Orbitale myositis: Ontsteking van spieren van oogbewegingen

Orbitale myositis (oculaire myositis) is een zeldzame ontsteking van voornamelijk de extraoculaire spieren (spieren die de oogbewegingen reguleren) die vooral vrouwen in het derde decennium treft. De patiënten lijden vooral aan oogpijn, dubbelzien en beperkte oogbewegingen. Voor het diagnosticeren van de oogbewegingsstoornis, zet de arts diverse beeldvormende onderzoeken in om andere aandoeningen uit te sluiten. Milde tot matige orbitale myositis behandelt de arts met pijnstillers. Krachtige ontstekingsremmers zet de arts in bij ernstigere symptomen. Bij een snelle diagnose en behandeling verdwijnen de symptomen bij de meeste patiënten.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken
• Risicofactoren van orbitale myositis
• Auto-immuunaandoeningen
• Infectie
• Risicogroepen
• Symptomen: Ontsteking van spieren van oogbewegingen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Praktische tips voor het leven met / omgaan met orbitale myositis
• Zoek onmiddellijk medische zorg bij symptomen
• Volg je behandelplan strikt op
• Zorg voor voldoende rust en vermijd overmatige belasting van je ogen
• Toepassing van koude kompressen voor verlichting
• Houd een symptoomdagboek bij
• Monitor visuele veranderingen nauwkeurig
• Vermijd het dragen van strakke brillen of contactlenzen
• Overweeg fysiotherapie voor oogspieren
• Pas je voedingspatroon aan voor optimale genezing
• Herstel geduldig en volg het advies van je arts

Epidemiologie

Orbitale myositis, ook bekend als idiopathische orbitale myositis, is een zeldzame aandoening waarbij er ontsteking van de spieren rondom de oogkas optreedt. Deze aandoening komt voor bij een breed scala aan leeftijdsgroepen, maar wordt het vaakst gezien bij volwassenen tussen de 30 en 50 jaar. De prevalentie is laag, met een geschatte jaarlijkse incidentie van minder dan 1 per 100.000 mensen. Hoewel de aandoening niet geslachtsgebonden is, worden sommige studies gesuggereerd dat vrouwen iets vaker getroffen worden dan mannen. Orbitale myositis kan zowel unilateraal (één kant) als bilateraal (twee kanten) optreden, maar eenzijdige gevallen zijn gebruikelijker.

Algemene prevalentie
Orbitale myositis is een zeldzame aandoening die wordt gekarakteriseerd door ontsteking van de spieren rond de ogen. De prevalentie is moeilijk te bepalen, aangezien het vaak voorkomt als onderdeel van bredere inflammatoire aandoeningen, zoals de ziekte van Graves of spondylitis ankylosans. Het komt vaker voor bij volwassenen, met een piekincidentie tussen de leeftijd van 30 en 50 jaar. Hoewel de aandoening zeldzaam is, zijn er een aantal gevallen van orbitale myositis gemeld in medische literatuur, met variaties afhankelijk van de geografische locatie en de onderliggende oorzaken.

Geslachtsverschillen
Er lijkt een geslachtsverschil te zijn, waarbij vrouwen vaker worden getroffen dan mannen, hoewel deze verhouding varieert afhankelijk van de onderliggende aandoening. Bij patiënten met de ziekte van Graves is de incidentie van orbitale myositis in vrouwen duidelijk hoger, terwijl bij andere aandoeningen de verschillen minder uitgesproken kunnen zijn. Deze variaties kunnen deels verklaard worden door hormonale factoren die het immuunsysteem beïnvloeden.

Associatie met systemische aandoeningen
Orbitale myositis komt vaak voor in combinatie met andere systemische ontstekingsziekten, zoals de ziekte van Graves, een auto-immuunziekte die de schildklier aantast. Het is ook geassocieerd met infectieuze processen en sommige auto-immuunziekten zoals sarcoïdose en reumatoïde artritis. In zeldzamere gevallen kan orbitale myositis optreden zonder duidelijke onderliggende aandoening.

Mechanisme

Immunologische reacties
Orbitale myositis ontstaat vaak als gevolg van een ontstekingsreactie in de spieren rond het oog. Dit kan worden veroorzaakt door een abnormale immuunrespons waarbij het lichaam zijn eigen weefsels aanvalt. Auto-immuunziekten zoals de ziekte van Graves kunnen leiden tot een verhoogde activiteit van het immuunsysteem, wat resulteert in ontsteking van de spierweefsels in de orbita. Dit kan leiden tot zwelling en pijn in het gebied rond de ogen, en kan het vermogen om te bewegen of te richten beïnvloeden.

Infectieuze oorzaken
Hoewel minder vaak voorkomend, kan orbitale myositis ook het gevolg zijn van infecties. Virussen zoals het Epstein-Barr-virus en bacteriële infecties kunnen de spierstructuren in de orbita aantasten. In dergelijke gevallen is de ontstekingsreactie vaak gerelateerd aan een infectie van de oogkas die zich uitstrekt naar de omliggende weefsels, wat resulteert in zwelling, pijn en beperking van de oogbewegingen.

Verstoringen in het immunologische evenwicht
Bij patiënten met sarcoïdose of andere auto-immuunziekten kan orbitale myositis optreden als gevolg van de accumulatie van ontstekingscellen in de orbita. Dit kan leiden tot chronische ontsteking, wat de spierfunctie verstoort en het gezichtsvermogen kan beïnvloeden. Sarcoïdose, bijvoorbeeld, is een aandoening waarbij ontsteking in verschillende organen optreedt, en de orbitale myositis kan een van de vroege symptomen zijn van deze systemische ziekte.

Oorzaken

De precieze oorzaak van orbitale myositis is vaak onbekend, wat de aandoening tot een idiopathische ziekte maakt. Er wordt echter aangenomen dat de ontsteking in de orbitale spieren vaak het gevolg is van een auto-immuunreactie, waarbij het immuunsysteem de eigen weefsels aanvalt. In sommige gevallen kan orbitale myositis worden geassocieerd met andere auto-immuunziekten zoals de ziekte van Graves of sclerodermie. Infecties, systemische aandoeningen en bepaalde geneesmiddelen kunnen ook bijdragen aan de ontwikkeling van orbitale myositis, hoewel deze oorzaken minder vaak voorkomen.

Risicofactoren van orbitale myositis

Auto-immuunaandoeningen

De oorzaak van orbitale myositis is onbekend anno oktober 2020. Orbitale myositis is geassocieerd met specifieke auto-immuunaandoeningen, zoals reuzencel-myocarditis, lineaire sclerodermie (opbouw van littekenweefsel in huid en organen) en de ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn), De incidentie van orbitale myositis geassocieerd met auto-immuunziekten is echter wel extreem laag.

Infectie

Ook infectieuze agentia zijn in verband gebracht met de ziekte, zoals spirocheten (ziekte van Lyme), virussen (herpes zoster-virus) en bacteriën (groep A-streptokokken keelontsteking).

Risicogroepen

Patiënten met auto-immuunziekten
De grootste risicogroep voor het ontwikkelen van orbitale myositis bestaat uit patiënten met auto-immuunziekten, vooral de ziekte van Graves, een aandoening waarbij het immuunsysteem de schildklier aanvalt. Patiënten met systemische lupus erythematosus (SLE) en reumatoïde artritis vertonen ook een verhoogd risico op het ontwikkelen van orbitale myositis. Deze aandoeningen kunnen leiden tot abnormale immuunreacties, waardoor ontsteking in de orbita ontstaat.

Infectieuze aandoeningen
Patiënten met een voorgeschiedenis van infecties, vooral virale infecties zoals het Epstein-Barr-virus, hebben een verhoogd risico op orbitale myositis. Infecties kunnen de beschermende barrière van de orbita doorbreken, waardoor bacteriën of virussen toegang krijgen tot de spieren rondom de ogen. Dit verhoogt de kans op ontsteking van de oogspieren.

Patiënten met een genetische predispositie
Genetische factoren kunnen ook een rol spelen bij de ontwikkeling van orbitale myositis. Studies suggereren dat patiënten met een familiegeschiedenis van auto-immuunziekten of andere ontstekingsziekten mogelijk vatbaarder zijn voor het ontwikkelen van deze aandoening. Het specifieke gen of de genen die bijdragen aan de verhoogde vatbaarheid zijn nog niet volledig geïdentificeerd, maar genetisch advies kan nuttig zijn voor patiënten met een sterke familiegeschiedenis van gerelateerde aandoeningen.

Symptomen: Ontsteking van spieren van oogbewegingen

Bij orbitale myositis ontstaat een plotseling begin van de symptomen. Het klinische beloop is acuut of chronisch. De meest voorkomende presentatie is acuut en unilateraal (aan één oog). In de chronische vorm zijn mogelijk beide ogen getroffen. De ooggerelateerde symptomen van orbitale myositis zijn:
beperkte oogbewegingen

• dubbelzien (diplopie)
• een zwelling van het ooglid en rond de ogen
• hangende oogleden (ptosis)
• oogpijn en oogkaspijn (vooral pijn bij het maken van oogbewegingen)
• rode ogen
• scheelzien
• uitpuilende ogen (exoftalmie)
• vastzittende ogen (het gevoel dat de ogen vastzitten)

Meestal blijft de gezichtsscherpte gespaard. Sommige patiënten ervaren geen pijn, maar mogelijk is toch nog sprake van orbitale myositis.

Alarmsymptomen

De alarmsymptomen van orbitale myositis kunnen variëren, maar enkele van de belangrijkste symptomen waar op gelet moet worden zijn:

• pijn en gevoeligheid in de oogkas
• zwelling en roodheid rond de ogen
• dubbelzien of moeite met oogbewegingen visusstoornissen
• afname van de gezichtsveld
• onvermogen om de ogen volledig te sluiten

Deze symptomen kunnen plotseling beginnen en vaak verergeren naarmate de ontsteking voortschrijdt. Het is belangrijk om bij het optreden van deze symptomen onmiddellijk medische hulp te zoeken om verdere complicaties te voorkomen.

Diagnose en onderzoeken

Oogheelkundig onderzoek
De patiënt krijgt een volledig oogonderzoek met bijzondere aandacht voor de oogzenuwfunctie, de extraoculaire beweeglijkheid, de meting van de uitpuilende ogen en de positie van de oogleden.

Diagnostisch onderzoek
Een MRI-scan of CT-scan van de ogen en de oogkas tonen een onduidelijke zwelling rond één of meer extraoculaire spieren. Een MRI-scan onthult tevens gelokaliseerde ontstekingen. Indien deze beeldvormende onderzoeken niet beschikbaar zijn, zet een arts een oogechografie in om de extraoculaire spieren te evalueren. Verder zijn een uitgebreid bloedonderzoek en urineonderzoek vereist. Bijkomende onderzoeken zijn een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto) en een orbitale biopsie.

Differentiële diagnose
Orbitale myositis moet de arts onderscheiden van andere ziekten waarbij ook de extraoculaire spieren aangetast zijn, zoals bijvoorbeeld bij volgende lijst van aandoeningen

• carotide-holle fistels
• de oogziekte van Graves (schildklierziekte met uitpuilende ogen)
• een oogkasontsteking
• een orbitaal lymfoom
• een vreemd voorwerp in het oog
• granulomatose met polyangiitis (Wegener granulomatose)
• het Tolosa-Hunt-syndroom
• herpetische vasculitis
• IgG4-gerelateerde ziekte
• lymfoproliferatieve aandoeningen
• ontstekingsaandoeningen veroorzaakt door medicijnen
• oogtumoren
• optische neuritis (oogzenuwontsteking)
• orbitale cellulitis
• parasitaire ooginfecties
• sarcoïdose (aandoening met symptomen aan ogen, huid, longen en zenuwstelsel)
• systemische anti-neutrofiele cytoplasmische antilichaam-gerelateerde vasculitis
• tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)
• uitzaaiingen van kanker (metastasen)

Behandeling

Hoge doses niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's) zijn een redelijke eerstelijnsbehandelingsoptie bij patiënten die niet lijden aan dubbelzien en maar lichte tot matige oogpijn ervaren of bij patiënten met milde diplopie (dubbelzien) en oogpijn. Bij veel van deze patiënten is het mogelijk om de symptomen te verlichten en de ontsteking te verhelpen. Zij hebben dan geen aanvullende behandeling nodig. De behandeling van ernstige orbitale myositis bestaat echter bij de meeste patiënten uit begindoses van systemische corticosteroïden om het herstel te versnellen en een herhaling te voorkomen. De ontsteking (en dan vooral het acute type) reageert veelal goed op de medicatie. Sommige vormen van orbitale myositis zijn echter wel ongevoelig voor corticosteroïden. Meestal behandelt de arts de patiënt dan met immunosuppressieve therapie en biologische agentia. Deze behandelingsvorm is in de meeste gevallen dan wel effectief. Helpt dit ook niet, dan zet de arts radiotherapie in.

Prognose

De prognose voor patiënten met orbitale myositis is over het algemeen goed, vooral wanneer de aandoening tijdig wordt behandeld. De meeste patiënten ervaren een significante verbetering van symptomen met een behandeling van corticosteroïden. Langdurige of terugkerende gevallen kunnen echter optreden, vooral als er onderliggende auto-immuunziekten aanwezig zijn. Regelmatige opvolging en aanpassing van de behandeling kunnen nodig zijn om blijvende klachten te minimaliseren.

Complicaties

Mogelijke complicaties van orbitale myositis kunnen zijn:

• blijvende visuele beperkingen of dubbelzien
• langdurige pijn en ongemak in de orbitale regio
• complicaties van langdurig gebruik van corticosteroïden, zoals hoge bloeddruk en osteoporose
• terugkerende of chronische ontsteking, vooral bij onderliggende auto-immuunziekten

Het risico op complicaties kan worden verminderd door een tijdige en adequate behandeling en door regelmatige medische controle.

Preventie

Preventie van orbitale myositis richt zich voornamelijk op het vermijden van bekende risicofactoren en het tijdig behandelen van auto-immuunziekten. Belangrijke preventieve maatregelen omvatten:

• het beheersen van auto-immuunziekten door regelmatige medische controle en het volgen van aanbevolen behandelingen
• het vermijden van factoren die kunnen bijdragen aan ontsteking, zoals virale infecties
• het snel behandelen van oog- of gezichtstrauma om secundaire ontstekingen te voorkomen
• het handhaven van een gezonde levensstijl om het risico op algemene gezondheidsproblemen te verminderen

Een goede samenwerking met een oogarts en andere specialisten kan helpen bij het vroegtijdig opsporen en behandelen van aandoeningen die kunnen bijdragen aan orbitale myositis.

Praktische tips voor het leven met / omgaan met orbitale myositis

Zoek onmiddellijk medische zorg bij symptomen

Orbitale myositis is een ontsteking van de spieren rond het oog, wat kan leiden tot pijn, zwelling en zichtproblemen. Als je plotselinge pijn of zwelling rond je ogen ervaart, of als je veranderingen in je gezichtsvermogen opmerkt, zoek dan direct medische zorg. Vroege diagnose en behandeling kunnen complicaties helpen voorkomen en zorgen voor sneller herstel.

Volg je behandelplan strikt op

Behandeling van orbitale myositis bestaat meestal uit het gebruik van ontstekingsremmende medicatie, zoals corticosteroïden, om de ontsteking te verminderen. Het is essentieel om je arts’ instructies met betrekking tot medicatie nauwkeurig op te volgen. Als je corticosteroïden of andere voorgeschreven medicijnen gebruikt, neem deze dan precies zoals voorgeschreven en stop niet plotseling met de medicatie zonder overleg met je arts.

Zorg voor voldoende rust en vermijd overmatige belasting van je ogen

Omdat orbitale myositis de oogspieren aantast, is het belangrijk om je ogen voldoende rust te geven. Vermijd langdurige blootstelling aan schermen (televisie, computer, telefoon) en geef je ogen regelmatige pauzes. Te veel inspanning kan de symptomen verergeren. Probeer ook activiteiten die de druk op de ogen verhogen, zoals het tillen van zware voorwerpen of intensief sporten, te vermijden totdat je arts aangeeft dat het veilig is om deze weer op te pakken.

Toepassing van koude kompressen voor verlichting

Als je last hebt van zwelling en pijn rond de ogen, kan het aanbrengen van een koud kompres verlichting bieden. Koude kompressen helpen de ontsteking te verminderen en kunnen de pijn verlichten. Zorg ervoor dat je een doek of een koelmiddel gebruikt om huidbeschadiging te voorkomen, en houd het kompres gedurende 10-15 minuten op de ogen. Herhaal dit meerdere keren per dag, afhankelijk van de ernst van je symptomen.

Houd een symptoomdagboek bij

Het bijhouden van een symptoomdagboek kan helpen om veranderingen in je aandoening te volgen. Noteer de tijden van pijn, zwelling en eventuele veranderingen in je gezichtsvermogen. Dit kan waardevolle informatie opleveren voor je arts, waardoor het makkelijker wordt om je behandeling af te stemmen en voortgang bij te houden.

Monitor visuele veranderingen nauwkeurig

Orbitale myositis kan invloed hebben op het gezichtsvermogen, zoals wazig zien of dubbelzien. Als je merkt dat je gezichtsvermogen verder achteruitgaat of als er nieuwe visuele symptomen optreden, neem dan contact op met je arts. Vroege interventie is belangrijk om blijvende schade aan je ogen te voorkomen.

Vermijd het dragen van strakke brillen of contactlenzen

Tijdens het herstel van orbitale myositis kan het dragen van strakke brillen of contactlenzen extra druk op de oogspieren uitoefenen, wat de pijn kan verergeren. Probeer in plaats daarvan comfortabele, goed passende brillen te dragen en gebruik geen contactlenzen totdat je arts het goedkeurt. Dit helpt om de druk op de ogen te verminderen en bevordert een snellere genezing.

Overweeg fysiotherapie voor oogspieren

In sommige gevallen kan een fysiotherapeut specifieke oefeningen aanbevelen om de kracht en flexibiliteit van je oogspieren te herstellen. Dit kan helpen bij het verminderen van pijn en het verbeteren van de functie van je ogen. Bespreek met je arts of fysiotherapie een geschikte optie voor jou is, en volg de aanbevolen oefeningen regelmatig op.

Pas je voedingspatroon aan voor optimale genezing

Een gezond en evenwichtig voedingspatroon kan je lichaam ondersteunen tijdens het herstel. Zorg ervoor dat je voldoende vitamine C en E binnenkrijgt, omdat deze vitamines helpen bij de genezing van weefsels en het verminderen van ontstekingen. Vermijd bewerkte voedingsmiddelen en zorg ervoor dat je voldoende eiwitten, groenten en fruit eet om je immuunsysteem te versterken.

Herstel geduldig en volg het advies van je arts

Het herstel van orbitale myositis kan enige tijd duren, vooral als de ontsteking ernstig is. Wees geduldig met je herstelproces en probeer niet te snel terug te keren naar zware fysieke activiteiten of werkzaamheden. Blijf in nauw contact met je arts om ervoor te zorgen dat je herstel goed verloopt en dat de ontsteking onder controle blijft.

Lees verder

• Myositis (spierontsteking): Pijn en zwakte in spieren