Hypercapnie: Verhoogd koolstofdioxide in bloed

Hypercapnie (hypercarbie) is een aandoening waarbij te veel koolstofdioxide in het bloed aanwezig is. Vaak is dit het gevolg van hypoventilatie of een verstoorde ademhaling waarbij er niet genoeg zuurstof in de longen komt en er niet genoeg koolstofdioxide wordt uitgestoten. Ook enkele andere oorzaken zijn bekend voor hypercapnie, waaronder enkele longaandoeningen. De milde tot ernstige symptomen bestaan uit bijvoorbeeld desoriëntatie, verwardheid en vermoeidheid. De behandeling bestaat uit chirurgie, ventilatie, veranderingen in de levensstijl en/of zuurstoftherapie. Enkele strategieën verlagen de kans op het ontwikkelen van een verhoogd koolstofdioxidegehalte in het bloed.

• Oorzaken van hypercapnie
• COPD (chronische obstructieve longziekte)
  
• Genetica
• Slaapapneu
• Zenuwaandoeningen en spierproblemen
• Andere oorzaken
• Risicofactoren van verhoogd koolstofdioxide in bloed
• Symptomen
• Milde tekenen
• Ernstige tekenen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandelingen
• Chirurgie
• Medicatie
• Ventilatie
• Veranderingen in de levensstijl
• Zuurstoftherapie
• Preventie van hogere koolstofdioxideniveuas in bloed

Oorzaken van hypercapnie

COPD (chronische obstructieve longziekte)

COPD is een verzamelnaam voor verschillende aandoeningen die de ademhaling aantasten. Veel voorkomende vormen van COPD zijn chronische bronchitis en emfyseem. Chronische bronchitis (aanhoudende ontsteking van de luchtpijpvertakkingen) leidt tot een ontsteking en slijm in de luchtwegen, terwijl emfyseem gepaard gaat met schade aan de luchtzakjes of longblaasjes in de longen. Beide aandoeningen verhogen de niveaus van koolstofdioxide in de bloedbaan. De belangrijkste oorzaak van COPD is een langdurige blootstelling aan irriterende stoffen in de longen en zoals sigarettenrook. Luchtverontreiniging en blootstelling aan chemicaliën en irriterende dampen zijn ook bekende oorzaken van COPD. Hoewel niet alle patiënten met COPD hypercapnie ontwikkelen, neemt het risico op de aandoening wel toe naarmate COPD vordert.

Genetica

In zeldzame gevallen leidt een genetische aandoening waarbij de lever onvoldoende alfa-1-antitrypsine (AAT) produceert tot hypercapnie. Alfa-1-antitrypsine is een eiwit dat noodzakelijk is voor de gezondheid van de longen, dus alfa1-antitrypsine-deficiëntie is een risicofactor voor de ontwikkeling van COPD.

Slaapapneu

Tussen 5 en 20 procent van de volwassenen lijdt aan slaapapneu. Deze veel voorkomende aandoening kenmerkt zich door een oppervlakkige ademhaling of adempauzes tijdens de slaap. De slaapstoornis verstoort het zuurstofniveau in de bloedbaan en de balans van kooldioxide en zuurstof van het lichaam. Bekende symptomen van slaapapneu zijn slaperigheid overdag, hoofdpijn bij het ontwaken (ochtendhoofdpijn) en concentratieproblemen.

Zenuwaandoeningen en spierproblemen

Bij sommige patiënten werken de zenuwen en spieren die nodig zijn voor een goede longfunctie mogelijk niet correct. Spierdystrofie (progressief verlies van spiermassa) leidt tot spierzwakte wat uiteindelijk leidt tot ademhalingsproblemen.

Andere neurologische of spieraandoeningen die bijdragen aan hypercapnie zijn:

• amyotrofische laterale sclerose (ALS), een progressieve ziekte die zenuwcellen in de hersenen en het ruggenmerg aantast
• encefalitis, een ontsteking van de hersenen
• het Guillain-Barré-syndroom wat mogelijk het gevolg is van een abnormale immuunrespons.
• myasthenia gravis, een chronische ziekte met gezichtszwakte en verzwakte skeletspieren die verantwoordelijk zijn voor de ademhaling

Andere oorzaken

Andere oorzaken van hoge koolstofdioxideconcentraties zijn:

• activiteiten die invloed hebben op de ademhaling, waaronder duiken of het gebruik van het beademingsapparaat
• een hersenstamberoerte, die invloed heeft op de ademhaling
• een overdosis van bepaalde geneesmiddelen, zoals opioïden of benzodiazepinen (medicatie bij angst en slaapproblemen)
• het obesitas hypoventilatiesyndroom wanneer patiënten met overgewicht niet diep of snel genoeg kunnen ademen
• hypothermie, een medische noodsituatie veroorzaakt door snel warmteverlies van het lichaam

Risicofactoren van verhoogd koolstofdioxide in bloed

Sommige patiënten lopen meer risico dan anderen voor de ontwikkeling van hypercapnie, vooral als ze:

• astma: Astma zorgt ervoor dat de luchtwegen ontstoken raken en vernauwen. Hierdoor is de ademhaling getroffen en stijgen de niveaus van koolstofdioxide in het lichaam.
• COPD: COPD in een later stadium verhoogt de kans op het krijgen van hypercapnie.
• roken: (Zware) rokers lopen een groter risico op COPD, hypercapnie, andere ademhalingsproblemen en longaandoeningen.
• werken met longirriterende stoffen: Patiënten die werken met chemicaliën, stof, rook of andere longirriterende stoffen hebben een groter risico op hypercapnie.

Symptomen

Milde tekenen

Soms beseft een patiënt niet dat hij hypercapnie heeft omdat de symptomen mild zijn. Deze symptomen van hypercapnie resulteren mogelijk uit kortere perioden van een oppervlakkige of langzame ademhaling, zoals tijdens de diepe slaap. Ze zijn misschien niet altijd een reden tot bezorgdheid, omdat het lichaam vaak in staat is om de symptomen te corrigeren en de kooldioxidegehalten in de bloedbaan in evenwicht te houden zonder een behandeling.

Volgende tekenen zijn kenmerkend van milde hypercapnie:

• blozen van de huid
• duizeligheid
• gedesoriënteerd voelen
• hoofdpijn
• kortademigheid
• overmatige vermoeidheid
• slaperigheid

Houden één of meer tekenen meerdere dagen aan, dan is het belangrijk een arts te raadplegen.

Ernstige tekenen

De symptomen van ernstige hypercapnie vereisen onmiddellijke medische aandacht, omdat ze op lange termijn complicaties of zelfs de dood kunnen veroorzaken.

Ernstige symptomen van hypercapnie zijn:

• bewustzijnsverlies
• coma
• een onregelmatige hartslag
• hyperventilatie (snelle en diepe ademhaling)
• paniekaanvallen
• paranoia
• spiertrekkingen
• toevallen
• verwardheid

Diagnose en onderzoeken

Sommige onderzoeken om hypercapnie te diagnosticeren zijn:

• een arteriële bloedgastest: Dit bloedonderzoek controleert de bloedspiegels van koolstofdioxide en zuurstof.
• een röntgenfoto of CT-scan: Deze beeldvormende onderzoeken onthullen de aanwezigheid van longschade en longaandoeningen.
• een spirometrie: Bij deze test moet de patiënt in een buis blazen, zodat de arts kan bepalen hoeveel lucht een patiënt uit de longen kan halen en hoe snel hij dit kan doen.

Behandelingen

De behandeling van hypercapnie hangt af van de ernst van de aandoening en de onderliggende oorzaak.

Chirurgie

Als de longen of luchtwegen beschadigd zijn, is soms een operatie nodig zoals een longvolumereductieoperatie om beschadigd weefsel te verwijderen of een longtransplantatie waarbij de arts een beschadigde long vervangt door een gezonde long van een donor.

Medicatie

Bepaalde medicijnen helpen bij het ademhalen, zoals:

• antibiotica voor de behandeling van een longontsteking of andere luchtweginfecties
• corticosteroïden om ontstekingen in de luchtwegen te verminderen
• luchtwegverwijders om de luchtwegen te openen

Ventilatie

Er zijn twee soorten ventilatie die de arts gebruikt voor het behandelen van hypercapnie.

Mechanische beademing
De patiënt krijgt een buis door de mond die naar de luchtwegen gaat (intubatie).

Niet-invasieve beademing
De ademhaling wordt ondersteund door een luchtstroom die door een mondstuk of neusmasker komt. Dit is handig voor patiënten met slaapapneu om de luchtwegen 's nachts open te houden en is ook bekend als CPAP (continue positieve luchtwegdruk)-apparaat.

Patiënten met ernstige symptomen van hypercapnie koppelt de arts aan aan een beademingsapparaat om te helpen bij de ademhaling.

Veranderingen in de levensstijl

Om de symptomen te verminderen en complicaties te voorkomen, zijn soms aanpassingen in de voeding en lichamelijke activiteit aanbevelen. De patiënt moet bovendien longirriterende stoffen vermijden door te stoppen met roken alsook de blootstelling aan chemicaliën, andere irriterende stoffen en dampen beperken.

Zuurstoftherapie

Patiënten die zuurstoftherapie ondergaan, gebruiken regelmatig een apparaat om zuurstof naar de longen te brengen. Dit zorgt voor een betere balans van de niveaus van koolstofdioxide in het bloed.

Preventie van hogere koolstofdioxideniveuas in bloed

Hypercapnie voorkomen is mogelijk door:

• bestaande longaandoeningen te behandelen
• de blootstelling aan giftige dampen en chemicaliën te vermijden
• een gezond gewicht te behouden
• regelmatig te sporten
• te stoppen met roken

Lees verder

• COPD: Longaandoening - Chronisch obstructief longlijden