Vruchtwaterembolie: Vruchtwater in bloedbaan van moeder

Een vruchtwaterembolie is een zeldzame maar ernstige zwangerschapscomplicatie waarbij vruchtwater, foetale cellen, haren of ander afval in de bloedbaan van de moeder terechtkomen. Dit veroorzaakt een heftige allergische reactie die leidt tot een ernstige bloedstollingsstoornis, bekend als gedissemineerde intravasculaire coagulatie (DIC). Deze aandoening kan ernstige symptomen veroorzaken bij zowel de moeder als de baby, zoals versnelde hartslag, hartritmeproblemen en kortademigheid. Vruchtwaterembolie kan levensbedreigend zijn voor zowel de moeder als de baby en vereist een snelle, intensieve behandeling. De aandoening werd voor het eerst beschreven door Meyer in 1926 en verder geanalyseerd door Steiner en Lushbaugh in 1941.

• Epidemiologie van vruchtwaterembolie
• Oorzaken van vruchtwaterembolie
• Risicofactoren van vruchtwaterembolie
• Moeder
• Foetus
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van vruchtwaterembolie
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie van vruchtwaterembolie

Vruchtwaterembolie is een uiterst zeldzame aandoening. De incidentie wordt geschat op ongeveer 1 tot 12 per 100.000 bevallingen. De exacte frequentie van vruchtwaterembolie is anno augustus 2024 moeilijk vast te stellen vanwege variaties in diagnose en rapportage. Ongeveer 10% van alle moedersterfgevallen kunnen worden toegeschreven aan vruchtwaterembolie.

Oorzaken van vruchtwaterembolie

Vruchtwaterembolie komt meestal voor tijdens de bevalling, kort na een vaginale bevalling, een keizersnede of na een electieve abortus, vruchtwaterpunctie of trauma. De aandoening ontstaat vaak in de laatste stadia van de bevalling wanneer vruchtwater, foetale cellen, haren of ander afval in de bloedsomloop van de moeder terechtkomen. Deze stoffen veroorzaken een ernstige allergische reactie die leidt tot gedissemineerde intravasculaire coagulatie (DIC), wat resulteert in ernstige bloedingen en orgaanfalen.

Risicofactoren van vruchtwaterembolie

Moeder

Maternale risicofactoren voor vruchtwaterembolie omvatten:

• een buiktrauma
• een keizersnede
• een kunstverlossing (bevalling met een verlostang of vacuümcup)
• moederlijke leeftijd van 35 jaar of ouder
• placenta-abruptie (afscheiding van de placenta van de baarmoederwand)
• het gebruik van geneesmiddelen om de arbeid op te wekken, zoals Misoprostol
• het kunstmatig doorbreken van de vliezen tijdens de bevalling
• intense contracties tijdens de bevalling
• kleine snijwonden in het lagere voortplantingsstelsel
• meerdere zwangerschappen (multipariteit)
• placenta praevia (laagliggende placenta)
• polyhydramnion (overtollig vruchtwater)
• pre-eclampsie (gevaarlijke zwangerschapscomplicatie gekenmerkt door hoge bloeddruk en eiwitverlies via de urine)
• scheuren in de baarmoeder of baarmoederhals

Foetus

Foetale risicofactoren kunnen ook bijdragen aan de kans op vruchtwaterembolie. Deze omvatten foetale nood, foetale dood, en een mannelijke baby, hoewel deze factoren minder goed begrepen zijn in hun relatie tot de aandoening.

Symptomen

De symptomen van vruchtwaterembolie kunnen variëren van mild tot ernstig. De aandoening kan plotseling optreden tijdens de bevalling en leiden tot een ernstige verstoring van de zuurstoftoevoer naar de weefsels, wat resulteert in:

• acute pulmonale hypertensie (hoge bloeddruk in de longen)
• bewusteloosheid
• bronchospasmen (spierkrampen in de luchtwegen die ademnood veroorzaken)
• cyanose (blauwe huid, lippen en nagels)
• angst en een gevoel van naderend onheil
• versnelde ademhaling
• versnelde hartslag of hartritmestoornissen
• vieze smaak in de mond
• encefalopathie (hersenziekte of -stoornis)
• epileptische aanvallen
• foetale bradycardie (langzame hartslag bij de foetus)
• hoesten
• kortademigheid
• longoedeem (overtollige vloeistof in de longen)
• overgeven
• pijn op de borst
• rillingen

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
De diagnose van vruchtwaterembolie wordt gesteld door andere oorzaken van de symptomen uit te sluiten. Naast basisonderzoeken omvatten diagnostische tests:

• een uitgebreid bloedonderzoek
• pulsoximetrie (meting van zuurstofgehalte in het bloed)
• röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto)
• echocardiografie (hartonderzoek met geluidsgolven)
• elektrocardiografie (meting van elektrische activiteit van het hart)

Vaak wordt de diagnose pas bevestigd na een autopsie, waarbij foetale squameuze cellen in de bloedsomloop van de moeder worden aangetroffen.

Differentiële diagnose
Artsen overwegen de volgende aandoeningen bij de differentiële diagnose van vruchtwaterembolie:

• anafylaxie (ernstige allergische reactie)
• aspiratie van maaginhoud
• cholesterolembolie
• convulsies door toxische reactie op lokale anesthetica
• eclamptische convulsies en coma
• aortadissectie (scheur in de aorta met pijn op de borst)
• hemorragische shock bij een bevallende vrouw
• longembolie (afsluiting van een longslagader)
• luchtembolie
• myocardinfarct (hartinfarct)
• septische shock

Behandeling van vruchtwaterembolie

De behandeling van vruchtwaterembolie is voornamelijk ondersteunend en gericht op het stabiliseren van de moeder en het bevorderen van de gezondheid van de baby. Behandelmethoden omvatten:

• bloedtransfusies om bloedingsproblemen te corrigeren
• toediening van extra vloeistoffen om lage bloeddruk te behandelen
• medicatie voor het verminderen van longoedeem, het verbeteren van de hartfunctie en andere ondersteunende behandelingen
• toediening van zuurstof
• plaatsing van een katheter in de aderen voor continue monitoring van de bloeddruk
• bewaking en ondersteuning van de vitale functies

Indien mogelijk wordt een spoedkeizersnede uitgevoerd binnen vijf minuten nadat cardiovasculaire problemen zijn ontstaan. Bij aanhoudende baarmoederbloedingen kan een hysterectomie (chirurgische verwijdering van de baarmoeder) nodig zijn om het bloedverlies te beheersen.

Prognose

De prognose na een vruchtwaterembolie is vaak ernstig. De overlevingskans voor de moeder is laag, en degenen die overleven kunnen ernstige complicaties ondervinden. Ongeveer 70% van de baby's overleeft de aandoening, maar kan ernstige gezondheidsproblemen ontwikkelen, zoals hersenverlamming door zuurstoftekort tijdens de bevalling. Moeders die een vruchtwaterembolie overleven, hebben vaak neurologische problemen en kunnen langdurige gezondheidsproblemen ervaren. De snelle en effectieve behandeling is cruciaal om de kans op overleving te vergroten en ernstige complicaties te minimaliseren.

Complicaties

Vruchtwaterembolie kan leiden tot verschillende ernstige complicaties, waaronder:

• Acute ademhalingsproblemen zoals longoedeem (overtollige vloeistof in de longen)
• Hartritmestoornissen en cardiovasculaire collaps (plotseling hartfalen)
• Lage bloeddruk (hypotensie) die kan leiden tot orgaanfalen
• Encefalopathie (hersenziekte of -stoornis) bij de moeder
• Epileptische aanvallen en andere neurologische symptomen
• Bloedingen en bloedtransfusie-gerelateerde complicaties

Preventie

Hoewel vruchtwaterembolie niet volledig kan worden voorkomen, kunnen enkele maatregelen helpen om het risico te verkleinen:

• Regelmatige prenatale controles om risicofactoren tijdig te identificeren en te beheren.
• Beperk het gebruik van medicijnen die de bevalling kunnen opwekken tot een absoluut minimum.
• Zorg voor een goede medische zorg en evaluatie tijdens de bevalling, vooral bij risicovolle zwangerschappen.
• Vroegtijdige behandeling bij tekenen van foetale nood of andere complicaties om een vroege diagnose en behandeling te waarborgen.

Lees verder

• Polyhydramnion: Overtollig vruchtwater tijdens zwangerschap
• Vruchtwaterpunctie (amniocentese) bij zwangere vrouw
• Keizersnede: Operatie om baby ter wereld te brengen
• Pre-eclampsie: Ernstige complicatie van zwangerschap
• Placentaloslating: Ernstige complicatie bij zwangere vrouw