Zwart tandvlees: Oorzaken van zwarte vlekken op tandvlees

De kleur van het tandvlees is normaal gesproken rood of roze. In sommige gevallen ontstaan tandvleesverkleuringen, zoals bijvoorbeeld zwarte vlekken op het tandvlees of volledig zwart tandvlees. De zwarte tandvleesverkleuring is het gevolg van een medische aandoening, het gebruik van medicatie of roken. Wanneer een zwarte verkleuring van het tandvlees optreedt, raadpleegt een patiënt best een arts voor een correcte diagnose en snelle behandeling. De meeste oorzaken van zwart tandvlees zijn goed en eenvoudig te behandelen en dan is de prognose uitstekend. Slechts zelden wijst een donkere tandvleesverkleuring op een ernstiger probleem waarvoor een uitgebreide behandeling nodig is. Vaak verschijnen dan ook andere symptomen in combinatie met het zwart tandvlees. De vooruitzichten zijn hierbij dan variabel.

• Aandoeningen en zwart tandvlees
• Acute necrotiserende ulceratieve gingivitis
• Blue naevus
• Kneuzing
• Melanine
• Mondkanker
• Oraal melanoacanthoom
• Peutz-Jeghers-syndroom
• Trombocytopenie (verlaagd aantal bloedplaatjes)
• Ziekte van Addison
• Omgevingsfactoren en tandvlees dat zwart kleurt
• Amalgaam
• Medicatie
• Roken
• Preventie van zwarte vlekken op tandvlees

Aandoeningen en zwart tandvlees

Acute necrotiserende ulceratieve gingivitis

Acute necrotiserende ulceratieve gingivitis (loopgraafmond, necrotiserende ulceratieve parodontitis) is een vorm van een tandvleesontsteking die het gevolg is van een snelle bacteriegroei in de mond, meestal als gevolg van gingivitis. De bacteriën hopen zich op door een slechte mondhygiëne, stress, een slaapgebrek of een ongezond voedingspatroon. De patiënt ontwikkelt een dode weefsellaag op het tandvlees, wat zorgt voor een zwart uiterlijk. De infectie gaat bovendien gepaard met bloedend tandvlees, pijnlijk tandvlees, veel speeksel in de mond, een stinkende adem (halitose), een algemeen ziek gevoel (malaise) en koorts. Verder vormen zich zweren op het tandvlees aan de rand van de tanden. De tandarts reinigt de mond en schrijft antibiotica voor. De patiënt moet voorts de mond spoelen met medicinaal mondwater en verder zorgen voor een goede tand- en tandvleeshygiëne zodat herhaalde infecties niet meer tot stand komen.

Blue naevus

Een blue naevus is een goedaardige ronde en platte of licht verhoogde moedervlek die soms optreedt aan het tandvlees. De zwarte of blauwe moedervlek doet dan denken aan een sproet op het tandvlees. De oorzaak is onbekend maar kinderen of tieners en ook vrouwen krijgen hiermee sneller te maken. Een behandeling is niet nodig, maar wanneer de grootte, kleur of vorm wijzigt, is een biopsie nodig, waarbij de arts een stukje van de moedervlek wegneemt en deze laat onderzoeken op de aanwezigheid van kanker.

Kneuzing

Een verwonding aan het tandvlees, bijvoorbeeld door op het gezicht te vallen, iets met scherpe randen te eten of het te hard borstelen van het tandvlees, veroorzaakt mogelijk een kneuzing op het tandvlees. Dit uit zich in meestal donkerrode of paarse vlekken op het tandvlees, al zijn ze soms ook donkerbruin of zwart van kleur. Een lichte tandvleesbloeding en tandvleespijn zijn andere kenmerken. Een medische behandeling is onnodig.

Melanine

Melanine is een stof die er voor zorgt dat het haar, de huid en de ogen hun kleur krijgen. Het lichaam produceert van nature melanine. Des te groter de hoeveelheid melanine in het lichaam, des te donkerder het haar, de huid of de ogen zullen zijn. Donker bruin of zwart tandvlees is mogelijk te wijten aan meer melanine in het lichaam. Wanneer het tandvlees al vanaf de geboorte donker is en de persoon geen andere gezondheidsproblemen heeft, dan is dit geen reden tot bezorgdheid. Wijzigt de tandvleeskleur echter geleidelijk of plots of verschijnen geleidelijk of plots zwarte vlekken op het tandvlees, dan is dit wellicht niet het gevolg van melanine en duidt dit veelal op een medisch probleem.

Mondkanker

Bij kanker in de mond verschijnt mogelijk ook zwart tandvlees, naast bijvoorbeeld zweertjes en wonden in de mond, mondbloedingen, een zwelling in de mond, stemveranderingen en chronische keelpijn. Een biopsie is nodig om de aanwezigheid van mondkanker te bevestigen. Diverse beeldvormende onderzoeken zoals een CT-scan of PET-scan zijn nodig om de eventuele uitzaaiingen van kanker (metastasen) op te sporen. Een chirurgische verwijdering van de kanker is nodig indien deze nog niet is uitgezaaid. Bij uitzaaiingen zet de arts radiotherapie en/of chemotherapie in om de kankercellen te doden. De patiënt stopt best met het drinken van alcohol en het roken want hierdoor ontstaat sneller mondkanker.

Oraal melanoacanthoom

Een oraal melanoacanthoom is een aandoening waarbij in de mond diverse donkere plekken ontstaan, zoals op het tandvlees. De vlekken zijn goedaardig en verschijnen vooral bij jongeren Deze aandoening met onbekende oorzaak komt vaker voor door een trauma zoals door het kauwen of door wrijving in de mond. Een behandeling is niet nodig.

Peutz-Jeghers-syndroom

Het Peutz-Jeghers-syndroom is een genetische aandoening waarbij patiënten sneller te maken krijgen met poliepen of kanker. Veelal krijgen de patiënten eerst donkerblauwe of donkerbruine sproeten op het lichaam, bijvoorbeeld in de mond of op de huid van de vingers en tenen. De sproeten verschijnen meestal in de kindertijd en verdwijnen met het verouderen. Ook ervaren kinderen mogelijk darmbloedingen of verstoppingen in de darm (darmobstructies). Een genetisch onderzoekt onthult de aanwezigheid van het Peutz-Jeghers-syndroom, waarbij de arts de symptomen ondersteunend behandelt.

Trombocytopenie (verlaagd aantal bloedplaatjes)

Door een laag aantal bloedplaatjes ontstaan problemen met de bloedstolling. De patiënt krijgt dan mogelijk blauwe of donkere plekken op het tandvlees, een bloedneus en/of bloedend tandvlees. Trombocytopenie kent veel oorzaken en de juiste behandeling is afgestemd op de diagnose.

Ziekte van Addison

De ziekte van Addison is een bijnieraandoening waarbij onvoldoende hormonen geproduceerd worden door de bijnieren. Meestal is een probleem met het immuunsysteem aanwezig, waardoor het lichaam de bijnieren aanvalt en beschadigt. Vroege symptomen omvatten:

• een verlies van eetlust
• meer dorst hebben dan normaal (polydipsie)
• onbedoeld gewichtsverlies
• spierzwakte
• vermoeidheid

Naarmate de ziekte van Addison vordert, ontwikkelt zich mogelijk hyperpigmentatie (donkere vlekken). Donkere plekken op de huid (bijvoorbeeld op de knieën, knokkels, in de lijnen van de handpalmen en rond littekens), donker tandvlees en donker gekleurde lippen zijn hiervan het resultaat. Onbehandeld ontstaan ernstige complicaties bij de ziekte van Addison want te lage hormoonspiegels te veroorzaken een bijniercrisis (Addison-crisis). Een bijniercrisis kenmerkt zich door ernstige uitdroging (dehydratie), een snelle en oppervlakkige ademhaling (tachycardie), slaperigheid en een bleke huid (pallor) die klam aanvoelt (een klamme huid). Een bijniercrisis is een medisch noodgeval waarbij de patiënt meteen medicatie nodig heeft.

Omgevingsfactoren en tandvlees dat zwart kleurt

Amalgaam

Amalgaan is een mengsel van metalen dat de tandarts gebruikt om vullingen en kronen te maken. Soms geraken deeltjes van dit materiaal los, en dan verschijnen ze onder de huid van het tandvlees, meestal net naast een vulling. De patiënt heeft dan een zwarte, grijze of blauwe vlek in de mond. Een behandeling is meestal niet nodig voor dit fenomeen omdat de patiënt geen andere symptomen heeft.

Medicatie

Minocycline is een medicijn dat de arts voorschrijft voor de behandeling van acne (huidaandoening met ontsteking van talgklieren) en sommige infecties, zoals chlamydia (bacteriële infectie met symptomen aan genitaliën). Een zeldzame bijwerking is de verkleuring van bijvoorbeeld de mond. Indien de patiënt een tandvleesverkleuring ervaart door het gebruik van het medicijn, is het belangrijk om dit met de arts te bespreken zodat hij mogelijk een alternatief geneesmiddel kan voorschrijven.

Roken

Roken leidt bij veel patiënten tot verkleurd tandvlees, hetgeen in medische termen gekend is als ‘rokersmelanose’. De nicotine in tabak zorgt voor een hogere productie van melanocyten (cellen die melanine produceren), wat leidt tot een bruine of zwarte tandvleesverkleuring. Soms is het hele tandvlees zwart maar het is ook mogelijk dat de kleurverandering zich uit in vlekken op het tandvlees. Ook aan de binnenkant van de wangen en de onderlip komen kleurwijzigingen voor door rokersmelanose. Stoppen met roken vermindert de donkere verkleuring van het tandvlees. De symptomen zijn bijgevolg om te keren door te stoppen met deze ongezonde gewoonte.

Preventie van zwarte vlekken op tandvlees

Een goede mondhygiëne is nodig voor het voorkomen van een tandvleesverkleuring: twee keer per dag de tanden poetsen, één keer per dag de tanden flossen, mondwater gebruiken, de tong reinigen en het tandvlees borstelen met een zachte tandenborstel. Ook een jaarlijks bezoek aan de tandarts is noodzakelijk Daarnaast is het belangrijk om minder suiker te gebruiken.