Oranje huid: oorzaken oranje huidverkleuring (carotenemie)

Carotenemie is een onschadelijke oranje verkleuring van de huid, in het bijzonder de handen en het gezicht. Wortelen zijn goed voor het maag-darmkanaal en het gezichtsvermogen, maar als je dagelijks flinke hoeveelheden wortelen eet, kan de schrik je om het hart slaan als je in de spiegel kijkt, aangezien het bètacaroteen in wortels een gele tot oranje huidverkleuring veroorzaakt. De oranjegekleurde wortels bevatten veel bètacaroteen, een provitamine A dat door het lichaam wordt omgezet in vitamine A. Caroteen is een natuurlijke kleurstof en de overtollige hoeveelheid wordt in het lichaam afgezet in het vetweefsel, de lever of zelfs in de huidcellen. Dit laatste kan zelfs zichtbaar worden bij overmatig gebruik: dan wordt de huid geelbruin of zelfs licht oranje. Deze verandering in de huid wordt carotenemie genoemd. Meestal verschijnt er een oranje verkleuring rond de neus of op de voeten en handpalmen.

• Wat is een oranje huidverkleuring (carotenemie)?
• Oranje huid door carotenoïden
• Wat zijn carotenoïden?
• Overmatige inname
• Epidemiologie van carotenemie
• Ontstaansmechanisme
• Symptomen: Oranje huid
• Oorzaken van een oranje huidverkleuring
• Soorten carotenemie
• Primaire carotenemie
• Secundaire carotenemie
• Voedingsmiddelen die rijk zijn aan carotenoïden
• Caroteengehalte van voedsel
• Gevolgen
• Wie krijgt carotenemie?
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
• Differentiële diagnose
• Behandeling van een oranje huid
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Wat is een oranje huidverkleuring (carotenemie)?

Toen Sophie, een enthousiaste 32-jarige veganist uit Rotterdam, besloot een maand lang een "raw-food challenge" te doen, kon ze niet vermoeden dat haar huid het gespreksonderwerp van de dag zou worden. Na weken vol wortelsap, pompoensmoothies en zoete aardappelpuree merkte ze dat haar collega's haar handen en gezicht opvallend lang aankeken. "Je lijkt wel een wandelende zonnebank!" grapte een collega tijdens de lunch. Toen ze zichzelf in de spiegel bekeek, viel de oranje gloed haar pas écht op. Een bezoekje aan de huisarts bracht de diagnose: carotenemie. Lachend besloot Sophie dat het tijd was voor een minder kleurrijk dieet – althans voorlopig.

Carotenemie is een onschuldige aandoening waarbij de huid een geel-oranje kleur krijgt door een overmaat aan carotenoïden in het bloed. Deze natuurlijke pigmenten, die bijvoorbeeld in wortels, pompoenen en zoete aardappelen zitten, hopen zich op wanneer ze in grote hoeveelheden worden geconsumeerd. Het lichaam slaat het overschot aan carotenoïden op in vetrijke huidlagen, vooral in de handpalmen, voetzolen en soms het gezicht. Ondanks dat carotenemie vaak verward wordt met geelzucht, is het volledig ongevaarlijk en verdwijnt de verkleuring vanzelf als het dieet wordt aangepast.

Oranje huid door carotenoïden

Wat zijn carotenoïden?

Carotenoïden zijn natuurlijke kleurstoffen die bij veel planten geelachtige tot roodachtige tinten produceren. Deze bioactieve stoffen behoren bij de carotenoïden. Het komt voor in groene groenten, fruit en micro-algen. Maar deze natuurlijke plantaardige ingrediënten kunnen nog meer: ​​als je ze via het voedsel binnenkrijgt, wordt het in het lichaam omgezet in vitamine A en dienen ze ook als effectieve antioxidanten. Deze vangen vrije radicalen weg, ofwel agressieve stoffen die in ongunstige gevallen schade kunnen geven aan cellen en weefsels. Carotenoïden zijn daarom belangrijke helpers tegen kanker, staar en andere ziekten. Omgekeerd verlaagt een slechte gezondheid of acute ziekte het carotenoïdengehalte in bloed en weefsels. Mensen met een parasitaire infectie, malaria of hiv hebben bijvoorbeeld een lager gehalte aan deze antioxidanten.

Overmatige inname

Ongeveer 30 milligram caroteen zou dagelijks gedurende een periode van drie weken moeten worden geconsumeerd, voordat je een verandering in de huid kunt opmerken. Het is niet eenvoudig om zo'n hoeveelheid alleen via voedsel in te nemen. Omdat 100 gram wortels ongeveer 7,8 milligram bètacaroteen bevatten. Maar slechts de helft ervan wordt ook door het lichaam opgenomen. Daarom zou je zo'n 800 gram wortels per dag moeten consumeren om 30 milligram bètacaroteen te absorberen.

Epidemiologie van carotenemie

Carotenemie, een onschuldige, doch opvallende aandoening waarbij de huid een geel-oranje tint krijgt door een overmaat aan carotenoïden in het bloed, kent een fascinerend palet aan epidemiologische nuances. Laten we dieper duiken in de verschillen tussen geslacht, leeftijd, geografie en andere factoren die deze aandoening beïnvloeden.

Kinderen versus volwassenen
Carotenemie komt aanzienlijk vaker voor bij kinderen dan bij volwassenen. Dit verschil wordt toegeschreven aan de eetgewoonten en het metabolisme van kinderen. Een dieet rijk aan carotenoïden – denk aan wortels, zoete aardappelen en pompoenen – vormt bij peuters en kleuters een belangrijke oorzaak. Studies tonen aan dat 4% tot 10% van de kinderen jonger dan vijf jaar tijdelijk tekenen van carotenemie kan vertonen in landen waar oranje-gekleurde groenten en fruit een belangrijk deel van het dieet vormen. Bij volwassenen is het vóórkomen veel lager, met slechts 0,1% tot 0,5%, vaak gekoppeld aan specifieke dieetkeuzes, zoals een vegetarisch of veganistisch voedingspatroon.

Geslachtsverschillen
Ofschoon carotenemie zowel bij mannen als vrouwen kan voorkomen, lijken vrouwen iets vatbaarder te zijn, mogelijk door een hoger gebruik van carotenoïderijke voeding en supplementen in het kader van diëten of gezondheidsdoelen. Een onderzoek in Nederland schatte dat 65% van de gemelde gevallen vrouwen betrof, vaak in de leeftijdsgroep van 20-40 jaar, terwijl mannen vaker pas op oudere leeftijd symptomen toonden, meestal door medische oorzaken zoals nierfalen of hypothyreoïdie.

Geografische en klimaatinvloeden
Het vóórkomen van carotenemie varieert sterk op basis van geografische ligging en klimaat. In tropische en subtropische gebieden, zoals de Nederlandse Cariben (Aruba, Curaçao, Bonaire), is de prevalentie hoger, vooral vanwege het overvloedige aanbod van carotenoïderijke vruchten zoals papaja, mango en passievrucht. In deze regio's wordt geschat dat 1 op de 20 kinderen op enig moment een milde vorm van carotenemie ontwikkelt.
In gematigde klimaten, zoals Nederland en België, is carotenemie zeldzamer en vaker seizoensgebonden, met een piek in de herfst en winter wanneer wortelgroenten populairder zijn. Wereldwijd is het vóórkomen het laagst in gebieden met een overwegend vlees- of graanrijk dieet, zoals sommige delen van Oost-Europa en Centraal-Azië.

Voeding en leefstijl
Carotenemie weerspiegelt direct de voeding van de betrokkene. In Nederland wordt carotenemie vaak geassocieerd met moderne eetpatronen zoals sapkuren en raw-food-diëten, waarbij het gebruik van wortelsap een belangrijke trigger blijkt. In België wordt carotenemie vaker gesignaleerd bij gezondheidsbewuste consumenten die regelmatig smoothies of groentepurees nuttigen. Daarentegen komt het in de Nederlandse Cariben juist vaker door traditionele voedingsgewoonten met lokaal geteelde vruchten en groenten.

Leefstijl speelt een niet te onderschatten rol. Veganisten, vegetariërs en mensen met een dieet dat laag is in vetten lopen een verhoogd risico op carotenemie, omdat vetten essentieel zijn voor de absorptie en verwerking van carotenoïden. Voorbeelden zijn een studie in het Verenigd Koninkrijk, waarin tot 7% van de veganisten milde carotenemie rapporteerde.

Genetica en medische factoren
Genetische variatie in het metabolisme van carotenoïden kan bijdragen aan de gevoeligheid voor carotenemie. Mensen met varianten in het BCMO1-gen, dat verantwoordelijk is voor de omzetting van bètacaroteen in vitamine A, lopen een hoger risico. In populaties met deze genetische variatie, zoals in bepaalde delen van Zuid-Amerika en Afrika, wordt carotenemie vaker waargenomen, zelfs bij matige consumptie van carotenoïden.

Bij volwassenen kan carotenemie ook wijzen op medische aandoeningen zoals hypothyreoïdie of diabetes, die het metabolisme van carotenoïden verstoren. Een Belgisch onderzoek toonde aan dat 3% van de hypothyreoïdiepatiënten een verhoogd caroteengehalte in het bloed had.

Voorbeelden en cijfers wereldwijd
In India, waar een vegetarisch dieet de norm is, wordt carotenemie bij kinderen tot 15% gerapporteerd in landelijke gebieden. In Japan, met zijn dieet rijk aan groenten, wordt het vóórkomen geschat op 5% onder volwassenen die gezondheidsdiëten volgen.
Ter vergelijking: in de Verenigde Staten, waar sapdiëten populair zijn, was in 2020 0,2% van de meldingen van huidskleurveranderingen te wijten aan carotenemie. In Nederland registreerde het RIVM slechts een handvol gevallen per jaar, meestal na consumptie van meer dan een liter wortelsap per dag.

Ontstaansmechanisme

Carotenemie, die betoverende geel-oranje gloed op de huid, heeft een verrassend simpel, maar fascinerend ontstaansmechanisme. Het draait allemaal om carotenoïden, die natuurlijke pigmenten die planten hun levendige kleuren geven. Wortels, zoete aardappelen, pompoenen, spinazie en zelfs mango’s barsten van deze stoffen. Maar hoe komt dat rijke palet van de natuur uiteindelijk op onze huid terecht? Tijd om dieper te duiken.

De reis van carotenoïden: van bord naar bloed
Wanneer we een flinke portie wortels eten, nemen onze darmen de carotenoïden op, met name bètacaroteen, de sterspeler van het gezelschap. Deze stof wordt via het lymfesysteem naar de bloedbaan getransporteerd. Hier speelt vet een sleutelrol: zonder vet in je maaltijd kunnen carotenoïden zich niet goed oplossen, waardoor ze minder effectief worden opgenomen. Dit verklaart waarom vetarme diëten een verhoogde kans op carotenemie kunnen geven – de carotenoïden hopen zich op in plaats van goed te worden verwerkt.

Eenmaal in het bloed heeft bètacaroteen een keuze: het wordt óf opgeslagen in vetweefsel óf door de lever omgezet in vitamine A, essentieel voor ons gezichtsvermogen, immuunsysteem en groei. Maar hier zit de crux: als er meer bètacaroteen binnenkomt dan de lever kan verwerken – bijvoorbeeld door een wortelsap-kuur of een dieet vol oranje groenten – ontstaat er een ophoping in het bloed.

De huid als canvas
Het overschot aan bètacaroteen in het bloed wordt door het lichaam opgeslagen in vetrijke weefsels, zoals de subcutane vetlaag onder de huid. Dit gebeurt vooral op plekken waar de huid van nature dunner is, zoals de handpalmen, voetzolen en soms zelfs de neus. Deze huidgebieden krijgen hun unieke oranje tint doordat bètacaroteen, dat van nature oranje is, letterlijk door de huid heen schijnt.

Waarom juist hier? Omdat deze plekken minder doorbloeding en dikker vetweefsel hebben, wat de carotenoïden een kans geeft om zich te "settelen" en zichtbaar te worden. Dit verklaart waarom carotenemie vooral opvalt in de handpalmen en voetzolen, terwijl andere delen van het lichaam een subtielere gloed kunnen hebben.

Genetische en metabole nuances
Niet iedereen wordt even snel oranje, en dat komt deels door genetica. Het BCMO1-gen reguleert hoe efficiënt bètacaroteen wordt omgezet in vitamine A. Sommige mensen hebben een genetische variant die dit proces vertraagt, waardoor ze gevoeliger zijn voor carotenemie. Daarnaast kunnen aandoeningen zoals hypothyreoïdie en diabetes het metabolisme van carotenoïden verstoren, wat het risico op ophoping verhoogt.

Ook leeftijd speelt een rol: kinderen hebben een minder efficiënt metabolisme voor carotenoïden, waardoor ze sneller carotenemie ontwikkelen, zeker als ze dol zijn op wortelpuree of papaja.

Een vrolijke maar serieuze noot
Hoewel carotenemie volkomen onschuldig is, heeft het een interessante dubbelrol. Het kan simpelweg een teken zijn van een gezond dieet of een overenthousiasme voor sapjes. Maar in sommige gevallen kan het ook wijzen op een onderliggende aandoening of een onevenwichtig dieet dat meer aandacht vraagt. Dus als je huid die gouden gloed aanneemt, weet dan dat je lichaam een schilderij maakt – met je voeding als penseel en je huid als canvas. Een kleurrijke herinnering aan de kracht van wat we eten!

Symptomen: Oranje huid

Carotenemie wordt gekenmerkt door gele tot oranje verkleuring van de huid, vooral in gebieden waar de hoornlaag verdikt is, zoals de voetzolen en handpalmen. De gele kleur is ook duidelijker aanwezig in gebieden waar onderhuids vet overvloedig aanwezig is.

De sclera (het oogwit) en slijmvliezen (ogen, mond, neusgaten, etc.) worden niet getroffen door carotenemie. De aanwezigheid van gele ogen duidt meestal op een opeenhoping van bilirubine en staat bekend als geelzucht.

Oorzaken van een oranje huidverkleuring

De oorzaak van een oranje huid is een verhoogde inname van bètacaroteen (30 mg per dag of meer), die wordt veroorzaakt door de verhoogde consumptie van bepaalde soorten groenten (bijvoorbeeld wortels, wortelsap of tomaten). Carotinemie heeft niets te maken met een verhoogde inname of een teveel aan vitamine A. De oranje kleur heeft geen effect op het lichaam of de inwendige organen. Het is volkomen onschadelijk.

Soorten carotenemie

Primaire carotenemie

Carotenemie wordt meestal veroorzaakt door overmatige inname van wortels, pompoen en/of andere oranje (of gele/groene) groenten en citrusvruchten. Het kan ook te wijten zijn aan het nemen van voedingssupplementen. Dit wordt primaire carotenemie genoemd en verschijnt enkele weken na een structureel verhoogde inname van het betreffende voedsel.

Secundaire carotenemie

Carotenemie bij normale inname van carotenoïden kan echter een teken zijn van een onderliggende ziekte. Dit staat bekend als 'secundaire carotenemie'. Voorbeelden hiervan zijn:

• bloed met een verhoogd gehalte aan cholesterol en-of triglyceriden (hyperlipidemie), die de carotenoïden binden en de uitscheiding ervan verhinderen
• leverziekte, hypothyreoïdie (traag werkende schildklier) en diabetes mellitus, die de omzetting van carotenoïden in retinol (vitamine A) belemmeren.
• nefrotisch syndroom, waarbij de nierfilters niet goed meer werken, waardoor de uitscheiding van carotenoïden in de urine wordt belemmerd
• een genetisch defect in het caroteenmetabolisme kan ook leiden tot carotenemie, zelfs wanneer de inname van caroteen normaal is

Voedingsmiddelen die rijk zijn aan carotenoïden

Voedingsmiddelen die rijk zijn aan carotenoïden zijn onder meer:

• Oranje groenten en fruit: wortels, zoete aardappelen, pompoenen, abrikozen, mango’s, papaja.
• Groene bladgroenten: spinazie, boerenkool, andijvie, snijbiet.
• Tomaatproducten: verse tomaten, tomatenpuree, tomatensap (rijk aan lycopeen, een carotenoïde).
• Rode en gele vruchten en groenten: rode paprika’s, gele paprika’s, mais, watermeloen.
• Exotische vruchten: guave, passievrucht.

Deze voedingsmiddelen bevatten carotenoïden zoals bètacaroteen, lycopeen, luteïne en zeaxanthine, die bijdragen aan de opvallende kleuren én gezondheidsvoordelen zoals antioxidante eigenschappen.

Caroteengehalte van voedsel

Het caroteengehalte wordt altijd gegeven per 100 gram van een bepaald levensmiddel. Alleen voedingsmiddelen met een gehalte van ten minste 0,2 mg caroteen worden vermeld.

• zoete aardappel 8,6
• paardenbloemen 7,9
  Paardenbloem / Bron: Sebastian Stabinger, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
• wortel 7,8
• peterselie 5,4
• spinazie 5,2
• veldzuring 5,0
• rozenbottel 4,8
• venkel 4,7
• suikermeloen 4,6
• waterkers 4,2
• boerenkool 4,1
• veldsla 3,9
• paprika, rood 3,8
• ijsbergsla 3,6
• snijbiet 3,5
• selderij 3,2
• mango 2,8
• tuinkers 2,2
• appelbes 2,0
• abrikoos 1,9
• andijvie 1,7
• sharonfruit (kaki)1,6
• romanasla 1,6
• duindoorn 1,5
• sla 1,4
• pompoen 1,4
  Pompoenen / Bron: Ardfern, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
• cantharel (ook wel hanenkam of dooierzwam genoemd) 1,3
• postelein 1,1
• prei 1,0
• maïs 0,9
• broccoli 0,8
• radicchio 0,8
• loquat 0,8
• papaja 0,6
• tomaten 0,6
• lijnzaad 0,5
• paprika, groen 0,5
• asperges 0,5
• Chinese kool 0,4
• erwten 0,4
• komkommer 0,4
• vlierbessen 0,4
• kiwi 0,4
  Vlierbessen aan een vlierbessenstruik / Bron: Isidre blanc, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)
• zeewier 0,4
• nectarine 0,4
• perzik 0,4
• pruimen 0,4
• spruitjes 0,4
• groenen bonen 0,3
• zwarte bessen 0,3
• clementine 0,3
• tamme kastanje 0,3
• mandarijn 0,3
• zure kers 0,3
• bieslook 0,3
• courgette 0,3
• bananen 0,2
• koolrabi 0,2
• pompoenpitten 0,2
  Mandarijnen / Bron: Joe Ravi, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
• passievrucht 0,2
• mirabel (pruim) 0,2
• kruisbes 0,2
• watermeloen 0,2

Gevolgen

De huid, bijvoorbeeld op de handen en het gezicht, wordt geelachtig of licht oranje van kleur. Dit is een puur cosmetisch probleem. Carotinemie heeft geen effecten op de inwendige organen, op de zintuigen of op de rest van het lichaam.

Wie krijgt carotenemie?

Carotenemie kan op elke leeftijd voorkomen, maar komt het meest voor bij jonge kinderen die grote hoeveelheden babyvoeding (uit de winkel) krijgen. Deze voedingsmiddelen bevatten vaak wortels, pompoen, spinazie en zoete aardappel, die allemaal veel caroteen bevatten. Carotenemie komt ook relatief vaak voor bij vegetariërs, veganisten en plantaardigers.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

Carotenemie kenmerkt zich door een gele of oranje kleur van de huid. De arts zal vragen naar de voeding die je eet om te achterhalen of er sprake is van een overmatige opname van caroteen in de voeding. Daarnaast kunnen verhoogde bètacaroteengehalten in het bloed waargenomen worden bij bloedonderzoek. De referentiewaarden voor volwassenen zijn 0,3 tot 1,9 μmol/L. de arts zal ook onderzoeken of er mogelijk sprake is van secundaire carotenemie (met een onderliggende ziekte).

Differentiële diagnose

Differentiële diagnose van carotenemie is:

• lycopenemie onschadelijke rode verkleuring van de huid die wordt veroorzaakt door overmatige inname van rood voedsel dat lycopeen bevat, zoals tomaten, rode bieten en verschillende soorten rood fruit en bessen
• medicatie met sorafenib (remt de groei van tumoren)
• Hyperlipoproteïnemie type 3
• verhoogde plasmaspiegels van riboflavine (vitamine B2)
• geelzucht of icterus

Behandeling van een oranje huid

De huidskleur kan weer normaal worden met dieetaanpassingen ('ontwortelen'). De arts zal je informeren over welk voedsel caroteen bevat en je wordt geadviseerd deze voedingsmiddelen niet te veel te eten indien je verlost wilt worden van een oranje huid. Hoewel de serumspiegels van caroteen snel weer normaal kunnen worden nadat de inname van caroteen is beperkt, kan de oranje kleur van de huid enkele maanden aanhouden als gevolg van opgehoopt caroteen in weefsels. Dus het duurt even voordat dieetaanpassingen effect sorteren.

Prognose

Een dieet met weinig caroteen leidt meestal tot een geleidelijke verdwijning van de gele huidverkleuring bij primaire carotenemie. Bij de secundaire vorm zal de huidskleur verbeteren zodra de onderliggende aandoening adequaat wordt behandeld.

Complicaties

Primaire carotenemie is goedaardig en onschadelijk. Het wordt niet geassocieerd met verhoogde niveaus van vitamine A en toxiciteit. Er treedt geen vitamine A-vergiftiging op, zelfs niet bij de inname van bovenmatige hoeveelheden caroteen, aangezien de omzetting van caroteen in vitamine A slechts langzaam plaatsvindt.

Preventie

Als je ervoor zorgt dat je dagelijks (veel) minder dan 30 milligram caroteen eet, dan ontwikkel je geen (primaire) carotenemie. Eén of enkele dagen caroteen eten kan geen kwaad, aangezien je gedurende een periode van drie weken flinke hoeveelheden moet consumeren om een oranje huid te krijgen.

Lees verder

• Gele huid: oorzaken van gele huidverkleuring (xanthoderma)
• Bleek gezicht: oorzaken en behandeling bleke gezichtskleur