Cytomegalie-infectie: Infectie door cytomegalovirus (CMV)

Eén van de herpesvirussen, het cytomegalovirus (CMV), veroorzaakt een cytomegalie-infectie. De verspreiding van het CMV gebeurt door middel van nauw contact met lichaamsvloeistoffen. De meeste patiënten met een cytomegalie-infectie vertonen geen symptomen van de ziekte en beseffen niet dat ze besmet zijn. Maar bij baby’s en patiënten met een zwak immuunsysteem, komen soms ernstige verschijnselen voor. Een bloedonderzoek onthult de cytomegalie-infectie. Voor de meeste patiënten met een cytomegalie-infectie is een behandeling niet vereist, maar medicatie is wel nodig bij patiënten met een zwak immuunsysteem en bij pasgeborenen. Een goede hygiëne waaronder het voldoende wassen van de handen, voorkomt een cytomegalie-infectie.

• Epidemiologie cytomegalie-infectie
• Risicofactoren: Foetus (baby) en verzwakt immuunsysteem
• Oorzaken ziekte
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Complicaties
• Behandeling
• Preventie

Epidemiologie cytomegalie-infectie

Een cytomegalie-infectie komt wereldwijd voor. Een cytomegalie-infectie is veruit de meest voorkomende aangeboren infectie in de ontwikkelde landen. Ongeveer 0,3-1% van alle baby’s komt ter wereld met congenitaal besmette CMV. Ongeveer 5-10% van deze kinderen heeft bij de geboorte een ernstige ziekte met een slechte prognose.

Risicofactoren: Foetus (baby) en verzwakt immuunsysteem

Een klinisch significante cytomegalie-infectie ontstaat in twee belangrijke patiëntengroepen. Foetussen krijgen de infectie over van een besmette moeder waardoor ze met de infectie ter wereld komen (aangeboren). Daarnaast vormen patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals ontvangers van een transplantatie of patiënten met een hiv-infectie een risicofactor voor het ontwikkelen van een cytomegalie-infectie. Meer dan 50% van de volwassen bevolking vertoont serologische tekenen van latente (inactieve) infectie met het virus.

Oorzaken ziekte

De verspreiding van de infectie gebeurt op een aantal manieren namelijk door:

• de virus dragende moeder die dit doorgeeft aan de foetus via de placenta
• direct contact met traanvocht, urine of speeksel (vooral van jonge kinderen)
• een bloedtransfusie
• een orgaantransplantatie
• geslachtsgemeenschap (sperma of slijm van de baarmoederhals)
• het drinken van besmette moedermelk
• het zoenen

Symptomen

Bij gezonde volwassenen verloopt een cytomegalie-infectie meestal asymptomatisch, maar af en toe ontstaat een klinisch beeld dat vergelijkbaar is met klierkoorts (virale infectie met keelpijn, opgezwollen klieren, vermoeidheid en lichte koorts die vooral bij adolescenten en jongvolwassenen voorkomt). Koorts, keelpijn, vermoeidheid en opgezwollen klieren (bijvoorbeeld: gezwollen oksels) zijn typerend voor een cytomegalie-infectie. Dit gaat dan af en toe gepaard met hepatitis (een leverontsteking) waarbij al dan niet geelzucht optreedt.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Geelzucht en een vergroting van de lever (hepatomegalie) en de milt (splenomegalie) komen vaak voor.

Diagnostisch onderzoek

Uit een bloedonderzoek blijkt tevens dat trombocytopenie (een tekort aan bloedplaatjes) en hemolytische anemie (voortijdige afbraak van rode bloedcellen) ook voorkomen. Mogelijk is lymfocytose zichtbaar in het bloed. Hierbij is een vermeerderd aantal lymfocyten (witte bloedcellen die gevormd zijn in de lymfeklieren) in het bloed aanwezig. De lymfocyten hebben hierbij een atypische verschijning. Soms voert de arts een urineonderzoek uit. In de urine zijn reuzencellen (vogelogen) te vinden. Bij het maken van een röntgenfoto zijn bij baby's tevens afwijkingen te zien rond de schedel (periventriculaire verkalking).

Differentiële diagnose

Soms twijfelt de arts aan de diagnose van een cytomegalie-infectie, omdat het klinisch beeld van volgende aandoeningen hierop sterk lijkt:

• auto-immune hepatitis (leverontsteking veroorzaakt door eigen lichaam)
• enterovirussen (virale infecties met griepachtige symptomen)
• HIV
• klierkoorts
• koorts van onbekende oorsprong
• menselijke herpesvirus 6-besmetting
• toxoplasmose (parasitaire infectie met symptomen aan hersenen, longen, hart, ogen en/of lever)
• virale hepatitis

Complicaties

Patiënten met zwak immuunsysteem

Een cytomegalie-infectie tast bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem mogelijk vele organen aan zoals onder andere de hersenen, de ogen, de longen en het maagdarmkanaal. Volgende symptomen zijn hierbij mogelijk:

• hartspier: ontsteking van de hartspier (myocarditis)
• hersenen: coma, epileptische aanvallen, gedragsveranderingen, hersenontsteking (encefalitis)
• lever: leverontsteking (hepatitis)
• longen: een longontsteking (pneumonie)
• maagdamkanaal: buikpijn, diarree, ontsteking van de dikke darm, koorts en zweren in het spijsverteringskanaal (waardoor bloedingen ontstaan)
• ogen: ontsteking van de middelste laag van het oog (uveïtis), ontsteking van het lichtgevoelige deel van het oog (retinitis), littekenvorming in de retina en hierdoor slechtziendheid of blindheid

Baby’s

Rond de geboorte
Bij een moeder die het virus met zich meedraagt en de foetus hiermee besmet, ontstaan mogelijk ernstige symptomen. De baby sterft soms in de baarmoeder, of komt voortijdig, met een erg laag geboortegewicht of met afwijkingen ter wereld. Bij een baby veroorzaakt neurologische schade door een cytomegalie-infectie een te klein hoofd (microcefalie), epileptische aanvallen en motorische stoornissen. Lever-, long- en miltaandoeningen en paarse huidvlekken en/of een maculopapulaire uitslag (huiduitslag met vlekken en bultjes) komen eveneens voor.

Op latere leeftijd
Ongeveer 80-85% van de geïnfecteerde kinderen is normaal bij de geboorte en ontwikkelt zich ook normaal. Voorts komen 5-10% van de geïnfecteerde kinderen normaal ter wereld, maar zijn de ontwikkelingsstoornissen pas in een later stadium duidelijk, zoals bijvoorbeeld sensorineurale zenuwdoofheid (gehoorverlies), een verlies van het gezichtsvermogen, een verstandelijke handicap, een kleine grootte van het hoofd, coördinatie- en evenwichtsproblemen (ataxie), zwakte
of problemen met het gebruik van de spieren en epileptische aanvallen.

Behandeling

Bij patiënten met een goed afweersysteem is een behandeling niet nodig; zij herstellen spontaan van de cytomegalie-infectie. Medicatie is echter wel nodig bij patiënten met een zwak immuunsysteem. Zij krijgen gedurende meerdere weken antivirale geneesmiddelen om de symptomen aan de ogen en de maag en darmen te verminderen, en het cytomegalovirus te elimineren uit het bloed, de urine en het sputum (slijm). Dit medicijn is echter minder effectief tegen een longontsteking (pneumonie). Bij patiënten die langdurig een zwak immuunsysteem hebben, zoals bij patiënten met AIDS, is een onderhoudsbehandeling nodig. Geneesmiddelresistentie is gemeld bij AIDS-patiënten en transplantatie-ontvangers. Beenmergtoxiciteit is gebruikelijk. De behandeling van een cytomegalie-infectie bij pasgeborenen is moeilijk, maar bepaalde geneesmiddelen verbeteren wel de prognose voor besmette baby’s waarbij het zenuwstelsel getroffen is.

Preventie

Een goede handhygiëne is essentieel bij het voorkomen van een infectie met het cytomegalovirus.

Lees verder

• CMV pneumonie (cytomegalovirus): longinfectie
• Cytomegalovirus (CMV) Retinitis: Oogaandoening
• CMV gastro-enteritis/colitis: Virale infectie maag of darm