Lymfangitis: Ontsteking lymfevat(en), meestal door bacteriën

Bij lymfangitis ontstaat een ontsteking van de lymfevaten (lymfekanalen). Deze aandoening is meestal een complicatie van bepaalde bacteriële huidinfecties, hoewel ook diverse niet-bacteriële oorzaken bekend zijn. Bij de meeste patiënten verschijnen op een arm of been lijnvormige rode strepen, gepaard met algemene ziekteverschijnselen. De snel verschijnende symptomen moeten door de arts eveneens snel behandeld worden met antibiotica of andere geneesmiddelen om de infectie onder controle te krijgen en ernstige complicaties te voorkomen. De vooruitzichten voor behandelde patiënten met lymfangitis zijn over het algemeen uitstekend. Onbehandeld leidt lymfangitis echter tot de dood. De beste preventie voor lymfangitis bestaat uit het snel bedekken van een huidwonde.

• Synoniemen lymfangitis
• Oorzaken: Meestal door bacteriën en soms niet-bacteriële oorzaken
• Risicofactoren voor lymfangitis
• Symptomen: Rode, lijnvormige strepen op de huid
• Wanneer medische hulp zoeken?
• Diagnose en onderzoeken van lymfevaten
• Behandeling via antibiotica
• Prognose ontsteking van lymfevat
• Complicaties door ontsteking lymfebanen
• Preventie van lymfangitis

Synoniemen lymfangitis

Lymfangitis staat ook bekend als "lymfevatontsteking" en "lymfebaanontsteking".

Oorzaken: Meestal door bacteriën en soms niet-bacteriële oorzaken

Het lymfesysteem is een netwerk van lymfeklieren, lymfevaten en organen. Dit netwerk zorgt voor de productie van lymfe en verplaatst deze vloeistof vervolgens van de weefsels naar de bloedbaan. Veelal zorgen bacteriën voor de infectie, maar ook niet-bacteriële oorzaken zijn bekend.

Bacteriële oorzaken

Lymfangitis resulteert meestal uit een acute bacteriële huidinfectie veroorzaakt door streptokokken. Minder vaak is lymfangitis het gevolg van infecties veroorzaakt door stafylokokken. De infectie zorgt ervoor dat de lymfevaten ontstoken raken. Lymfangitis wijst soms op een progressieve huidinfectie waarbij de symptomen verergeren. De bacteriën verspreiden zich hierbij in het bloed, wat kan leiden tot levensbedreigende problemen. Onder andere de volgende infecties kunnen leiden tot lymfangitis:

• cellulitis (huidinfectie met rode en gezwollen huid)
• ecthyma (huidinfectie met puisten (huidzweren))
• elefantiasis (verdikking en verharding van de huid)
• erysipelas (wondroos: vuurrode huiduitslag met verhoogde rand)
• filariasis (griepachtige symptomen en verstopte lymfevaten)

Niet-bacteriële oorzaken

Heel af en toe zijn virale infecties, zoals veroorzaakt door het herpes simplex-virus, de oorzaak van lymfangitis. Bovendien kunnen schimmelinfecties verantwoordelijk zijn. Voorbeelden hiervan zijn voetschimmel, huidinfecties veroorzaakt door schimmels, sporotrichose en aspergillose. Een tekenbeet, insectenbeet of spinnenbeet vormt ook een andere risicofactor voor lymfangitis. Een voorbeeld hiervan is tungiasis, een huidinfectie aan de voet veroorzaakt door een zandvlo, wat gepaard gaat met een pijnlijke en jeukende voet. Verscheidene iatrogene (door medisch ingrijpen) oorzaken zijn tevens bekend, zoals vaccinaties, de plaatsing van gezuiverd eiwitderivaat (PPD) en behandeling met cantharidine voor het opsporen van tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen). De symptomen van lymfangitis verschijnen bij patiënten reeds enkele uren na het toedienen van de eiwitten.

Risicofactoren voor lymfangitis

Bepaalde risicofactoren kunnen de kans op het ontwikkelen van lymfangitis vergroten. Deze omvatten:

• Chronische huidziekten zoals eczeem of psoriasis
• Draagtijdelijke infecties zoals voetschimmel
• Verzwakt immuunsysteem door aandoeningen zoals diabetes of HIV
• Onhygiënische leefomstandigheden
• Beroepen die blootstelling aan huidletsels vergroten, zoals tuinieren of werken met dieren

Symptomen: Rode, lijnvormige strepen op de huid

De symptomen van lymfangitis treden acuut op; meestal binnen enkele uren. Meestal zijn een arm of been getroffen. Eén of meerdere lymfevaten zijn ontstoken.

De patiënt heeft vergrote en gevoelige lymfeklieren, meestal in de elleboog, oksel (gezwollen oksels) of lies. Hij presenteert zich voorts met vage of duidelijk zichtbare onregelmatige, rode en lijnvormige strepen van het besmette gebied naar de oksel of lies. Het getroffen gebied is pijnlijk en de pijn valt te beschrijven als "kloppend". Deze kenmerkende symptomen gaan gepaard met algemene klachten zoals een algemeen ziek gevoel (malaise), een verlies van eetlust, hoofdpijn, koorts, rillingen en spierpijn.

Wanneer medische hulp zoeken?

Het is cruciaal om onmiddellijk medische hulp te zoeken als symptomen van lymfangitis optreden. Vroege behandeling kan complicaties voorkomen en de herstelperiode verkorten. Symptomen die medische aandacht vereisen zijn onder andere:

• Snelle verspreiding van rode strepen op de huid
• Ernstige pijn of zwelling
• Koorts en koude rillingen
• Gevoelige of gezwollen lymfeklieren
• Algemeen gevoel van malaise of ziekte

Diagnose en onderzoeken van lymfevaten

Lichamelijk onderzoek

De arts betast bij het lichamelijk onderzoek de lymfeklieren en zoekt naar tekenen van een letsel rond de gezwollen lymfeklieren. Veelal hebben patiënten namelijk een geschiedenis van een recente snede of wondje in een huidgebied. Verder bemerkt de arts bij het klinisch onderzoek erythemateuze (rode) en onregelmatige lijnvormige strepen die zich uitstrekken van de primaire infectieplaats in de richting van de afvoerende regionale knooppunten. Deze lijnstroken zijn gevoelig en warm wanneer de arts deze betast. Aan de primaire infectieplaats kan een abces, een geïnfecteerde wonde of een gebied van cellulitis ontstaan. Blaarvorming op de aangetaste huid is ook een mogelijk zichtbaar teken. Daarnaast zijn de lymfeklieren rond de besmette lymfekanalen vaak gezwollen en gevoelig. Koorts en een versnelde hartslag (tachycardie) zijn tot slot andere zichtbare tekenen van lymfangitis.

Diagnostisch onderzoek

Een biopsie en cultuur van het aangetaste gebied onthult de oorzaak van de ontsteking. Verder is een bloedkweek nodig om te kijken of de infectie zich reeds verspreid heeft naar het bloed.

Differentiële diagnose

Aandoeningen die de arts beschouwt als differentiële diagnose van lymfangitis en dus eerst moet uitsluiten, zijn onder meer:

• cellulitis
• contactdermatitis (huiduitslag met roodheid en jeuk)
• myositis (spierontsteking)
• necrotiserende fasciitis (weefselversterf door vleesetende bacterie)
• oppervlakkige tromboflebitis (lokale oppervlakkige aderontsteking met pijn)
• septische tromboflebitis
• sporotrichose

Behandeling via antibiotica

De behandeling van lymfangitis moet meteen beginnen. De patiënt gebruikt warme en vochtige kompressen, hetgeen de ontsteking en pijn vermindert. Daarnaast is medicatie inzetbaar, zoals orale (via de mond ingenomen) of intraveneuze (via een ader) antibiotica voor het bestrijden van de bacteriële infectie. Ook anti-inflammatoire geneesmiddelen zijn nuttig om de ontsteking en zwelling te verminderen. Af en toe is chirurgie nodig om een abces te draineren (pus afvoeren). Reageert de patiënt niet op antibiotica, dan moet de arts verdere onderzoeken uitvoeren omdat een bacteriële infectie niet altijd de oorzaak vormt, maar mogelijk ook sprake is van een andere ziekte met een gelijkaardig klinisch beeld.

Prognose ontsteking van lymfevat

Een snelle behandeling met antibiotica leidt meestal tot een volledig herstel waarbij de zichtbare rode streeptekening in de huid volledig verdwijnt. Wel duurt het soms weken tot maanden voordat de zwelling volledig verdwenen is. De hersteltijd van lymfangitis is afhankelijk van de oorzaak.

Complicaties door ontsteking lymfebanen

Lymfangitis kan zich snel ontwikkelen tot bacteriëmie, de verspreiding van infectie en sepsis (bloedvergiftiging), in het bijzonder wanneer lymfangitis resulteert uit een infectie met groep A-streptokokken. Dit komt vooral voor bij patiënten met een zwak immuunsysteem. Een ander gezondheidsprobleem dat voortvloeit uit lymfangitis is de vorming van een abces (ophoping van pus). De patiënt laat zich het best zo snel mogelijk behandelen want veelal komt hij zonder behandeling te overlijden als gevolg van de bloedvergiftiging.

Preventie van lymfangitis

De beste preventie van lymfangitis is het onmiddellijk en zorgvuldig behandelen van huidwonden om infecties te voorkomen. Dit omvat het reinigen van wonden met antiseptische oplossingen, het aanbrengen van steriele verbanden en het vermijden van risicovolle situaties die kunnen leiden tot huidbeschadigingen.