Lagoftalmie: Oogleden niet kunnen sluiten door (oog)ziekte

Met de ogen knipperen is voor de meeste mensen een heel normaal fenomeen. Hierdoor blijft de traanfilm in de ogen stabiel waardoor het hoornvlies gezond blijft. Bij sommige mensen lukt het echter niet om de ogen volledig te sluiten. Dit ooggerelateerd symptoom, dat zich presenteert bij een aantal (oog)ziekten en bij een oogtrauma, is gekend als 'lagoftalmie' (lagophthalmus). Lagoftalmie leidt mogelijk tot een schade aan het gezichtsvermogen omdat het hoornvlies (cornea) uitdroogt. Bekende klachten zijn bijvoorbeeld brandende en droge ogen. Kunsttranen en andere ondersteunende middelen verhelpen dit probleem, al zijn ook andere medische procedures beschikbaar zodat de patiënt de oogleden weer kan sluiten.

• Oorzaken van niet kunnen sluiten van oogleden
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Ondersteunend en via chirurgie
• Complicaties lagoftalmie
• Prognose

Oorzaken van niet kunnen sluiten van oogleden

Schade aan de gezichtszenuw

Tijdens de slaap maar ook overdag bij het knipperen sluit de patiënt losjes de ogen. Hierbij ontspannen de oogspieren 'musculus levator palpebrae' en de 'spier van Müller'. Normaal gesproken draait de oogbol dan achter het ooglid omhoog, wat in medische termen gekend is als het 'fenomeen van Bell'. Bij lagoftalmie lukt het niet om de ogen volledig te sluiten. Hierdoor ontstaat de kans dat de cornea (het hoornvlies) uitdroogt, hetgeen mogelijk leidt tot (permanente) schade aan het gezichtsvermogen. De meest voorkomende oorzaak van lagoftalmie is een probleem met de gezichtszenuw (ook bekend als de zevende hersenzenuw), die de beweging van zowel de spieren die de wenkbrauwen en degenen die de oogleden sluiten regelt.

Symptoom van (oog)ziekte

Bij volgende (oog)ziekten komt lagoftalmie mogelijk tot stand:

Aangezichtsverlamming
Lagoftalmie komt voor bij een facialisparese (aangezichtsverlamming). Deze aangezichtsverlamming komt mogelijk tot stand bij het Möbius-syndroom, een zeldzame en erfelijke ziekte met verlamming van het aangezicht en de oogspieren. Ook bij Bell’s palsy, een vorm van een plotse aangezichtsverlamming, komt dit fenomeen frequent tot stand. Een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen) brengt tot slot ook lagoftalmie met zich mee.

Coma
Bepaalde comateuze patiënten ervaren bovendien problemen met het sluiten van de oogleden.

Huidaandoeningen
Enkele huidaandoeningen zoals ichthyosis (huidziekte met droge en schilferende huid) zijn geassocieerd met het niet volledig kunnen sluiten van het ooglid.

Infectieziekten
Infecties veroorzaken eveneens lagoftalmie, en dit dan vooral bij patiënten met verzwakte weerstand. Bekende infectieuze oorzaken van lagophthalmus omvatten:

• bof (virale infectie met gezwollen oorspeekselklieren)
• botulisme (infectie met spierzwakte en verlamming)
• de ziekte van Lyme (bacteriële infectie door tekenbeet)
• difterie (bacteriële infectie met symptomen aan keel en luchtwegen)
• het syndroom van Guillain-Barré (zwakte en pijn door zenuwschade)
• lepra: Deze infectieziekte veroorzaakt zenuwschade in combinatie met huid- en ooggerlateerde symptomen. De bacteriële infectie is voornamelijk aanwezig in (sub)tropische klimaten.
• polio (virusziekte met gedeeltelijke of volledige verlamming)
• waterpokken (infectie met algemene symptomen en huiduitslag)

Oogkasontsteking
Een ontsteking van de oogkas, wat vaak optreedt in combinatie van een auto-immuunaandoening of chronische ontstekingsziekte, veroorzaakt bij een aantal patiënten lagoftalmie. De patiënt kan dan met de getroffen oogkas het oog niet meer sluiten. Dit vindt meestal bij één oog plaats en slechts in tien procent van de gevallen bij beide ogen.

Ooglidcorrectie
Daarnaast is lagoftalmie mogelijk een complicatie van een ooglidcorrectie (blefaroplastiek). Een ooglidcorrectie verbetert het uiterlijk van hangende oogleden (ptosis) bij omwille van zowel medische als cosmetische redenen, maar wanneer de arts teveel huid van het ooglid verwijdert, leidt dit mogelijk tot lagoftalmie.

Schildklierziekte
Lagoftalmie vindt plaats bij de oogziekte van Graves (Graves-orbitopathie) of een aanverwante schildklieraandoening. Uitpuilende ogen (exoftalmie) zijn kenmerkend bij deze oogaandoeningen.

Trauma
Daarnaast zien artsen lagoftalmie na een trauma waarbij een stomp of diep voorwerp in het oog terechtkomt.

Tumor
Een akoestisch neuroom (brughoektumor), een goedaardige tumor in de hersenzenuw, gaat soms gepaard met lagoftalmie.

Symptomen

Het cornea-epitheel is beschadigd door chronisch uitdroging waardoor sneller sprake is van hoornvliesletsels. Doordat de ogen progressief uitdrogen (droge ogen syndroom), ontstaan tranende ogen. Tevens hebben patiënten bij deze problemen met het hoornvlies een zanderig gevoel in de ogen. Ook geïrriteerde ogen (oogirritatie), brandende ogen en rode ogen. De symptomen zijn soms erger in de ochtend omdat bij bepaalde patiënten lagoftalmie uitsluitend ’s nachts optreedt, waarbij ze ’s nachts onbewust met de ogen open slapen (nachtelijke lagoftalmie).

Diagnose en onderzoeken

Niet altijd is lagoftalmie eenvoudig op te sporen, vooral niet bij nachtelijke lagoftalmie. Niettemin is een snelle diagnose van belang om oogproblemen te voorkomen. De oogarts voert een grondig oogonderzoek uit nadat hij een uitgebreide geschiedenis van de symptomen van de patiënt doorlopen heeft. Een spleetlamponderzoek bevestigt de diagnose van lagoftalmie.

Behandeling: Ondersteunend en via chirurgie

De oogarts zet een behandeling om zodat de ogen weer kunnen sluiten. Daarnaast behandelt hij de droge ogen en de mogelijke complicaties die dit met zich meebrengt, zoals infectieuze hoornvlieszweren. Hiervoor schrijft hij antibiotica voor die de patiënt via oogdruppels moet toepassen via correcte oogdruppelrichtlijnen.

Ondersteunende zorg

De oogarts zet minimaal vier keer per dag kunsttranen in voor de behandeling van lagoftalmie zodat de ogen voldoende bevochtigd zijn en geen droge ogen en schade aan het hoornvlies tot stand komen. Ook oogzalven en een vochtbril (bevochtigende bril) zijn inzetbaar.

Goudgewichtje plaatsen
In sommige gevallen is deze behandeling ontoereikend. In dat geval past de oogarts een andere medische behandeling in waarbij hij het bovenste ooglid verzwaart met behulp van een goudgewichtje. Dit goudgewicht bevordert immers de sluiting van het ooglid. Deze gewichtjes variëren van een halve gram tot 1,6 gram. Wel reageren sommige patiënten allergisch op de aanwezigheid van het goud, waardoor de arts moet besluiten om dan platina te gebruiken. Astigmatisme, wazig zien en een soms onaanvaardbaar cosmetisch resultaat zijn mogelijke complicaties van de ingreep. Ook een ooginfectie en een naar binnen draaiend ooglid (entropion) zijn mogelijke bijwerkingen.

Chirurgische ingreep

Een andere mogelijkheid bestaat uit een chirurgische procedure (tarsorraphie) waarbij de arts de oogleden gedeeltelijk aan elkaar vastnaait. Het nadeel van deze ingreep is dat de resultaten niet altijd cosmetisch ideaal zijn. De operatie is evenwel makkelijk omkeerbaar en daarnaast zijn complicaties zeldzaam.

Complicaties lagoftalmie

Hoornvlieszweren (cornea ulcera) en infectieuze keratitis (hoornvliesontsteking) zijn mogelijke complicaties van lagoftalmie. Het is belangrijk om lagoftalmie zo snel mogelijk op te sporen en de juiste behandeling in te zetten om deze complicaties te voorkomen.

Prognose

Lagophthalmos is op zichzelf niet ernstig, maar het leidt mogelijk wel tot acute en blijvende schade indien geen effectieve behandeling plaatsvindt. Bovendien is het vaak een symptoom van een ziekte waarbij lagoftalmie mogelijk het enige of eerste symptoom is.

Lees verder

• Ooglidaandoeningen: Oorzaken van problemen aan oogleden