolgen, zoals gangreen en het verlies van de voet. Bij huid- en/of nagelveranderingen aan de voeten is het daarom belangrijk om tijdig een arts te raadplegen. En snelle behandeling van een voetinfectie verhoogt namelijk de kansen op een goed resultaat.

Complicaties van Voetinfecties

Voetinfecties kunnen leiden tot verschillende ernstige complicaties indien ze niet tijdig en adequaat worden behandeld. Hieronder volgt een overzicht van mogelijke complicaties:

Gangreen
Gangreen is de afsterving van weefsel door een verminderde bloedtoevoer en/of infectie. Bij voetinfecties kan gangreen optreden als de infectie ernstige schade aan de bloedvaten en weefsels veroorzaakt. Dit kan leiden tot necrose (afsterving van weefsel), wat in sommige gevallen een amputatie noodzakelijk maakt om verdere verspreiding van de infectie te voorkomen.

Sepsis
Sepsis, ook bekend als bloedvergiftiging, is een levensbedreigende complicatie die kan ontstaan wanneer een infectie zich door de bloedbaan verspreidt. Het kan resulteren in een ernstige ontstekingsreactie door het hele lichaam en kan leiden tot orgaanfalen. Snelle identificatie en behandeling met antibiotica zijn cruciaal om sepsis te voorkomen.

Chronische Wondinfecties
Chronische wondinfecties kunnen ontstaan wanneer een infectie niet goed behandeld wordt, waardoor de wond niet goed geneest en steeds terugkomt. Dit kan leiden tot langdurige pijn, ongemak en een verhoogd risico op verdere complicaties zoals cellulitis of gangreen.

Osteomyelitis
Osteomyelitis is een infectie van het bot die kan optreden als bacteriën via een voetinfectie naar de botten verspreiden. Dit kan leiden tot ernstige pijn, zwelling, koorts en kan vereisen dat het geïnfecteerde bot chirurgisch wordt behandeld of zelfs verwijderd.

Lymfoedeem
Lymfoedeem is een aandoening waarbij vocht zich ophoopt in de weefsels door een probleem met het lymfestelsel. Na een ernstige infectie kan het lymfestelsel beschadigd raken, wat leidt tot zwelling en ongemak in de voeten. Dit kan langdurige symptomen veroorzaken en complicaties met zich meebrengen.

Preventie van voetinfecties

Preventieve vaccinaties
Hoewel er momenteel geen vaccinaties specifiek gericht zijn op voetinfecties, kunnen vaccinaties tegen bepaalde bacteriële en virale infecties indirect bijdragen aan het verminderen van het risico op voetinfecties. Vaccins tegen bacteriën zoals pneumokokken en griep, evenals andere vaccinaties die het immuunsysteem versterken, kunnen helpen bij het voorkomen van infecties die secundair een risico voor de voeten kunnen vormen. Dit versterkt het algehele immuunsysteem, wat kan bijdragen aan een betere afweer tegen infecties.

Goede voetgezondheid en voethygiëne
Een goede voetgezondheid en voethygiëne zijn cruciaal om het risico op voetinfecties te minimaliseren. Enkele belangrijke maatregelen zijn:

• Dagelijks de voeten wassen: Was de voeten dagelijks met water en zeep om bacteriën en vuil te verwijderen.
• Houd de huid onbeschadigd: Zorg ervoor dat er geen scheurtjes of snijwonden in de huid zitten. Behandel kleine verwondingen onmiddellijk om infectie te voorkomen.
• Voeten schoon en droog houden: Droog de voeten goed af, vooral tussen de tenen, om vochtophoping te voorkomen die schimmelinfecties kan bevorderen.
• Sokken en schoenen regelmatig verwisselen: Vervang sokken dagelijks en zorg ervoor dat schoenen goed passen om wrijving en blaren te voorkomen.
• Teennagels recht afknippen: Knip de teennagels recht af om ingegroeide nagels en daardoor ontstekingen te vermijden.
• Gebruik van vochtinbrengende crème: Breng een vochtinbrengende crème aan op de voeten, vooral bij een droge huid, om barstjes en schilfering te voorkomen.
• Bescherm beschadigde huid: Was beschadigde huid direct met water en zeep en bedek deze met een steriel verband om verdere infectie te voorkomen.
• Gebruik van antischimmelmiddelen: Gebruik indien nodig een vrij verkrijgbaar antischimmel voetpoeder of spray, vooral bij verhoogd risico op voetschimmel.
• Deel geen persoonlijke items: Deel geen schoenen, nagelvijlen, of nagelknippers om de verspreiding van bacteriën en schimmels te voorkomen.
• Draag goed passende schoenen: Kies schoenen die goed passen en voldoende steun bieden om blaren en drukplekken te voorkomen.
• Vermijd blote voeten in openbare ruimtes: Draag altijd schoenen of slippers in openbare ruimtes zoals zwembaden, kleedkamers en douches om blootstelling aan infecties te voorkomen.
• Controleer regelmatig je voeten: Inspecteer dagelijks je voeten op eventuele veranderingen zoals roodheid, zwelling of blaren.
• Blijf actief: Regelmatige lichaamsbeweging bevordert een goede doorbloeding en kan helpen bij het handhaven van gezonde voeten.
• Beheer chronische aandoeningen goed: Patiënten met diabetes of andere chronische aandoeningen moeten speciale aandacht besteden aan hun voetgezondheid en regelmatig hun arts raadplegen.
• Gebruik antibacteriële zepen en handreinigers: Overweeg het gebruik van antibacteriële zepen of handreinigers om de kans op infecties te verminderen bij het aanraken van de voeten.

Lees verder

• Ingegroeide teennagels: Oorzaken, symptomen en behandelingen
• Voetschimmel: Huidziekte door schimmels (tinea pedis)
• Voeten: Tips voor goede voethygiëne en voetgezondheid
• Voetpijn: Oorzaken van pijnlijke voet of pijn aan voeten
• Blaren: Oorzaken en behandelingen van blaarvorming op huid