Ontstoken lymfeklieren: symptomen, oorzaak en behandeling

Ontstoken lymfeklieren: symptomen, oorzaak en behandeling Ontstoken lymfeklieren in lies, oksel, hals of buik, zijn meestal het gevolg van een infectie. Geïnfecteerde lymfeklieren raken opgezet en zijn daardoor vaak voelbaar. Bekend zijn opgezette lymfeklieren in de hals, in de nek, achter het oor, in de lies en onder de oksels. Ontstoken lymfeklieren zijn daarnaast vaak gevoelig en pijnlijk. Ook kan de ontstoken lymfeklier warm zijn en de huid ter plaatse kan rood kleuren. De behandeling van een ontstoken lymfeklier hangt af van de onderliggende oorzaak. Een ontsteking van de lymfeklieren wordt lymfadenitis of lymfeklierontsteking genoemd.
Ontstoken lymfeklieren / Bron: Image Point Fr/Shutterstock.comOntstoken lymfeklieren / Bron: Image Point Fr/Shutterstock.com

Lymfadenitis: ontstoken lymfeklieren

Wat is het?

Lymfadenitis is de medische term voor ontstoken lymfeklieren. Meestal is lymfadenitis het gevolg van een infectie. Een lymfeklier bevat vele lymfocyten, witte bloedcellen, die je lichaam helpen bij het bestrijden van infecties. Aldus worden ziekteverwekkers, zoals bacteriën en virussen, onschadelijk gemaakt. Het lymfestelsel werkt als een filter in het lichaam. Lymfeklieren filteren het lymfevocht en halen er lichaamsvreemde stoffen (afvalstoffen) uit. Je hebt ongeveer 600 lymfeklieren in je lichaam.

Een infectie is vaak de oorzaak

Lymfeklierontsteking is vaak het gevolg van een infectie elders in het lichaam. Infecties die zich verspreiden naar lymfeklieren, worden meestal veroorzaakt door een bacterie, een virus of een schimmel. Het is belangrijk om te achterhalen hoe de infectie zich heeft verspreid naar je lymfeklieren, zodat de arts de juiste behandeling instellen. In zeldzame gevallen kunnen lymfklieren opzetten als gevolg van bijvoorbeeld stofwisselings- en stapelingsaandoeningen of kanker.

Ontstoken lymfeklieren kunnen behoorlijk vervelend zijn, maar gelukkig is de behandeling meestal eenvoudig, afhankelijk van wat de oorzaak is.

Lymfeklierzwelling

Een normale lymfeklier is klein en stevig. Wanneer lymfeklieren besmet raken, nemen ze meestal in omvang toe, worden gevoelig, en kunnen in andere gebieden van je lichaam worden gevoeld tijdens een lichamelijk onderzoek door de arts.

Twee soorten lymfeklierontsteking

Er kunnen twee soorten lymfeklierontsteking worden onderscheiden

Gewone amandelen en amandelontsteking / Bron: Solar22/Shutterstock.comGewone amandelen en amandelontsteking / Bron: Solar22/Shutterstock.com

Gelokaliseerde lymfadenitis

Dit is de meest voorkomende vorm. Gelokaliseerde lymfadenitis betekent dat er sprake is van slechts één of een paar knooppunten in de buurt van het gebied waar de infectie aangevangen is. Zo kunnen de lymfeklieren in de nek vergroot zijn vanwege een amandelontsteking.

Gegeneraliseerde lymfadenitis

Dit type lymfeklierontsteking treedt op in verscheidene lymfeknopen en kan worden veroorzaakt door een infectie die door de bloedstroom wordt verspreid, maar het kan ook het gevolg zijn van een systemische ziekte.

Oorzaken ontstoken lymfeklieren in lies, oksel en hals

Lymfadenitis treedt meestal op wanneer een of meer lymfklieren zijn geïnfecteerd met een bacterie, een virus of een schimmel. Wanneer lymfeklieren worden besmet, is het meestal door een infectie die elders in je lichaam begon. De opgezwollen klieren bevinden zich meestal nabij de plaats van een infectie, tumor of ontsteking. Lymfeklieren in de hals, nek en achter het oor, kunnen opzwellen en ontstoken raken bij een keelontsteking, of een ontsteking van neus, oor, kaak of huid. De lymfeklieren in je lies kunnen opzwellen als er sprake is van bijvoorbeeld een blaasontsteking, ook wel lage urineweginfectie genoemd, of een infectie aan je geslachtsdelen, benen of voeten. Opgezette lymfeklieren in je oksel kan wijzen op een huidinfectie van armen of handen.

Infectieuze oorzaken

Er zijn de volgende infectieuze oorzaken van lymfeklierontsteking in hals, oksel, lies of buik:

Kattenkrabziekte: besmetting vindt plaats via een krab van een kat / Bron: Mydegage/Shutterstock.comKattenkrabziekte: besmetting vindt plaats via een krab van een kat / Bron: Mydegage/Shutterstock.com

Kattenkrabziekte

Kattenkrabziekte wordt veroorzaakt door de bacterie Bartonella henselae, die via een krab van een besmette kat op mensen wordt overgedragen. Het belangrijkste kenmerk is een lymfeklierzwelling in de buurt van de krabwond.

Coccidioidomycose of stofkoorts

Dit betreft een schimmelziekte die wordt veroorzaakt door de schimmel Coccidiodes immitis. Deze komt voor in droge, alkalische bronnen in bepaalde delen van de Verenigde Staten, Mexico en Zuid-Amerika.

Gegeneraliseerde cytomegalovirus

Bij immuungecompromitteerde patiënten kan cytomegalovirusinfectie (CMV) een gegeneraliseerde ernstige infectie veroorzaken. Daarbij kun je last krijgen van koorts, keelpijn, lymfkliervergroting, algehele malaise, lymfocytose (verhoogd aantal lymfocyten in het bloed) en leverfunctiestoornissen.

Tandbederf / Bron: KDS4444, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)Tandbederf / Bron: KDS4444, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)

Cariës / abces

Een abces kan zich ook ontwikkelen als gevolg van een tandvleesaandoening, zoals onbehandelde tandbederf/cariës. Dit kan gepaard gaan met lymfeklierzwelling in de hals.

Epstein-Barr virus (klierkoorts)

De ziekte van Pfeiffer (veroorzaakt door het Epstein-Barr virus) is een virusinfectie die symptomen als keelpijn, koorts, vergrote klieren en soms een lichte vorm van leverontsteking (hepatitis) veroorzaakt.

Tularemie

Tularemie is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door een bacterie, welke van dieren op mensen kan overgaan. De ziekte van zowel mild als ernstig verlopen. Het begint vaak met hoofdpijn, rillingen, misselijkheid, braken en koorts. Extreme malaise en uitputting kan optreden. Binnen één tot twee dagen verschijnt er een ontstoken blaar op de plaats van infectie en deze vult zich snel met pus. Daarna breekt deze open, waarna zich een zweer vormt. De plaatselijke lymfeklieren worden groter en kunnen pus produceren. Dit vloeit later weg.

Histoplasmose

Histoplasmose is een infectie met de schimmel Histoplasma capsulatum. Er worden meerdere vormen onderscheiden. De progressieve gedissemineerde vorm van histoplasmose treedt meestal op bij baby's en bij mensen met een verminderde afweer. Symptomen zijn moeheid, zwakte en algehele malaise. Ook kunnen lever (vergrote lever), milt (vergrote milt) en lymfeklieren groter worden.

Tuberculose (tbc)

Tbc is vooral een ziekte van de longen, maar in principe kunnen alle organen door de bacterie die tbc veroorzaakt worden aangetast. Zo is er ook lymfekliertuberculose, welke zich uit door een zwelling van lymfeklieren, bijvoorbeeld in de hals.

Vijfde ziekte (parvovirus B19)

Vijfde ziekte is een kinderziekte met vlekjes, beginnend in het gezicht (appelwangen), soms koorts, algemene malaise of gewrichtsklachten. Andere klachten zijn ook mogelijk, zoals gezwollen lymfeklieren, rode ogen, keelpijn en diarree.

Rubella (rodehond)

Rodehond geeft een vlekkerige, roze-rode huiduitslag, die begint in het gezicht en zich snel uitbreidt naar bovenlijf, armen en benen. Vooral wat oudere kinderen en volwassenen kunnen tevens last krijgen van griepachtige verschijnselen en opgezette lymfeklieren achter het oor en in de nek.

Salmonella

Salmonella-voedselvergiftiging kan leiden tot onder meer lymfeklierontsteking.

Streptococcus pneumoniae

De pneumokok (Streptococcus pneumoniae) kan een infectie veroorzaken met lymfeklierontsteking.

Streptokokkeninfectie groep A

Streptokokkeninfectie groep A kunnen ook een lymfeklierontsteking veroorzaken.

Toxoplasmose

Toxoplasmose is een infectie die wordt veroorzaakt door de parasiet Toxoplasma gondii. Vaak geeft dit geen klachten. Eventuele symptomen zijn onder meer koorts, pijn, spierpijn, moeheid, hoofdpijn en opgezette, ontstoken en pijnlijke lymfeklieren.

Keelontsteking

Lymfeklieren in de hals kunnen opzwellen bij een virale of bacteriële keelontsteking.

Yersinia enterocolitica

Yersinia enterocolitica is een bacterie die een voedselinfectie kan veroorzaken. Dit is de meest voorkomende oorzaak van opgezette en ontstoken lymfeklieren in de buik bij kinderen (mesenteriële adenitis).

Ontstoken lymfeklieren in de hals / Bron: Artemida-psy/Shutterstock.comOntstoken lymfeklieren in de hals / Bron: Artemida-psy/Shutterstock.com

Symptomen van lymfadenitis

Het belangrijkste symptoom van lymfadenitis zijn vergrote lymfeklieren. Symptomen die worden veroorzaakt door een geïnfecteerde lymfeklier of een groep van knooppunten, kunnen bestaan uit:
  • Lymfeklieren die in omvang toenemen;
  • Lymfeklieren die gevoelig of pijnlijk zijn bij aanraking;
  • Roodheid of rode strepen over de huid;
  • De huid over de aangedane lymfeklier voelt warm aan;
  • Knooppunten die zijn gevuld met pus (een abces) en deze voelen rubberachtig aan;
  • Weglekkende vloeistof van de knooppunten op de huid.

De symptomen van lymfadenitis kunnen veel gelijkenis vertonen met andere medische aandoeningen of problemen. Daarom is het altijd verstandig om door de huisarts een diagnose te laten stellen.

Onderzoek en diagnose

Anamnese en lichamelijk onderzoek

De arts zal je allerlei vragen stellen over de klachten die je hebt. Hij kan bijvoorbeeld vragen stellen over de symptomen, zoals koude rillingen en koorts, vermoeidheid, keelpijn, of je recent op reis bent geweest, in contact bent geweest met katten of andere dieren (kattenkrabziekte), etc. Voorts zal hij je medische voorgeschiedenis in ogenschouw nemen en lichamelijk onderzoek verrichten. Tijdens het lichamelijk onderzoek zal de arts op zoek gaan naar tekenen van een infectie in de buurt van de vergrote lymfeklieren.

Aanvullend onderzoek

Aanvullend onderzoek kan nodig zijn om de diagnose te stellen. Deze onderzoeken kunnen bestaan uit:
  • Bloedonderzoek om te zoeken naar een infectie;
  • Het nemen van een biopt of weefselmonster uit de lymfeknoop voor onderzoeken onder een microscoop;
  • Het wegnemen van vloeistof uit de lymfeklieren in een cultuur om te zien wat voor soort bacteriën de infectie veroorzaken.

Lymfadenitis behandeling

De behandeling hangt af van de onderliggende oorzaak. Zodra een infectie zich heeft verspreid naar een aantal lymfeklieren, kan het zich snel verspreiden naar andere delen van je lichaam. Het is daarom belangrijk om de oorzaak van de infectie te vinden en snel aan te vangen met behandeling.

Hier lees je wat je kunt verwachten en wat je kunt doen:

Bacteriële infecties behandelen

  • Antibiotica: Als je lymfeklieren ontstoken zijn door een bacterie, krijg je meestal antibiotica voorgeschreven, zoals amoxicilline of cefalexine. Zodra de arts precies weet welke bacterie de boosdoener is, kan de medicatie worden aangepast.
  • Hoe lang?: Je slikt de antibiotica meestal 7 tot 14 dagen. In sommige gevallen kan het wat langer duren, vooral als de infectie diep zit of er een abces ontstaat.

Virale infecties behandelen

  • Symptomen aanpakken: Bij een virus helpt rust, veel drinken en misschien wat paracetamol of ibuprofen om je beter te voelen. Je lichaam doet de rest.
  • In de gaten houden: De arts checkt of je beter wordt. Als het virus erg agressief is, zoals bij het cytomegalovirus of herpes, krijg je mogelijk antivirale medicatie zoals aciclovir.

Schimmelinfecties behandelen

  • Antischimmelmedicatie: Heb je een schimmelinfectie? Dan krijg je medicijnen zoals itraconazol of fluconazol voorgeschreven. Ernstige gevallen kunnen een infuusbehandeling nodig hebben met bijvoorbeeld amfotericine B.
  • Langere behandeling: Schimmelinfecties kunnen lastig zijn en duren vaak langer om te behandelen. Denk aan weken of zelfs maanden medicatie slikken.

Abcessen aanpakken

  • Drainage: Als er een abces (pusophoping) ontstaat, moet de arts dit meestal laten leeglopen. Dit gebeurt met een kleine incisie onder verdoving en geeft meestal direct verlichting. Dit is een zogenaamde abcesdrainage.
  • Nazorg met antibiotica: Na de ingreep krijg je vaak nog antibiotica om ervoor te zorgen dat de infectie niet terugkomt.

Systemische aandoeningen behandelen

  • Auto-immuunziekten: Bij ziektes zoals lupus kunnen medicijnen nodig zijn die je immuunsysteem onderdrukken, zoals corticosteroïden.
  • Kanker: Als je lymfeklieren ontstoken zijn door kanker, kan de behandeling variëren van chemotherapie en bestraling tot een operatie. Dit hangt af van het type en de ernst van de kanker.

Algemene tips bij lymfeklierenontsteking

  • Rust en drinken: Zorg goed voor jezelf door voldoende rust te nemen en veel water te drinken.
  • Pijnverlichting: Heb je pijn? Dan kunnen paracetamol of ibuprofen helpen om de pijn en koorts te verminderen.
  • Warmtecompressen: Warme kompressen op de gezwollen klieren kunnen de pijn verzachten en de bloedsomloop stimuleren.
  • Gezond eten: Een goede voeding versterkt je immuunsysteem en helpt je sneller te herstellen.

Complicaties voorkomen

  • Snel handelen: Zorg ervoor dat je er op tijd bij bent. Hoe eerder je begint met behandelen, hoe kleiner de kans op complicaties.
  • Regelmatige controles: Blijf goed in contact met je arts, vooral als de symptomen niet verbeteren of erger worden.

Samenvattend: de behandeling hangt af van wat de lymfeklierenontsteking veroorzaakt, maar in de meeste gevallen kom je er met antibiotica of antivirale middelen wel bovenop. Soms is een operatie nodig, maar de arts weet wat het beste voor je is. Dus blijf rustig en zorg dat je op tijd hulp zoekt!

Complicaties van ontstoken lymfeklieren

Hoewel de meeste gevallen van ontstoken lymfeklieren (lymfadenitis) goed te behandelen zijn, kunnen er in sommige gevallen complicaties optreden, vooral als de infectie niet op tijd wordt aangepakt. Hier zijn enkele mogelijke complicaties:

Abcesvorming

Wanneer een lymfeklier ernstig geïnfecteerd raakt, kan er pus in de klier ophopen, wat leidt tot de vorming van een abces. Dit kan pijn veroorzaken en moet mogelijk worden gedraineerd door een arts.

Cellulitis

Als de infectie zich verspreidt naar het omliggende weefsel, kan cellulitis ontstaan. Dit is een bacteriële infectie van de huid die zwelling, roodheid en pijn veroorzaakt. Het vereist vaak behandeling met antibiotica.

Sepsis (bloedvergiftiging)

In ernstige gevallen kan de infectie in de lymfeklieren de bloedbaan binnendringen, wat leidt tot sepsis, een levensbedreigende toestand. Symptomen van sepsis zijn hoge koorts, snelle hartslag, snelle ademhaling en verwarring. Dit vereist onmiddellijke medische hulp.

Chronische lymfeklierzwelling

Soms blijft een lymfeklier opgezwollen, zelfs nadat de infectie is verdwenen. Dit kan wijzen op een aanhoudend probleem of op een onderliggende aandoening die verdere behandeling nodig heeft.

Verspreiding van de infectie

Als de ontsteking zich niet beperkt tot de lymfeklieren, kan de infectie zich verspreiden naar andere organen en weefsels. Dit kan de complicaties verder verergeren en extra behandelingen vereisen.

Lymfoedeem

Soms kan schade aan de lymfeklieren of lymfevaten leiden tot lymfoedeem, waarbij er zich vocht ophoopt in de weefsels. Dit veroorzaakt zwelling, meestal in de armen of benen, en kan langdurig ongemak en mobiliteitsproblemen veroorzaken.

Prognose

De prognose van ontstoken lymfeklieren (lymfadenitis) is over het algemeen goed, vooral als de onderliggende oorzaak snel wordt behandeld. De meeste mensen herstellen volledig zonder langdurige problemen, mits de juiste zorg wordt geboden.

Bacteriële infecties
Bij bacteriële infecties, zoals keelontstekingen of huidinfecties, reageren de lymfeklieren doorgaans goed op antibiotica. Na de behandeling verdwijnen de zwellingen vaak binnen enkele dagen tot weken.

Virale infecties
Virale infecties, zoals de ziekte van Pfeiffer of cytomegalovirus, kunnen wat langer duren om te genezen. De zwelling van de lymfeklieren kan enkele weken aanhouden, maar zal meestal vanzelf verdwijnen zonder blijvende schade.

Schimmelinfecties
Schimmelinfecties vereisen vaak een langere behandelingsduur, maar met de juiste antischimmelmedicatie is de prognose meestal positief. Het kan echter enkele weken of maanden duren voordat de infectie volledig is verdwenen.

Abcessen
Als er een abces ontstaat, is chirurgische drainage vaak noodzakelijk. Na het verwijderen van het abces en de behandeling van de infectie is de prognose doorgaans goed, hoewel volledig herstel enige tijd kan duren.

Systemische aandoeningen
Bij lymfadenitis veroorzaakt door auto-immuunziekten of kanker hangt de prognose sterk af van de ernst van de onderliggende aandoening. Vroege diagnose en behandeling zijn belangrijk voor een betere uitkomst, vooral bij kanker.

Chronische of aanhoudende zwelling
In sommige gevallen kunnen de lymfeklieren vergroot blijven, zelfs na de behandeling. Hoewel dit meestal geen reden tot bezorgdheid is, moet bij aanhoudende of verergerende zwelling verder onderzoek worden verricht om ernstigere oorzaken uit te sluiten.

Preventie van ontstoken lymfeklieren

Was je handen regelmatig
Dit voorkomt veel infecties die gezwollen lymfeklieren kunnen veroorzaken.

Zorg goed voor wonden
Maak snijwonden en schaafwonden schoon om infecties te vermijden.

Blijf gezond
Eet gezond, slaap voldoende en beweeg regelmatig om je immuunsysteem sterk te houden.

Houd je vaccinaties bij
Vaccins kunnen virussen zoals rodehond en Pfeiffer voorkomen.

Vermijd contact met zieken
Blijf weg van mensen met besmettelijke ziektes als je kunt.

Stop met roken
Roken verzwakt je immuunsysteem en maakt je vatbaarder voor infecties.

Met deze eenvoudige tips verklein je de kans op ontstoken lymfeklieren en blijf je gezonder.

Lees verder

© 2016 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Opgezette lymfeklieren, oorzaak en ziekteOpgezette lymfeklieren, oorzaak en ziekteOpgezette lymfeklieren worden vaak in verband gebracht met kanker, bijvoorbeeld borstkanker of keelkanker. Dit kan inder…
Lymfeklierontsteking of lymfeknoopontstekingLymfeklierontsteking of lymfeknoopontstekingLymfeklieren of lymfeknopen maken onderdeel uit van het lymfevaatstelsel. Dit stelsel speelt een belangrijke rol in ons…
Gezwollen lymfeklieren in lies: oorzaken opgezette klierenGezwollen lymfeklieren in lies: oorzaken opgezette klierenOpgezette of gezwollen klieren in de lies? Een voelbare lymfeklier is in 75% van de gevallen een lokaal verschijnsel. Da…
Het lymfatisch systeemHet lymfatisch systeem begint als dunne lymfevaatjes met een gesloten uiteinde. De dunne lymfevaatjes verenigen zich tot…

Agorafobie: Angst voor drukke situaties en plaatsenAgorafobie: Angst voor drukke situaties en plaatsenOngeveer 2% van de bevolking heeft ooit in het leven wel eens een paniekaanval. Ongeveer één derde daarvan ontwikkelt ag…
Landau-Kleffner Syndroom: Taalstoornis en gedragsafwijkingenLandau-Kleffner Syndroom: Taalstoornis en gedragsafwijkingenHet Landau-Kleffner syndroom is een zeldzame en progressieve taalstoornis bij kinderen, waarbij er sprake is van een lan…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: istock.com/AlexRaths
  • http://www.rivm.nl/Onderwerpen/T/Tularemie
  • http://www.healthline.com/health/lymphadenitis#Overview1
  • http://www.webmd.com/a-to-z-guides/tc/swollen-lymph-nodes-topic-overview#2
  • http://www.medicinenet.com/swollen_lymph_nodes/article.htm
  • https://www.urmc.rochester.edu/encyclopedia/content.aspx?ContentTypeID=134&ContentID=80
  • https://medlineplus.gov/ency/article/001301.htm
  • Martin Sulman. Abcesdrainage: behandeling door drainage van een abces. https://mens-en-gezondheid.infonu.nl/diversen/172961-abcesdrainage-behandeling-door-drainage-van-een-abces.html (ingezien op 23-8-2024)
  • Afbeelding bron 1: Image Point Fr/Shutterstock.com
  • Afbeelding bron 2: Solar22/Shutterstock.com
  • Afbeelding bron 3: Mydegage/Shutterstock.com
  • Afbeelding bron 4: KDS4444, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)
  • Afbeelding bron 5: Artemida-psy/Shutterstock.com
Tartuffel (2.971 artikelen)
Laatste update: 24-09-2024
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 13
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.