Congenitale (aangeboren) syfilis: Ernstige SOA bij baby's

Syfilis is een seksueel overdraagbare aandoening die veroorzaakt is door een bacterie. Een zwangere moeder die syfilis heeft, verspreidt de ziekte mogelijk via de placenta naar het ongeboren kind. Mogelijk ontstaan de symptomen pas jaren later. Enkele mogelijke tekenen zijn prikkelbaarheid, koorts, een laag geboortegewicht en oogproblemen. De behandeling bestaat uit antibiotica. Aangeboren syfilis is een ernstige, invaliderende en vaak levensbedreigende infectie bij baby’s. Zonder behandeling ontstaat potentieel ernstige complicaties.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Jonge baby’s tot twee jaar
• Jonge kinderen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Moeder
• Baby
• Behandeling
• Prognose van congenitale syfilis
• Complicaties
• Preventie van aangeboren syfilis
• Praktische tips voor het leven met / omgaan met congenitale syfilis
• Vroege diagnose en medische behandeling
• Ondersteuning bij langdurige gevolgen
• Misvattingen rond congenitale (aangeboren) syfilis
• Congenitale syfilis is altijd zichtbaar bij de geboorte
• Congenitale syfilis kan niet worden voorkomen
• Alle gevallen van congenitale syfilis leiden tot ernstige schade
• Een baby kan geen syfilis krijgen als de moeder geen symptomen vertoont
• Congenitale syfilis is een zeldzame aandoening in ontwikkelde landen
• Antibiotica kunnen de infectie volledig genezen zodra de baby geboren is
• Congenitale syfilis kan alleen tijdens de zwangerschap worden overgedragen
• Als de moeder wordt behandeld, zal de baby geen problemen ervaren

Epidemiologie

Aangeboren syfilis is een ernstige vorm van syfilis die optreedt wanneer een zwangere vrouw met syfilis de ziekte overdraagt op haar ongeboren kind. Wereldwijd zijn er naar schatting 2 miljoen zwangere vrouwen die syfilis hebben, en jaarlijks worden ongeveer 300.000 gevallen van aangeboren syfilis gerapporteerd. De prevalentie van aangeboren syfilis varieert sterk afhankelijk van de toegang tot prenatale zorg en de frequentie van syfilis-screening bij zwangere vrouwen. In gebieden met beperkte toegang tot gezondheidszorg en onvoldoende screeningprogramma's zijn de cijfers hoger.

Oorzaken

Aangeboren syfilis wordt veroorzaakt door de bacterie Treponema pallidum. Deze bacterie wordt tijdens de zwangerschap van moeder op kind overgedragen via de placenta (transplacentaal) of tijdens de bevalling. Het risico op overdracht is het grootst als de syfilis van de moeder onbehandeld blijft, vooral in het geval van primaire of secundaire syfilis.

Risicofactoren

Enkele belangrijke risicofactoren voor aangeboren syfilis zijn:

• onvoldoende prenatal zorg
• onbehandelde syfilis bij de moeder
• meerdere seksuele partners
• verhoogde risicogroepen zoals mensen met een geschiedenis van andere seksueel overdraagbare aandoeningen
• onvoldoende toegang tot gezondheidszorg en screening

Symptomen

De symptomen van aangeboren syfilis kunnen variëren afhankelijk van de leeftijd van het kind en het stadium van de infectie. De symptomen verschijnen vaak pas na enkele weken tot maanden na de geboorte, en soms zelfs jaren later.

Jonge baby’s tot twee jaar

Bij jonge baby’s en kinderen tot twee jaar kunnen de symptomen zijn:

• aseptische meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn en een stijve nek)
• bloedarmoede
• convulsies
• een huiduitslag die begint als kleine blaren, vooral op de handpalmen en voetzolen, en later verandert in een koperkleurige, vlakke of hobbelige huiduitslag
• een laag geboortegewicht
• een longontsteking
• een loopneus
• een vergrote lever (hepatomegalie) en/of vergrote milt (splenomegalie) (hepatosplenomegalie)
• een verstandelijke handicap
• geelzucht (gelige kleur van de huid)
• groeiproblemen
• hoge cholesterolwaarden bij de geboorte
• huidirritatie en een gebarsten huid rond de mond, de geslachtsorganen en de anus
• koorts
• monocytose (toename van het aantal monocyten in het circulerende bloed)
• niet in staat zijn om een arm of been te bewegen door pijn
• periostitis (ontsteking rond de botten veroorzaakt gevoelige ledematen en gewrichten)
• prikkelbaarheid
• problemen om aan te komen in gewicht
• skeletafwijkingen
• voedingsproblemen

Jonge kinderen

Bij jonge kinderen tussen de twee en vijf jaar kunnen de symptomen zijn:

Genitaliën

Er kunnen grijze, slijmachtige plekken rond de anus en de vagina aanwezig zijn. Littekens kunnen ook aanwezig zijn op de huid rond de geslachtsorganen en de anus.

Gezicht

Enkele gezichtsafwijkingen bij jonge kinderen met aangeboren syfilis zijn:

• abnormaal gevormde, kleine en pinvormige tanden (hutchinson-tanden)
• een korte bovenkaak
• een verminderd gehoor of doofheid
• een vervorming van de neus met een afgeplatte neusbrug (zadelneus)
• een vooruitstekende onderkaak
• littekens van de huid rond de mond

Ogen

Oogproblemen bij jonge kinderen met congenitale syfilis zijn:

• blindheid
• een vertroebeling van het hoornvlies (de bedekking van de oogbal)
• interstitiële keratitis (hoornvliesontsteking die zich kenmerkt door wazig zien, abnormaal tranende ogen, oogpijn en een abnormale gevoeligheid voor licht)
• retinitis pigmentosa (verlies van kegeltjes en staafjes in het oog)

Spieren, botten en gewrichten

Diverse spier-, bot- en gewrichtsafwijkingen kunnen optreden, zoals:

• botpijn
• een botprobleem van het onderbeen
• een zwelling van de gewrichten
• gezwollen knieën

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen bij aangeboren syfilis kunnen omvatten:

• ernstige huiduitslag
• koorts met een onbekende oorzaak
• neuropsychologische symptomen zoals aanvallen of verstandelijke achterstand
• significante problemen met groei en gewicht
• onverklaarbare bloedarmoede of andere ernstige bloedafwijkingen

Diagnose en onderzoeken

Moeder

Tijdens de zwangerschap voert de arts een standaard bloedtest uit om syfilis op te sporen bij de moeder.

Baby

Bij vermoeden van syfilis bij de geboorte onderzoekt de arts de placenta op symptomen van syfilis en voert een lichamelijk onderzoek uit. Dit kan tekenen van zwelling van de lever en milt en botontsteking onthullen.

Verdere onderzoeken bij de baby of het kind kunnen zijn:

• donkerveldmicroscopie om syfilisbacteriën onder een microscoop te detecteren
• een botröntgenfoto
• een lumbale punctie (ruggenprik: onderzoek van hersenvocht)
• een oogonderzoek
• een uitgebreid bloedonderzoek

Behandeling

De behandeling van aangeboren syfilis bestaat voornamelijk uit penicilline, dat intraveneus wordt toegediend. Alternatieve antibiotica kunnen worden gebruikt indien de baby allergisch is voor penicilline. Tetracyclines worden tijdens de zwangerschap vermeden vanwege hun effecten op de foetale bot- en tandontwikkeling.

Prognose van congenitale syfilis

Bijna de helft van alle baby’s die met syfilis zijn besmet terwijl ze in de baarmoeder zijn, sterft kort voor of na de geboorte. Dit geldt vooral voor baby’s die vroeg in de zwangerschap zijn geïnfecteerd. Baby's die geïnfecteerd raken bij het passeren van het geboortekanaal hebben een betere prognose dan baby’s die eerder tijdens de zwangerschap zijn geïnfecteerd.

Complicaties

Complicaties die optreden als de baby geen behandeling krijgt, omvatten:

• blindheid
• doofheid
• een vervorming van het gezicht
• hersenverlamming
• hydrocefalie (waterhoofd: te veel hersen- en ruggenmergvocht in de schedel)
• neurologische problemen

Preventie van aangeboren syfilis

Veiligere seksuele praktijken helpen de verspreiding van syfilis te voorkomen. Een behandeling van de aanstaande moeder met syfilis verlaagt het risico op congenitale syfilis bij de baby. Prenatale zorg is voorts erg belangrijk. De arts voert tijdens de zwangerschap van de vrouw standaard bloedonderzoeken uit voor het opsporen van syfilis. Deze bloedonderzoeken helpen bij het identificeren van geïnfecteerde moeders, zodat ze en behandeling kunnen krijgen zodat er minder risico’s zijn voor de baby en voor zichzelf. Baby's van geïnfecteerde moeders die tijdens de zwangerschap een juiste antibioticabehandeling hebben ondergaan, hebben een minimaal risico op congenitale syfilis.

Praktische tips voor het leven met / omgaan met congenitale syfilis

Vroege diagnose en medische behandeling

Congenitale syfilis vereist tijdige medische interventie om ernstige gevolgen te voorkomen. Regelmatige prenatale zorg en vroege opsporing van syfilis bij zwangere vrouwen zijn cruciaal om overdracht op de baby te voorkomen. Patiënten dienen nauwgezet het behandelplan te volgen, dat meestal bestaat uit antibiotica. Het opvolgen van medische controles na de geboorte is essentieel om de effectiviteit van de behandeling te evalueren en complicaties in een vroeg stadium op te sporen.

Ondersteuning bij langdurige gevolgen

Baby's met congenitale syfilis kunnen langdurige gezondheidsproblemen ondervinden, zoals gehoorverlies, ontwikkelingsvertraging of neurologische complicaties. Het bieden van een ondersteunende omgeving, inclusief regelmatige medische opvolging en toegang tot specialistische zorg, helpt bij het managen van deze uitdagingen. Ouders kunnen baat hebben bij therapie om de emotionele impact van de aandoening te verwerken en hun kind de beste zorg te bieden.

Misvattingen rond congenitale (aangeboren) syfilis

Congenitale syfilis is een infectie die wordt overgedragen van een moeder op haar baby tijdens de zwangerschap of de bevalling. Het kan leiden tot ernstige gezondheidsproblemen voor de pasgeborene, maar er bestaan verschillende misvattingen over de aandoening die vaak verwarring veroorzaken. Het is belangrijk om deze misverstanden te doorbreken, zodat betere zorg en preventie geboden kunnen worden.

Congenitale syfilis is altijd zichtbaar bij de geboorte

Een veelvoorkomende misvatting is dat congenitale syfilis altijd direct zichtbaar is bij de geboorte van de baby. Hoewel sommige symptomen van de infectie onmiddellijk zichtbaar kunnen zijn, zoals huiduitslag of verkoudheidsverschijnselen, zijn veel symptomen niet direct merkbaar. Sommige baby's kunnen zonder duidelijke tekenen van infectie geboren worden, maar alsnog schadelijke effecten ervaren zodra ze ouder worden. Dit maakt het essentieel voor zwangere vrouwen om regelmatig beeldvormende onderzoeken en bloedonderzoeken te ondergaan om de aanwezigheid van syfilis vroegtijdig te detecteren.

Congenitale syfilis kan niet worden voorkomen

Er is een misvatting dat congenitale syfilis niet kan worden voorkomen. Dit is niet waar. Congenitale syfilis kan effectief worden voorkomen door het testen en behandelen van de moeder tijdens de zwangerschap. Het gebruik van antibiotica, zoals penicilline, is zeer effectief in het behandelen van syfilis bij zwangere vrouwen, wat voorkomt dat de infectie op het kind wordt overgedragen. Dit benadrukt het belang van tijdige medische zorg en het naleven van gezondheidsrichtlijnen, zoals het testen op alcohol en andere risicofactoren die een rol kunnen spelen bij complicaties.

Alle gevallen van congenitale syfilis leiden tot ernstige schade

Er wordt vaak gedacht dat alle gevallen van congenitale syfilis altijd leiden tot ernstige gezondheidsproblemen voor de baby. Dit is niet noodzakelijk het geval. In sommige gevallen kan de infectie effectief worden behandeld zonder blijvende schade, vooral als de moeder tijdig wordt gediagnosticeerd en behandeld. Baby’s die vroeg in de zwangerschap behandeld worden, kunnen normaal ontwikkelen zonder merkbare problemen. De ernst van de gevolgen van congenitale syfilis varieert echter en kan afhankelijk zijn van hoe vroeg de behandeling wordt gestart en hoe goed de infectie onder controle wordt gehouden.

Een baby kan geen syfilis krijgen als de moeder geen symptomen vertoont

Een andere misvatting is dat een baby geen syfilis kan krijgen als de moeder geen symptomen vertoont. Dit is verkeerd. Syfilis kan worden overgedragen van een moeder aan haar baby, zelfs als de moeder geen zichtbare symptomen heeft van de infectie. Een vrouw kan besmet zijn met syfilis zonder dat ze zich bewust is van de infectie, wat het belang van routinematige screening tijdens de zwangerschap benadrukt. Syfilis kan in de vroege stadia asymptomatisch zijn, maar toch schadelijk zijn voor de baby als het niet wordt behandeld.

Congenitale syfilis is een zeldzame aandoening in ontwikkelde landen

Er bestaat een misvatting dat congenitale syfilis alleen voorkomt in ontwikkelingslanden. Hoewel het aantal gevallen van congenitale syfilis in ontwikkelde landen aanzienlijk is afgenomen door preventieve zorg en behandeling, komt het nog steeds voor, vooral bij vrouwen die geen prenatale zorg ontvangen of die niet getest worden op syfilis. Congenitale syfilis komt vaker voor bij vrouwen met risicofactoren zoals het gebruik van alcohol, het niet volgen van medische aanbevelingen, of een gebrek aan toegang tot zorg.

Antibiotica kunnen de infectie volledig genezen zodra de baby geboren is

Een veelvoorkomende misvatting is dat syfilis bij een baby altijd kan worden genezen met antibiotica na de geboorte. Hoewel antibiotica effectief kunnen helpen om de infectie te behandelen, is het belangrijk te begrijpen dat er mogelijk al blijvende schade aan de baby is veroorzaakt voordat de behandeling is gestart. Syfilis kan de organen van een baby beschadigen, inclusief het hart, de nieren en de ogen, en het is mogelijk dat er al gezondheidsproblemen ontstaan die niet volledig kunnen worden omgekeerd, afhankelijk van de ernst van de infectie.

Congenitale syfilis kan alleen tijdens de zwangerschap worden overgedragen

Een andere misvatting is dat congenitale syfilis alleen tijdens de zwangerschap kan worden overgedragen. In werkelijkheid kan syfilis ook tijdens de bevalling worden overgedragen van moeder op baby. Dit kan gebeuren wanneer de baby in contact komt met de actieve infectie op het moment van de geboorte, wat de noodzaak benadrukt van behandeling van de moeder vóór en tijdens de bevalling. Vrouwen die gediagnosticeerd worden met syfilis tijdens de zwangerschap moeten een strikt behandelplan volgen om ervoor te zorgen dat de infectie niet wordt overgedragen tijdens de bevalling.

Als de moeder wordt behandeld, zal de baby geen problemen ervaren

Hoewel het behandelen van syfilis bij de moeder van cruciaal belang is voor het voorkomen van congenitale syfilis, is er een misvatting dat de baby geen problemen zal ervaren als de moeder wordt behandeld. Zelfs als de moeder goed wordt behandeld, kunnen er alsnog risico's zijn voor de baby, vooral als de infectie al in een vergevorderd stadium was voordat de behandeling begon. Het is belangrijk om te begrijpen dat het tijdig starten van de behandeling de beste kans biedt op een gezonde zwangerschap en een gezonde baby, maar de uitkomst hangt af van verschillende factoren.

Lees verder

• Syfilis: Bacteriële infectie via seksueel contact
• Seksueel overdraagbare aandoeningen bij mannen en vrouwen
• Neurosyfilis: Vormen & Lichamelijke en mentale symptomen