Macrocytaire anemie: Bloedarmoede met grote rode bloedcellen

Macrocytaire anemie is een vorm van bloedarmoede waarbij de patiënt abnormaal grote rode bloedcellen heeft. Net als bij andere vormen van anemie bevatten deze rode bloedcellen een laag hemoglobinegehalte. Hemoglobine is een ijzerbevattend eiwit dat zuurstof door het lichaam transporteert. Tekorten aan vitamine B12 of foliumzuur zijn vaak de oorzaak van macrocytaire anemie, hoewel ook andere factoren kunnen bijdragen aan dit tekort aan rode bloedcellen. Zwakte, bleekheid en verwardheid zijn de bekendste symptomen. Vitamine-injecties en een voeding rijk aan vitaminen zijn mogelijke behandelingsopties. Een behandeling is zeker nodig omdat macrocytaire anemie na verloop van tijd kan leiden tot ernstigere complicaties, zoals hartafwijkingen.

• Synoniemen
• Wat is macrocytaire anemie?
• Epidemiologie van macrocytaire anemie
• Mechanisme van macrocytaire anemie
• Oorzaken van bloedarmoede met abnormaal grote rode bloedcellen
• Tekort aan foliumzuur
• Tekort aan vitamine B12
• Andere oorzaken
• Risicofactoren voor macrocytaire anemie
• Risicogroepen voor macrocytaire anemie
• Soorten
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Vitamine B12-tekort
• Foliumzuurtekort
• Preventie

Synoniemen

Alternatieve benamingen voor macrocytaire anemie zijn:

• macrocytische anemie
• macrocytose
• macrocytosis

Wat is macrocytaire anemie?

Macrocytaire anemie treedt op wanneer de rode bloedcellen zeer groot zijn. Artsen gebruiken de eenheid ‘femtoliters (fL)’ om de grootte van bloedcellen te meten. Normaal zijn rode bloedcellen tussen 80 en 100 fL groot. Rode bloedcellen groter dan 100 fL worden als macrocytisch beschouwd. Wanneer de cellen te groot zijn, zijn er minder rode bloedcellen dan normaal en bevatten ze minder hemoglobine. Dit resulteert in een lager zuurstofgehalte in het bloed, wat leidt tot verschillende symptomen. Macrocytaire anemie is een symptoom van diverse medische aandoeningen en voedingsproblemen.

Epidemiologie van macrocytaire anemie

Macrocytaire anemie is een aandoening waarbij het bloed een abnormaal groot aantal rode bloedcellen bevat. Het komt wereldwijd voor en kan verschillende oorzaken hebben, van voedingstekorten tot chronische ziekten en genetische aandoeningen. De prevalentie van macrocytaire anemie varieert afhankelijk van de populatie, leeftijd, en onderliggende gezondheidsomstandigheden. Het is vooral een probleem in oudere bevolkingsgroepen, maar kan ook voorkomen bij jongeren, vooral wanneer er sprake is van een tekort aan vitamine B12 of foliumzuur.

Prevalentie in verschillende leeftijdsgroepen
De prevalentie van macrocytaire anemie neemt toe met de leeftijd, vooral bij ouderen. Onderzoek toont aan dat macrocytaire anemie in deze groep vaak voorkomt als gevolg van verminderde opname van voedingsstoffen, zoals vitamine B12 en foliumzuur, door veroudering van het spijsverteringsstelsel. In jongere leeftijdsgroepen is de aandoening vaak te wijten aan voedingsdeficiënties, zoals bij veganistische diëten zonder supplementen van B12.

Geografische variatie
Macrocytaire anemie komt vaker voor in ontwikkelingslanden, waar ondervoeding en vitaminegebrek meer prevaleren. In ontwikkelde landen is de aandoening vaak te wijten aan andere oorzaken, zoals alcoholmisbruik, chronische ziekten (zoals leverziekten), en gebruik van bepaalde medicijnen die de opname van B12 of foliumzuur belemmeren.

Mechanisme van macrocytaire anemie

Het mechanisme van macrocytaire anemie is complex en afhankelijk van de oorzaak. In het algemeen wordt macrocytaire anemie gekarakteriseerd door de aanwezigheid van abnormaal grote rode bloedcellen (macrocyten) in het bloed. Dit kan het gevolg zijn van een verstoorde DNA-synthese tijdens de productie van rode bloedcellen in het beenmerg.

Verstoorde DNA-synthese
De vorming van rode bloedcellen vereist een goed functionerende DNA-synthese. Wanneer er tekorten zijn aan voedingsstoffen zoals vitamine B12 of foliumzuur, wordt de DNA-synthese verstoord, wat resulteert in het vormen van grotere dan normale rode bloedcellen. Dit leidt tot macrocytaire anemie. Het gebrek aan B12 en foliumzuur remt de aanmaak van het DNA, wat de celdeling vertraagt en de cellen groter maakt.

Rode bloedcellen en hun functie
Rode bloedcellen zijn verantwoordelijk voor het transport van zuurstof naar weefsels in het lichaam. Normaal gesproken worden deze cellen in het beenmerg geproduceerd en vertonen ze een biconcave schijfvorm. Bij macrocytaire anemie kunnen de cellen abnormaal groot zijn, wat hun effectiviteit bij het zuurstoftransport vermindert, wat leidt tot symptomen zoals vermoeidheid en kortademigheid.

Oorzaken van bloedarmoede met abnormaal grote rode bloedcellen

Macrocytaire anemie is bijna altijd te wijten aan een tekort aan foliumzuur of een vitamine B12-tekort. Het lichaam neemt onvoldoende vitaminen op door een onderliggende ziekte, of anders krijgen patiënten niet genoeg voedsel met deze vitaminen binnen. Ook medicijnen en andere aandoeningen kunnen dit type bloedarmoede veroorzaken.

Tekort aan foliumzuur

Foliumzuurdeficiëntie (vitamine B9-tekort) veroorzaakt vaak macrocytaire anemie. Zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven, hebben een verhoogd risico op een tekort aan foliumzuur. Ook patiënten die onvoldoende foliumzuurrijke voedingsmiddelen eten, kunnen een tekort ontwikkelen. Daarnaast kunnen absorptieproblemen, zoals bij coeliakie (maag- en darmproblemen door het eten van gluten), bijdragen aan het tekort.

Tekort aan vitamine B12

Vitamine B12 komt veel voor in dierlijke producten, dus veganisten en vegetariërs lopen meer risico op een vitamine B12-tekort. In sommige gevallen heeft de patiënt een auto-immuunziekte, kanker, alcoholverslaving of een inflammatoire darmaandoening (ontstekingsaandoening van de darm) en is daardoor niet in staat om voldoende vitamine B12 op te nemen.

Andere oorzaken

Diverse aandoeningen en medicijnen kunnen de absorptie en metabolisme van essentiële voedingsstoffen verstoren, wat kan leiden tot macrocytaire anemie:

• een beenmergaandoening die de productie van gezonde bloedcellen belemmert (zeer zelden)
• een leverziekte
• hypothyreoïdie (trage schildklierwerking)
• medicijnen, waaronder hiv-medicatie, chemotherapie voor kanker en andere immunosuppressiva (medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken)
• zeldzame stofwisselingsstoornissen

Risicofactoren voor macrocytaire anemie

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van macrocytaire anemie verhogen. Deze factoren kunnen variëren van voedingstekorten tot medische aandoeningen die de opname van belangrijke voedingsstoffen beïnvloeden. Het identificeren van risicofactoren is van groot belang voor het voorkomen en behandelen van de aandoening.

Tekort aan vitamine B12 of foliumzuur
Een van de belangrijkste risicofactoren voor macrocytaire anemie is een tekort aan vitamine B12 of foliumzuur. Deze vitaminen spelen een cruciale rol in de DNA-synthese en de productie van gezonde rode bloedcellen. Een tekort kan ontstaan door een dieet met onvoldoende vitamine B12 (meestal bij veganisten), door malabsorptie (bijvoorbeeld bij coeliakie of maagchirurgie), of door medicijnen die de opname van deze vitaminen verstoren.

Chronische ziekten en alcoholmisbruik
Chronische ziekten, zoals leverziekten, hypothyreoïdie, en nierziekten, kunnen ook bijdragen aan het ontwikkelen van macrocytaire anemie. Bij alcoholmisbruik wordt de absorptie van vitamine B12 en foliumzuur verstoord, wat leidt tot een verhoogd risico op de aandoening. Het is belangrijk om deze risicofactoren te identificeren bij patiënten die mogelijk macrocytaire anemie ontwikkelen.

Risicogroepen voor macrocytaire anemie

Bepaalde patiëntengroepen lopen een groter risico om macrocytaire anemie te ontwikkelen. Deze risicogroepen omvatten zowel jongere als oudere mensen, afhankelijk van de onderliggende oorzaken en risicofactoren.

Ouderen
Ouderen hebben een verhoogd risico op macrocytaire anemie, vooral door verminderde opname van vitamine B12 en foliumzuur als gevolg van leeftijdsgebonden veranderingen in het maagdarmkanaal. Bovendien zijn ouderen vaak blootgesteld aan chronische ziekten zoals diabetes, hartziekten en nierfalen, die de ontwikkeling van macrocytaire anemie kunnen bevorderen.

Zwangere vrouwen en veganisten
Zwangere vrouwen hebben ook een verhoogd risico op macrocytaire anemie door een verhoogde behoefte aan foliumzuur en vitamine B12 om de ontwikkeling van de foetus te ondersteunen. Veganisten, die geen dierlijke producten consumeren, lopen ook een verhoogd risico op een tekort aan vitamine B12, wat kan leiden tot macrocytaire anemie. Regelmatige controle van het voedingspatroon en aanvullende vitaminen is essentieel voor deze risicogroepen.

Soorten

Megaloblastische macrocytose is de meest voorkomende vorm. Door een vitaminetekort is het lichaam niet in staat om DNA te produceren. Bij niet-megaloblastische macrocytose zijn er problemen met de lever, de milt of het beenmerg.

Symptomen

Bij de meeste patiënten ontwikkelt bloedarmoede zich geleidelijk. Pas bij ernstige anemie worden de symptomen duidelijk:

• bleekheid
• broze nagels
• concentratieproblemen
• diarree
• snelle hartslag (tachycardie)
• verlies van eetlust of gewichtsverlies
• geheugenverlies
• kortademigheid
• neerslachtigheid
• onvruchtbaarheid
• roodheid of zwelling van de tong (glossitis)
• uitputting
• vermoeidheid
• verwardheid
• zwakte

Wanneer patiënten macrocytaire anemie ontwikkelen als gevolg van een vitamine B12-deficiëntie, kunnen ook andere symptomen optreden zoals zwakte, pijn, gevoelloosheid of tintelingen (paresthesieën) in de handen of voeten, instabiliteit tijdens het lopen en geheugenverlies. Deze symptomen verdwijnen meestal na de behandeling, maar kunnen aanhouden als de anemie niet tijdig wordt behandeld.

Alarmsymptomen

Patiënten met symptomen van bloedarmoede, een familiegeschiedenis van bloedarmoede, of patiënten met een aandoening die verband houdt met macrocytaire anemie, moeten een arts raadplegen voor een bloedonderzoek. Regelmatige bloedonderzoeken kunnen alle vormen van bloedarmoede opsporen voordat ze klachten veroorzaken. Meestal is bloedarmoede gemakkelijk te diagnosticeren en behandelen.

Diagnose en onderzoeken

De arts stelt vragen over de voeding, levensstijl en andere symptomen. Een bloedonderzoek is nodig om de aanwezigheid en de vorm van bloedarmoede vast te stellen. Diverse soorten anemie veroorzaken namelijk vergelijkbare symptomen. Daarnaast helpt het bloedonderzoek bij het identificeren van de onderliggende oorzaak.

Behandeling

Vitamine-injecties zijn vaak de eerste behandelingsoptie voor een patiënt met macrocytaire anemie. Hierdoor kan het lichaam de noodzakelijke vitaminen opnemen, zelfs als er een onderliggende aandoening is, zoals coeliakie. Het eten van meer voedingsmiddelen rijk aan vitamine B12 (bijvoorbeeld kip, vis, rood vlees, eieren, schelpdieren, ...) en foliumzuur (donkere bladgroenten, linzen, verrijkte granen, sinaasappels, ...) kan de symptomen verbeteren bij een tekort door voedingsproblemen (gezonde en evenwichtige voeding).

Andere behandelingsopties zijn:

• andere medicijnen gebruiken als een medicijn de vitamine-opname verstoort
• bloedtransfusies of beenmergtransplantaties voor beenmergaandoeningen
• medicatie voor auto-immuun- of leverziekten
• medicatie voor schildklieraandoeningen
• veranderingen in de levensstijl, zoals het vermijden van alcohol

Prognose

De meeste patiënten met macrocytaire anemie zijn goed te behandelen met vitamine-injecties. De arts controleert regelmatig de vitamine B12- en foliumzuurspiegels via bloedonderzoek, en let ook op de grootte van de rode bloedcellen. Een snelle behandeling leidt meestal tot een volledig herstel. Toch blijft een regelmatig bloedonderzoek door de arts noodzakelijk om tijdig tekenen van bloedarmoede op te sporen. Wanneer macrocytaire anemie wordt veroorzaakt door een onderliggende ziekte, hangt de prognose af van de specifieke ziekte en de effectiviteit van de behandeling.

Complicaties

Als het bloed onvoldoende hemoglobine bevat, is er niet genoeg zuurstof in het lichaam. Hierdoor kan het lichaam de hartslag verhogen (tachycardie) of de bloeddruk verhogen (hypertensie). Onbehandelde macrocytaire anemie kan leiden tot hartfalen, een vergroot hart (cardiomegalie) en problemen met de bloedsomloop. Als macrocytaire anemie wordt veroorzaakt door een probleem met het beenmerg of een orgaan, kan deze onderliggende oorzaak ook complicaties veroorzaken. Patiënten met onbehandelde beenmergaandoeningen ontwikkelen bijvoorbeeld sneller leukemie. De meeste patiënten met macrocytaire anemie kampen met vitaminetekorten, die afhankelijk van het tekort verschillende complicaties kunnen veroorzaken:

Vitamine B12-tekort

Een vitamine B12-tekort kan leiden tot:

• geheugenverlies
• maagkanker
• mobiliteitsproblemen en tintelingen in de handen en voeten
• neurale buisdefecten bij baby's van vrouwen met een vitamine B12-tekort
• onvruchtbaarheid
• perifere neuropathie (schade aan zenuwen met pijn en zwakte)

Foliumzuurtekort

Een foliumzuurtekort kan veroorzaken:

• cardiovasculaire gezondheidsproblemen (hart- en vaatafwijkingen)
• een verhoogd risico op een placentaire ruptuur vóór of tijdens de bevalling
• een verhoogd risico op een vroegtijdige bevalling bij zwangere vrouwen
• een verhoogd risico op sommige vormen van kanker, zoals darmkanker
• neurale buisdefecten bij baby's van vrouwen met een foliumzuurdeficiëntie
• onvruchtbaarheid

Preventie

Om macrocytaire anemie te voorkomen, is het belangrijk een dieet te volgen dat rijk is aan vitamine B12 en foliumzuur. Dit omvat het eten van vlees, vis, eieren, zuivelproducten, groene bladgroenten, fruit en verrijkte granen. Voor mensen met dieetrestricties, zoals veganisten en vegetariërs, kunnen supplementen noodzakelijk zijn. Regelmatige medische controles kunnen helpen bij het vroegtijdig opsporen en behandelen van vitaminetekorten, vooral bij risicogroepen zoals zwangere vrouwen en ouderen.

Lees verder

• Anemie (tekort aan rode bloedcellen): Soorten en oorzaken
• Anemie (bloedarmoede): Soorten tekort aan rode bloedcellen