Tongkanker: Zweren, zwelling en pijn aan tonggebied

Praten, kauwen, proeven en slikken zijn allemaal functies waarvoor de tong nodig is. Een aantal patiënten, vooral mannelijke rokers, kampt met kanker aan het tonggebied (tongcarcinoom). Hierbij ontstaan zweren, bultjes of letsels aan de tong die niet verdwijnen. Tongkanker gaat mogelijk vergezeld van andere symptomen zoals bloedingen en pijn. Na een grondige diagnose volgt een behandeling via een (combinatie van een) operatie, radiotherapie en/of chemotherapie. De vooruitzichten zijn variabel maar in de meeste gevallen is de prognose wel beter indien de diagnose en behandeling snel gebeuren. Tongkanker zaait zich mogelijk uit naar andere lichaamsgebieden. Één van de bekendste personen die tongkanker gehad heeft is Bruce Dickinson, de frontman van de muziekgroep Iron Maiden.

• Epidemiologie van kanker aan tong
• Oorzaken van tongkanker
• Risicofactoren: Roken en alcohol drinken
• Symptomen: Zweren, zwelling en/of pijn aan tong
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van kanker aan tonggebied
• Prognose van kanker aan tonggebied
• Preventie van tongkanker
• Complicaties

Epidemiologie van kanker aan tong

Tongkanker, een vorm van mondkanker, komt niet zo vaak voor als bijvoorbeeld borstkanker, prostaatkanker, longkanker of dikkedarmkanker. Mondkanker vertegenwoordigt 2% van alle gediagnosticeerde kankers. Vooral patiënten boven de 55 jaar zijn getroffen. Mannen lijden dubbel zo vaak aan kanker aan het tonggebied dan vrouwen.

Oorzaken van tongkanker

Tongkanker is een vorm van hoofd- en halskanker die zich ontwikkelt wanneer de cellen waaruit de tong is opgebouwd, onbeheersbaar gaan delen en letsels of tumoren gaan vormen. In de meeste gevallen ontstaat kanker aan het slijmvlies van de tong en dan is sprake van een plaveiselcelcarcinoom.

Risicofactoren: Roken en alcohol drinken

De precieze oorzaak van tongkanker is niet duidelijk anno oktober 2020. Enkele risicofactoren verhogen wel de kans op het ontwikkelen van tongkanker:

• chronische irritatie door ontstekingen
• een familiale geschiedenis van tongkanker of mondkanker
• een infectie met het humaan papillomavirus, een seksueel overdraagbare aandoening
• een langdurige blootstelling aan de schadelijke UV-stralen van zonlicht
• een ongezonde voeding
• een persoonlijke geschiedenis van bepaalde kankers, zoals onder andere een plaveiselcelcarcinoom
• een slecht passend kunstgebit of een slechte passende prothese
• een slechte mondhygiëne
• een zwak immuunsysteem
• levercirrose
• overmatig alcoholgebruik
• roken van sigaretten, pijpen, tabak en sigaren enzovoort
• sclerodermie (opbouw van littekenweefsel in huid en organen)
• syfilis (bacteriële infectie via seksueel contact)

De combinatie van roken met alcohol is een nog groter risico op het ontwikkelen van tongkanker.

Symptomen: Zweren, zwelling en/of pijn aan tong

De tongkanker ontwikkelt zich vooral aan de zijrand van de beweeglijke tonggedeelte (behoort tot de mondholte). De kanker presenteert zich dan het vaakst aan de tongpunt, tongrand, tongrug en tongwortel. Af en toe komt de kanker tot stand aan de tongbasis (behoort tot de mond-keelholte).

Keelpijn en aanhoudende voelbare tongzweren of knobbeltjes op de tong komen vaak voor bij tongkanker. Hierbij treedt vaak maar zeker niet altijd tongpijn op. Ook is op de tong mogelijk een rode plek (rode tong) of witte plek (witte tong) of een zwelling of tongbultje zichtbaar. Deze tongletsels verdwijnen niet na enkele dagen of weken. Pijn bij het slikken (slikpijn), pijn bij het kauwen en gevoelloosheid in de mond zijn andere symptomen. Verder krijgt een patiënt te maken met onverklaarbare bloedingen aan de tong (tongbloedingen). Deze zijn niet het gevolg van tongbijten of een ander letsel aan de tong. Af en toe ervaart de patiënt ook nog uitstralingspijn aan het oor (oorpijn), de hals (halspijn) of de kaak (kaakpijn). Verder zijn de lymfeklieren in de hals mogelijk gezwollen (gezwollen lymfeklieren) wat dan duidt op uitzaaiingen in de lymfeklieren. Een slechte adem (halitose) is tot slot een ander mogelijk kenmerk van kanker aan het tonggebied.

Diagnose en onderzoeken

Veelal wijzen de tekenen van tongkanker in de richting van een minder ernstige medische aandoening. Het is echter verstandig om bij een tongletsel dat langer dan drie weken aanwezig is op de tong, naar een huisarts te gaan voor een correcte diagnose.

Vraaggesprek

De arts wil informatie inzake de voedings- en leefgewoonten van de patiënt (roken, drinken, soort voeding, ...). De arts bevraagt de patiënt eveneens over de mogelijke aanwezigheid van een HPV-infectie.

Diagnostisch onderzoek

De arts (keel-, neus- en oorarts) of kaakchirurg onderzoekt de keel, de mond, de neus en de oren. Hij betast tevens de hals om gezwollen lymfeklieren op te sporen (wijzen op uitzaaiingen). Daarna gebruikt hij een laryngoscopie (inwendig kijkonderzoek van de keelholte, het strottenhoofd en de stembanden) om de tumor te bekijken. De arts voert een tongbiopsie om zeker te zijn dat de knobbeltjes of zwelling op de tong te wijten is aan tongkanker. Wanneer de aanwezigheid van kanker aan het tonggebied bevestigd is, zet de arts beeldvormende onderzoeken in om te kijken of de tumor uitgezaaid is naar andere lichaamsstructuren. Hiervoor gebruikt hij het vaakst een echografie, een CT-scan en/of een MRI-scan.

Behandeling van kanker aan tonggebied

De arts voert een operatie uit waarbij hij de tumor verwijdert. Soms moet de arts hiervoor ook een (groot) deel van de tong verwijderen (glossectomie). Hij reconstrueert dan tijdens deze operatie de tong met huid of weefsel van een ander lichaamsgebied. Wanneer uitzaaiingen in de lymfeklieren aanwezig zijn, is een halsklierdissectie vereist. Hierbij verwijdert de arts de lymfeklieren en het omliggende weefsel uit de hals. Sommige patiënten krijgen na de operatie radiotherapie. Sommige patiënten krijgen daarnaast chemotherapie.

Prognose van kanker aan tonggebied

De vijfjaarsoverleving bedraagt afhankelijk van het kankerstadium 36 tot 78%. De meeste patiënten zijn na de behandeling nog goed in staat om te praten, proeven en slikken. Het is wel mogelijk om deze functies nog te verbeteren met logopedie. Wel is het mogelijk dat patiënten kampen met weinig eetlust, problemen met het eten, smaakverlies of een gewijzigde smaak. Een voedingsdeskundige begeleidt de patiënt hierbij. Een snelle diagnose en behandeling verbetert over het algemeen de vooruitzichten, al hangt de prognose eveneens af van algemene gezondheidsstatus en de leeftijd van de patiënt. Verder krijgen patiënten mogelijk opnieuw te maken met een tumor in het hoofd-halsgebied. Regelmatige controlebezoeken bij de arts zijn bijgevolg nodig.

Preventie van tongkanker

Patiënten moeten stoppen met roken. Daarnaast mag de patiënt niet meer dan de aanbevolen wekelijkse limieten voor alcohol drinken. Het eten van een gezond mediterraan dieet met veel verse groenten is verder een goede maatregel om kanker aan de tong te voorkomen. Vooral tomaten, citrusvruchten, olijfolie en vis zijn gezonde voedingsmiddelen. Een regelmatig tandheelkundig onderzoek (om de zes maanden) is verder verstandig, aangezien een tandarts de vroege stadia van mondkanker herkent. Verder is een goede mondhygiëne onontbeerlijk, waarbij mensen minimaal twee keer per dag de tanden grondig moeten poetsen en ook regelmatig moeten flossen. Tot slot moet een patiënt tijdig naar de huisarts wanneer een letsel aan de tong niet verdwijnt binnen de drie weken.

Complicaties

Tongkanker zaait mogelijk uit en dit het vaakst naar de lymfeklieren (lymfekliermetastasen). Af en toe zaait de kanker ook uit naar andere lichaamsdelen, zoals het bovenste gedeelte van het maagdarmkanaal, de lever (levermetastasen), de longen (longmetastasen) en de botten (botmetastasen).

Lees verder

• Tongbultjes: Oorzaken van bultjes op de tong
• Tong: Afwijkingen aan de kleur, vorm en textuur
• Tongbiopsie: Onderzoek naar afwijkingen op tong
• Tongpijn: Oorzaken van pijnlijke tong (pijn aan tong)
• Mondkanker: Kanker in mond met slikproblemen en gezwel