Microbioom: Verstoring van evenwicht van micro-organismen

Het lichaam bevat triljoenen bacteriën, virussen, schimmels en gisten. Deze kleine organismen vormen samen het microbioom (microbiotica, microflora). Het microbioom bevindt zich op veel plaatsen in het lichaam (bovenste luchtwegen, geslachtsorganen, huid, maag en urinewegen), maar vooral in de darmen (darmflora). De microben in het microbioom creëren een gezond evenwicht in het lichaam, wat nodig is om ziekteverwekkers te weren en vezels te verteren. Sommige factoren, zoals bepaalde voedingsmiddelen of antibiotica verstoren mogelijk dit evenwicht. Onevenwichtigheden in het microbioom zijn in verband gebracht met diverse aandoeningen, waaronder de ziekte van Alzheimer, en auto-immuunaandoeningen, al is anno oktober 2020 wel nog meer wetenschappelijk onderzoek nodig rond het oorzakelijk verband tussen het microbioom en deze en andere aandoeningen.

• Allergieën en astma
• Auto-immuunziekten
• Gewicht
• Hersenen
• Huid
• Kanker
• Mond
• Ontstekingsaandoeningen van de darm (inflammatoire darmaandoeningen)
• Wijziging van samenstelling microbioom
• Medicijnen
• Probiotica
• Voeding
• Andere omgevingsfactoren

Allergieën en astma

De microben in de darmen en longen veroorzaken mogelijk allergieën en astma (chronische ontsteking van luchtwegen in de longen). Het immuunsysteem gaat hierdoor onschadelijke stoffen aanvallen. Sommige wetenschappers vermoeden dat veranderingen in het microbioom door antibioticagebruik en een verschuiving in het voedingspatroon hiermee te maken hebben. Verder lijden baby's die door een keizersnede ter wereld komen, vaker aan allergieën, maar het is anno oktober 2020 niet duidelijk waarom dit zo is.

Auto-immuunziekten

Bij een auto-immuunaandoening tast het immuunsysteem bepaalde lichaamsdelen aan. Bekende voorbeelden zijn fibromyalgie, lupus, multiple sclerose, reumatoïde artritis en diabetes mellitus type 1. Auto-immuunziekten zijn vaak aanwezig in families. Mogelijk kunnen deze door het microbioom worden doorgegeven, maar anno oktober 2020 is verder onderzoek is nog nodig om deze stelling te bevestigen.

Gewicht

Het microbioom verandert bij een gewichtstoename of gewichtsverlies. De wetenschappers Ching-HungTseng et al. melden in een onderzoek uit maart 2019 dat verscheen in het wetenschappelijk tijdschrift 'Journal of the Formosan Medical Association' dat patiënten met overgewicht meer soorten microben hebben die energie uit voedsel halen en het lichaam helpen vet op te slaan. Dit vormt dan de basis voor een gewichtstoename (1). Dit gebeurt vooral bij het eten van te veel vet, suiker en koolhydraten met weinig vezels. Andere onderzoekers melden dat het te vroeg is om het exact verband tussen het microbioom en het gewicht aan te tonen.

Hersenen

De darmen en de hersenen communiceren met elkaar, want ze zijn met elkaar verbonden via miljoenen zenuwcellen. Wetenschappers hebben bepaalde veranderingen in het darmmicrobioom gekoppeld aan stress, een depressie en angst. Verder hebben patiënten met de ziekte van Alzheimer minder verschillende microbiomen. Mogelijk leidt dit dan tot een ontsteking en een toename van eiwitten gerelateerd aan de ziekte van Alzheimer. Anno oktober 2020 is wel verder wetenschappelijk onderzoek nodig om dit verband te bevestigen.

Huid

Het microbioom helpt de huid gezond te houden. Een onevenwichtig microbioom veroorzaakt mogelijk huidproblemen. Te veel puistjesveroorzakende bacteriën in het microbioom leiden bijvoorbeeld tot acne (huidaandoening met ontsteking van talgklieren). De allergische huidaandoening eczeem (chronische huidziekte met droge huid en jeukende huid) is gekoppeld aan een ander type bacteriën in het microbioom.

Kanker

Immunotherapie zorgt ervoor dat het immuunsysteem van het lichaam kankercellen kan bestrijden. Een sterk microbioom zorgt ervoor dat deze medicijnen beter werken door signalen naar immuuncellen te sturen. Daarom werken wetenschappers anno oktober 2020 aan microbioomgeneesmiddelen die naast kankerbehandelingen kunnen worden gegeven.

Mond

Er zijn meer dan zevenhonderd soorten bacteriën in de mond. Een paar soorten bacteriën veranderen de suiker uit voedsel in zuur. Als mensen deze niet wegpoetsen, gaat het zuur in het tandglazuur invreten, hetgeen leidt tot gaatjes. Wetenschappers vermoeden anno oktober 2020 ook dat bepaalde microben ontstekingen in de mond veroorzaken, wat dan resulteert in een tandvleesontsteking en tandvleesaandoeningen. Patiënten met een verhoogd risico op gaatjes, hebben een ander soort microbioom.

Ontstekingsaandoeningen van de darm (inflammatoire darmaandoeningen)

Inflammatoire darmaandoeningen zijn aandoeningen waarbij een ontsteking van de darmen tot stand komt. Bekende inflammatoire darmziekten zijn de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa. De manier waarop de darmmicroben de darmcellen aantasten, speelt mogelijk een rol bij het ontstaan van deze ziekten. Bepaalde soorten bacteriën leiden namelijk tot darmirritatie. Sommige patiënten met de ziekte van Crohn hebben een genetisch foutje waardoor darmbacteriën de darmwand kunnen binnendringen en sneller ontstekingen ontstaan.

Wijziging van samenstelling microbioom

Medicijnen

Wetenschappers zoeken naar manieren om het microbioom te verbeteren om mensen te helpen bepaalde ziekten te voorkomen of beter op behandelingen te reageren. Maar sommige medicijnen brengen schade toe aan het microbioom. Één antibioticakuur kan bijvoorbeeld het microbioom tot één jaar veranderen. Antibiotica doden immers niet alleen de slechte bacteriën maar ook de goede, nuttige darmbacteriën. Verder zijn ook andere medicijnen gelinkt met de groei van bepaalde slechte bacteriën. Deze omvatten medicijnen voor de behandeling van een hoge bloeddruk, kanker en diabetes mellitus (suikerziekte).

Probiotica

Jaarlijks geven mensen erg veel geld uit aan probiotische supplementen. Het is anno oktober 2020 wetenschappelijk niet bewezen dat alle probiotica even werkzaam zijn. Niet alle probiotica zijn hetzelfde en iedereen heeft verschillende microbiomen. Een supplement dat nuttig is voor een patiënt, heeft mogelijk geen effect op een andere patiënt. Probiotica zijn meestal veilig voor gezonde mensen. Maar patiënten met gezondheidsproblemen mogen dit soms niet nemen. Advies inwinnen bij een arts is dus altijd verstandig alvorens probiotica te gaan nemen.

Voeding

De voeding kan de microben in het lichaam veranderen. Vezelrijk voedsel (zoals groenten, volkorengranen, noten, peulvruchten en fruit) voeden de nuttige bacteriën in de dikke darm. Ze stimuleren namelijk de bacteriën die vezels fermenteren. Ze ontmoedigen ook de groei van sommige schadelijke bacteriën. Probiotische voedingsmiddelen, zoals yoghurt, leveren ook nuttige bacteriën aan de darmen.

Andere omgevingsfactoren

Voldoende slaap krijgen, stress verlichten en sporten verbetert eveneens het microbioom.

Lees verder

• Probiotica: Indicatie en bijwerkingen van 'goede' bacteriën
• Darmgezondheid: Tips voor verbeteren van gezondheid darmen