Buikpijn tijdens overgang: symptomen, oorzaken & behandeling

De overgang is een volkomen natuurlijk proces in het leven van een vrouw. De overgang is de tijd van hormonale veranderingen bij vrouwen. De menstruaties worden onregelmatig en blijven uiteindelijk tussen je veertigste en zestigste jaar helemaal weg. Naast tal van andere symptomen kan de overgang buikpijn veroorzaken. Buikpijn is een van de relatief veel voorkomende klachten in het algemeen. Ook tijdens de overgang kun je last krijgen van buikpijn. Afhankelijk van de oorzaak komt de pijn voor in verschillende delen van de buik (onderbuik, bovenbuik, links en rechts) en varieert de pijn: dof, stekend, zeurend, krampend en vele andere uitingsvormen zijn denkbaar. Buikpijn in de overgang kan verschillende oorzaken hebben.

• Natuurlijke aanpassing van de hormoonproductie
• Veranderingen in het lichaam
• Overgangsklachten en symptomen
• Buikpijn tijdens de overgang
• Hormonale schommelingen
• Buikpijn door blaasontsteking
• Hevigere menstruaties
• Stress en emotionele invloed
• Invloed van spijsverteringsproblemen
• Medicijngebruik en buikpijn
• Andere oorzaken
• Behandeling en zelfzorg
• Beweging en vezelrijk dieet
• Bepaalde voeding vermijden
• Kruiden

Natuurlijke aanpassing van de hormoonproductie

Tijdens de vruchtbare jaren van een vrouw zijn de eierstokken verantwoordelijk voor de productie van oestrogenen en progesteron. Een meisje of vrouw is vanaf het moment dat oestrogeen wordt geproduceerd vruchtbaar. Dit hormoon is verantwoordelijk voor het rijpen van eitjes en progesteron is nodig om je baarmoeder klaar te maken voor het innestelen van een bevrucht eitje; het is belangrijk voor het in stand houden van het baarmoederslijmvlies tijdens de zwangerschap. Tijdens de overgang neemt de hormoonproductie van de eierstokken af, wat de vruchtbaarheid vermindert. Dit proces vindt niet abrupt plaats, maar in verschillende fasen en strekt zich uit over een langere periode van vele maanden tot meerdere jaren. De fasen van de overgang lopen van vrouw tot vrouw anders. Bij de ene vrouw verloopt de overgang volledig symptoomvrij tot bijna onopgemerkt en bij een ander kan het lichte klachten met zich meebrengen of resulteren in een hele reeks stoornissen.

Veranderingen in het lichaam

Door de hormonale veranderingen kunnen tijdens de overgang verschillende klachten optreden. De grootste hormonale verandering is de afname van het hormoon oestrogeen. Het wordt gevormd in de eierstokken en is verantwoordelijk voor de menstruatiecyclus. Tijdens de overgang houden de eierstokken geleidelijk o met de productie van het vrouwelijk geslachtshormoon oestrogeen. Een algemeen verminderd gevoel van welbevinden kan optreden, dat tot uiting komt in duizeligheid, vermoeidheid en slapeloosheid en in sommige gevallen kan het ook leiden tot depressieve klachten of zelfs een depressie.

Overgangsklachten en symptomen

Veel vrouwen klagen over opvliegers, zweten en veranderingen in de vaginale huid tijdens de overgang, die droger wordt (vaginale droogheid) door atrofie van het weefsel, wat ontstekingen en bloedingen kan veroorzaken. Gedurende deze tijd zijn de urethra en blaas gevoeliger en kwetsbaarder voor bacteriën en andere ziekteverwekkers en kunnen ze vatbaar zijn voor ontstekingen. De darm reageert ook op de aanpassing van het lichaam, wat kan leiden tot klachten in de vorm van obstipatie of diarree.

Buikpijn tijdens de overgang

Hormonale schommelingen

Oestrogenen regelen niet alleen de vruchtbaarheid van een vrouw, ze verhogen ook de stoelgang. Sommige vrouwen weten dit al uit de menstruatiecyclus: kort voor het begin van de menstruatie. Wanneer het hormoonniveau daalt, loopt het spijsverteringsproces niet synchroon. Het resultaat is een gevoel van volheid, obstipatie en winderigheid, maar ook diarree of misselijkheid zijn niet ongewoon. De symptomen verdwijnen meestal na de menstruatie. Als de overgang begint, daalt het niveau van oestrogeen permanent. De darmen kunnen trager gaan werken, waardoor de stoelgang langer aanwezig blijft in het lichaam. Er wordt dan meer vocht onttrokken aan de stoelgang en deze wordt dan dikker; je krijgt last van obstipatie. Dit kan gepaard gaan met buikpijn en winderigheid. Zonder een goede aanpassing van de levensstijl kan dit een steeds terugkeren of zelfs constant probleem worden hetgeen de kwaliteit van leven permanent kan verminderen.

Het oestrogeentekort dat ontstaat tijdens de overgang kan worden gecompenseerd door hormoonvervangende therapie, waardoor de spijsverteringsproblemen tijdens de behandeling worden geëlimineerd. Aangezien langdurig gebruik van hormoonpreparaten het risico op borstkanker, hartaanvallen en beroertes echter verhoogt, wordt deze therapie alleen aanbevolen voor zeer ernstige symptomen en meestal alleen voor korte periodes.

Buikpijn door blaasontsteking

Een verzwakt immuunsysteem of hormonale veranderingen zijn vaak de oorzaak van de ontwikkeling van een blaasontsteking of urineweginfectie. Sommige vrouwen krijgen heel gemakkelijk een urineweginfecties, anderen bijna nooit. Aangenomen wordt dat immunologisch-biologische defecten een belangrijkere rol spelen bij de ontwikkeling van urineweginfecties. Dit betekent dat urineweginfecties vooral optreden wanneer er sprake is van een verzwakt immuunsysteem met een verhoogde vatbaarheid voor infecties. Dit kan worden veroorzaakt door ziekten zoals diabetes, maar ook door bepaalde medicijnen, (chronische) stress of fysieke overbelasting.

De hoeveelheid door het lichaam geproduceerd oestrogeen fluctueert tijdens de menstruatiecyclus. Er is een bepaalde hoeveelheid oestrogeen nodig zodat de lactobacillen, die de vagina koloniseren en zorgen voor de zure omgeving, kunnen groeien en zich kunnen vermenigvuldigen. Als het lichaam oestrogeen mist, zoals bijvoorbeeld tijdens de overgang het geval is, neemt het aantal lactobacillen en daarmee de beschermende functie af. Ook de urethra heeft hier last van, omdat deze niet langer profiteert van het beschermende effect van de vagina en in toenemende mate wordt blootgesteld aan aanvallen van bacteriën. Daarom hebben vrouwen tijdens en na de overgang vaker last van urineweginfecties, wat kan leiden tot onder meer buikpijn of meer specifiek: pijn in de onderbuik en vaak ook rugpijn.

Hevigere menstruaties

De overgang vangt vaak aan met een verandering in het menstruatiepatroon. Voor sommige vrouwen betekent dit dat de ongesteldheid korter duurt, doch voor anderen gaat de overgang juist gepaard met menstruaties die korter na elkaar komen en vaak
heviger zijn en soms zijn er ook stolsels.

Stress en emotionele invloed

De overgang is niet alleen een lichamelijke transformatie, maar ook een emotionele rollercoaster. Veel vrouwen ervaren tijdens de overgang meer stress, angsten, of zelfs depressieve gevoelens. Maar wist je dat deze emotionele schommelingen een directe invloed kunnen hebben op je buik? Stress en spanning kunnen je darmen namelijk flink van slag brengen, wat leidt tot buikpijn en andere spijsverteringsproblemen.

• Voorbeeld: Marjan, een vrouw van 48, merkt dat ze sneller geïrriteerd raakt en piekert over kleine dingen. Als gevolg daarvan voelt ze bijna dagelijks een zeurende pijn in haar onderbuik. Na een gesprek met haar huisarts ontdekt ze dat haar buikpijn samenhangt met de stress die ze ervaart door de overgang. Ze besluit ontspanningsoefeningen in haar routine op te nemen, zoals ademhalingstechnieken. Langzaam maar zeker vermindert de buikpijn, en ze voelt zich weer wat rustiger in haar lijf.

Stress tijdens de overgang kan ervoor zorgen dat je darmen minder goed werken. Wanneer je lichaam in de ‘vecht- of vluchtmodus’ staat, remt het de spijsvertering af. Hierdoor kun je last krijgen van opgeblazenheid, krampen, of zelfs constipatie. Niet voor niets wordt de buik vaak je 'tweede brein' genoemd – alles wat je emotioneel raakt, heeft een uitwerking op je spijsverteringsstelsel.

Invloed van spijsverteringsproblemen

De hormonale schommelingen tijdens de overgang hebben ook hun weerslag op je spijsvertering. Vooral een daling in oestrogeen kan zorgen voor veranderingen in de werking van je darmen. Dit kan leiden tot een trage spijsvertering, opgeblazen gevoel, of obstipatie – en ja, dat betekent buikpijn.

• Voorbeeld: Anneke heeft altijd een snelle spijsvertering gehad, maar nu ze in de overgang zit, voelt ze zich vaak opgeblazen en heeft ze moeite met poepen. Haar buik voelt strak aan, alsof ze een opgeblazen ballon met zich meedraagt. Op aanraden van haar diëtist probeert ze meer vezels te eten en drinkt ze dagelijks een glas lauw water met citroen. Na een paar weken merkt ze verbetering: haar buikpijn wordt minder en haar stoelgang komt weer wat op gang.

Een trage spijsvertering kan ook leiden tot de ophoping van gas in de darmen, wat voor scherpe pijnscheuten kan zorgen. Dit wordt nog verergerd door hormonale schommelingen die ervoor zorgen dat de darmspieren minder efficiënt werken. Veel vrouwen ervaren dit als een zwaar, drukkend gevoel in hun onderbuik, dat meestal erger wordt na het eten.

Medicijngebruik en buikpijn

Tijdens de overgang kiezen sommige vrouwen voor hormonale behandelingen, zoals hormoontherapie (HRT), om symptomen zoals opvliegers en nachtelijk zweten te verlichten. Hoewel deze therapieën effectief kunnen zijn, hebben ze soms ook bijwerkingen, waaronder buikpijn en maagklachten. Daarnaast kunnen andere medicijnen, zoals antidepressiva, slaapmiddelen, of pijnstillers, ook invloed hebben op je spijsverteringsstelsel.

• Voorbeeld: Carla start met hormoontherapie om haar heftige overgangsklachten te verminderen. Hoewel de opvliegers afnemen, merkt ze dat haar buik de laatste tijd opspeelt. Ze ervaart een zeurend gevoel en misselijkheid na het eten. Haar huisarts vertelt haar dat HRT bij sommige vrouwen maag- en darmklachten kan veroorzaken. Samen besluiten ze om de dosering aan te passen, wat haar buikklachten enigszins verlicht.

Bovendien kunnen pijnstillers zoals ibuprofen en aspirine de maagwand irriteren, vooral als ze langdurig worden gebruikt. Dit kan leiden tot maagpijn, misselijkheid en zelfs maagzweren. Het is daarom belangrijk om altijd in overleg met je arts te kijken welke medicijnen je gebruikt en hoe deze mogelijk invloed hebben op je spijsvertering.

Andere oorzaken

Als je tijdens de overgang last krijgt van buikpijn, dan kunnen er ook andere oorzaken zijn: een veranderde bacteriële kolonisatie in de darm kan leiden tot buikpijn winderigheid. Met het ouder worden en met name tijdens de overgang verandert de samenstelling van je darmflora. De bacteriële diversiteit lijkt af te nemen bij het dalen van het oestrogeen tijdens de overgang.[1]

Ook psychische factoren, vleesbomen, bekkenontsteking ofwel pelvic inflammatory disease (PID), ontsteking van de geslachtsorganen etc. zijn mogelijke oorzaken van buikpijn. Buikpijn tijdens de overgang kan ook een symptoom zijn van endometriose. Na de overgang verdwijnen de klachten van endometriose meestal. Raadpleeg bij aanhoudende of verergerende klachten altijd je huisarts.

Behandeling en zelfzorg

Beweging en vezelrijk dieet

De meest effectieve maatregelen tegen een trage darmwerking tijdens de overgang zijn regelmatige lichaamsbeweging en een vezelrijk dieet. Daarom zou er tijdens de overgang meer voedsel met een hoog vezelgehalte op het menu moeten staan, zoals havermout, volle granen, peulvruchten en noten. Veel vrouwen hebben baat bij een plantaardig dieet. Voldoende (water) drinken maakt de ontlasting zacht en bevordert ook de spijsvertering. Het eten van witbrood, bananen en chocolade kan verstoppend werken en moet worden vermeden. Als er toch obstipatie optreedt, krijgen zure melkproducten, zoals yoghurt, biogarde, kwark, of zuurkool de darmen weer op gang.

Bepaalde voeding vermijden

Er zijn echter voedingsmiddelen die een opgeblazen gevoel kunnen geven. Deze kunnen gezond zijn, bijvoorbeeld kool, of bevatten veel vet en suiker zoals chocolade. Je kunt het beste deze voedingsmiddelen vermijden om spijsverteringsklachten en buikpijn te voorkomen. Winderigheid kan ook worden veroorzaakt door voedselintolerantie of zelfs door een ziekte. Iedereen die aan zeer ernstige winderigheid lijdt, moet dit door een arts laten nakijken. Een beproefd huismiddeltje is karwij, als specerij in voedsel of als thee. Venkel, anijs en kamille kalmeren ook de darmen en kunnen buikpijn verlichten.

Kruiden

Als buikpijn tijdens de overgang wordt veroorzaakt door hormonale veranderingen, dan zijn er verschillende kruiden die kunnen helpen:

• Gember : Gember werkt ontstekingsremmend door de actieve stoffen gingerol en paradol. Dit kruid kan helpen bij het verlichten van buikpijn. Je kan een stukje verse gember toevoegen aan een maaltijd of een drankje.
• Venkel: Venkel is een kruid wat buikpijn en buikkrampen kan verminderen. Drink dagelijks venkelthee.
• Kamille: Kamille staat vooral bekend om haar rustgevende werking. Kamillethee wordt soms gebruikt bij een maag die van streek is. Het werkt niet bij iedereen.
• Pepermunt: Dit kruid heeft een verzachtend effect op de darmen en kan helpen bij het verminderen van buikpijn en gasvorming. Drink dagelijks muntthee.

Noot:

1. Fuhrman BJ, Feigelson HS, Flores R, Gail MH, Xu X, Ravel J, Goedert JJ. Associations of the fecal microbiome with urinary estrogens and estrogen metabolites in postmenopausal women. J Clin Endocrinol Metab. 2014 Dec;99(12):4632-40. doi: 10.1210/jc.2014-2222.

Lees verder

• Drukkende, stekende of zeurende pijn in de onderbuik
• Buikpijn: symptomen, oorzaken en behandeling pijn in de buik
• Gezonde voeding voor vrouwen in de overgang: calcium, ijzer
• Opvliegers overgang: symptomen, oorzaken en voorkomen
• Rode klaver: gezondheidsvoordelen & geneeskracht rode klaver