Hepatosplenomegalie: Zwelling (vergroting) van lever en milt

Hepatosplenomegalie is een aandoening waarbij zowel de lever (hepatomegalie) als de milt (splenomegalie) vergroot zijn. Een vergroting van de lever gaat vaak gepaard met een zwelling van de milt omdat beide organen dicht bij elkaar liggen en met elkaar in verband staan. Beide organen spelen een essentiële rol in het lichaam, wat het van groot belang maakt om de oorzaak van hepatosplenomegalie te identificeren en te behandelen. Terwijl sommige oorzaken relatief onschadelijk of eenvoudig met medicatie te behandelen zijn, zoals bepaalde infecties, kunnen andere ziekten langdurige en/of invasieve medische behandelingen vereisen.

• Functie van de lever en milt
• Oorzaken van hepatosplenomegalie
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen van hepatosplenomegalie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van hepatosplenomegalie
• Prognose van hepatosplenomegalie
• Complicaties van hepatosplenomegalie
• Preventie

Functie van de lever en milt

De lever vervult verschillende cruciale functies in het lichaam, waaronder:

• Het ontgiften van bloed door schadelijke stoffen te neutraliseren
• Het verwerken van afvalproducten van de stofwisseling
• Het aanmaken van eiwitten die belangrijk zijn voor verschillende lichaamsprocessen
• Het produceren van galzouten die nodig zijn voor de vetvertering
• Het bestrijden van infecties door het herkennen van ziekteverwekkers en het aanmaken van antilichamen

De milt speelt een belangrijke rol in:

• Het filteren en verwijderen van oude of beschadigde bloedcellen uit de bloedcirculatie
• Het opslaan van bloed en het helpen bij het bestrijden van infecties door de productie van witte bloedcellen

Oorzaken van hepatosplenomegalie

De vergrote lever en milt kunnen het gevolg zijn van verschillende aandoeningen, die doorgaans onder te verdelen zijn in aandoeningen van de lever, de milt, of beide. De druk die door een vergrote lever op de milt kan worden uitgeoefend, kan bijdragen aan de zwelling van de milt. Verder kunnen infecties en metabole stoornissen de werking van beide organen beïnvloeden.

Aandoeningen

Hepatosplenomegalie kan worden veroorzaakt door een breed scala aan aandoeningen:

• Amyloïdose: Een aandoening waarbij abnormale eiwitten zich ophopen in organen en weefsels.
• Sarcoïdose: Een ontstekingsziekte die kan leiden tot granulomen in verschillende organen.
• Systemische lupus erythematosus (SLE): Een auto-immuunziekte die ontsteking en schade aan verschillende organen kan veroorzaken.
• Bloedziekten, zoals:
• Lymfoom: Kanker van de lymfeklieren en lymfevaten.
• Essentiële trombocytopenie: Een aandoening met een laag aantal bloedplaatjes.
• Leukemie: Kanker van de bloedcellen.
• Pernicieuze anemie: Een vorm van bloedarmoede door vitamine B12-tekort.
• Polycytemie: Een aandoening waarbij te veel rode bloedcellen worden aangemaakt.
• Primaire myelofibrose: Een zeldzame bloedkanker die de normale aanmaak van bloedcellen in het beenmerg verstoort.
• Sferocytose: Een aandoening waarbij rode bloedcellen een abnormale vorm hebben.
• Elliptocytose: Een aandoening met een abnormale vorm van rode bloedcellen.
• Sikkelcelziekte: Een erfelijke aandoening waarbij rode bloedcellen een sikkelvorm hebben en moeilijk door kleine bloedvaten kunnen bewegen.
• Thalassemie: Een erfelijke bloedziekte die de productie van hemoglobine beïnvloedt.
• Brucellose: Een bacteriële infectie die kan leiden tot koorts, zwelling en pijn in verschillende organen.
• Rubella (Rodehond): Een virale infectie die huiduitslag en andere symptomen veroorzaakt.
• Fascioliasis: Een parasitaire infectie veroorzaakt door leverbotten.
• Septicemische pest: Een ernstige vorm van pest veroorzaakt door Yersinia pestis.
• Malaria: Een parasitaire infectie overgedragen door muggen.
• Hiv: Het virus dat AIDS veroorzaakt en het immuunsysteem verzwakt.
• Hepatitis C: Een virale infectie die de lever aantast.
• Syfilis: Een seksueel overdraagbare aandoening veroorzaakt door Treponema pallidum.
• Sepsis: Een ernstige infectie die door het hele lichaam verspreidt.
• Acute virale hepatitis: Een ontsteking van de lever door virussen.
• Klierkoorts: Een virale infectie die gezwollen klieren en koorts veroorzaakt.
• Cytomegalie-infectie: Een virale infectie die door het cytomegalovirus wordt veroorzaakt.
• Leishmaniasis: Een parasitaire infectie overgedragen door zandvliegen.
• Trypanosomiasis: Ook bekend als slaapziekte, overgedragen door de tseetseevlieg.
• Leverziekten, zoals:
• Leverkanker: Kanker van de lever.
• Chronische leverziekte met portale hypertensie: Verhoogde bloeddruk in de poortader van de lever.
• Ziekte van Gaucher: Een metabole aandoening waarbij vetten zich ophopen in organen.
• Ziekte van Niemann-Pick: Een genetische aandoening waarbij vetten zich ophopen in cellen.
• Het Hurler-syndroom: Een genetische aandoening die kan leiden tot ernstige orgaanschade.
• Trauma: Bijvoorbeeld door een auto-ongeluk, kan leiden tot schade aan zowel de lever als de milt.
• Meervoudige sulfatasedeficiëntie: Een zeldzame enzymdeficiëntie die de afbraak van sulfaten in het lichaam beïnvloedt.
• Osteopetrose: Een zeldzame aandoening waarbij botten abnormaal dicht en hard worden.

Omgevingsfactoren

Verschillende omgevingsfactoren kunnen het risico op hepatosplenomegalie verhogen:

• Alcoholgebruik of alcoholverslaving
• Een geschiedenis van naaldgebruik
• Hoge cholesterolwaarden in het bloed
• Overgewicht
• Roken
• Reizen naar gebieden met een hoge prevalentie van infectieziekten zoals malaria of leishmaniasis

Symptomen van hepatosplenomegalie

Wanneer de lever en milt vergroot zijn, kunnen de symptomen variëren van mild tot ernstig en kunnen ze de volgende klachten omvatten:

• Braken
• Bruine urine
• Buikpijn, vooral in de rechterbovenhoek van de buik
• Jeukende huid
• Kleigekleurde ontlasting
• Een vergrote of gezwollen buik
• Geelzucht (gele verkleuring van de ogen en huid)
• Koorts
• Misselijkheid
• Pijn
• Vermoeidheid

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
De arts zal de medische geschiedenis en huidige symptomen van de patiënt doornemen. Hepatosplenomegalie wordt vastgesteld wanneer de lever en milt aanzienlijk groter zijn dan normaal. Tijdens een lichamelijk onderzoek kan de arts de vergrote organen vaak voelen door de buik te palperen.

Lever
Een gezonde lever weegt bij mannen ongeveer 1,4 tot 1,5 kilogram en bij vrouwen 1,2 tot 1,4 kilogram. De lever is normaal gesproken rond de 16 centimeter lang.

Milt
Een normale volwassen milt weegt tussen de 100 en 250 gram en is ongeveer 11 centimeter lang. Bij splenomegalie kan de milt meer dan 400 gram wegen en langer dan 13 centimeter zijn.

Diagnostische onderzoeken
De arts kan verschillende diagnostische tests uitvoeren om de oorzaak van hepatosplenomegalie te achterhalen:

• Beeldvormende onderzoeken: CT-scan, MRI-scan of echografie om de grootte en structuur van de lever en milt te evalueren en mogelijke tumoren of abcessen op te sporen.
• Biopsie: Een klein stukje leverweefsel wordt verwijderd voor laboratoriumonderzoek om te controleren op kankercellen.
• Bloedonderzoek: Testen op leverfunctie, een volledig bloedbeeld en stollingsfactoren om de gezondheid van de lever en milt te beoordelen.

Behandeling van hepatosplenomegalie

De behandeling van hepatosplenomegalie hangt af van de onderliggende oorzaak. Het aanpakken van de oorzaak kan de grootte van de organen verminderen. Zelfzorgmaatregelen zoals rust, voldoende water drinken, gewichtsverlies bij overgewicht, stoppen met alcoholgebruik en roken zijn nuttig. Specifieke medicatie kan nodig zijn voor de behandeling van bloedarmoede, hiv, leverziekten en infecties. Voedingsaanpassingen kunnen ook noodzakelijk zijn.

Bij kanker van de lever of milt kan chirurgische verwijdering van de tumor, chemotherapie en/of radiotherapie nodig zijn om de kanker te bestrijden. In zeldzame gevallen kan een chirurgische verwijdering van de milt (splenectomie) en een deel van de lever noodzakelijk zijn. Hoewel een persoon kan leven zonder milt, is leven zonder lever niet mogelijk. Patiënten met ernstige, levensbedreigende aandoeningen kunnen een levertransplantatie nodig hebben.

Prognose van hepatosplenomegalie

De prognose van hepatosplenomegalie hangt sterk af van de onderliggende oorzaak en de snelheid waarmee de behandeling wordt gestart. Bij tijdige diagnose en behandeling is de prognose vaak gunstig, vooral als de oorzaak kan worden aangepakt en gecontroleerd. Chronische en ernstige aandoeningen zoals kanker of genetische ziekten kunnen echter een minder gunstige prognose hebben en langdurige medische zorg vereisen.

Complicaties van hepatosplenomegalie

Hepatosplenomegalie kan leiden tot ernstige complicaties, zoals:

• Bloed in braaksel
• Bloed in de ontlasting
• Bloedingen
• Encefalopathie (een hersenaandoening)
• Leverfalen

Preventie

Preventie van hepatosplenomegalie richt zich voornamelijk op het vermijden van risicofactoren en het beheersen van onderliggende aandoeningen:

• Regelmatige medische controles om vroege tekenen van lever- en miltziekten op te sporen
• Vaccinatie tegen hepatitis en andere infectieziekten
• Vermijden van overmatig alcoholgebruik
• Gezonde voeding en regelmatige lichaamsbeweging
• Veilig gedrag om overdracht van infecties zoals hiv te voorkomen
• Tijdige behandeling van infecties en andere ziekten die hepatosplenomegalie kunnen veroorzaken

Lees verder

• Hepatomegalie: Vergroting van de lever door andere ziekte
• Splenomegalie: Vergrote milt door infecties of ziekte