Vruchtwaterembolie: Vruchtwater in bloedbaan van moeder

Een vruchtwaterembolie is een zeldzame zwangerschapscomplicatie. Bij deze ernstige aandoening komen vruchtwater, foetale cellen, haar of ander afval in de bloedbaan van de moeder terecht en veroorzaakt dit een ernstige allergische reactie. Deze reactie resulteert vervolgens in een ernstige bloedstollingsstoornis, bekend als gedissemineerde intravasculaire coagulatie. Zowel bij de moeder als bij de foetus ontstaan ernstige symptomen zoals onder andere een versnelde hartslag, hartritmeproblemen en kortademigheid. De aandoening resulteert mogelijk in de dood van de moeder alsook van de baby en vereist een zeer snelle, ondersteunende behandeling. Een vruchtwaterembolie werd voor het eerst in de literatuur gemeld door Meyer in 1926 en de aandoening zelf werd voor het eerst beschreven in de medische literatuur door Steiner en Lushbaugh in 1941.

• Epidemiologie van zwangerschapscomplicatie
• Oorzaken van vruchtwater in bloedbaan van moeder
• Risicofactoren van vruchtwaterembolie
• Moeder
• Foetus
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van aandoening
• Prognose en complicaties

Epidemiologie van zwangerschapscomplicatie

Een vruchtwaterembolie is zeer ongebruikelijk. Slechts bij circa 1-12 op 100.000 bevallingen komt deze aandoening tot uiting. De werkelijke incidentie is anno oktober 2020 onbekend vanwege de onnauwkeurige diagnose en inconsistente melding van niet-fatale gevallen. 10% van alle sterfgevallen van moeders zijn te wijten aan deze aandoening.

Oorzaken van vruchtwater in bloedbaan van moeder

Een vruchtwaterembolie treedt meestal op tijdens de bevalling, kort na een vaginale bevalling of een keizersnede of na een electieve abortus, een vruchtwaterpunctie of een trauma.

De aandoening treedt op tijdens de laatste stadia van de bevalling wanneer vruchtwater, foetale cellen, haar of ander afval binnendringt in de bloedsomloop van de moeder. Wanneer de foetale cellen, het haar en het vruchtwater in de bloedbaan terechtkomen, treden er allergische reacties op die ernstige veranderingen in de mechanismen veroorzaken waardoor problemen met de bloedstolling tot stand komen. Gedissemineerde intravasculaire coagulatie treedt op en resulteert in ernstige bloedingen.

Risicofactoren van vruchtwaterembolie

Moeder

Maternale factoren die de kans verhogen op dit type embolie omvatten:

• een buiktrauma
• een keizersnede
• een kunstverlossing (bevalling met een verlostang of een vacuümcup of -pomp)
• een moederlijke leeftijd van 35 jaar of ouder
• een placentaloslating
• het gebruik van geneesmiddelen om de arbeid in te leiden, zoals Misoprostol
• het kunstmatig doorbreken van de vliezen tijdens de bevalling
• intense contracties tijdens de bevalling
• kleine snijwonden in het lagere voortplantingsstelsel
• meerdere zwangerschappen (multipariteit)
• placenta praevia (laagliggende moederkoek)
• polyhydramnion (overtollig vruchtwater tijdens de zwangerschap)
• pre-eclampsie (een gevaarlijke zwangerschapscomplicatie met een te hoge bloeddruk en een verlies van eiwit via de urine)
• scheuren in de baarmoeder of baarmoederhals

Foetus

Foetale nood, een foetale dood of een mannelijke baby zijn factoren die het risico op een vruchtwaterembolie verhogen.

Symptomen

Sommige vrouwen hebben zeer ernstige, wijdverspreide symptomen terwijl andere vrouwen helemaal geen tekenen ervaren. Een vrouw krijgt tijdens de bevalling plotseling onvoldoende zuurstof naar de lichaamsweefsels. Ze kampt met een lage bloeddruk (hypotensie) en overvloedige bloedingen na de bevalling als gevolg van bloedstollingsproblemen.

Andere mogelijke tekenen omvatten:

• acute pulmonale hypertensie (hoge bloeddruk in de longen)
• bewusteloosheid
• bronchospasmen (spierkrampen in de luchtpijp met ademnood)
• een blauwe huid, blauwe nagels en blauwe lippen (cyanose)
• een gewijzigde mentale toestand zoals angst en een gevoel van onheil
• een versnelde ademhaling
• een versnelde hartslag of hartritmestoornissen
• een vieze smaak in de mond
• encefalopathie (ziekte, stoornis of schade aan de hersenen)
• epileptische aanvallen
• foetale bradycardie (langzame hartslag bij de foetus)
• het plotseling falen van het hart om bloed effectief te pompen (cardiovasculaire collaps)
• hoesten
• kortademigheid
• overtollige vloeistof in de longen (longoedeem)
• overgeven
• pijn op de borst
• rillingen

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
Het bevestigen van een vruchtwaterembolie gebeurt door het uitsluiten van alle andere oorzaken van de symptomen. Naast elementaire onderzoeken zijn een uitgebreid bloedonderzoek, een pulsoximetrie (meting van zuurstofgehalte in het bloed), een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto), een echocardiografie (hartonderzoek door middel van geluidsgolven) en een elektrocardiografie (meting van elektrische activiteit van het hart) nuttig bij het vaststellen van de diagnose. Vaak gebeurt de bevestiging van de diagnose pas na een autopsie wanneer foetale squameuze cellen worden aangetroffen in de bloedsomloop van de moeder.

Differentiële diagnose
Volgende aandoeningen beschouwt de arts als differentiële diagnoses voor een vruchtwaterembolie:

• anafylaxie (ernstige allergische reactie)
• aspiratie van maaginhoud
• cholesterolembolie
• convulsies (stuipen) door toxische (giftige) reactie op lokale anesthetica (verdovende geneesmiddelen)
• eclamptische convulsies (stuipen: oncontroleerbare bewegingen) en coma
• een aortadissectie (scheur in wand van aorta met pijn op de borst)
• een hemorragische shock bij een bevallende vrouw
• een longembolie (afsluiting van slagader in de longen)
• een luchtembolie
• een myocardinfarct (hartinfarct)
• een septische shock

Behandeling van aandoening

De behandeling is voornamelijk ondersteunend. De arts dient medicatie toe wanneer een vrouw overmatige baarmoedercontracties heeft tijdens de bevalling.

De arts:

• corrigeert bloedingsproblemen met bloed en bloedproducten via een bloedtransfusie
• dient extra vloeistof toe (behandeling van een lage bloeddruk
• dient medicatie toe (vermindering van longoedeem, verbetering van hartfunctie, …)
• dient zuurstof toe
• plaatst een katheter in de aderen om de bloeddruk te controleren
• zorgt voor het behoud van de vitale functies

Indien mogelijk voert de arts een spoedkeizersnede uit binnen vijf minuten nadat de moeder cardiovasculaire problemen heeft ontwikkeld. Om het bloedverlies onder controle te krijgen bij vrouwen met aanhoudende baarmoederbloedingen, is soms een hysterectomie (chirurgische verwijdering van de baarmoeder) nodig.

Prognose en complicaties

De prognose na een vruchtwaterembolie is zeer slecht bij een moeder. De meeste overlevende vrouwen hebben neurologische gebreken. De overlevingsgraad van het kind ongeveer 70% is. Baby’s krijgen tijdens de bevalling sneller te maken met een zuurstoftekort naar de hersenen hetgeen resulteert in een hersenverlamming.

Lees verder

• Polyhydramnion: Overtollig vruchtwater tijdens zwangerschap
• Vruchtwaterpunctie (amniocentese) bij zwangere vrouw
• Keizersnede: Operatie om baby ter wereld te brengen
• Pre-eclampsie: Ernstige complicatie van zwangerschap
• Placentaloslating: Ernstige complicatie bij zwangere vrouw