Meningokokkenmeningitis: Bacteriële hersenvliesontsteking

Meningokokkenmeningitis: Bacteriële hersenvliesontsteking Meningitis is een infectie van de hersenvliezen; dit zijn de membranen die de hersenen en het ruggenmerg bedekken. Meningitis is mogelijk het gevolg van een speciale soort bacteriën, namelijk de meningokokkenbacteriën. Wanneer deze bacteriën leiden tot een hersenvliesontsteking, is sprake van ‘meningokokkenmeningitis’. Deze zeldzame maar ernstige infectie veroorzaakt een grote waaier van mogelijke symptomen zoals onder andere misselijkheid, een stijve nek, gewrichtspijn of plotselinge hoge koorts. Een zeer snelle behandeling met antibiotica is nodig daar deze aandoening snel levensbedreigend kan worden. Circa één op de vijf patiënten komt hieraan te overlijden. Overlevende patiënten ervaren mogelijk blijvende complicaties door de hersenschade die is opgetreden.

Epidemiologie van bacteriële infectie van hersenvliezen

Meningococcus is de meest voorkomende oorzaak van bacteriële meningitis bij kinderen en tieners. Bij volwassenen is deze bacterie de op één na meest voorkomende oorzaak van bacteriële meningitis. De infectie komt vaker voor in de winter of de lente. De bacterie veroorzaakt soms lokale epidemieën op internaten, slaapzalen van universiteiten of militaire bases. Meningokokkenmeningitis komt wereldwijd tot stand, maar de meeste patiënten leven in de gordel van Afrika ten zuiden van de Sahara, dat zich uitstrekt van Senegal in het westen tot Ethiopië in het oosten. Jaarlijks krijgen circa 30.000 patiënten uit dat gebied te maken met meningokokkenmeningitis.

Oorzaken: Bacterie Neisseria meningitidis

De bacterie Neisseria meningitidis (ook bekend als meningococcus) veroorzaakt meningokokokkenmeningitis. De bacteriën worden van persoon tot persoon overgedragen via druppeltjes van de ademhaling of keelsecreties van dragers. Roken, kortdurend en langdurig contact (zoenen, niezen of hoesten), of in de buurt wonen van een drager vergemakkelijkt de verspreiding van de ziekte. De transmissie van N. meningitidis gebeurt sneller tijdens massabijeenkomsten. Meningokokkenbacteriën veroorzaken een infectie in een lichaamsdeel, bijvoorbeeld de huid, het maagdarmkanaal of de luchtwegen. Om onbekende redenen verspreiden de bacteriën zich via de bloedbaan naar het zenuwstelsel. Wanneer de bacteriën daar terechtkomen, veroorzaken ze meningokokkenmeningitis. Bacteriën komen ook direct de hersenen binnen via een ernstig hoofdtrauma, een operatie of een infectie in het zenuwstelsel.

Risicofactoren van meningokokkenmeningitis

Risicofactoren van de meningokokkenziekte zijn een recente blootstelling aan een patiënt met de bacteriële infectie en een recente hogere luchtweginfectie. Baby's, kinderen en tieners lopen het grootste risico op de aandoening.

Ernstige en aanhoudende hoofdpijn komt mogelijk tot stand / Bron: Geralt, PixabayErnstige en aanhoudende hoofdpijn komt mogelijk tot stand / Bron: Geralt, Pixabay

Symptomen

De symptomen van meningokokkenmeningitis verschijnen meestal na vier dagen maar dit bereik varieert tussen twee en tien dagen. De tekenen bestaan uit:

Alarmsymptomen

Wanneer volgende symptomen optreden, is dringende medische hulp nodig:
  • aanhoudende onverklaarbare koorts
  • een hoge schreeuw
  • een roodachtige of paarse huiduitslag: Een roodachtige of paarse huiduitslag is een zeer belangrijk alarmsymptoom. Als de huiduitslag niet wit wordt wanneer de patiënt hier een glas tegenaan drukt, is de huiduitslag mogelijk een teken van bloedvergiftiging (sepsis). Dit is een medisch noodgeval.
  • prikkelbaarheid
  • voedingsproblemen

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

De arts voert een fysiek onderzoek uit. Hij stelt bovendien vragen die gericht zijn op de symptomen en de mogelijke blootstelling aan een patiënt met dezelfde symptomen, zoals een stijve nek en koorts.

Een bloedonderzoek is soms nodig / Bron: Frolicsomepl, PixabayEen bloedonderzoek is soms nodig / Bron: Frolicsomepl, Pixabay
Diagnostisch onderzoek
Als de arts denkt dat meningitis mogelijk aanwezig is, voert hij een lumbale punctie (ruggenprik) uit waarbij hij een monster van het ruggenmerg verwijdert voor verder laboratoriumonderzoek. Andere mogelijke onderzoeken zijn een bloedonderzoek, een CT-scan van het hoofd en een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto).

Behandeling van infectie hersenvliezen door bacteriën

De arts start zo snel mogelijk met de behandeling van intraveneuze (via een ader) antibiotica. Ceftriaxon is één van de meest gebruikte antibiotica. Penicilline in hoge doses is bijna altijd effectief. Als de patiënt een allergie heeft voor penicilline (penicillineallergie), zet de arts chlooramfenicol in. Sommige artsen schrijven corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers die het immuunsysteem onderdrukken) voor voor kinderen. Personen die in nauw contact staan met een patiënt die meningokokkenmeningitis heeft, moeten eveneens antibiotica krijgen om de bacteriële infectie te voorkomen. Dit zijn onder meer mensen uit hetzelfde huishouden, huisgenoten in slaapzalen en mensen die in nauw en langdurig contact komen met een geïnfecteerde patiënt

Prognose

Een vroegtijdige behandeling verbetert de prognose van meningokokkenmeningitis. Meningokokkenmeningitis is geassocieerd met een hoge dodelijke afloop (tot 50% indien onbehandeld) en een hoge frequentie van ernstige complicaties. Jonge kinderen en vijftigplussers hebben het hoogste sterfterisico.

Complicaties

Circa één op de vijf patiënten ervaart complicaties door meningokokkenmeningitis:

Preventie van hersenvliesontsteking door meningokokkenbacterie

Personen die nauw met elkaar in contact komen in hetzelfde huishouden, op school of in het kinderdagverblijf moeten worden gecontroleerd op vroege tekenen van de ziekte zodra de eerste patiënt de diagnose van meningokokkenmeningitis krijgt. Alle familieleden en directe contacten van deze patiënt moeten zo snel mogelijk beginnen met de behandeling van antibiotica om de verspreiding van de infectie te voorkomen. Verder moeten mensen altijd goede hygiënische gewoonten hanteren, zoals het wassen van de handen voor en na het verwisselen van een luier of na het toiletgebruik. Vaccins voor meningokokken zijn effectief voor het beheersen van de verspreiding. Mensen die een reis plannen naar risicogebieden, raadplegen vooraf best een arts en laten zich vaccineren.

Lees verder

© 2018 - 2024 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
HersenvliesontstekingEen hersenvliesontsteking is een ontsteking aan het membraan rondom de hersenen en de ruggemerg. Dit kan veroorzaakt wor…
Meningitis: symptomen, diagnose, behandeling en oorzakenMeningitis: symptomen, diagnose, behandeling en oorzakenMeningitis (ook wel bekend als hersenvliesontsteking of nekkramp) is een ernstige ziekte en treft vooral baby’s, kindere…
Bacteriële meningitis (hersenvliesontsteking)Bacteriële meningitis, in de volksmond ook bacteriële hersenvliesontsteking, is een aandoening waarbij de hersenvliezen…
Hersenvliesontsteking of meningitis: symptomen, behandelingHersenvliesontsteking of meningitis: symptomen, behandelingHersenvliesontsteking of meningitis is een ontsteking van de vliezen die de hersenen en het ruggenmerg omgeven; de herse…

Gezwollen gehemelte: oorzaken zwelling van het gehemelteGezwollen gehemelte: oorzaken zwelling van het gehemelteAf en toe kan het gehemelte geïrriteerd raken. Een pijnlijk en gezwollen gehemelte kan diverse oorzaken hebben. Het dak…
Geheugenverlies: Oorzaken van verlies van geheugenfunctieGeheugenverlies: Oorzaken van verlies van geheugenfunctieHet geheugen is een plaats waar mensen informatie opslaan, bewaren en terughalen. Wanneer er schade optreedt aan het dee…
Bronnen en referenties
  • Geraadpleegd op 13 november 2018:
  • An Overview of Meningococcal Meningitis, https://www.webmd.com/children/meningococcal-meningitis-symptoms-causes-treatments-and-vaccines#1
  • Coëlho, Medisch Zakwoordenboek, digitale editie, versie 2010
  • Meningitis – meningococcal, https://medlineplus.gov/ency/article/000608.htm
  • Meningococcal meningitis, http://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/meningococcal-meningitis
  • Meningococcal meningitis: Stomach pain should be seen as a warning sign, https://www.sciencedaily.com/releases/2018/04/180426110500.htm
  • MENINGOKOKKENMENINGITIS, https://www.travelvaccines.be/nl-BE/disease-page/meningococcal
  • Afbeelding bron 1: Geralt, Pixabay
  • Afbeelding bron 2: Frolicsomepl, Pixabay
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 06-04-2020
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 9
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.