Radijs: gezondheidsvoordelen en voedingsstoffen in radijzen

De radijs (Raphanus sativus) is een plant uit de kruisbloemenfamilie. Radijs bevat veel vitamine C. Het bevat echter ook talloze andere voedingsstoffen met vele gezondheidsvoordelen. Radijs is onder meer een goede snack voor mensen met diabetes type 2. De radijs werd in de 16e eeuw in Europa geïntroduceerd en wel in Frankrijk. Ooit werden grijze en geelbruine variëteiten gekweekt in verschillende vormen, die al snel werden overtroffen door de aantrekkelijke rode en bolvormige radijzen. Ovaal, cilindrisch of uitgerekt: anno 2024 zijn radijzen met verschillende vormen en kleuren erg populair. Naast het populaire rood zijn er ook witte, roze, violette, gele en zelfs tweekleurige varianten verkrijgbaar. Radijzen worden veelal rauw gegeten, desverlangd met een beetje zout of in een dipsausje. Radijs smaakt scherp, fris en peperachtig en de knollen passen zeer goed in een eenvoudige salade. Niet alleen de knollen, maar ook de radijsblaadjes zijn zeer gezond en kunnen geconsumeerd worden.

• Wat is radijs?
• Plant uit de kruisbloemenfamilie
• Vorm en kleur
• Smaak
• Oorsprong van radijzen
• Lentegroente?
• Zaaien en planten
• Zaaien
• Standplaats
• Zorg
• Oogst
• Opslag
• Ziekten en plagen
• Voedingsstoffen of nutriënten
• Gezondheidsvoordelen van radijzen
• Mosterdolie heeft een antibiotische, kankerremmende en ontgiftende werking
• Rode kleurstoffen in de radijs bevorderen de gezondheid
• Het risico op diabetes verminderen
• Het kopen van radijs
• Bereidingstips
• Recept voor pittige radijsjes met sambal

Wat is radijs?

Plant uit de kruisbloemenfamilie

De radijs (Raphanus sativus subsp. sativus) is een plant uit de kruisbloemenfamilie, waar ook bloemkool, boerenkool, broccoli, Chinese kool, koolrabi, paksoi, spruitjes, waterkers en witte kool toe behoren. De bolle rode wortels vormen het eetbare gedeelte van deze plant. De bol van radijs wordt rauw gegeten in salades, als borrelhapje en soms op smaak gebracht met boter, zout en bieslook. De radijsbol wordt gevormd uit de hypocotyl, het deel van de stengel binnen een kiemplant dat zich onder de zaadlobben bevindt.

Vorm en kleur

De meeste soorten radijsjes hebben een ronde vorm. Maar sommige zijn ook cilindrisch of ovaal. Een voorbeeld van een cilindrische radijs is de 'ijskegel, een lange witte radijs met kort blad. De rode kleur van radijs is het bekendst, maar er zijn ook variëteiten met een witte en rood-witte kleur.

Smaak

Radijs is knapperig en vrij pittig en peperachtig van smaak. De pittige smaak van de bolletjes wordt veroorzaakt door mosterdolie, een vluchtige zwavelhoudende olie die helpt bij het verteren van eiwitten. Indien je radijsjes verwarmt, worden ze veel zachter van smaak en sappiger. Gekookte radijs heeft een zachte bloemkoolsmaak.

Oorsprong van radijzen

Radijzen zijn populair in Nederland, waar ze ook worden verbouwd. De oorsprong van deze kleine groente bevindt zich echter in het Verre Oosten. In het oude China en Japan werden de radijsjes gekweekt als sierplanten. De groenten waren ook bekend bij de oude Egyptenaren en Grieken. De farao's in Egypte betaalden samen met knoflook en uien hiermee de bouwers van de piramiden. Het duurde echter tot de 16e eeuw voordat de radijzen Europa bereikten. Daar werden ze aanvankelijk goed ontvangen in Frankrijk, vanwaar het zich verder verspreidde. Rond 1550 maakten de Nederlanders voor het eerst kennis met de radijs. Anno 2024 worden radijzen over de hele wereld geteeld en gegeten. In Nederland vindt de teelt voornamelijk plaats in het Westland.

Radijs wordt niet in elk land geteeld vanwege de knol. Vanwege hun bladeren worden ze in het Midden-Oosten en Egypte geplant. Het loof van radijs kan (als het nog jong is) in salades worden gebruikt of (als het wat ouder is) worden gekookt c.q. gestoomd, net als ander bladgroen.

Lentegroente?

Radijzen worden beschouwd als lentegroenten, maar dit is niet correct. Ze kunnen het hele jaar door vers worden gekocht, want naast de lenteknolletjes zijn er zomer-, herfst- én winterradijzen. Ze zijn ook ideaal om onder glas te kweken, in een kas. Veel mensen geven echter de voorkeur aan radijsjes die in de volle grond hebben gestaan. De buitenteelt begint in het voorjaar en loopt door tot in het najaar.

Zaaien en planten

Zaaien

Als het weer het toelaat, kunnen radijsjes van de lente tot eind augustus buiten worden gezaaid. De plantafstand moet ongeveer 5-7 cm zijn zodat de wortels zich goed kunnen ontwikkelen. Het is daarom aan te raden de radijsjes na ontkieming te scheiden. Zaai ongeveer 1 cm diep met een rijafstand van 10 cm. De kiemduur is ongeveer een week. De smaak van de radijs is niet afhankelijk van de kleur, maar grotendeels van de teelt. Radijsjes voor buiten zijn meestal kleiner en scherper, omdat bij langzamere groei meer mosterdolie kan ontstaan, die verantwoordelijk is voor de typische smaak.

Standplaats

Radijsjes geven de voorkeur aan een gedeeltelijk schaduwrijke plek, maar over het algemeen zijn ze niet veeleisend. Ze kunnen gemakkelijk tussen andere groenten worden gezaaid om ruimte te besparen.

Zorg

Geef radijs regelmatig water, maar niet te veel, anders worden er te veel bladeren gevormd. Laat de planten zeker niet uitdrogen en geef daarom bij droog weer regelmatig water.

Oogst

Oogst na 4 - 6 weken de radijsjes als ze nog klein zijn en 2-3 cm in diameter. Ze hebben dan de beste smaak. Als de oogst te laat is, verhout de knol en daar lijdt de smaak onder. Maak de grond aan de zijkant een beetje los en trek de radijs voorzichtig uit de grond. Aangeraden wordt om eerst de grote exemplaren te oogsten en de kleinere te laten groeien.

Opslag

In de koelkast kun je radijsjes maximaal 48 uur vers houden. Verwijder hiervoor de bladeren en veeg de radijzen af met een vochtige doek. Het bladgroen onttrekt vocht uit de radijsjes; verwijderen dit daarom zo snel mogelijk voordat ze radijzen opdrogen en krimpen. Radijsjes die enigszins droog zijn geworden, kunnen weer steviger worden door ze kort in te weken.

Ziekten en plagen

Vanwege hun korte teelttijd worden radijsjes zelden getroffen door ziekten of plagen. Aardvlooien (een groep van vaak zeer kleine kevers) kunnen met de bladeren knoeien, terwijl de made van de koolvlieg zich een weg door de knol kan eten.

Voedingsstoffen of nutriënten

Met slechts 14 kcal/100 g zijn radijsjes een caloriearme knapperige snack. Het gehalte aan vitamine C, foliumzuur en het mineraal kalium is het vermelden waard. Ze bevatten ook de belangrijke mineralen calcium en ijzer, evenals vitamine A, B1 en B2. De mosterdolie (glucosinolaten) die verantwoordelijk is voor de typische smaak en lichte scherpte helpen de plant zich te verdedigen tegen vraat van planteneters of herbivoren. Deze stoffen zijn zeer gezond voor het menselijk lichaam en hebben onder andere hebben een positief effect op het immuunsysteem. Het Voedingscentrum vermeldt bovendien dat glucosinolaten je lichaam beschermen tegen de werking van kankerverwekkende stoffen.

Gezondheidsvoordelen van radijzen

Mosterdolie heeft een antibiotische, kankerremmende en ontgiftende werking

De mosterdolie in radijs zorgt voor de peperige smaak. Deze ontstaan ​​wanneer in de knapperige groenten wordt gebeten of op een andere manier worden fijngehakt. Want dan komen de mosterdolieglycosiden in de radijs in contact met het enzym myrosinase, dat ook in het knolleke aanwezig is. Pas dan wordt de radijs pittig. Van de mosterdolie van de radijs is vooral de stof allylisothiocyanaat (AITC), die wordt gevormd uit de mosterdolie glycoside sinigrin, opmerkelijk. AITC heeft namelijk een antibiotisch effect en je beschermt tegen ziekteverwekkers zoals bacteriën en schimmels en ontstekingen, en een preventief effect heeft op tumoren zoals blaaskanker. Het is ook interessant dat de biologische beschikbaarheid van AITC extreem hoog is in vergelijking met andere mosterdoliën met maar liefst 90 procent.

De mosterdolie sulforafaan, die ook in broccoli en bloemkool aanwezig is, heeft een sterk antioxiderende werking en kan de maagzweerveroorzaken Helicobacter pylori onschadelijk maken. Deze mosterdolie kan ook kankercellen doden en het lichaam beschermen tegen gifstoffen.

Rode kleurstoffen in de radijs bevorderen de gezondheid

Zoals bij elke andere plant uit de kruisbloemenfamilie bevat radijs niet alleen mosterdolieglycosiden, maar ook veel verschillende en talloze andere fytochemicaliën. Dit omvat ook de speciale natuurlijke kleurstoffen die de rode radijs zijn opvallende kleur geven. De anthocyanen (een zeer grote groep van kleurstoffen in rood-blauwe planten) in radijs hebben een antioxiderende en antimicrobiële eigenschappen hebben, die je ogen ten goede komen, de neurologische gezondheid bevorderen, ontstekingen tegengaan en daardoor tal van aandoeningen zoals obesitas voorkomen, maar het kan ook tegen diabetes, hart- en vaatziekten en kanker beschermen.

Het risico op diabetes verminderen

Diabetici profiteren ook van een verhoogde consumptie van radijs. Sulforafaan, een stofje in de radijs, blijkt effectief de bloedglucosewaarden te kunnen verlagen bij personen met diabetes type 2 en het zorgt ervoor dat het lichaam niet meer zo sterk reageert op schommelingen in de bloedsuikerspiegel. Het antidiabetische effect van de radijs worden toegeschreven aan verschillende werkingsmechanismen: de antioxidanten die het bevat, verhogen aanvankelijk de eigen afweermechanismen van het lichaam en verminderen oxidatieve stress. Beide effecten verminderen het risico op diabetes. Bovendien wordt de bloedsuikerspiegel gereguleerd door de opname van glucose in de cel te bevorderen en tegelijkertijd de opname van glucose in de darm te verminderen.

Het is natuurlijk niet zo dat diabetici een eind aan hun lijden kunnen maken door simpelweg radijs te eten. Wel kan diabetes type 2 veelal worden voorkomen en genezen door voldoende lichaamsbeweging, gewichtsbeheersing en een uitgebalanceerd (en bij voorkeur plantaardig) dieet, waar radijsjes deel van uitmaken.

Het kopen van radijs

Radijzen worden wereldwijd aangeboden en zijn het hele jaar door verkrijgbaar in Nederland. Terwijl de radijsjes in het voorjaar en de zomer buiten worden gekweekt, worden ze in de herfst en winter in kassen gekweekt. Het gehalte aan mosterdolieglycosiden is hoger bij radijs die in de volle grond staan, zodat ze doorgaans scherper smaken. In Nederland wordt jaarlijks grofweg 23 miljoen kilo radijs geproduceerd en daarvan eet de binnenlandse consument ongeveer tien miljoen kilo, de rest is voor de export. Let er bij het kopen van radijs op dat de radijs stevig aanvoelt, een felle kleur heeft en geen vlekken vertoont. De bladeren moeten groen (niet geel) zijn en niet slap hangen. Biologische radijsjes bevatten vaak meer bioactieve stoffen.

Bereidingstips

Radijsjes zijn rauw het lekkerste. Deze knolletjes zijn dan lekker met een beetje zout of in een dipsausje. Radijs is overigens heerlijk als je hem dipt in chocolade. Ze kunnen ook in plakjes worden gesneden en op een boterham worden gelegd. Gecombineerd met komkommer is een radijs erg lekker als een hartige en gezonde snack tussendoor. Ook worden radijsje vaak door een salade verwerkt. Radijs wordt gekookt of geroerbakt ook gebruikt als ingrediënt bij gevogelte en vis.

Recept voor pittige radijsjes met sambal

Het onderstaande gerecht geeft een beetje pit aan de radijsjes. Dit komt doordat je sambal oelek aan de radijsjes toevoegt. Je kunt uiteraard de hoeveelheid sambal aanpassen aan je persoonlijke smaakvoorkeur.

Wat heb je nodig?

• 1 bosje radijsjes
• 2 eetlepels olijfolie
• 1 theelepel citroensap
• 1 theelepel honing
• 1/2 theelepel sambal oelek (of naar smaak)
• Zout naar smaak
• Verse korianderblaadjes (naar keuze, ter garnering)

Hoe bereid je het?

• Was de radijsjes voor gebruik grondig.
• Snijd het eventuele loof van de radijs af.
• Snijd de rode krachtpatsertjes in dunne plakjes en doe deze in een kom.
• Pak een apart kommetje en bereid daarin de dressing: meng olijfolie, citroensap, honing, sambal oelek en zout.
• Doe de dressing vervolgens over de radijsjes. Goed mengen, zodat alle plakjes gelijkmatig met de dressing bedekt zijn.
• Laat de radijsjes ongeveer 15-20 minuten marineren, zodat de smaken er goed intrekken.
• Garneer desgewenst de radijsjes met verse korianderblaadjes.

Serveer de pittige radijsjes als bijgerecht of als gezonde snack. Ze passen ook goed bij gegrild vlees of vis.

Lees verder

• Citroenmelisse: gezondheidsvoordelen, bijwerkingen, recepten
• Mierikswortel: gezondheidsvoordelen, toepassing en effect
• Cacao: gezondheidsvoordelen en voedingsstoffen cacaoboon
• Rammenas: gezondheidsvoordelen en voedingswaarde
• Komkommer: gezondheidsvoordelen & voedingsstoffen komkommers