Tromboflebitis: Oppervlakkige aderontsteking met pijn

Tromboflebitis, ook wel oppervlakkige aderontsteking genoemd, ontstaat wanneer zich een bloedstolsel vormt in één of meer oppervlakkige aderen net onder de huid. Dit leidt tot zwelling, pijn, gevoeligheid, warmte en roodheid, vaak in de benen. Belangrijke oorzaken zijn trauma, chirurgie of langdurige immobiliteit. Bij het optreden van symptomen van tromboflebitis is het raadzaam om een arts te raadplegen, aangezien deze aandoening kan uitmonden in diep veneuze trombose, wat ernstige complicaties kan veroorzaken. Er zijn verschillende preventieve maatregelen die het risico op tromboflebitis kunnen verminderen.

• Synoniemen
• Epidemiologie
• Algemene prevalentie
• Geslacht en leeftijd
• Geografische variaties
• Mechanisme
• Bloedstolling en ontsteking
• Risicofactoren voor trombusvorming
• Oorzaken van oppervlakkige aderontsteking
• Risicofactoren voor tromboflebitis
• Risicogroepen
• Ouderen
• Patiënten na chirurgische ingrepen
• Patiënten met een geschiedenis van trombose
• Symptomen
• Pijn, zwelling en roodheid in het been
• Thrombophlebitis migrans
• Alarmsymptomen
• Roodheid en zwelling
• Pijn en gevoeligheid
• Koorts en algemene ziekelijkheid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Herstel en complicaties
• Langdurige effecten
• Complicaties: Diep veneuze trombose
• Preventie

Synoniemen

Een ander synoniem voor tromboflebitis is tromboflebose (trombophlebosis), hoewel artsen deze term zelden gebruiken. De term ‘tromboflebitis’ wordt soms ook gespeld als ‘thrombophlebitis’.

Epidemiologie

Tromboflebitis is een aandoening die zich voordoet wanneer een ader ontstoken raakt door een bloedstolsel. De aandoening komt vaak voor bij mensen die een verhoogd risico lopen op bloedstolsels, zoals bij langdurige immobilisatie of eerdere veneuze aandoeningen. Tromboflebitis wordt vaker gezien bij vrouwen dan bij mannen, vooral bij oudere patiënten. De prevalentie varieert afhankelijk van de onderliggende risicofactoren en de populatie die wordt onderzocht. De aandoening kan acuut of chronisch zijn en heeft vaak invloed op de oppervlakkige aderen, maar kan ook de diepe aderen aantasten (deep vein thrombosis, DVT).

Algemene prevalentie

De prevalentie van tromboflebitis varieert afhankelijk van de geografie en de onderzochte bevolkingsgroep, maar het is een relatief veelvoorkomende aandoening. Schattingen wijzen erop dat jaarlijks ongeveer 1-3% van de volwassenen te maken krijgt met oppervlakkige tromboflebitis. Bij oudere patiënten of mensen met bepaalde risicofactoren kan de prevalentie hoger liggen.

Geslacht en leeftijd

Tromboflebitis komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, en de incidentie neemt toe met de leeftijd. Bij vrouwen kan de aandoening ook geassocieerd worden met hormonale veranderingen, zoals zwangerschap of het gebruik van orale anticonceptiva. Bij ouderen is de prevalentie hoger, vooral vanwege een toename van risicofactoren zoals verminderde mobiliteit, arteriële aandoeningen en onderliggende hart- en vaatziekten.

Geografische variaties

Er is een geografische spreiding in de prevalentie van tromboflebitis, waarbij sommige regio’s een hogere incidentie vertonen vanwege factoren zoals klimaat, levensstijl en toegang tot zorg. In westerse landen, waar er meer gevallen van diepe veneuze trombose (DVT) worden gediagnosticeerd, wordt tromboflebitis vaak als een meer erkende aandoening beschouwd, terwijl in ontwikkelingslanden een minder gedocumenteerde prevalentie wordt gerapporteerd.

Mechanisme

Tromboflebitis ontstaat wanneer een bloedstolsel zich vormt in een ader, wat leidt tot ontsteking van de vaatwand. Dit proces kan oppervlakkige aderen beïnvloeden (oppervlakkige tromboflebitis) of de diepere aderen (diepe veneuze trombose). De aandoening wordt vaak veroorzaakt door een combinatie van mechanische, chemische en fysiologische factoren die de bloedstolling verstoren.

Bloedstolling en ontsteking

Tromboflebitis ontstaat meestal door een verstoring in het evenwicht van de bloedstolling. Bij een blessure aan de vaatwand, zoals na een chirurgische ingreep, een injectie of langdurige immobilisatie, kan een stolsel zich vormen. Dit stolsel leidt tot ontsteking van de vaatwand, wat op zijn beurt het proces van trombusvorming versterkt en een vicieuze cirkel van stolling en ontsteking creëert.

Risicofactoren voor trombusvorming

Er zijn verschillende factoren die de vorming van bloedstolsels bevorderen, zoals een verhoogde bloedstolling, verminderde bloedstroom of schade aan de vaatwand. Langdurige bedrust, zwangerschap, het gebruik van hormonale anticonceptiva en een geschiedenis van veneuze trombose zijn bekende risicofactoren. Het stollingsproces kan ook verergeren door bepaalde genetische aanleg, zoals Leiden mutatie of andere trombofilieën.

Oorzaken van oppervlakkige aderontsteking

Tromboflebitis ontstaat door een ontsteking van de wand van een ader (vena) met de vorming van bloedstolsels. Bloedstolsels ontstaan wanneer de bloedstroom in de aderen vertraagt of verandert, waardoor het bloed niet goed circuleert.

Risicofactoren voor tromboflebitis

Aandoeningen en medische behandelingen
Tromboflebitis kan ontstaan door de volgende aandoeningen en medische behandelingen:

• Auto-immuunziekten, zoals systemische lupus erythematosus
• Bekkenfracturen of botbreuken in de benen
• Chelatietherapie (verwijdering van zware metalen uit het lichaam) in lage doses
• Beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen, wat mentale en fysieke symptomen kan veroorzaken)
• Erfelijke bloedstollingsziekten
• Een pacemakerkatheter die door een ader in de lies is geplaatst
• Een verblijfskatheter in een bloedvat
• Eerdere episodes van tromboflebitis
• Het gebruik van oestrogenen of anticonceptiepillen (het risico is groter bij rokers)
• Kanker en kankerbehandelingen, zoals chemotherapie
• Polycythemia vera (overmatige productie van bloedcellen door het beenmerg, wat het bloed dikker maakt)
• Recente chirurgie, vooral aan de heup, knie of het bekkengebied bij vrouwen
• Spataderen
• Vitaminetekorten, zoals een tekort aan vitamine B, vitamine C en vitamine E
• Ziekte van Behçet (aandoening met symptomen aan ogen, gewrichten en zweren in de mond en op de genitaliën)

Omgevingsfactoren
De volgende omgevingsfactoren verhogen het risico op tromboflebitis:

• Langdurige bedrust of langdurig in één positie zitten, zoals tijdens vliegtuigreizen
• Recent bevallen zijn, tot uiterlijk zes maanden geleden
• Familiegeschiedenis van bloedstolsels
• Zwangerschap
• Roken
• Leeftijd: personen ouder dan zestig jaar hebben een verhoogd risico
• Overgewicht

Risicogroepen

Bepaalde groepen patiënten lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van tromboflebitis, vaak als gevolg van onderliggende gezondheidsproblemen of omgevingsfactoren.

Ouderen

Ouderen hebben een verhoogd risico op tromboflebitis door een combinatie van factoren, zoals verminderde mobiliteit, de aanwezigheid van andere chronische aandoeningen (zoals hart- of vaatziekten) en veranderingen in de bloedstolling die gepaard gaan met veroudering. Ouderen zijn vaak ook gevoeliger voor andere risicofactoren zoals een verminderde veneuze functie.

Patiënten na chirurgische ingrepen

Patiënten die onlangs een chirurgische ingreep hebben ondergaan, vooral orthopedische operaties of ingrepen aan de buik, hebben een verhoogd risico op tromboflebitis door langdurige immobilisatie en de trauma’s die gepaard gaan met de operatie. Preventieve maatregelen, zoals bloedverdunners of vroegtijdige mobilisatie, worden vaak toegepast om dit risico te beperken.

Patiënten met een geschiedenis van trombose

Patiënten die eerder trombose of diepe veneuze trombose (DVT) hebben gehad, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van tromboflebitis. Dit kan te maken hebben met onderliggende erfelijke trombofilieën of een andere stoornis in de bloedstolling die de neiging tot stolselvorming vergroot.

Symptomen

Pijn, zwelling en roodheid in het been

Bij tromboflebitis zijn de oppervlakkige aderen aangetast. Wanneer diepere, grotere aderen betrokken zijn, spreekt men van (diep veneuze trombose). De symptomen van tromboflebitis lijken vaak op die van een diepe veneuze trombose. Ongeveer één op de vijf patiënten met tromboflebitis ontwikkelt ook een bloedstolsel in het been of het bekkengebied. Symptomen van tromboflebitis omvatten gevoeligheid, pijn (beenpijn), roodheid, warmte en zwelling in het been. Koorts kan ook optreden.

Thrombophlebitis migrans

Bij sommige patiënten verschijnt ‘thrombophlebitis migrans’, waarbij oppervlakkige aderontstekingen optreden op verschillende plekken, vaak in de buurt van eerder genezen ontstekingen. Bij ‘tromboflebitis en fil de fer’ ontstaan zeer harde, getromboseerde aderen zonder duidelijke ontstekingsverschijnselen. Thrombophlebitis migrans kan soms een paraneoplastisch verschijnsel zijn, zoals bij longkanker. Hierbij is tromboflebitis niet direct het gevolg van de tumor of de uitzaaiingen, maar eerder van de endocriene, metabole of tumor-antigene activiteit van kwaadaardige tumoren.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van tromboflebitis kunnen variëren afhankelijk van de locatie en de ernst van de aandoening. Het is belangrijk dat patiënten die deze symptomen ervaren snel medische hulp zoeken om verdere complicaties, zoals een diepere trombose of longembolie, te voorkomen.

Roodheid en zwelling

Een van de meest voorkomende symptomen van tromboflebitis is roodheid en zwelling langs de aangedane ader. De huid kan warm aanvoelen en er kan pijn of gevoeligheid optreden, vooral bij aanraking van het getroffen gebied. Dit is een duidelijk teken van ontsteking in de ader.

Pijn en gevoeligheid

Patiënten met tromboflebitis ervaren vaak pijn in het gebied van de ontstoken ader. De pijn kan variëren van mild tot ernstig en is meestal lokaal, maar kan zich in sommige gevallen uitbreiden naar de omliggende weefsels. In ernstigere gevallen kan de pijn intens zijn en gepaard gaan met algemene malaise.

Koorts en algemene ziekelijkheid

In sommige gevallen kunnen patiënten met tromboflebitis ook koorts of een algemene ziektegevoel ervaren, wat kan wijzen op een ontstekingsreactie of een infectie van het stolsel. Koorts komt minder vaak voor, maar kan optreden als de aandoening zich uitbreidt naar diepere aderen.

Diagnose en onderzoeken

Bij de diagnose tromboflebitis controleert de arts eerst de bloeddruk, temperatuur, pols en huidconditie. Vervolgens onderzoekt de arts de aangetaste aderen aan het huidoppervlak. Een bloedonderzoek kan een verhoogde concentratie van D-dimeer aantonen, een afbraakproduct dat vrijkomt bij de afbraak van bloedstolsels. Dit bloedonderzoek is echter niet altijd sluitend, omdat niet alle patiënten verhoogde D-dimeren hebben. De arts kan ook een Doppler-echografie uitvoeren, waarbij met een klein apparaat (transducer) over het aangedane deel van het been wordt bewogen. Geluidsgolven worden naar het been gestuurd en het bewegende beeld van de aderen wordt op een scherm getoond. Dankzij bloedonderzoek en echografie kan de arts tromboflebitis diagnosticeren en diep veneuze trombose uitsluiten.

Behandeling

Zelfzorg
Tromboflebitis kan effectief zelf behandeld worden door de volgende maatregelen te treffen:

• Compressiekousen dragen
• Een voedingspatroon met vezelrijke producten, groenten, fruit, veel bessen, gember, knoflook, ui en hete peper, die allemaal bijdragen aan een verbeterde bloedcirculatie en een verminderde kans op stolselvorming
• De bloedcirculatie verbeteren door regelmatig te bewegen
• Het been omhoog leggen (elevatie)
• Voedings- en vitaminesupplementen nemen ter ondersteuning van de aderen
• Vrij verkrijgbare pijnstillers (niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen) gebruiken
• Warmte aanbrengen op het pijnlijke gebied

Professionele medische zorg
Bij patiënten met diep veneuze trombose worden bloedverdunnende medicijnen (anticoagulantia) voorgeschreven door de arts. Ook kunnen trombolytica (medicijnen die bloedstolsels oplossen) worden ingezet. De arts kan ook medische compressiekousen aanbevelen. In sommige gevallen kunnen chirurgische behandelingen of behandelingen voor spataderen noodzakelijk zijn.

Prognose

De prognose van tromboflebitis is over het algemeen goed, vooral als de aandoening vroeg wordt gediagnosticeerd en behandeld. De meeste gevallen van oppervlakkige tromboflebitis genezen zonder langdurige gevolgen. Echter, bij complicaties zoals de verspreiding van het stolsel naar diepere aderen of infecties kan de prognose verslechteren.

Herstel en complicaties

Bij de meeste patiënten zal tromboflebitis volledig herstellen zonder blijvende schade. Bij sommige patiënten kunnen echter complicaties optreden, zoals de uitbreiding van de trombus naar diepe aderen (DVT), wat het risico op een longembolie verhoogt. Vroege diagnose en behandeling zijn cruciaal om deze complicaties te voorkomen.

Langdurige effecten

Langdurige effecten van tromboflebitis kunnen bestaan uit chronische pijn, zwelling of verkleuring van de huid in het getroffen gebied. Deze symptomen kunnen enige tijd aanhouden, zelfs nadat de acute ontsteking is afgenomen.

Complicaties: Diep veneuze trombose

Een oppervlakkige ontsteking van een ader leidt zelden tot ernstige complicaties. Tromboflebitis kan echter evolueren naar diep veneuze trombose, wat kan resulteren in een longembolie of het post-flebetisch syndroom (post-trombotisch syndroom), gekenmerkt door blijvende pijn, zwelling en een gevoel van zwaarte in het aangedane been.

Preventie

Als een patiënt één of meerdere risicofactoren heeft, is het verstandig om voorafgaand aan een lange vliegreis of een geplande operatie met langdurige immobiliteit een arts te raadplegen. De arts kan dan compressiekousen of bloedverdunners voorschrijven. Het vermijden van risicofactoren, zoals stoppen met roken, regelmatig bewegen, wandelen, losse kleding dragen en voldoende niet-alcoholische dranken drinken om uitdroging te voorkomen, kan helpen om tromboflebitis te voorkomen.

Lees verder

• Diep veneuze trombose: Pijn en zwelling aan been of bekken