Collageendeficiëntie: Tekort aan collageen door ziekten

Collageen is het meest voorkomende eiwit in het menselijk lichaam. Collageen is nodig voor een gezonde, gladde en zachte huid. Bovendien ondersteunt collageen de interne organen, de spieren, de pezen, het kraakbeen en is het ook aanwezig in de tanden. Door het fysiologisch verouderingsproces neemt het collageen in het lichaam geleidelijk af en ontstaat een tekort. Bij bepaalde ziekten ontstaat echter ook een degeneratie van de collageencellen, waardoor sprake is van 'collageendeficiëntie'. Deze aandoeningen zijn soms erfelijk maar zijn mogelijk ook het gevolg van een auto-immuunprobleem. De milde tot ernstige symptomen van collageendeficiëntie zijn sterk afhankelijk van de ziekte waarbij het tekort optreedt.

• Collageen
• Oorzaken van collageendeficiëntie
• Natuurlijke veroudering
• Auto-immuunziekten
• Erfelijke aandoeningen
• Symptomen
• Behandeling van tekort aan collageen
• Natuurlijke veroudering
• Ziekten

Collageen

Collageen is een type eiwit dat overvloedig aanwezig is in het lichaam en dan met name in de huid, de botten, de spieren en de pezen. Bijna één derde van de eiwitten in het lichaam bestaan uit collageen. Collageen is een soort ‘bindende substantie’ met een ondersteunende functie van vele lichaamsstructuren. De productie van collageen gebeurt door verschillende cellen, maar de bindweefselcellen produceren de meerderheid van het collageen. Meer dan twintig soorten collageen zijn aanwezig in het lichaam. Elk type speelt een specifieke rol bij het handhaven van de orgaanfunctie. Eén type collageen geeft bijvoorbeeld structurele ondersteuning aan de huid. Dit zorgt dan voor een goede elasticiteit en gladheid van de huid. Een ander type collageen in het kraakbeen zorgt voor het behoud van een sterk gewricht.

Oorzaken van collageendeficiëntie

Natuurlijke veroudering

De productie van collageen neemt aanzienlijk af bij het verouderen, en dit voornamelijk vanaf zestigjarige leeftijd. Een ziekte komt dan niet tot stand door dit fysiologisch verouderingsproces.

Auto-immuunziekten

Volgende auto-immuunziekten veroorzaken mogelijk een tekort aan collageen:

• lupus: ziekte met symptomen van een beroerte, droge ogen, ernstige hoofdpijn, mondzweren, pijn op de borst, problemen met ademhalen en/of terugkerende miskramen
• reumatoïde artritis: ontsteking van het bindweefsel tussen botgewrichten met botpijn, een droge mond, droge ogen, een ontsteking van de bekleding van het hart, …
• sclerodermie: verdikte en harde huid met veel open wonden en een huiduitslag, soms met knobbeltjes, gevoelloze voeten (door slechte bloedcirculatie), zure reflux, diarree, ademhalingsproblemen, hoesten, een piepende ademhaling, …
• temporale arteritis: ontsteking van de grote slagaders, vooral in het hoofd met een gevoelige hoofdhuid, kaakpijn, hoofdpijn en een verlies van het gezichtsvermogen

Auto-immuunaandoeningen stimuleren het immuunsysteem om de eigen lichaamscellen aan te vallen. Hierdoor ontstaat een ontsteking van het weefsel wat leidt tot een collageendeficiëntie in het lichaam. Vooral vrouwen boven de dertig jaar lijden aan auto-immuunziekten die leiden tot collageendeficiëntie. De aandoening gebeurt meestal bij volwassenen die ouder zijn dan 30 jaar. Bij kinderen vanaf vijftien jaar treden soms ook auto-immuunziekten op, zoals lupus.

Erfelijke aandoeningen

Erfelijke bindweefselaandoeningen waarbij een tekort van collageen aanwezig is, zijn:

• het Marfan-syndroom (aandoening met symptomen aan hart, ogen en skelet)
• het Ehlers-Danlos-syndroom (ziekte met symptomen aan huid en gewrichten)
• osteogenesis imperfecta (fragiele botten en vaak botbreuken)

Symptomen

Natuurlijke veroudering
De huid vertoont bij een natuurlijke veroudering (huidveroudering) sneller rimpels en littekens, en bovendien is sprake van een losse, slappe huid. Ook gewrichtspijn en spierpijn komen voor. De blootstelling aan zonlicht verergert deze klachten.

Ziekte
Elk type collageenziekte gaat gepaard met eigen symptomen. Enkele algemene tekenen die vaak optreden zijn:

• een huiduitslag
• gewrichtspijn
• koorts
• pijn in het lichaam
• spierzwakte
• vermoeidheid

Behandeling van tekort aan collageen

Natuurlijke veroudering

Enkele behandelingen zijn mogelijk voor patiënten die op een natuurlijke manier (door de veroudering) te weinig collageen bezitten:

• collageensupplementen (sommige patiënten reageren hierop wel allergisch)
• collageenzalven
• huidvullers
• meer vitamine C innemen

Ziekten

De behandeling van collageendeficiëntie veroorzaakt door ziekten hangt af van de onderliggende aandoening. Meestal zet de arts corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers) en immunosuppressiva (medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken) in. Daarnaast is fysiotherapie voor veel patiënten nuttig.
Corticosteroïden
Corticosteroïden zijn een klasse van medicijnen die helpen bij het verminderen van ontstekingen in het lichaam. Wel is het gebruik van deze medicijnen geassocieerd met een aantal bijwerkingen, waaronder een gewichtstoename en stemmingswisselingen. Sommige patiënten ervaren tevens een verhoogde bloedsuikerspiegel (hyperglykemie).

Immunosuppressiva
Immunosuppressiva zijn een klasse van geneesmiddelen die de immuunrespons van het lichaam verlagen. De arts zet deze medicijnen in bij patiënten die lijden aan collageenziekten veroorzaakt door auto-immuunziekten. Als het lichaam een verlaagd immuunsysteem heeft, dan valt het zichzelf niet aan. Anderzijds is een patiënt ook sneller ziek door het nemen van de medicijnen, omdat het immuunsysteem onderdrukt is, en infecties hierdoor minder goed bestreden kunnen worden. Het is daarom verstandig dat patiënten die immunosuppressiva nemen, niet in contact komen met patiënten met besmettelijke ziekten zoals een verkoudheid en de griep.

Fysiotherapie
Een fysiotherapeut moedigt beweging aan om de ontsteking van de gewrichten te verminderen. Hierdoor verminderen de gewrichtspijnen en spierpijnen als gevolg van de collageendeficiëntie. Daardoor vergroot de mobiliteit van de patiënt.