Clubbing: Nagelafwijking (door onderliggende aandoening)

Clubbing zijn veranderingen in en rond het uiteinde van de vingernagels en teennagels die optreden bij sommige aandoeningen. Een patiënt met deze afwijking heeft bolle nagels met bredere vingertoppen en geen nagelriemen. Enkele longaandoeningen, hartaandoeningen, huidaandoeningen en maagdarmaandoeningen gaan gepaard met dit symptoom. Normaalgezien is de afwijking niet pijnlijk, maar soms presenteert een patiënt zich met pijn in de vingertoppen. Clubbing is soms aangeboren maar patiënten vertonen mogelijk ook op latere leeftijd deze nagelafwijking, wat dan samenhangt met een onderliggende aandoening. Hippocrates beschreef voor het eerst deze nagelafwijking.

• Synoniemen clubbing
• Epidemiologie nagelafwijking
• Oorzaken: Longaandoeningen, hartaandoeningen, huidaandoeningen en maagdarmaandoeningen
• Symptomen afwijking aan de nagels
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van patiënten: Onderliggende aandoening
• Prognose

Synoniemen clubbing

Clubbing is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• clubbed fingers
• drumstick fingers
• Hippocrates vingers
• Hippocratus vingers
• horlogeglasnagels
• trommelstokvingers
• watch-glass nails

Epidemiologie nagelafwijking

De exacte prevalentie van clubbing is onbekend. Idiopathische of primaire clubbing is zeldzaam, terwijl secundaire clubbing afhankelijk is van de onderliggende aandoening. De raciale voorliefde van secundaire clubbing hangt af van de raciale prevalentie van de onderliggende aandoening. De seksuele voorliefde van secundaire clubbing van de vingers is afhankelijk van de prevalentie van de onderliggende aandoening.

Oorzaken: Longaandoeningen, hartaandoeningen, huidaandoeningen en maagdarmaandoeningen

Longaandoeningen

Longkanker is de meest voorkomende oorzaak van clubbing. Clubbing gebeurt vaak bij hartziekten en longaandoeningen die de hoeveelheid zuurstof in het bloed verlagen. Enkele voorbeelden van deze longaandoeningen zijn:

• chronische longinfecties die voorkomen bij mensen met bronchiëctasieën (blijvende verwijdingen van delen van de luchtwegen door beschadiging van de bronchuswand), empyeem (pus of etter in de longen), mucoviscidose of een longabces
• COPD: Chronisch obstructief longlijden.
• gecompliceerde tuberculose
• interstitiële longziekte : Longaandoeningen waarbij het diepe longweefsel zwelt en waarop vervolgens littekens ontstaan.
• mesothelioom van de pleura (medische term voor "borstvlies")

Hartaandoeningen

Hartafwijkingen die gepaard gaan met clubbing omvatten:

• aandoeningen met chronische hypoxie (zuurstoftekort in de weefsels)
• congenitale (aangeboren) cyanotische hartaandoeningen (komt het vaakst voor)
• infectieuze endocarditis: Infectie van de bekleding van de hartkamers en de hartkleppen. Bacteriën, schimmels of andere besmettelijke stoffen veroorzaken deze infectie.
• myxoom: goedaardige harttumor
• tetralogie van Fallot (vier aangeboren hartafwijkingen)

Huidaandoeningen

Huidafwijkingen die gepaard gaan met clubbing omvatten:

• het Bureau-Barrière-Thomas-syndroom
• het Fischer-syndroom
• het Volavsek-syndroom
• pachydermoperiostose
• palmoplantaire keratoderma

Maagdarmaandoeningen

Maagdarmaandoeningen die gepaard gaan met clubbing omvatten:

• coeliakie (maag- en darmproblemen na het eten van gluten)
• de ziekte van Crohn (aandoening met buikpijn, diarree en gewichtsverlies)
• levercirrose (leverschrompeling). Dit is een leveraandoening waarbij het leverweefsel schrompelt en bindweefsel in de lever toeneemt
• leverkanker
• maagkanker

Andere aandoeningen

Andere oorzaken van clubbing omvatten andere een Hodgkin-lymfoom (kanker van lymfesysteem met vergrote lymfeklieren, koorts en vermoeidheid), acromegalie, sikkelcelziekte, de ziekte van Graves (auto-immuunaandoening met overproductie van schildklierhormonen), dysenterie (infectie met bloed in diarree of ontlasting) en een overactieve schildklier (hyperthyreoïdie).

Symptomen afwijking aan de nagels

Clubbing valt in te delen in primaire (idiopathische, erfelijke) en secundaire (verworven) vormen. Clubbing komt voor in een bilateraal symmetrische vorm, maar bij sommige patiënten is het eenzijdig of heeft de nagelafwijking slechts betrekking op een enkele nagel. De nagelbedden van de patiënt verzachten. De nagels “zweven” in plaats van stevig vast te zitten. De nagels vormen een scherpere hoek met de cuticula (buitenste laag dode huidcellen). Het laatste deel van de vinger is groter of puilt meer uit. Bovendien zijn de vingertoppen ook warmer en roder. De nagel buigt voorts naar beneden, zodat deze lijkt op het ronde deel van een omgekeerde lepel.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De diagnose van het syndroom gebeurt aan de hand van een grondig lichamelijk onderzoek op basis van de zichtbare symptomen. De arts wil namelijk de oorzaak van de nagelafwijking identificeren. Hij bevraagt de patiënt dan ook over mogelijk andere gastro-intestinale aandoeningen, hartaandoeningen en longaandoeningen.

Diagnostisch onderzoek
De volgende diagnostische onderzoeken zijn mogelijk bij patiënten:

• een CT-scan van de borstkas
• een echocardiogram
• een elektrocardiografie (ECG: meting van de elektrische activiteit van hart)
• een longfunctieonderzoek (spirometrie)
• een radiografisch onderzoek van de borstkas (thoraxfoto)
• een volledig bloedonderzoek

Differentiële diagnose

De differentiële diagnoses omvatten huidgerelateerde aandoeningen van een hartaandoening, een maagdarmaandoening, een bloedaandoening of een longaandoening en pachydermoperiostose.

Behandeling van patiënten: Onderliggende aandoening

Voor clubbing zelf is geen effectief bewezen behandeling voorhanden. De arts behandelt echter de onderliggende oorzaak of aandoening.

Prognose

Clubbing ontwikkelt zich mogelijk binnen enkele weken. Het presenteert zich snel maar verdwijnt ook snel wanneer de arts de oorzaak behandelt.

Lees verder

• Nagelafwijkingen: Veel voorkomende veranderingen aan nagels
• Nagels: Veranderingen in kleur, sterkte en textuur
• Nagelgezondheid: Tips voor gezonde en goed uitziende nagels