Congenitale (aangeboren) syfilis: Ernstige SOA bij baby's

Syfilis is een seksueel overdraagbare aandoening die veroorzaakt is door een bacterie. Een zwangere moeder die syfilis heeft, verspreidt de ziekte mogelijk via de placenta naar het ongeboren kind. Mogelijk ontstaan de symptomen pas jaren later. Enkele mogelijke tekenen zijn prikkelbaarheid, koorts, een laag geboortegewicht en oogproblemen. De behandeling bestaat uit antibiotica. Aangeboren syfilis is een ernstige, invaliderende en vaak levensbedreigende infectie bij baby’s. Zonder behandeling ontstaat potentieel ernstige complicaties.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Jonge baby’s tot twee jaar
• Jonge kinderen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Moeder
• Baby
• Behandeling
• Prognose van congenitale syfilis
• Complicaties
• Preventie van aangeboren syfilis

Epidemiologie

Aangeboren syfilis is een ernstige vorm van syfilis die optreedt wanneer een zwangere vrouw met syfilis de ziekte overdraagt op haar ongeboren kind. Wereldwijd zijn er naar schatting 2 miljoen zwangere vrouwen die syfilis hebben, en jaarlijks worden ongeveer 300.000 gevallen van aangeboren syfilis gerapporteerd. De prevalentie van aangeboren syfilis varieert sterk afhankelijk van de toegang tot prenatale zorg en de frequentie van syfilis-screening bij zwangere vrouwen. In gebieden met beperkte toegang tot gezondheidszorg en onvoldoende screeningprogramma's zijn de cijfers hoger.

Oorzaken

Aangeboren syfilis wordt veroorzaakt door de bacterie Treponema pallidum. Deze bacterie wordt tijdens de zwangerschap van moeder op kind overgedragen via de placenta (transplacentaal) of tijdens de bevalling. Het risico op overdracht is het grootst als de syfilis van de moeder onbehandeld blijft, vooral in het geval van primaire of secundaire syfilis.

Risicofactoren

Enkele belangrijke risicofactoren voor aangeboren syfilis zijn:

• onvoldoende prenatal zorg
• onbehandelde syfilis bij de moeder
• meerdere seksuele partners
• verhoogde risicogroepen zoals mensen met een geschiedenis van andere seksueel overdraagbare aandoeningen
• onvoldoende toegang tot gezondheidszorg en screening

Symptomen

De symptomen van aangeboren syfilis kunnen variëren afhankelijk van de leeftijd van het kind en het stadium van de infectie. De symptomen verschijnen vaak pas na enkele weken tot maanden na de geboorte, en soms zelfs jaren later.

Jonge baby’s tot twee jaar

Bij jonge baby’s en kinderen tot twee jaar kunnen de symptomen zijn:

• aseptische meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn en een stijve nek)
• bloedarmoede
• convulsies
• een huiduitslag die begint als kleine blaren, vooral op de handpalmen en voetzolen, en later verandert in een koperkleurige, vlakke of hobbelige huiduitslag
• een laag geboortegewicht
• een longontsteking
• een loopneus
• een vergrote lever (hepatomegalie) en/of vergrote milt (splenomegalie) (hepatosplenomegalie)
• een verstandelijke handicap
• geelzucht (gelige kleur van de huid)
• groeiproblemen
• hoge cholesterolwaarden bij de geboorte
• huidirritatie en een gebarsten huid rond de mond, de geslachtsorganen en de anus
• koorts
• monocytose (toename van het aantal monocyten in het circulerende bloed)
• niet in staat zijn om een arm of been te bewegen door pijn
• periostitis (ontsteking rond de botten veroorzaakt gevoelige ledematen en gewrichten)
• prikkelbaarheid
• problemen om aan te komen in gewicht
• skeletafwijkingen
• voedingsproblemen

Jonge kinderen

Bij jonge kinderen tussen de twee en vijf jaar kunnen de symptomen zijn:

Genitaliën

Er kunnen grijze, slijmachtige plekken rond de anus en de vagina aanwezig zijn. Littekens kunnen ook aanwezig zijn op de huid rond de geslachtsorganen en de anus.

Gezicht

Enkele gezichtsafwijkingen bij jonge kinderen met aangeboren syfilis zijn:

• abnormaal gevormde, kleine en pinvormige tanden (hutchinson-tanden)
• een korte bovenkaak
• een verminderd gehoor of doofheid
• een vervorming van de neus met een afgeplatte neusbrug (zadelneus)
• een vooruitstekende onderkaak
• littekens van de huid rond de mond

Ogen

Oogproblemen bij jonge kinderen met congenitale syfilis zijn:

• blindheid
• een vertroebeling van het hoornvlies (de bedekking van de oogbal)
• interstitiële keratitis (hoornvliesontsteking die zich kenmerkt door wazig zien, abnormaal tranende ogen, oogpijn en een abnormale gevoeligheid voor licht)
• retinitis pigmentosa (verlies van kegeltjes en staafjes in het oog)

Spieren, botten en gewrichten

Diverse spier-, bot- en gewrichtsafwijkingen kunnen optreden, zoals:

• botpijn
• een botprobleem van het onderbeen
• een zwelling van de gewrichten
• gezwollen knieën

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen bij aangeboren syfilis kunnen omvatten:

• ernstige huiduitslag
• koorts met een onbekende oorzaak
• neuropsychologische symptomen zoals aanvallen of verstandelijke achterstand
• significante problemen met groei en gewicht
• onverklaarbare bloedarmoede of andere ernstige bloedafwijkingen

Diagnose en onderzoeken

Moeder

Tijdens de zwangerschap voert de arts een standaard bloedtest uit om syfilis op te sporen bij de moeder.

Baby

Bij vermoeden van syfilis bij de geboorte onderzoekt de arts de placenta op symptomen van syfilis en voert een lichamelijk onderzoek uit. Dit kan tekenen van zwelling van de lever en milt en botontsteking onthullen.

Verdere onderzoeken bij de baby of het kind kunnen zijn:

• donkerveldmicroscopie om syfilisbacteriën onder een microscoop te detecteren
• een botröntgenfoto
• een lumbale punctie (ruggenprik: onderzoek van hersenvocht)
• een oogonderzoek
• een uitgebreid bloedonderzoek

Behandeling

De behandeling van aangeboren syfilis bestaat voornamelijk uit penicilline, dat intraveneus wordt toegediend. Alternatieve antibiotica kunnen worden gebruikt indien de baby allergisch is voor penicilline. Tetracyclines worden tijdens de zwangerschap vermeden vanwege hun effecten op de foetale bot- en tandontwikkeling.

Prognose van congenitale syfilis

Bijna de helft van alle baby’s die met syfilis zijn besmet terwijl ze in de baarmoeder zijn, sterft kort voor of na de geboorte. Dit geldt vooral voor baby’s die vroeg in de zwangerschap zijn geïnfecteerd. Baby's die geïnfecteerd raken bij het passeren van het geboortekanaal hebben een betere prognose dan baby’s die eerder tijdens de zwangerschap zijn geïnfecteerd.

Complicaties

Complicaties die optreden als de baby geen behandeling krijgt, omvatten:

• blindheid
• doofheid
• een vervorming van het gezicht
• hersenverlamming
• hydrocefalie (waterhoofd: te veel hersen- en ruggenmergvocht in de schedel)
• neurologische problemen

Preventie van aangeboren syfilis

Veiligere seksuele praktijken helpen de verspreiding van syfilis te voorkomen. Een behandeling van de aanstaande moeder met syfilis verlaagt het risico op congenitale syfilis bij de baby. Prenatale zorg is voorts erg belangrijk. De arts voert tijdens de zwangerschap van de vrouw standaard bloedonderzoeken uit voor het opsporen van syfilis. Deze bloedonderzoeken helpen bij het identificeren van geïnfecteerde moeders, zodat ze en behandeling kunnen krijgen zodat er minder risico’s zijn voor de baby en voor zichzelf. Baby's van geïnfecteerde moeders die tijdens de zwangerschap een juiste antibioticabehandeling hebben ondergaan, hebben een minimaal risico op congenitale syfilis.

Lees verder

• Syfilis: Bacteriële infectie via seksueel contact
• Seksueel overdraagbare aandoeningen bij mannen en vrouwen
• Neurosyfilis: Vormen & Lichamelijke en mentale symptomen