Tongkanker: symptomen, oorzaak, behandeling en prognose

Tongkanker symptomen bestaat vaak uit een voelbare zwelling, wondje of zweer op de tong, welke maar niet wil genezen. Dit kan gepaard gaan met pijn en andere klachten. Tongkanker of tongcarcinoom is een tumorsoort binnen het hoofd-halsgebied. Tongkanker gaat meestal uit van het slijmvlies van de tong en tumoren van het slijmvlies worden ook wel plaveiselcelcarcinomen genoemd. Roken en alcoholgebruik kunnen een rol spelen in het ontstaan van tongkanker. Of erfelijkheid een rol speelt bij tongkanker is nog niet duidelijk. Behandeling van tongkanker bestaat vaak uit een beperkte operatie onder algehele narcose, waarbij de tumor wordt verwijderd. Radiotherapie en/of chemotherapie zijn ook mogelijk. De prognose en overlevingskansen zijn afhankelijk van het stadium waarin de kanker zich bevindt wanneer de diagnose wordt gesteld. Tongkanker die niet is uitgezaaid, heeft de beste overlevingskansen.

• Wat is tongkanker?
• Oorzaak van kanker aan de tong
• Bij wie komt tongkanker voor?
• Risicofactoren
• Tongkanker symptomen
• Onderzoek en diagnose
• Tongkanker behandeling
• In vogelvlucht
• Operatie met reconstructie
• Combinatie van chemo- en radiotherapie
• Palliatieve behandeling
• Prognose en overleving
• Preventie van tongkanker
• Complicaties

Wat is tongkanker?

Kanker aan de tong of tongkanker betreft een kwaadaardige zwelling van de tong. Tongkanker kan voorkomen op het mobiele deel van de tong, dat wil zeggen de tongpunt, tongrand, tongrug en de tongwortel. Kanker van de tongbasis valt onder keelholtekanker (orofarynxkanker). De meest voorkomende vorm van tongkanker is plaveiselcelcarcinoom. Dat wil zeggen dat de tumor begint in de cellaag die aan de oppervlakte ligt: het slijmvlies dat is opgebouwd uit plaveiselcellen. In bijna alle gevallen is er bij tongkanker sprake van een plaveiselcelcarcinoom. Het carcinoom kan uitgroeien naar de spieren van de tong, de tongbasis, de mondbodem en de onderkaak. In meer dan de helft van de gevallen treedt uitzaaiing via de lymfklieren op. Uitzaaiing naar andere plekken in het lichaam (long, lever, skelet) komt relatief weinig voor en wordt vaak pas laat in het beloop van het ziekteproces gezien.

Oorzaak van kanker aan de tong

De precieze oorzaken van de meeste vormen hoofd-halskanker zijn anno 2023 niet precies bekend, maar een aantal risicofactoren zijn al wel geïdentificeerd. Zo zijn roken en het drinken van veel alcohol belangrijke risicofactoren, evenals chronische irritatie door ontstekingen. Mogelijk dat slechte mondhygiëne of een slecht passend kunstgebit of prothese ook een rol kan spelen bij tongkanker.

Bij wie komt tongkanker voor?

Tongkanker komt vooral voor bij mensen boven de 40 jaar. Twee keer zoveel mannen als vrouwen krijgen tongkanker. Mensen die (flink) roker hebben meer kans op tongkanker en het risico is nog groter als het roken gecombineerd wordt met fors alcoholgebruik. Daarnaast lopen mensen met een slecht verzorgd gebit meer risico om tongkanker te krijgen.

Risicofactoren

Bepaalde gedragingen en omstandigheden kunnen het risico op tongkanker vergroten, waaronder:

• Roken of pruimen.
• Stevig alcohol drinken.
• Besmet zijn met het humaan papillomavirus (HPV), een seksueel overdraagbare aandoening (soa).
• Een familiegeschiedenis van tongkanker of andere vormen van mondkanker.
• Een persoonlijke geschiedenis van bepaalde kankers, zoals plaveiselcelcarcinoom.
• Slechte voeding (er zijn aanwijzingen dat een dieet met weinig groenten en fruit het risico op alle vormen van mondkanker verhoogt).
• Slechte mondhygiëne.
• Constante irritatie door gekartelde tanden of slecht passende kunstgebitten.
• Tongkanker komt ook vaker voor bij oudere mannen dan bij vrouwen of jongere mensen. Mondkanker komt het meest voor bij mensen ouder dan 55 jaar.

Tongkanker symptomen

De klachten die mensen met kanker aan de tong vaak hebben, zijn divers. De meest voorkomende klachten en symptomen van tongkanker zijn:

• een voelbare zwelling, wondje of zweer (die niet geneest);
• pijn aan de tong ter plaatse van het wondje en soms uitstralende pijn naar het oor, de hals of de kaak;
• een zwelling in de hals (van een klier);
• rode of witte verkleuring van het slijmvlies op de tong;
• moeite met slikken of pijn bij het slikken of kauwen;
• pijn aan de tong (tongpijn);
• slechte adem;
• uitstralingspijn aan het oor (oorpijn), de hals (halspijn) of de kaak (kaakpijn) en keel (keelpijn).

De voorkeurslocatie van tonganker is de zijrand van de mobiele tong; carcinomen van de tongrug zijn zeer zeldzaam.

Onderzoek en diagnose

Bij vermoeden van tongkanker, zal de huisarts (of je tandarts) je verwijzen naar een keel-, neus- en oorarts (KNO-arts) of een kaakchirurg. De specialist zal om te beginnen uitgebreid het hele gebied van de mond, keel, neus en oren onderzoeken en voelen of er ook verdikkingen in de hals aanwezig zijn die kunnen wijzen op uitzaaiingen in de lymfeklieren. Met een laryngoscopie kan een tumor bekeken worden die dieper in de mondholte aanwezig is. Indien nodig zal er onder lokale verdoving ook een stukje weefsel (biopt) worden afgenomen, dat onder de microscoop zal worden onderzocht. Als er sprake is van een kwaadaardige tumor, zal verder beeldonderzoek nodig zijn om vast te stellen in hoeverre de tumor zich heeft uitgebreid en of er uitzaaiingen aanwezig zijn. Dit onderzoek kan bestaan uit een röntgenonderzoek zoals een CT-scan of een echografie, maar de arts kan ook een MRI-scan laten afnemen. Op basis daarvan kan bepaald worden welke (combinatie)behandeling geïndiceerd is.

Tongkanker behandeling

In vogelvlucht

Hoe wordt tongkanker behandeld? Bij kleine of middelgrote tumoren bestaat de behandeling uit een beperkte operatie onder algehele narcose, waarbij de tumor wordt verwijderd. Bij eventuele lymfeklieruitzaaiingen vindt halsklierdissectie plaats, waarbij er lymfeklieren, met het omliggende vetweefsel, uit de hals worden weggehaald. Het kan ook nodig zijn dat je na operatie aanvullend bestraald moet worden (radiotherapie), soms gecombineerd met chemotherapie.

Operatie met reconstructie

Bij grote maar operabele tongtumoren, bestaat de behandeling uit een uitgebreidere operatie waarbij direct het operatiegebied wordt gereconstrueerd. Daarnaast vindt halsklierdissectie plaats en kan het nodig zijn dat je na de operatie aanvullend bestraald moet worden, soms in combinatie met chemotherapie.

Combinatie van chemo- en radiotherapie

Soms is de tumor niet operabel of kan het zijn dat een operatie met te veel functieverlies gepaard gaat, ofschoon wel genezing mogelijk is. In dat geval wordt een combinatie van chemo- en radiotherapie voorgesteld.

Palliatieve behandeling

Wanneer genezing van tongkanker niet meer mogelijk is omdat de tumor te uitgebreid is of doordat er uitzaaiingen aanwezig zijn in de rest van het lichaam, zal palliatieve behandeling gegeven worden. Deze behandeling is gericht op het wegnemen van eventuele pijnklachten en andere ongemakken. Dit doet men onder meer door de tumor zo veel als mogelijk terug te dringen en de groei zo lang mogelijk tegen te gaan.

Gerichte medicamenteuze behandeling richt zich op kankercellen om de celgroei op moleculair niveau te belemmeren. Het wordt vaak gecombineerd met chemotherapie en / of bestralingstherapie als onderdeel van een behandelplan voor tongkanker.

Prognose en overleving

De vijfjaarsoverleving hangt af van het stadium van de kanker. Als de kanker zich ver heeft verspreid, is de vijfjaarsoverleving 36 procent. Als de kanker zich alleen lokaal heeft verspreid (bijvoorbeeld naar lymfeklieren in de nek), is de vijfjaarsoverleving 63 procent. Als de kanker zich niet verder dan de tong heeft verspreid, is de vijfjaarsoverleving 78 procent.

Zoals deze overlevingscijfers aantonen, leidt een vroege diagnose tot betere resultaten. Des te eerder tongkanker wordt vastgesteld, des te eerder kan aangevangen worden met behandeling. Als je een knobbeltje of zweertje op je tong hebt dat niet verdwijnt, moet je je huisarts raadplegen.

Preventie van tongkanker

Tongkanker kan mogelijk worden voorkomen door de volgende maatregelen:

• Niet roken of stoppen met roken.
• Drink geen alcohol of alleen met mate.
• Probeer HPV-infectie te voorkomen door een condoom te gebruiken.
• Zorg goed voor je tanden en tandvlees:
• Een regelmatig tandheelkundig onderzoek (om de zes maanden).
• minimaal twee keer per dag de tanden grondig poetsen en ook regelmatig flossen en tand stoken.
• Eet gezond en gevarieerd met veel verse groenten en fruit. Vooral tomaten, citrusvruchten, olijfolie en (vette) vis zijn gezonde voedingsmiddelen.

Complicaties

Tongkanker kan de functies van mond en keel beïnvloeden. Eten en praten kan worden bemoeilijkt door de kanker. Tongkanker kan ook uitzaaien naar lymfeklieren. Af en toe zaait de kanker ook uit naar andere lichaamsdelen, zoals het bovenste gedeelte van het maag-darmkanaal, de lever (levermetastasen), de longen (longmetastasen) en de botten (botmetastasen).

Lees verder

• Mondkanker: symptomen, oorzaak, behandeling en prognose
• Witte aanslag op de tong: oorzaken en symptomen witte tong
• Gele, rode, zwarte en witte tong: oorzaken en symptomen
• Tongontsteking: symptomen, oorzaak en behandeling glossitis
• Bijtfibroom: oorzaken knobbeltje in wang, tong en onderlip