Hepatosplenomegalie: Zwelling (vergroting) van lever en milt

Hepatosplenomegalie is een aandoening waarbij zowel de lever vergroot is (hepatomegalie) als de milt gezwollen is (splenomegalie). Een vergroting van de lever gaat vaak gepaard met een zwelling van de milt omdat beide organen dicht bij elkaar liggen. Zowel de milt als de lever vervullen een belangrijke functie in het lichaam. Daarom is het van groot belang om de oorzaak van hepatosplenomegalie op te sporen en te behandelen. Sommige oorzaken zijn niet ernstig of eenvoudig met medicatie te behandelen, zoals bepaalde infecties, maar sommige ziekten vereisen een langdurige en/of invasieve medische behandeling.

• Milt en lever
• Oorzaken van hepatosplenomegalie
• Risicofactoren van leververgroting en miltzwelling
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van vergroting van lever en milt
• Complicaties van zwelling van organen

Milt en lever

De lever speelt een essentiële rol voor de gezondheid van het lichaam. Bloed ontgiften, afval verwerken, eiwitten aanmaken en infecties bestrijden zijn slechts enkele taken van de lever. Verder is de lever ook nodig voor de aanmaak van zowel aminozuren als galzouten. De herkent ziekteverwekkers en maakt antilichamen aan om deze te bestrijden. Daarnaast staat de milt in voor de zuivering van het bloed.

Oorzaken van hepatosplenomegalie

De lever en de milt liggen dicht bij elkaar. Wanneer de lever in omvang toeneemt, ontstaat extra druk op de milt. Hierdoor is de bloedtoevoer naar de milt beperkt, waardoor de milt ook gaat opzwellen en vergroten. De milt is ook verantwoordelijk voor het filteren van bacteriën en virussen. Wanneer leverproblemen ontstaan door deze ziektekiemen, ontstaat ook vaak schade aan de milt.

Risicofactoren van leververgroting en miltzwelling

Aandoeningen

Verschillende aandoeningen veroorzaken mogelijk een zwelling van de milt en lever:

• een bindweefselaandoening: amyloïdose (afzettingen van amyloïde in weefsels en organen), sarcoïdose, systemische lupus erythematosus
• een bloedaandoening: een lymfoom, essentiële trombocytopenie, leukemie, pernicieuze anemie, polycytemie, primaire myelofibrose, pyruvaatkinasedeficiëntie, sferocytose / elliptocytose, sikkelcelziekte (leidt uiteindelijk tot miltatrofie), thalassemie
• een infectie: brucellose, rubella (rodehond), fasciolosis (leverbotinfectie: parasitaire infectie veroorzaakt door platwormen), septicemische pest, malaria, een hiv-infectie, hepatitis C, syfilis, sepsis, acute virale hepatitis, klierkoorts, een cytomegalie-infectie, malaria, leishmaniasis, trypanosomiasis (een parasitaire ziekte overgedragen via de beet van een geïnfecteerde vlieg)
• een leverziekte: leverkanker, een chronische leverziekte met portale hypertensie
• een metabole ziekte: de ziekte van Gaucher (ophoping van vetten in organen), de ziekte van Niemannn Pick (een ernstige stofwisselingsstoornis met vetophoping in cellen), het Hurler-syndroom (een genetische aandoening met verhoogd risico op vroege dood door orgaanschade)
• een trauma, zoals een auto-ongeluk met gevolgen voor de milt en de lever
• meervoudige sulfatasedeficiëntie (zeldzame enzymdeficiëntie)
• osteopetrose (zeldzame erfelijke aandoening waarbij botten harder en dichter zijn dan normaal)

Omgevingsfactoren

Patiënten met één of meer omgevingsfactoren lijden sneller aan de miltzwelling en leververgroting:

• alcoholgebruik of alcoholverslaving
• een geschiedenis van het delen van naalden
• een hoog cholesterolgehalte in het bloed
• een reisgeschiedenis
• overgewicht
• roken

Symptomen

Wanneer de lever en de milt zijn vergroot, werken ze niet zo goed als normaal wat gepaard gaat met één of meer van volgende ilde tot ernstige symptomen:

• braken
• bruine urine
• buikpijn, vooral in de rechterbovenhoek van de maag
• een jeukende huid
• een kleigekleurde stoelgang
• een vergrote of gezwollen buik
• geelzucht (geelverkleuring van de ogen en de huid)
• koorts
• misselijkheid
• pijn
• vermoeidheid

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
De arts doorloopt de medische geschiedenis en de huidige symptomen van een patiënt. Hepatosplenomegalie treedt op wanneer de lever en de milt veel groter zijn dan normaal. Meestal zijn de randen van de lever of milt niet voelbaar in de maag. Maar bij patiënten met hepatosplenomegalie zijn deze organen meestal (maar niet altijd) wel goed voelbaar door de arts tijdens een lichamelijk onderzoek. Hij betast namelijk de buik op tekenen van orgaanvergroting.

Lever
Een gezonde lever weegt ongeveer 1,4 tot 1,5 kilogram bij een man en 1,2 tot 1,4 kilogram bij een vrouw. De lever is meestal rond de 16 centimeter lang, maar een vergrote lever is aanzienlijk groter.

Milt
De gemiddelde volwassen milt weegt ongeveer 100 tot 250 gram en is van boven naar beneden ongeveer 11 centimeter lang. Bij patiënten met een vergrote weegt de milt meer dan 400 gram wegen en is deze meer dan 13 centimeter lang zijn. Als een patiënt extreem uitgesproken splenomegalie heeft, weegt de milt soms zelfs tussen de 500 en 1.000 gram.

Diagnostisch onderzoek
Meestal bestelt de arts verdere diagnostische onderzoeken om de oorzaak van hepatosplenomegalie te bepalen:

• beeldvormende onderzoeken: een CT-scan, MRI-scan of echografie (om een tumor of abces op te zoeken dat mogelijk verantwoordelijk is voor de zwelling en ook om de grootte van de lever en milt te bepalen)
• een biopsie: Een arts verwijdert operatief een klein stukje leverweefsel om te bepalen of er kankercellen aanwezig zijn.
• een bloedonderzoek: Bloedonderzoeken voor hepatosplenomegalie omvatten een leverfunctietest, een volledig bloedbeeld en testen op stollingsfactoren.

Behandeling van vergroting van lever en milt

De behandeling voor hepatosplenomegalie varieert sterk, afhankelijk van de oorzaak van de orgaanvergroting. Het behandelen van de onderliggende oorzaak vermindert meestal de grootte van de organen. Rust, voldoende water drinken, gewicht verliezen bij overgewicht, stoppen met het drinken van alcohol en stoppen met roken zijn nuttige zelfzorgmaatregelen. Specifieke medicijnen zijn inzetbaar voor de behandeling van veel oorzaken van hepatosplenomegalie, waaronder bloedarmoede, hiv, een leverziekte en infecties. Verder zijn voedingswijzigingen soms noodzakelijk. Bij de aanwezigheid van leverkanker of miltkanker, verwijdert de arts de tumor chirurgisch en gebruikt hij chemotherapie en/of radiotherapie zodat de kanker iet terugkomt. In zeldzame gevallen is een chirurgische verwijdering van de milt (splenectomie) en een deel van de lever nodig. Een patiënt kan wel leven zonder een milt, maar niet zonder een lever. Patiënten met ernstige en levensbedreigende aandoeningen die verband houden met hepatosplenomegalie, hebben mogelijk een levertransplantatie nodig.

Complicaties van zwelling van organen

Hepatosplenomegalie veroorzaakt mogelijk volgende complicaties:

• bloed in braaksel
• bloed in de ontlasting
• bloedingen
• encefalopathie (een hersenaandoening)
• leverfalen

Lees verder

• Hepatomegalie: Vergroting van de lever door andere ziekte
• Splenomegalie: Vergrote milt door infecties of ziekte