Weinig plassen: oorzaken, symptomen en behandeling oligurie

De medische term van weinig plassen is oligurie. Weinig plassen kan gepaard gaan met andere symptomen zoals buikpijn, koorts, branderig gevoel bij het plassen en (veel) zweten. Dat is afhankelijk van de oorzaak. Oligurie duidt op verminderde uitscheiding van urine. Door verschillende oorzaken kan de normale hoeveelheid urine die per dag 1000 tot 1500 ml bedraagt, behoorlijk dalen. Normaal gesproken kan dit eenvoudigweg te wijten zijn aan een te kleine hoeveelheid vloeistoftoevoer (te weinig drinken). In sommige gevallen kan oligurie komen door ook ernstige ziekten zoals nierinsufficiëntie (nierfalen), die levensbedreigend zijn en onmiddellijke medische zorg behoeven.

• Wat is oligurie?
• Symptomen
• Oorzaken van weinig plassen
• Storing van de sluitspier van de blaas
• Urinewegobstructie door vergrote prostaat
• Zenuwaandoeningen
• Verstoorde nierfunctie
• Uitdroging
• Medicijnen
• Psychosomatische oorzaak
• Weinig plassen tijdens zwangerschap
• Arts raadplegen
• Onderzoek en diagnose
• Complicaties
• Behandeling van weinig plassen
• Prognose
• Preventie

Wat is oligurie?

De meeste gezonde mensen kunnen hun plas ophouden tot de blaas circa 800 ml urine bevat. De gemiddelde persoon produceert 1500 ml urine per dag, waarbij de frequentie van urineren afhankelijk is van een aantal factoren. De meeste volwassenen plassen 5 tot 8 keer per dag bij een vochtinname van zo 1,5 tot 2 liter per dag. Als je slechts drie tot vier keer per dag moet plassen en de hoeveelheden urine extreem klein zijn, dan wordt gesproken van oligurie (weinig plassen). De dagelijks uitgescheiden hoeveelheid urine is daarbij ongeveer tussen de 100 en 600 milliliter. Daarnaast bestaat er polyurie, een aandoening waarbij je overmatig moet urineren (veel plassen) en pollakisurie., een toename van het aantal urinelozingen per dag zonder dat de dagelijks geproduceerde hoeveelheid urine toeneemt (vaak plassen).

Symptomen

Afhankelijk van de oorzaak kan weinig plassen gepaard gaan met andere symptomen zoals:

• buikpijn
• koorts
• branderig gevoel bij het plassen
• (veel) zweten
• spierkrampen
• bloed in de urine
• pijn bij het plassen
• tachycardie (snelle hartslag)
• duizeligheid
• hoofdpijn

Oorzaken van weinig plassen

Oligurie of verminderde uitscheiding van urine kan door verschillende factoren worden veroorzaakt. De hoeveelheid urine bij oligurie is minder dan 500 - 600 milliliter binnen 24 uur.

Storing van de sluitspier van de blaas

De verminderde urinestroom kan bijvoorbeeld worden veroorzaakt door een verstoring van de sluitspier van de blaas. Door een tumor of verklevingen kan de functie van de kringspier van de blaas verminderd zijn, zodat de uitscheiding van de urine beperkt is.

Urinewegobstructie door vergrote prostaat

Naarmate de prostaat groter wordt, drukt de klier de plasbuis steeds meer samen en blokkeert aldus de urinestroom. Dit wordt 'urinewegobstructie' genoemd. Mannen die zijn getroffen door prostaatkanker kunnen hiermee te maken krijgen. De prostaat is een kleine klier die rondom de urinebuis ligt en als de klier vergroot raakt als gevolg van kanker dan kan dit de urinebuis afknellen. Een goedaardige prostaatvergroting (prostaathypertrofie) kan dit ook veroorzaken.

Zenuwaandoeningen

Zenuwaandoeningen die van invloed zijn op de geleiding van signalen aan de blaas, kunnen ook oligurie veroorzaken. De blaas geeft impulsen af ​​aan bepaalde hersengebieden om de blaas te ledigen wanneer haar capaciteit is bereikt. Als deze stimulus echter wordt verstoord, neemt de hoeveelheid urine dat je loost af.

Verstoorde nierfunctie

De hoeveelheid urine is ook fundamenteel afhankelijk van de functie van de nieren. In geval van nieraandoeningen kan er onvoldoende urine worden geproduceerd, wat een oligurie kan veroorzaken. Er is dan sprake van slecht werkende nieren (acute nierinsufficiëntie of nierfalen). Zo'n oligurie is bijvoorbeeld het typische symptoom van nierfilterontsteking (glomerulonefritis).

Uitdroging

Te weinig urine komt vaak door uitdroging als gevolg van braken, diarree of koorts en gelijktijdig onvoldoende vochtinname.

Medicijnen

Een andere oorzaak zijn medicijnen die schadelijk kunnen zijn voor de nieren, waaronder chemotherapie of immunosuppressieve geneesmiddelen en bepaalde antibiotica.

Psychosomatische oorzaak

Een oligurie kan een gevolg zijn van psychosomatisch lijden. Depressie of apathie zijn mogelijk. Een arts moet worden geraadpleegd als een persoon lijdt aan een apathie, zich isoleert van andere mensen of een aanhoudende depressieve stemming heeft. Als de persoon zich in een levensfase bevindt die veel van hem vraagt ​​of erg stressvol is, kunnen verschillende ontspanningsmethoden helpen.

Weinig plassen tijdens zwangerschap

Als het gaat om hoe vaak je moet plassen tijdens de zwangerschap, dan gaan zwangere vrouwen vaak iets meer dan normaal naar het toilet om te plassen. Mannen en niet-zwangere vrouwen gaan gewoonlijk vier tot tien keer per dag naar het toilet om te urineren en deze frequentie kan tijdens de zwangerschap enigszins hoger liggen. Als je echter opvallend weinig aandrang voelt om te plassen (terwijl je wel voldoende drinkt), kan dit ook een teken zijn pre-eclampsie of zwangerschapsvergiftiging (de combinatie hoge bloeddruk (hypertensie) en eiwitverlies via de urine (proteïnurie) bij de zwangere vrouw) en/of het HELLP-syndroom (een ernstige vorm van pre-eclampsie). Weinig plassen treedt in een later stadium van zwangerschapsvergiftiging op. Als je hier last van hebt, is het belangrijk dat je onverwijld contact opneemt met een arts of verloskundige. Waarschuwingssignalen van zwangerschapsvergiftiging om op te letten, kunnen zijn:

• ernstige hoofdpijn
• wazig zien of dubbel zien
• sterretjes zien
• buikpijn

Arts raadplegen

Wanneer je weinig plast dien je een arts te raadplegen, zeker als het een aantal dagen aanhoudt. Als maximum 500 milliliter wordt uitgescheiden in de loop van een dag ondanks een normale vloeistofinname, zal de arts gaan onderzoeken wat er aan de hand is. Als de hoeveelheid urine nog lager is, moet onmiddellijk een bezoek aan een arts worden afgelegd. Als de uitgescheiden hoeveelheid urine continu afneemt over een langere periode, is ook een bezoek aan een arts noodzakelijk. Het kan zijn dat er zweren of tumoren aanwezig die blijven groeien en aldus de nieractiviteit of de blaasfunctie verstoren, of er is sprake van een (goedaardige) prostaatvergroting. Als er bijkomende klachten zijn, zoals pijn tijdens het plassen, ongemak en pijn in de buik of bloed in de urine, moet zo snel mogelijk een arts worden geraadpleegd.

Onderzoek en diagnose

De volgende onderzoeken zijn uitermate zinvol voor het achterhalen van de oorzaak van oligurie. Na een meting van de hoeveelheid urine die je plast in milliliters (bijvoorbeeld in een maatbeker) gedurende 24 uur, kan een zelfkatheterisatie gedaan worden met als doel om het residu te bepalen, dus om te controleren of je blaas leeg is na het urineren. Beeldvormend onderzoek kan ook zinvol zijn om afwijkingen op te sporen die de klachten zouden kunnen veroorzaken. Met een echografie kunnen de nieren, de prostaat, de urineleiders en de blaas zichtbaar gemaakt worden op een beeldscherm. Zo nodig kan een MRI- of CT-scan worden uitgevoerd om de diagnose aan te vullen en te bevestigen. Daarnaast kunnen bloedonderzoek en urineonderzoek zinvol zijn.

Complicaties

Oilgurie als gevolg van een acuut nierfalen kan leiden tot talrijke complicaties als het niet wordt behandeld. Hierdoor worden met name veel orgaansystemen getroffen. Vooral in de longen kan vocht optreden. Ophoping van vocht in de longen heet longoedeem. Verder kan acute respiratory distress syndrome of ARDS ontstaan, een aandoening waarbij de longen om verschillende redenen niet effectief werken.

Oedeem kan leiden tot cardiovasculair hartfalen. Oligurie veroorzaakt complicaties zoals aritmieën (afwijkingen van het ritme waarmee het hart pompt), die optreden als gevolg van een ontregelde elektrolytenbalans. Het daaruit voortkomende hartfalen veroorzaakt verdere complicaties. Oligurie kan leiden tot verdere complicaties zoals uremie of niervergiftiging en metabole acidose, een te lage pH (< 7,35) van het bloed, dat wordt veroorzaakt door een overschot aan zure of een tekort aan basische stoffen.

Behandeling van weinig plassen

Aangezien weinig plassen of oligurie meestal wijzen op een acuut nierfalen, kan een vroege behandeling de klachten vaak gaat verhelpen. Naast de algemene behandeling bestaande uit compensatie van het vloeistofvolume en een aanpassing van de verlaagde bloeddruk in je lichaam, worden de buitensporige kaliumelektrolyten verminderd. Voor dit doel wordt bijvoorbeeld glucose aan het lichaam toegevoegd. Zogenaamde diuretica of plaspillen voeren het teveel aan vocht af. Dialyse moet ook worden overwogen in geval van oligurie omdat er een risico is op acuut nierfalen bestaat. Als een oligurie echter niet gebaseerd is op nierschade, maar alleen op een verminderde hoeveelheid vocht, is vloeistoftoevoer via infusie of oraal (via de mond) voldoende. De wijze van toediening is afhankelijk van de ernst van de uitdroging. Als een oligurie merkbaar wordt door middel van vochtretentie in de benen, kan vochtafdrijvende medicatie worden toegediend.

Prognose

Weinig plassen of oligurie is een zeer gevaarlijke en ongezonde toestand voor je lichaam en kan in het ergste geval leiden tot de dood. Om deze reden moet de onderliggende oorzaak snel opgespoord en adequaat behandeld worden. Zonder behandeling leidt een oligurie tot spierkrampen en ook tot tachycardie (snelle hartslag), In het ergste geval kan de getroffen persoon een plotselinge hartdood (waarbij de bloedsomloop plotseling stilstaat) krijgen en eraan overlijden. Niet zelden leidt de ziekte ook tot duizeligheid of ernstige hoofdpijn en beperkt daardoor de kwaliteit van leven aanzienlijk. Snelle behandeling van oligurie voorkomt ernstige complicaties en restverschijnselen.

Preventie

Om weinig plassen of oligurie te voorkomen, wordt een regelmatige en normale toevoer van vocht aanbevolen, omdat dit van vitaal belang is. Bovendien moet je in een vroegtijdig stadium een arts raadplegen in het geval van blaas- en nierontstekingen, prostaatproblemen en vochtretentie. Veel mensen zijn vatbaar voor hartfalen of nier- en blaasinfecties, die de vorming van oligurie en vochtretentie veroorzaken. Om deze redenen is een controle door de behandelende arts de beste preventie van oligurie.

Lees verder

• Urine of plas: afwijkingen in kleur of hoeveelheid urine
• Urine: moeilijk urineren (plassen), retentie, incontinentie
• Urine kleur: blauwe of groene urine en oranje-rode plas
• Urinebuisontsteking: symptomen, oorzaak en behandeling
• Urine ruikt naar vis: oorzaken van visachtige geur van plas