Pijn aan de nieren: oorzaken en symptomen van nierpijn

Pijn aan de nieren of nierpijn verwijst naar pijn in de nierstreek. Het gaat bij pijn aan de nieren om pijn als gevolg van een infectie, verwonding of ontsteking van een nier. Nierpijn kan gevoeld worden als een doffe, eenzijdige pijn in je bovenrug, en vaak gaat het gepaard met koorts en plasklachten. Je nieren liggen relatief hoog in je lichaam, onder je onderste ribben. Mogelijke oorzaken van pijn aan de nieren zijn onder meer een nierbekkenontsteking, nierstenen, bloeden in de nieren, bloedstolsels in de aderen van de nier (renale veneuze trombose), nierkanker of niertumor. Bij aanhoudende pijnlijke nieren is het verstandig je huisarts te raadplegen.

• Pijnlijke nieren
• Nieren
• Het urinestelsel
• Ligging van de nieren
• Functie van de nier
• Epidemiologie
• Pathofysiologie en ontstaansmechanisme van nierpijn
• Oorzaken pijn in de rug door de nieren
• Urineweginfectie als oorzaak van nierpijn
• Pijn aan de nieren door nierbekkenontsteking
• Symptomen nierbekkenontsteking
• Nierpijn door nierstenen
• Nierfilterontsteking (glomerulonefritis)
• Polycystische nierziekte
• Nierinfarct
• Nierbloeding
• Nierkanker
• Nier-veneuze trombose
• Hydronefrose
• Niercysten
• Nierfalen
• Risicofactoren van nierpijn
• Risicogroepen voor nierpijn
• Wanneer de huisarts inschakelen?
• Onderzoek en diagnose
• Anamnese en lichamelijk onderzoek
• Beeldvormend onderzoek
• Behandeling van nierpijn
• Prognose
• Preventie van pijnlijke nieren
• Drink voldoende water: De basis van gezonde nieren
• Eet een gebalanceerd dieet: Vermijd overbelasting
• Beperk alcohol en vermijd roken: Bescherm je nieren tegen gifstoffen
• Voorkom overmatig gebruik van pijnstillers: Geef je nieren rust
• Controleer je bloeddruk en bloedsuiker: Houd de boel in balans
• Blijf actief: Houd je nieren in beweging
• Voorkom en behandel urineweginfecties: Houd infecties op afstand

Pijnlijke nieren

Toen Mark op een ochtend wakker werd met een stekende pijn in zijn zij, dacht hij eerst dat hij verkeerd had geslapen. Maar naarmate de dag vorderde, werd de pijn steeds intenser en onverdraaglijker. Hij probeerde zich nog door zijn werkdag heen te slepen, maar elke beweging leek de pijn te verergeren. Tegen de middag besloot hij naar de huisarts te gaan, waar hij te horen kreeg dat hij waarschijnlijk een niersteen had die vastzat in zijn urineleider. Mark had nooit gedacht dat iets zo klein zo'n enorme pijn kon veroorzaken. Met een recept voor pijnstilling en de opdracht om veel water te drinken, ging hij naar huis, zich realiserend dat zijn niergezondheid meer aandacht verdiende dan hij ooit had beseft.

Nierpijn is een veelvoorkomend symptoom dat kan wijzen op een breed scala aan onderliggende aandoeningen. Vaak wordt de pijn gevoeld in de zij of onderrug, maar het kan ook uitstralen naar andere delen van het lichaam, zoals de buik of zelfs de lies. Veel mensen realiseren zich niet dat nierpijn vaak wordt veroorzaakt door druk op het nierkapsel, het buitenste beschermende membraan van de nier. Dit gebeurt wanneer het nierweefsel opzwelt door bijvoorbeeld een infectie, obstructie of letsel. Hoewel sommige nierziekten, zoals chronische nierinsufficiëntie, geen pijn veroorzaken, kan acute pijn een duidelijke indicatie zijn van een probleem dat onmiddellijke aandacht vereist.

Veel nierziekten veroorzaken geen pijn. Als je wel pijn ervaart, dan wordt dit vaak gevoeld in de zij (in de flanken) of de onderrug en een enkele keer straalt de pijn naar het midden van de buik. Nierpijn ontstaat veelal doordat het nierkapsel – het buitenste gedeelte van de nier – wordt uitgerekt. Dit kan bijvoorbeeld veroorzaakt worden door een aandoening waarbij het nierweefsel opzwelt. Bij een nierbekkenontsteking kan dit gebeuren.

Nieren

Het urinestelsel

Het urinestelsel bestaat uit de bovenste en de onderste urinewegen. De bovenste urinewegen is samengesteld uit de nieren en de gepaarde urineleiders. De onderste urinewegen bestaat uit de blaas en de urinebuis. De nieren filteren dagelijks vele liters vloeistof uit de bloedstroom en noodzakelijk stoffen worden terug in de bloedstroom geleid en gifstoffen en afbraakproducten van de stofwisseling worden als urine door de rechter- en linkerurineleider naar de urineblaas geleid. Als de blaas vol is voel je aandrang om te plassen. Via de urinebuis verlaat dan de urine het lichaam.

Ligging van de nieren

Normaal gesproken heeft een mens twee boonvormige nieren. Je nieren liggen aan de achterzijde van je lichaam en worden bedekt door de onderste ribben. De rechternier ligt dieper dan de linkernier. De nieren liggen ingebed in een vetkapsel en zijn door een sterke fascie omgeven. Een volwassen nier is ongeveer 11 cm lang en weegt 120-150 gram.

Functie van de nier

De vier belangrijkste functies van de nieren zijn:

• Afvalstoffen en afbraakproducten uit het bloed verwijderen;
• Het regelen van de vocht- en zoutbalans
• Het aanmaken van hormonen;
• Rol bij botstofwisseling om vitamine D uit zonlicht om te zetten in een werkzame vorm.

Epidemiologie

Pijn aan de nieren is een veelvoorkomend symptoom dat verschillende oorzaken kan hebben, variërend van infecties en nierstenen tot onderliggende chronische aandoeningen. In dit uitgebreide overzicht behandelen we de epidemiologie van nierpijn, met aandacht voor verschillen tussen mannen en vrouwen, kinderen en volwassenen, de invloed van klimaat, voeding en leefstijl, genetica, en regionale verschillen tussen Nederland, de Nederlandse overzeese gebiedsdelen, België en wereldwijd.

Verschillen tussen mannen en vrouwen
Pijn aan de nieren komt zowel bij mannen als vrouwen voor, maar de incidentie en oorzaken kunnen sterk verschillen. Bij vrouwen is nierpijn vaker gerelateerd aan urineweginfecties, die tot wel 30% van de vrouwen op enig moment in hun leven treffen, vooral tussen de leeftijd van 20 en 40 jaar. Bij mannen komen urineweginfecties minder vaak voor, maar zij hebben vaker last van nierstenen. Naar schatting krijgt 10-15% van de mannen ooit te maken met nierstenen, een aandoening die vaak gepaard gaat met intense pijn aan de nieren.

Kinderen versus volwassenen
Nierpijn komt minder vaak voor bij kinderen dan bij volwassenen, maar wanneer het optreedt, kan het wijzen op serieuze aandoeningen zoals een aangeboren afwijking van de urinewegen of een infectie. Bij kinderen onder de leeftijd van 5 jaar komt urineweginfectie voor bij ongeveer 3-5%, wat kan leiden tot pijn in de nieren. Bij volwassenen zijn nierstenen en chronische nierziekten vaker verantwoordelijk voor nierpijn, vooral bij mensen boven de 50 jaar. Naarmate de leeftijd stijgt, neemt de incidentie van niergerelateerde aandoeningen toe, mede door veranderingen in de nierfunctie en een verhoogde kans op onderliggende aandoeningen zoals diabetes en hypertensie.

Klimaat en geografische verschillen
Het klimaat speelt een belangrijke rol in de epidemiologie van nierpijn, vooral door de invloed op de vorming van nierstenen. In warme klimaten, zoals in de Nederlandse overzeese gebiedsdelen (bijvoorbeeld Aruba en Curaçao), zien we een hogere incidentie van nierstenen. De hoge temperaturen en verhoogde transpiratie leiden tot een lagere urineproductie, waardoor de kans op kristalvorming in de nieren toeneemt. In deze regio's komt nierstenen voor bij ongeveer 20% van de bevolking, vergeleken met 10-15% in gematigde klimaten zoals Nederland en België.

In Nederland zelf zijn er ook verschillen tussen stedelijke en landelijke gebieden. In stedelijke gebieden zijn urineweginfecties iets vaker te zien, mogelijk door de hogere mate van stress en minder gezonde leefstijlkeuzes. In landelijke gebieden komt nierpijn vaker voor door fysieke belasting en een grotere blootstelling aan uitdrogende omstandigheden, zoals werken in de landbouw. In België zijn de trends vergelijkbaar, al wordt nierpijn daar iets minder vaak gemeld, wat mogelijk te maken heeft met verschillen in zorgtoegankelijkheid en bewustzijn.

Voeding en leefstijl
Voeding en leefstijl spelen een cruciale rol in het ontstaan van nierpijn. Een dieet met veel zout en dierlijke eiwitten kan bijdragen aan de vorming van nierstenen, vooral bij mensen die onvoldoende water drinken. Uit onderzoek blijkt dat mensen die minder dan 1,5 liter water per dag drinken, een verhoogd risico hebben op nierstenen, met een incidentie die tot 20% hoger ligt dan bij mensen die voldoende gehydrateerd blijven. In Nederland komt dit probleem vaak voor bij mensen met een drukke leefstijl, waarbij onvoldoende aandacht wordt besteed aan hydratatie.

Daarnaast kan overgewicht leiden tot een verhoogde kans op zowel nierstenen als urineweginfecties. Ongeveer 25% van de mensen met obesitas krijgt te maken met niergerelateerde klachten, omdat overgewicht kan leiden tot insulineresistentie en hypertensie, die beide de nierfunctie kunnen beïnvloeden. Regelmatige fysieke activiteit en een gezond dieet met voldoende vochtinname kunnen helpen om deze risico's te verminderen.

Genetische factoren
Genetische aanleg speelt een belangrijke rol bij het ontstaan van nierstenen en andere niergerelateerde aandoeningen. Mensen met een familiegeschiedenis van nierstenen hebben een verhoogde kans om zelf ook nierstenen te ontwikkelen. Studies suggereren dat genetische factoren verantwoordelijk zijn voor ongeveer 50% van de gevallen van nierstenen. Daarnaast kunnen genetische afwijkingen die de urinewegen beïnvloeden, zoals polycysteuze nierziekte, leiden tot pijn aan de nieren. Deze aandoeningen vereisen vaak langdurige medische zorg en monitoring.

Internationale verschillen
Wereldwijd zijn er aanzienlijke verschillen in de incidentie van nierpijn, afhankelijk van leefstijl, klimaat en sociaaleconomische factoren. In ontwikkelingslanden komt nierpijn vaak voor door een gebrek aan schoon drinkwater, wat leidt tot een verhoogde incidentie van urineweginfecties en uitdroging. In sommige Afrikaanse landen wordt de prevalentie van urineweginfecties bij vrouwen geschat op meer dan 50%, wat vaak leidt tot pijn in de nieren en andere complicaties.

In de Nederlandse overzeese gebiedsdelen speelt het warme klimaat een grote rol bij de verhoogde incidentie van nierstenen, terwijl in Nederland en België vooral leefstijlgerelateerde factoren, zoals voeding en hydratatie, van invloed zijn. In de Verenigde Staten wordt de incidentie van nierstenen geschat op 12%, mede door de hoge consumptie van dierlijke eiwitten en zout in het dieet. In landen waar plantaardige diëten domineren, zoals in sommige Aziatische landen, ligt de incidentie van nierstenen aanzienlijk lager.

Pathofysiologie en ontstaansmechanisme van nierpijn

Nierpijn kan het gevolg zijn van verschillende pathofysiologische processen die optreden in de nieren of de omliggende structuren. Het begrijpen van het ontstaansmechanisme van nierpijn helpt bij het identificeren van de onderliggende oorzaken en het bieden van de juiste behandeling. Hieronder volgt een uitgebreide beschrijving van de verschillende mechanismen die kunnen leiden tot pijn aan de nieren, met voorbeelden en cijfers waar relevant.

Nierstenen en obstructie
Een van de meest voorkomende oorzaken van nierpijn is obstructie van de urinewegen door nierstenen. Nierstenen ontstaan wanneer mineralen en zouten zich ophopen in de nieren en kristallen vormen. Wanneer een steen vast komt te zitten in de urineleider, kan dit leiden tot een obstructie van de urineafvoer. Dit veroorzaakt een verhoogde druk in de nierbekken, wat resulteert in uitzetting van de nier en stimulatie van de pijnreceptoren in het nierkapsel. Deze pijn staat bekend als koliekachtige pijn en kan zeer intens zijn. Studies wijzen uit dat ongeveer 10-15% van de mensen op enig moment in hun leven nierstenen ontwikkelt, waarbij de pijn vaak gepaard gaat met misselijkheid en braken.

Ontstekingsprocessen
Nierinfecties (pyelonefritis) en ontstekingsprocessen kunnen ook pijn aan de nieren veroorzaken. Pyelonefritis ontstaat vaak door een opstijgende urineweginfectie, waarbij bacteriën vanuit de blaas naar de nieren migreren. De ontsteking leidt tot zwelling van het nierweefsel, wat druk uitoefent op het nierkapsel en pijn veroorzaakt. Pyelonefritis gaat vaak gepaard met koorts, algehele malaise en pijn in de flankstreek. Urineweginfecties komen naar schatting voor bij ongeveer 20-30% van de vrouwen en 3-5% van de mannen gedurende hun leven, waarbij ongeveer 10% van de infecties zich ontwikkelt tot pyelonefritis.

Hydronefrose
Hydronefrose is een aandoening waarbij er sprake is van een abnormale ophoping van urine in de nier door een blokkade in de urinewegen, zoals een vernauwing van de urineleider of een vastzittende niersteen. Door de ophoping van urine ontstaat er druk op het nierweefsel, wat leidt tot uitzetting van de nierbekken en pijn. Hydronefrose kan optreden bij zowel acute als chronische obstructies en vereist vaak een snelle interventie om de druk op de nieren te verminderen en verdere schade te voorkomen. De incidentie van hydronefrose wordt geschat op ongeveer 1 op de 1000 personen per jaar.

Ischemie van de nieren
Nierpijn kan ook ontstaan door een verminderde bloedtoevoer naar de nieren, een aandoening die bekend staat als renale ischemie. Wanneer de bloedtoevoer naar de nieren afneemt, bijvoorbeeld door een bloedstolsel of atherosclerose, kunnen de weefsels niet genoeg zuurstof en voedingsstoffen ontvangen, wat leidt tot weefselschade en pijn. Ischemie van de nieren komt vaker voor bij oudere volwassenen en mensen met risicofactoren zoals hoge bloeddruk, diabetes of roken. Het exacte voorkomen van renale ischemie is moeilijk vast te stellen, maar het wordt geschat dat ongeveer 10% van de mensen met chronische nierziekte renale ischemie als onderliggende oorzaak heeft.

Niertrauma
Fysiek trauma aan de nieren, bijvoorbeeld door een ongeval of sportblessure, kan leiden tot pijn in de flankstreek. De nieren zijn relatief goed beschermd door de ribben, maar bij een harde impact kan er schade ontstaan aan het nierweefsel of bloedvaten, wat resulteert in inwendige bloedingen en pijn. Traumatische nierbeschadigingen komen relatief zelden voor, maar vormen ongeveer 5% van alle buiktrauma's. Bij trauma-gerelateerde nierpijn kunnen andere symptomen zoals bloed in de urine (hematurie) aanwezig zijn.

Niercysten en tumoren
Niercysten, die vaak voorkomen bij mensen met polycysteuze nierziekte (PKD), kunnen ook pijn veroorzaken. Deze cysten kunnen in grootte toenemen en druk uitoefenen op omliggende weefsels, wat leidt tot een doffe pijn in de zij of rug. PKD is een genetische aandoening die naar schatting voorkomt bij 1 op de 1000 mensen wereldwijd. Daarnaast kunnen ook tumoren in de nieren, zoals niercelcarcinoom, pijn veroorzaken, vooral wanneer de tumor groot genoeg wordt om druk uit te oefenen op de omliggende structuren of wanneer er metastasen aanwezig zijn. Niertumoren zijn verantwoordelijk voor ongeveer 2-3% van alle kankers bij volwassenen.

Oorzaken pijn in de rug door de nieren

Nier- of flankpijn voelt meestal als een doffe pijn aan de een kant van je bovenrug. Het kan worden veroorzaakt door een aantal verschillende oorzaken. De twee meest voorkomende oorzaken van pijn aan de nieren zijn urineweginfecties (in het bijzonder pyelonefritis ofwel nierbekkenontsteking) en nierstenen.

Urineweginfectie als oorzaak van nierpijn

Een urineweginfectie (UWI) kan zich uitbreiden naar de nieren en leiden tot een pijnlijke aandoening die bekend staat als pyelonefritis of nierbekkenontsteking (zie onder). Dit gebeurt wanneer bacteriën, meestal Escherichia coli, vanuit de blaas via de urineleiders naar de nieren migreren. Het resultaat is een ontsteking die gepaard gaat met pijn in de zij of onderrug, vaak samen met koorts, koude rillingen, en frequent en pijnlijk urineren.

Pijn aan de nieren door nierbekkenontsteking

Wat is het?
Een nierbekkenontsteking (pyelonefritis) is een specifiek type urineweginfectie, die vaak begint in de plasbuis of de blaas en naar de nieren opstijgt. Een nierinfectie vereist onmiddellijk medische behandeling. Een niet adequaat behandelde nierbekkenontsteking kan permanente schade aan de nieren veroorzaken, of de bacterie die de ontsteking veroorzaakt kan zich verspreiden naar je bloedbaan en leiden tot een levensbedreigende infectie.

Symptomen nierbekkenontsteking

Symptomen van een nierbekkenontsteking kunnen bestaan uit:

• Koorts;
• Rugpijn, pijn in de zij of pijn in de lies;
• Buikpijn;
• Frequent urineren;
• Sterke, aanhoudende drang om te plassen;
• Brandend gevoel of pijn bij het plassen;
• Pus of bloed in de urine (hematurie);
• Troebele urine of stinkende urine.

Behandeling van een nierbekkenontsteking
Een nierbekkenontsteking wordt behandeld met antibiotica. Een ziekenhuisopname is nodig bij meer ernstige nierbekkenontsteking. In het ziekenhuis krijg je de antibiotica rechtstreeks in de bloedbaan ingebracht voor een snellere werking.

Nierpijn door nierstenen

Wat zijn nierstenen?
Nierstenen bestaan uit kristallen die gevormd zijn in de urine. Ze veroorzaken ernstige pijn. Als de urine is geconcentreerd en verzadigd is van afvalstoffen, dan kunnen deze kristalliseren waardoor nierstenen ontstaan.

Symptomen van nierstenen
Een niersteen hoeft geen symptomen te geven totdat het beweegt binnen de nieren of in de urineleider terechtkomt. Op dat moment kun je last krijgen van de volgende symptomen:

• Ernstige pijn in de zijkant en achterkant, onder de ribben;
• Pijn die zich uitbreidt naar de onderbuik en lies;
• Pijn die komt in golven en varieert in intensiteit;
• Pijn bij urineren;
• Roze, rode of bruine urine;
• Troebel of stinkende urine;
• Misselijkheid en braken;
• Aanhoudende behoefte om te urineren;
• Vaker plassen dan normaal;
• Koorts en koude rillingen als er een infectie aanwezig is;
• Steeds kleine hoeveelheden urine plassen.

De pijn die wordt veroorzaakt door een niersteen kan veranderen van plek, bijvoorbeeld doordat deze door de urinewegen reist.

Behandeling van nierstenen
Voor kleine stenen volstaat vaak pijnstilling en veel water drinken, totdat de steen is uitgeplast. Soms is een operatieve behandeling nodig.

Nierfilterontsteking (glomerulonefritis)

Soms komt de vijand van binnenuit. Bij een nierfilterontsteking raakt het filtersysteem van de nieren ontstoken door een auto-immuunreactie. Je lichaam keert zich tegen zijn eigen nieren, wat resulteert in een doffe, aanhoudende pijn. Dit type ontsteking kan geleidelijk ontstaan, alsof je nieren een stille strijd voeren zonder dat je het in eerste instantie doorhebt.

Polycystische nierziekte

Door meervoudige cysten wordt geleidelijk het normale nierweefsel verdrongen. Deze cysten kunnen in omvang toenemen en druk uitoefenen op het omliggende weefsel, wat kan leiden tot pijn, verlies van nierfunctie en uiteindelijk nierfalen. Polycystische nierziekte is een erfelijke aandoening die vaak in families voorkomt en de kwaliteit van leven ernstig kan beïnvloeden. Symptomen zijn onder andere pijn in de zij, hoge bloeddruk, en bloed in de urine. Behandeling is gericht op het verlichten van symptomen en het behouden van nierfunctie zolang mogelijk.

Nierinfarct

Een nierinfarct ontstaat wanneer een bloedstolsel de bloedtoevoer naar een deel van de nier blokkeert, waardoor het nierweefsel afsterft. Dit veroorzaakt plotselinge, hevige flankpijn en kan gepaard gaan met misselijkheid, braken, en koorts. Een nierinfarct vereist onmiddellijke medische behandeling met antistollingsmedicatie om de bloedtoevoer te herstellen en verdere schade te voorkomen. Risicofactoren voor een nierinfarct zijn onder andere hart- en vaatziekten, hartritmestoornissen en een verhoogde bloedstollingsneiging.

Nierbloeding

Een nierbloeding kan ontstaan door trauma, zoals een ongeluk of een val, maar ook door afwijkingen zoals een tumor of cyste. Symptomen zijn onder andere plotselinge, ernstige pijn in de flankstreek en bloed in de urine. Afhankelijk van de oorzaak en de ernst van de bloeding kan de behandeling variëren van rust en observatie tot een chirurgische ingreep om de bloeding te stoppen. Een nierbloeding is een ernstige aandoening die onmiddellijke medische aandacht vereist.

Nierkanker

Nierkanker ontstaat wanneer cellen in de nier ongecontroleerd beginnen te groeien en een tumor vormen. Niercelcarcinoom is de meest voorkomende vorm van nierkanker. Symptomen kunnen pijn in de zij, een voelbare massa, en bloed in de urine omvatten, hoewel nierkanker in een vroeg stadium vaak geen klachten geeft. De behandeling hangt af van de grootte en locatie van de tumor en kan bestaan uit chirurgie, bestraling, of chemotherapie. Vroege diagnose is essentieel voor een goede prognose.

Nier-veneuze trombose

Nier-veneuze trombose is een aandoening waarbij een bloedstolsel ontstaat in de aderen die het bloed van de nieren afvoeren. Dit kan leiden tot pijn in de flankstreek, zwelling, en bloed in de urine. Het komt vaak voor bij mensen met een nefrotisch syndroom, een aandoening waarbij eiwitverlies via de urine leidt tot een verhoogde stollingsneiging. Behandeling van nier-veneuze trombose bestaat vaak uit het toedienen van antistollingsmiddelen om verdere stolsels te voorkomen en de doorbloeding te herstellen.

Hydronefrose

Hydronefrose is een aandoening waarbij er sprake is van een ophoping van urine in de nier door een obstructie in de urinewegen. Deze obstructie kan veroorzaakt worden door bijvoorbeeld een niersteen, tumor, of aangeboren afwijking. Door de ophoping van urine ontstaat er verhoogde druk in de nier, wat leidt tot uitzetting van het nierbekken en pijn in de flankstreek. Symptomen van hydronefrose zijn onder andere flankpijn, misselijkheid, braken, en een vermindering van de urineproductie. Behandeling van hydronefrose hangt af van de oorzaak van de obstructie; in sommige gevallen kan de obstructie worden verholpen door het verwijderen van een niersteen, terwijl in andere gevallen een chirurgische ingreep nodig kan zijn om de urinewegen vrij te maken.

Niercysten

Niercysten zijn met vocht gevulde zakjes die op de nieren kunnen groeien. Ze veroorzaken vaak geen klachten, maar als ze te groot worden of barsten, kan er een scherpe pijn ontstaan. Het is alsof er plotseling een ballon in je nieren knapt, wat leidt tot plotselinge druk en ongemak.

Nierfalen

Bij nierfalen werken de nieren steeds minder goed, en afvalstoffen hopen zich op in je lichaam. Dit kan leiden tot een aanhoudende pijn, vermoeidheid en een gevoel van ziekte. Je nieren verliezen hun zuiverende kracht, en dat voel je aan alles – van je energie tot je algemene gezondheid.

Risicofactoren van nierpijn

Nierpijn kan door verschillende risicofactoren worden veroorzaakt, variërend van genetische aanleg tot leefstijlfactoren. Het is belangrijk om de risicofactoren te begrijpen om proactieve maatregelen te nemen en het ontstaan van nierproblemen te beperken. Hieronder bespreken we de belangrijkste risicofactoren voor nierpijn, ondersteund met cijfers, voorbeelden en interessante wetenswaardigheden.

Genetische aanleg
Genetische aanleg speelt een belangrijke rol in het ontstaan van nierziekten zoals polycysteuze nierziekte (PKD). PKD is een erfelijke aandoening die wordt gekenmerkt door de vorming van meerdere cysten in de nieren, wat leidt tot pijn en mogelijk nierfalen. Ongeveer 1 op de 1000 mensen wereldwijd heeft PKD, en de kans om deze aandoening te erven is 50% als een van de ouders drager is. Een typisch voorbeeld is een patiënt wiens moeder PKD heeft en die nu op jonge leeftijd zelf cysten ontwikkelt, wat resulteert in pijn in de flankstreek en verminderde nierfunctie.

Urineweginfecties
Urineweginfecties (UWI) komen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, vanwege de kortere lengte van de plasbuis. Ongeveer 50-60% van de vrouwen krijgt op enig moment in haar leven een urineweginfectie. Bij sommige vrouwen kan de infectie zich uitbreiden naar de nieren, wat leidt tot pyelonefritis, een ontsteking die gepaard gaat met hevige pijn in de zij. Een voorbeeld is een vrouw van middelbare leeftijd die, na meerdere blaasontstekingen, plotseling te maken krijgt met intense nierpijn en koorts als gevolg van een nierbekkenontsteking.

Nierstenen
Nierstenen zijn een veelvoorkomende oorzaak van nierpijn en worden vaak veroorzaakt door factoren zoals onvoldoende vochtinname, een dieet rijk aan natrium, of een genetische aanleg voor steenvorming. Ongeveer 10-15% van de bevolking krijgt op enig moment te maken met nierstenen, waarbij mannen iets vaker worden getroffen dan vrouwen. Een voorbeeld hiervan is een man van 45 jaar die dagelijks veel zout eet en te weinig water drinkt, wat leidt tot de vorming van calciumoxalaatstenen, die ernstige flankpijn en bloed in de urine veroorzaken.

Leefstijl en voeding
Leefstijl en voeding spelen een belangrijke rol bij het ontstaan van nierproblemen. Een dieet rijk aan natrium en dierlijke eiwitten kan bijdragen aan de vorming van nierstenen en de ontwikkeling van hypertensie, wat de nierfunctie negatief beïnvloedt. Mensen met obesitas hebben een verhoogd risico op nierpijn, omdat overgewicht kan leiden tot insulineresistentie en een verhoogde bloeddruk. Uit onderzoek blijkt dat ongeveer 25% van de mensen met obesitas te maken krijgt met niergerelateerde klachten. Een voorbeeld is iemand die door een ongezonde leefstijl en hoge zoutinname uiteindelijk nierstenen ontwikkelt en hierdoor pijn ervaart.

Chronische ziektes
Chronische aandoeningen zoals diabetes en hypertensie (hoge bloeddruk) zijn belangrijke risicofactoren voor nierpijn. Diabetes kan leiden tot diabetische nefropathie, een aandoening waarbij de nieren beschadigd raken door hoge bloedsuikerspiegels. Ongeveer 20-40% van de diabetici ontwikkelt nierproblemen, die kunnen leiden tot pijn, vooral in de latere stadia van de ziekte. Hypertensie kan de bloedvaten in de nieren beschadigen, waardoor de nierfunctie achteruitgaat en pijn kan ontstaan. Een voorbeeld hiervan is een oudere man met ongecontroleerde hoge bloeddruk die na jaren van schade aan zijn nieren pijn en verminderde nierfunctie ervaart.

Uitdroging
Uitdroging is een belangrijke risicofactor voor de vorming van nierstenen en kan ook leiden tot nierpijn. Wanneer het lichaam onvoldoende vocht heeft, wordt de urine geconcentreerder, wat de kans op kristalvorming vergroot. Mensen die weinig water drinken, vooral tijdens warme dagen of na intensieve inspanning, hebben een verhoogd risico op nierstenen. Een voorbeeld is een sporter die onvoldoende gehydrateerd blijft tijdens het sporten en uiteindelijk te maken krijgt met nierstenen die pijn in de zij veroorzaken.

Medicatiegebruik
Het langdurig gebruik van bepaalde medicijnen, zoals niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's) en sommige antibiotica, kan de nieren beschadigen en leiden tot pijn. NSAID's, zoals ibuprofen, kunnen bij overmatig gebruik de bloedtoevoer naar de nieren verminderen, wat leidt tot nierbeschadiging. Ongeveer 5% van de gevallen van nierfalen wordt in verband gebracht met medicatiegebruik. Een voorbeeld hiervan is een persoon die jarenlang hoge doses NSAID's gebruikt voor chronische pijn en uiteindelijk nierpijn ervaart als gevolg van nierschade.

Risicogroepen voor nierpijn

Nierpijn kan verschillende oorzaken hebben, en sommige groepen lopen een verhoogd risico om deze klachten te ontwikkelen. Hieronder bespreken we de belangrijkste risicogroepen voor nierpijn, ondersteund door voorbeelden en cijfers om een beter inzicht te geven in wie gevoeliger is voor deze vervelende klachten.

Mensen met een voorgeschiedenis van nierstenen
Mensen die eerder nierstenen hebben gehad, lopen een verhoogd risico op herhaling. Ongeveer 50% van de mensen die eenmaal een niersteen hebben gehad, krijgt binnen vijf jaar opnieuw te maken met nierstenen. Deze stenen kunnen leiden tot intense flankpijn en complicaties, vooral als ze de urineleider blokkeren. Een voorbeeld hiervan is een man van middelbare leeftijd die, ondanks veranderingen in zijn dieet, opnieuw pijnlijke nierstenen ontwikkelt.

Patiënten met urineweginfecties
Urineweginfecties (UWI) komen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, vanwege de kortere lengte van de plasbuis. Ongeveer 50-60% van de vrouwen krijgt op enig moment in haar leven een urineweginfectie. Bij sommige vrouwen kan de infectie zich uitbreiden naar de nieren, wat leidt tot pyelonefritis, een ontsteking die gepaard gaat met hevige pijn in de zij. Een typisch voorbeeld is een vrouw van middelbare leeftijd die, na meerdere blaasontstekingen, plotseling intense nierpijn en koorts ervaart.

Mensen met hypertensie of diabetes
Chronische aandoeningen zoals hoge bloeddruk (hypertensie) en diabetes zijn belangrijke risicofactoren voor nierpijn. Hoge bloeddruk kan de bloedvaten in de nieren beschadigen, waardoor de nierfunctie achteruitgaat en pijn kan ontstaan. Diabetes kan leiden tot diabetische nefropathie, een aandoening waarbij de nieren beschadigd raken door hoge bloedsuikerspiegels. Ongeveer 20-40% van de mensen met diabetes ontwikkelt uiteindelijk nierproblemen die pijn veroorzaken.

Mensen met genetische aanleg
Genetische factoren kunnen ook bijdragen aan het risico op nierpijn. Polycysteuze nierziekte (PKD) is een erfelijke aandoening waarbij zich meerdere cysten in de nieren vormen, wat kan leiden tot pijn en nierfalen. PKD treft ongeveer 1 op de 1000 mensen wereldwijd. Een voorbeeld hiervan is een jongvolwassene die door een familiegeschiedenis van PKD al op jonge leeftijd niercysten ontwikkelt en pijn ervaart.

Mensen met een hoge zoutinname
Een dieet dat rijk is aan natrium kan bijdragen aan de ontwikkeling van nierstenen en een hoge bloeddruk, wat beide kan leiden tot nierpijn. Mensen die regelmatig veel zout consumeren, lopen een verhoogd risico op nierproblemen. Een voorbeeld hiervan is iemand die door zijn hoge zoutinname uiteindelijk nierstenen ontwikkelt en daardoor hevige pijn in de zij ervaart.

Mensen met obesitas
Mensen met overgewicht of obesitas hebben een verhoogd risico op niergerelateerde klachten, waaronder nierpijn. Overgewicht kan leiden tot insulineresistentie en hoge bloeddruk, wat de nierfunctie negatief beïnvloedt. Uit onderzoek blijkt dat ongeveer 25% van de mensen met obesitas te maken krijgt met nierproblemen. Een voorbeeld is iemand met ernstig overgewicht die na verloop van tijd nierstenen en andere klachten ontwikkelt door de verhoogde belasting van zijn nieren.

Mensen met een lage vochtinname
Onvoldoende hydratatie is een risicofactor voor de vorming van nierstenen. Wanneer het lichaam niet voldoende vocht binnenkrijgt, wordt de urine geconcentreerder, wat de kans op kristalvorming vergroot. Mensen die weinig water drinken, vooral tijdens warme dagen of na intensieve inspanning, hebben een verhoogd risico op nierstenen. Een sporter die onvoldoende gehydrateerd blijft tijdens het sporten kan bijvoorbeeld nierstenen ontwikkelen, wat leidt tot pijnlijke symptomen.

Wanneer de huisarts inschakelen?

Neem in de volgende gevallen contact op met je huisarts:

• wanneer je constant een doffe, eenzijdige pijn in je rug of flank ervaart;
• wanneer de pijn gepaard gaat met koorts, spierpijn en vermoeidheid;
• wanneer je onlangs een urineweginfectie hebt gehad.

Spoedeisende hulp is geboden als je plotseling ernstige nierproblemen of nierpijn ontwikkelt, al dan niet met bloed in de urine. Dit zou kunnen betekenen dat je een probleem hebt met de bloedcirculatie in je nieren, zoals een bloedstolsel of een bloeding, en het is belangrijk om dit te laten onderzoeken door een arts.

Onderzoek en diagnose

Anamnese en lichamelijk onderzoek

De arts zal meestal een vraaggesprek met je voeren over je klachten (anamnese) en lichamelijk onderzoek doen. Ook zal bij vermoeden van nierschade bloedonderzoek en urineonderzoek verricht worden.

Beeldvormend onderzoek

Bij vermoeden van nierstenen, wordt een CT-scan of nier-echografie uitgevoerd. Een CT-scan met contrast- of MRI-scan en aortogram (foto van lichaamsslagader) kunnen worden verricht om de onderliggende oorzaken van flankpijn verder te definiëren of te onderscheiden. Dergelijke studies worden routinematig uitgevoerd als een nier vermoedelijk is beschadigd door een trauma (auto-ongeval, schotwond of stomp trauma zoals bij een botsing bij voetbal of een ongeval op je werk).

Behandeling van nierpijn

De behandeling van nierpijn (flankpijn) hangt af van de onderliggende oorzaak van de pijn. Infecties en nierstenen die pijn veroorzaken worden vaak behandeld met pijnstillers voor pijnverlichting; deze nemen niet de onderliggende oorzaak weg. Sommige patiënten kunnen echter spontaan de urinesteen. Kleine nierstenen worden meestal pijnloos uitgeplast.

Infecties zoals urineweginfecties en nierbekkenontsteking (pyelonefritis) vereisen meestal behandeling met antibiotica en pijnstillers. Als nierstenen een ureter volledig blokkeren of ongeveer 6 mm in diameter of groter zijn, kan een ingreep nodig zijn. Nierstenen kunnen op verschillende manieren worden behandeld. Ze kunnen worden vergruisd of operatief verwijderd.

Andere onderliggende oorzaken van pijn in de flank kunnen mogelijk ook behandeld worden middels pijnstilling en medicamenteuze behandeling. Soms zijn pijnstillers contra-geïndiceerd, omdat pijnmedicatie kan leiden tot verdere nierschade.

Prognose

Pijn aan de nieren voelt vaak als een stille waarschuwing van je lichaam, maar de vooruitzichten zijn gelukkig vaak positief – mits je op tijd ingrijpt. Of de oorzaak nu ligt bij nierstenen, een infectie, of een nierontsteking, met de juiste behandeling keert de rust meestal terug in je lichaam.

Bij nierstenen, zodra de steentjes zijn uitgeplast of door medische tussenkomst zijn verwijderd, komt de opluchting vaak snel. De nieren vinden hun evenwicht terug, en de pijn verdwijnt alsof er nooit iets mis was. Voor de meeste mensen keert de normale nierfunctie terug zonder blijvende schade, en de weg naar herstel is kort.

In het geval van een urineweginfectie is de prognose ook gunstig. Met een antibioticakuur verdwijnt de infectie meestal binnen een paar dagen. De nieren herstellen snel, en je voelt je al snel weer zoals voorheen. Bij ernstigere infecties, zoals een nierbekkenontsteking, kan het herstel wat langer duren, maar met de juiste zorg blijft blijvende schade zeldzaam.

Bij chronische aandoeningen zoals glomerulonefritis of nierfalen is de weg naar herstel langer en uitdagender. De juiste behandeling, zoals ontstekingsremmers of dialyse, kan echter veel doen om de schade te beperken en de nierfunctie te behouden. Hier is geduld nodig, maar zelfs dan blijft de vooruitgang vaak zichtbaar.

Kortom, de prognose bij nierpijn is meestal gunstig, zolang je snel handelt en de oorzaak effectief aanpakt. Met de juiste zorg zullen je nieren hun balans en kracht hervinden, en jij kunt weer verder, vrij van pijn.

Preventie van pijnlijke nieren

Je nieren werken dag en nacht in stilte, maar zodra er iets misgaat, laten ze je dat weten met pijnlijke signalen. Gelukkig kun je veel doen om je nieren in goede conditie te houden en pijn te voorkomen. Hier zijn de beste manieren om je nieren gezond en sterk te houden, zodat ze hun cruciale taak zonder onderbrekingen kunnen blijven uitvoeren.

Drink voldoende water: De basis van gezonde nieren

Je nieren houden van water. Door voldoende te drinken – zo'n 1,5 tot 2 liter per dag – help je je nieren om afvalstoffen goed door te spoelen en te voorkomen dat er nierstenen ontstaan. Water houdt je urine verdund en zorgt ervoor dat je nieren op hun best presteren, alsof ze constant worden gereinigd.

Eet een gebalanceerd dieet: Vermijd overbelasting

Een dieet rijk aan groenten, fruit en volkoren producten ondersteunt je nieren. Vermijd een teveel aan zout, want dat kan je nieren onder druk zetten en bijdragen aan hoge bloeddruk – een belangrijke risicofactor voor nierproblemen. Kies voor kaliumrijke voeding, zoals bananen en zoete aardappelen, om je nieren gezond te houden.

Beperk alcohol en vermijd roken: Bescherm je nieren tegen gifstoffen

Overmatig alcoholgebruik en roken beschadigen de bloedvaten, inclusief die van de nieren. Beperk je alcoholinname en vermijd sigaretten, zodat je bloedvaten – en daarmee je nieren – in topconditie blijven. Je nieren zullen je dankbaar zijn voor de verminderde druk.

Voorkom overmatig gebruik van pijnstillers: Geef je nieren rust

Pijnstillers zoals ibuprofen en andere NSAID's kunnen schadelijk zijn voor je nieren als ze te vaak worden ingenomen. Gebruik ze alleen wanneer echt nodig en in overleg met een arts. Je nieren hebben baat bij rust, zonder de extra last van medicijnen die ze moeten verwerken.

Controleer je bloeddruk en bloedsuiker: Houd de boel in balans

Hoge bloeddruk en diabetes zijn twee van de grootste vijanden van gezonde nieren. Laat regelmatig je bloeddruk en bloedsuikerspiegel controleren om te voorkomen dat deze waarden te hoog worden en je nieren beschadigen. Hoe beter je deze onder controle houdt, hoe langer je nieren gezond blijven.

Blijf actief: Houd je nieren in beweging

Regelmatige lichaamsbeweging verbetert de bloedsomloop en helpt je bloeddruk stabiel te houden, wat cruciaal is voor de gezondheid van je nieren. Het hoeft niet extreem te zijn – zelfs een dagelijkse wandeling van 30 minuten kan al een wereld van verschil maken.

Voorkom en behandel urineweginfecties: Houd infecties op afstand

Urineweginfecties kunnen zich verspreiden naar de nieren en daar veel schade aanrichten. Zorg voor goede hygiëne, drink voldoende water en zoek meteen medische hulp als je tekenen van een infectie opmerkt. Door snel te handelen, voorkom je dat een kleine infectie uitgroeit tot een groot probleem.

Lees verder

• Nierpijn: oorzaken pijn aan de nieren, nierstreek en rugpijn
• Niercysten (cysten in nier): symptomen en behandeling
• Nieren: functie, ligging, anatomie en werking van de nieren
• Nierstenen voorkomen: het ontstaan van nierstenen voorkomen
• Nierstuwing (hydronefrose): symptomen, oorzaak & behandeling