Petechiën: symptomen, oorzaken en behandeling puntbloedingen

Petechiën of puntbloedingen zijn kleine (0,5-1 mm), ronde, rode of paarse niet-verheven vlekken of puntjes die op de huid of op het slijmvlies verschijnen. Ze ontstaan als gevolg van een bloeding onder de huid door kapotte capillaire bloedvaten of haarvaten. Factoren die een verhoogde druk veroorzaken, zoals hoesten of braken, kunnen petechiën veroorzaken rond het gezicht of de ogen. Een klein trauma is een andere veel voorkomende oorzaak van petechiën. Petechiën komen relatief vaak voor en duiden meestal niet op een ernstige onderliggende oorzaak. Als het bloed zich onder de weefsels verzamelt en qua omvang groter is dan drie centimeter, dan wordt dat 'purpura' genoemd. Een nog groter gebied wordt een ecchymose genoemd (bekend als de gewone blauwe plek).

• Wat zijn petechiën?
• Zijn petechiën gevaarlijk?
• Wie krijgt het?
• Oorzaken van puntbloedingen
• Lichamelijk trauma
• Niet-infectieuze aandoeningen
• Infectieuze aandoeningen
• Forensische wetenschap
• Symptomen
• Grootte
• Kleur
• Locatie
• Niet wegdrukbaar
• Bijkomende klachten
• Alarmsymptomen
• Behandeling van petechiën
• Complicaties
• Prognose
• Preventie

Wat zijn petechiën?

Een petechia is een kleine (1-2 mm) rode of paarse vlek op de huid, veroorzaakt door een kleine bloeding als gevolg van kapotte capillaire bloedvaten. Petechia verwijst naar een van de drie soorten bloedingen in de huid gedifferentieerd naar grootte; de andere twee zijn purpura en ecchymose. Petechiën zijn per definitie minder dan 3 mm. De term wordt bijna altijd gebruikt in het meervoud (petechiën), omdat een enkele laesie of vlek zelden wordt opgemerkt of significant is.

Zijn petechiën gevaarlijk?

Petechiën zijn kleine, rode of paarse vlekken die optreden als gevolg van bloedingen in de huid of slijmvliezen, die verschillende holtes in het lichaam bekleden, zoals de binnenkant van de mond. In de meeste gevallen worden petechiën veroorzaakt door een goedaardige en ongevaarlijke aandoening, maar in sommige gevallen kunnen ze een teken zijn van een onderliggende (soms gevaarlijke) aandoening die dringende medische aandacht vereist.

Wie krijgt het?

Hoewel petechiën op elke leeftijd kunnen voorkomen, worden ze vaker gezien bij ouderen en kinderen.

Oorzaken van puntbloedingen

Er zijn diverse oorzaken van petechiën of puntbloedingen.

Lichamelijk trauma

Petechiën of puntbloedingen kunnen worden veroorzaakt door lichamelijke trauma's:

• hoesten, adem inhouden, braken, huilen: de meest voorkomende oorzaak van petechiën is door fysiek trauma, zoals hard hoesten, adem inhouden, braken of huilen, wat kan resulteren in petechiën in het gezicht, vooral rond de ogen. Dergelijke gevallen zijn ongevaarlijk en verdwijnen meestal binnen enkele dagen.
• compressie (afbinding), verstikking: petechiën kunnen ook optreden wanneer excessieve druk op het weefsel wordt uitgeoefend (bijvoorbeeld wanneer een tourniquet wordt aangebracht op een arm of been of met overmatig hoesten of braken)
• zonnebrand
• bevalling
  Huilen / Bron: Photographee.eu/Shutterstock.com
• gewichtheffen
• Gua Sha, een Chinese behandeling waarbij de huid wordt afgeschraapt met een gepolijste jadesteen of de hoorn van een waterbuffel
• G-Force training
• zuigvlek
• verstikking
• orale seks

Niet-infectieuze aandoeningen

Niet-infectieuze aandoeningen van petechiën of puntbloedingen zijn:

• vitamine C-tekort, scheurbuik
• vitamine K-tekort
  Petechiën of puntbloedingen op onderbeen / Bron: James Heilman, MD, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)
• Leukemie
• trombocytopenie: laag aantal bloedplaatjes of verminderde bloedplaatjesfunctie (bijvoorbeeld als bijwerking van medicijnen of tijdens bepaalde infecties) kan aanleiding zijn tot petechiën.
• stollingsfactordeficiënties (zoals de ziekte van Von Willebrand)
• hypocalciëmie (verlaagd calciumgehalte in het bloed)
• immuuntrombocytopenie of idiopathische trombocytopenische purpura (ITP), een auto-immuunziekte die de bloedplaatjes aantast
• coeliakie of glutenintolerantie
• aplastische anemie, waarbij het beenmerg veel minder rode bloedcellen, witte bloedcellen en bloedplaatjes aanmaakt dan het lichaam nodig heeft
• lupus
• kwashiorkor (een aandoening bij kinderen, veroorzaakt door een langdurig gebrek aan eiwitten in de voeding) of marasmus (een vorm van ondervoeding die ontstaat door onvoldoende voedselinname)
• erythroblastosis foetalis
• Henoch-Schönlein purpura
• ziekte van Kawasaki
• ziekte van Schamberg
• Ehlers-Danlos-syndroom
• Syndroom van Sjögren: petechiën kunnen optreden als gevolg van vasculitis (ontsteking van de bloedvaten) een ontsteking van de bloedvaten. In een dergelijk geval is onmiddellijke behandeling nodig om blijvende schade te voorkomen; sommige maligniteiten kunnen er ook voor zorgen dat petechiën verschijnen.

Infectieuze aandoeningen

Infectieuze aandoeningen van petechiën zijn:

• babesiose, ziekte die wordt veroorzaakt door de bloedparasiet babesia
• Boliviaanse hemorragische koorts
• boutonneuse-koorts (overgedragen door teken)
• chikungunya
• cerebrale malaria (waarbij de hersenen van kinderen of volwassenen ontstoken raken)
• aangeboren syfilis
• krim-congo-hemorragische koorts
• cytomegalovirus (CMV-infectie)
• knokkelkoorts
• de ziekte van Filatov-Dukes
• ebola
• endocarditis, een ontsteking van de binnenwand van je hart en hartklep(pen)
• influenza A-virus subtype H1N1
• hantavirus
• klierkoorts ofwel mononucleosis infectiosa, in Nederland bekender onder de naam ziekte van Pfeiffer
• Marburg-virus
• meningokok (neisseria meningitidis)
• Rocky Mountain spotted fever
• roodvonk
• tyfus
• streptokokken faryngitis (keelontsteking veroorzaakt door streptokokken): petechiën op het zachte gehemelte worden voornamelijk geassocieerd met streptokokken faryngitis

Forensische wetenschap

Petechiën op het gelaat en bindvlies of conjunctiva (van de ogen) kunnen een teken zijn van dood door verstikking. Petechiën kunnen door politieonderzoekers worden gebruikt om te bepalen of iemand het slachtoffer is geweest van wurging. Petechiën die het gevolg zijn van wurging kunnen relatief klein en licht van kleur zijn tot zeer helder en uitgesproken. Petechiën kunnen zichtbaar zijn op het gezicht, in het wit van de ogen of aan de binnenkant van de oogleden.

Symptomen

Grootte

Petechiën zijn niet groter dan 3 mm zijn. Ze zijn meestal slechts 0,5 tot 1 mm in diameter. Als de vlek qua omvang groter is dan drie centimeter, dan wordt dat 'purpura' genoemd.

Kleur

De beginkleur van petechiën is rood en lijkt het op uitslag. Gaandeweg wordt de kleur paars of blauwachtig totdat de kleur van petechiën tenslotte blauw of donkerpaars wordt.

Locatie

Petechiën kunnen vrijwel overal op het lichaam verschijnen, maar er zijn bepaalde regio's waar het vrij algemeen wordt gezien, en dit zijn de benen, enkels, dijen, gezicht, rug en schouders.

Niet wegdrukbaar

Een van de kenmerken van petechiën of puntbloedingen is dat als er druk op wordt uitgeoefend, deze niet vervaagt of weggedrukt kan worden.

Bijkomende klachten

Aangezien petechiën vaak worden veroorzaakt door een onderliggende aandoening, kan je naast de puntbloedingen ook andere symptomen ervaren, zoals een blauwe plek, gemakkelijk bloedingen of blauwe plekken krijgen, bloedend tandvlees, gewrichtsbloeding, ongewoon zware menstruatie en bloedneuzen. Van de infectieuze aandoeningen van petechiën is bekend dat ze gepaard gaan met symptomen zoals algehele malaise, koorts en bepaalde andere griepachtige symptomen.

Alarmsymptomen

Een arts moet altijd naar petechiën kijken, omdat dit een aanwijzing kan zijn voor een ernstiger aandoening. Een arts zal de symptomen en mogelijke oorzaken beoordelen om te bepalen of de oorzaak mild of ernstig is. Het is een goed idee om de vlekken te blijven controleren en de arts van eventuele wijzigingen op de hoogte te stellen. Als het aantal petechiën blijft toenemen, dan kan er sprake zijn van een bloedingsstoornis die behandeling behoeft. Er zijn ook andere symptomen die kunnen optreden naast petechiën en die kunnen wijzen op een ernstige of levensbedreigende aandoening, waaronder:

• verlies van bewustzijn
• verwardheid of desoriëntatie
• hoge koorts
• extreme bloeding(en)
• ernstige hoofdpijn

Behandeling van petechiën

De behandeling van petechiën of puntbloedingen richt zich op de onderliggende oorzaak. Als je last hebt van puntbloedingen door het gebruik van bepaalde medicijnen, dan zullen ze verdwijnen zodra je het medicijn niet meer inneemt. Als puntbloedingen worden veroorzaakt door een virale of bacteriële infectie, dan zullen de vlekken verdwijnen zodra de infectie geweken is. In geval van een bacteriële infectie kan een arts een antibioticum voorschrijven. Corticosteroïden kunnen zinvol zijn om ontsteking tegen te gaan. Als petechiën niet het gevolg zijn van een onderliggende aandoening, dan kan het nemen van voldoende rust, veel drinken en pijnstillers, zoals ibuprofen of paracetamol, helpen.

Complicaties

Petechiën zelf veroorzaken geen complicaties en de vlekken verdwijnen zonder achterlating van littekens. Als de petechiën echter het gevolg zijn van een onderliggende aandoening, kunnen er complicaties optreden zoals schade aan de nieren, lever, milt, hart, longen of andere organen, verschillende hartproblemen en infecties die zich kunnen voordoen in andere delen van het lichaam.

Prognose

Als je last hebt van petechiën, hangt de prognose af van de onderliggende oorzaak van de petechiën. In de meeste gevallen zullen ze te wijten zijn aan trauma, verhoogde druk of een andere gemakkelijk omkeerbare en te voorkomen oorzaak, en zullen de petechiën vanzelf spontaan verdwijnen. In andere gevallen hangt de uitkomst af van de behandeling van de onderliggende oorzaak. Als je bijvoorbeeld een aandoening hebt die de bloedplaatjes beïnvloedt, dan kan behandeling met plasmaferese (bloedzuivering) nodig zijn. Zodra de behandeling aanslaat, zullen de vlekjes verdwijnen.

Preventie

Omdat petechiën meestal het gevolg zijn van een andere aandoening, is de enige manier om ze te voorkomen ervoor te zorgen dat je deze aandoeningen niet krijgt. Het is echter niet mogelijk om maatregelen te nemen teneinde alle onderliggende aandoeningen die petechiën veroorzaken te voorkomen. Proberen in ieder geval fit, actief en gezond te blijven, infecties te vermijden, goede hygiëne te betrachten en veilig te vrijen (en soa's te voorkomen), en medicatie te vermijden die petechiën veroorzaakt.

Lees verder

• Puntbloedingen: rode, paarse puntjes op huid door petechiën
• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Kleine rode stipjes op huid: oorzaak van puntbloedinkjes