Pasteurella multocida (pasteurellose): Bacteriële infectie

Een beet van een hond of kat veroorzaakt mogelijk een infectie met de bacterie Pasteurella multocida. Deze bacteriële infectie, gekend als pasteurellose, brengt voornamelijk huidgerelateerde symptomen met zich mee bij patiënten met een verzwakt afweersysteem. De agressieve bacterie veroorzaakt echter mogelijk ook nog infecties aan tal van andere lichaamsstructuren. Een antibioticakuur, een professionele wondverzorging en ondersteunende therapieën zijn beschikbaar voor het behandelen van de ziekte. Onbehandeld treden mogelijk tal van complicaties op. Dankzij enkele adviezen is het tot slot mogelijk om pasteurellose te voorkomen. Pasteurella multocida werd voor het eerst beschreven door Louis Pasteur die het organisme bestempelde als een verwekker van vogelcholera in 1881.

• Epidemiologie pasteurellose
• Oorzaken: Door bacterie pasteurella multocida
• Symptomen: Wondinfectie en andere infecties
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via antibiotica en wondverzorging
• Prognose bij enkel symptomen aan huid is uitstekend
• Complicaties van agressieve bacteriële infectie
• Preventie infectieziekte

Epidemiologie pasteurellose

Wereldwijd komt de infectie met Pasteurella multocida tot stand. Alle leeftijdsgroepen zijn mogelijk getroffen door de bacteriële infectie. Jonge kinderen zijn het vaakst betrokken en dit dan door hondenbeten. Exacte prevalentie- en incidentiegegevens zijn niet gevonden in de geraadpleegde literatuur.

Oorzaken: Door bacterie pasteurella multocida

Pasteurella multocida (P. multocida) is een kleine gramnegatieve onbeweeglijke, niet-sporenvormende kokkenbacil die deel uitmaakt van de normale slijmvliesflora (bek en uitwerpselen) van veel vee, pluimvee en huisdieren zoals honden en katten. De overdracht van de bacterie gebeurt door een beet, een kras of een lik van een besmette hond of kat. Soms is de oorzaak onbekend.

Symptomen: Wondinfectie en andere infecties

Slechts bij 7% van de geïnfecteerde dierenbeten komen bij mensen symptomen tot stand. Meestal komen dan klachten voor bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem. De incubatieperiode (tijd tussen de besmetting en het verschijnen van de klachten) is vierentwintig uur. De agressieve infectie veroorzaakt mogelijk diverse symptomen aan onder andere de huid (meestal), de luchtwegen, het zenuwstelsel, de buik, de ogen en het hart. De klachten zijn afhankelijk van het getroffen gebied. Daardoor zijn de symptomen sterk variabel en komen ze ook niet bij elke patiënt tot stand.

Huid

De meeste infecties veroorzaken een wondinfectie. Cellulitis (huidinfectie met rode en gezwollen huid) en abcesvorming gaan hiermee gepaard. De patiënt presenteert zich dan met pijn en gevoeligheid, roodheid (erytheem), zwelling, warmte op de getroffen plaats. Een etterende afscheiding behoort ook tot de mogelijkheden. Ook een verminderd bewegingsbereik is een symptoom van een wondinfectie. De lymfeklieren zijn tevens vaak gezwollen (lymfeklierzwelling). Bij ongeveer één op de vijf symptomatische patiënten komt verder koorts voor.

Luchtwegen

De sinussen zijn gevoelig bij de patiënt. Heesheid en een rode keel komen voor. Daarnaast zijn vreemde, ratelende en reutelende geluiden (reutels) te horen wanneer de arts met zijn stethoscoop luistert (auscultatie) naar de ademgeluiden. Klopt hij op de borst, dan hoort hij een saai geluid. Infecties aan de luchtwegen, mond en keel zijn frequent aanwezig.

Centraal zenuwstelsel
Meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn en een stijve nek) en encefalitis (hersenontsteking) zijn neurologische symptomen die geassocieerd zijn met pasteurellose.

Buik

De buik is voorts gevoelig. Bovendien is een gezwollen milt (splenomegalie) en een gezwollen lever (hepatomegalie) merkbaar.

Ogen

Een hoornvlieszweer (cornea ulcus), afwijkingen aan het oogbindvlies en een verminderde gezichtsscherpte zijn typische oogproblemen.

Hart en bloedvaten

Verder komen cardiovasculaire problemen voor, zoals onder andere een lage bloeddruk (hypotensie), een versnelde hartslag (tachycardie) en nieuw hartgeruis.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
De arts bevraagt de patiënt over de mogelijke huisdieren waarmee hij in contact geweest is. Verder laat hij vloeistoffen van getroffen lichaamsdelen testen zoals bloed, sputum (slijm) en hersenvocht, wat de aanwezigheid van de bacterie onthult. Bij neurologische klachten is een lumbale punctie (ruggenprik: onderzoek van hersenvocht) aangewezen. Bij een vermoeden van septische artritis (ontsteking van een gewricht door een infectie) voert de arts een artrocentese (aanprikken van een gewricht) uit. Ascites, een symptoom waarbij vocht zich ophoopt in de buik (vochtophoping), wijst vaak op peritonitis (ontsteking van het buikvlies door een infectie in de buikholte). Daarom moet de arts bij dit symptoom een abdominale paracentese (vocht uit buikholte verwijderen) uitvoeren. Indien nodig zijn een CT-scan of MRI-scan nodig om de betrokkenheid van de gewrichten, botten en hersenen aan te tonen. Bij ooggerelateerde problemen is een grondig oogonderzoek nodig. Een echocardiografie (onderzoek van het hart door middel van geluidsgolven) is tot slot inzetbaar om tekenen van een hartprobleem zoals endocarditis (een ontsteking van de binnenkant van het hart) op te sporen.

Differentiële diagnose

Een grondig diagnostisch onderzoek is vereist omdat de uitgebreide en variabele symptomenreeks bij een aantal andere aandoeningen zou kunnen passen zoals:

• acute pyelonefritis (ontsteking van de nier(en) en het nierbekken)
• amoebe leverabcessen (pus in lever door parasiet met buikpijn)
• cellulitis
• de kattenkrabziekte (huidletsels en gezwollen lymfeklieren)
• een bacteriële longontsteking (pneumonie)
• een hersenabces (verzameling van pus in de hersenen)
• een hersenvliesontsteking (meningitis)
• een leverabces
• een longabces (bacteriële infectie met een abces in de longen)
• een perinefrotisch abces
• gewone dierenbeten
• HACEK groep infecties
• haemophilus influenzae infecties
• peritonitis en abdominale sepsis (bloedvergiftiging)

Behandeling via antibiotica en wondverzorging

Antibiotica
De infectie reageert goed op diverse antibiotica zoals penicilline G en tetracyclines. De bacteriële infectie reageert doorgaans slecht op de eerste generatie cefalosporinen. Hierdoor ontwikkelt de patiënt zelfs sneller complicaties zoals een aneurysma of septikemie.

Wondverzorging

Een professionele verzorging van de wondinfectie is zeer belangrijk. Een arts verzorgt bijgevolg de bijtwonden en verwijdert niet-levensvatbaar weefsel. Hij gebruikt hiervoor een antiseptische oplossing waarmee hij zachtjes het gebied rond de getroffen huid reinigt. Om verdere weefselschade te voorkomen, komt de arts hiermee niet in de wonde. Overvloedige irrigatie met een kleine gauge katheter met een injectiespuit helpt bij het verwijderen van vuil en vermindert de concentratie van bacteriën in vuile wonden. Vaak is chirurgische zorg nodig waarbij de arts het dode weefsel verwijdert (wondtoilet: debridement) en daarna de wonde sluit. Tot slot is het verhogen en immobiliseren van de getroffen ledematen belangrijk om complicaties te voorkomen.

Ondersteunend

Verdere behandelingen verlopen ondersteunend, afhankelijk van welke lichaamsstructuur getroffen is.

Prognose bij enkel symptomen aan huid is uitstekend

Het merendeel van de patiënten reageert uitstekend op de therapie wanneer uitsluitend de huid betrokken is en geen verspreiding van de infectie is opgetreden. De mortaliteit bedraagt echter 7-31% bij patiënten waarbij meerdere onderliggende problemen aanwezig zijn en waarbij de infectie zich verspreid heeft.

Complicaties van agressieve bacteriële infectie

De agressieve bacterie verspreidt zich snel. Hierdoor ontstaan ook infecties aan diverse mogelijke lichaamsstructuren zoals de luchtwegen, het hart, het centrale zenuwstelsel, de maag en darmen, de ogen, de oren, de geslachtsorganen en de urinewegen. Zeer sporadisch ontwikkelt de patiënt septikemie of een aneurysma (uitstulping van een deel van een slagader) als gevolg van de bacteriële infectie. Deze ernstige systemische infecties komen vaak voor bij patiënten met chronische aandoeningen zoals levercirrose, een chronische nierziekte, diabetes mellitus (suikerziekte), bloedkanker (zoals leukemie of een multiple myeloom (ziekte van Kahler: kanker van plasmacellen met botpijn), of patiënten die een orgaantransplantatie hebben ondergaan. Een gebrek aan verhoging bij letsels aan de ledematen leidt tot slot sneller tot het compartimentsyndroom, wat mogelijk uitmondt in het afsterven van weefsel.

Preventie infectieziekte

Pasteurellose valt te voorkomen door geïnfecteerde dieren te vermijden. Een goede handhygiëne (grondig wassen en ontsmetten) na contact met mogelijk besmette dieren is voorts onontbeerlijk. Heeft de patiënt toch eventuele wonden, dan is het raadzaam om zo snel mogelijk medische hulp in te schakelen om de wonde professioneel te laten reinigen.