Buikpijn tijdens de zwangerschap: oorzaken van buikkrampen

Buikpijn tijdens de zwangerschap komt vrij vaak voor en kan voor de zwangere vrouw reden zijn tot zorg. Toch is het optreden van buikpijn of buikkrampen tijdens de zwangerschap lang niet altijd iets om je zorgen over te maken. Niet alle buikklachten duiden op een ernstig probleem tijdens de zwangerschap. Je kan bijvoorbeeld last hebben van een lichte buikkramp tijdens of vlak na een orgasme. Zolang het milde kramp betreft en het van korte duur is, is het vaak volkomen normaal en niets om je ongerust over te maken. Oorzaken van buikpijn tijdens de zwangerschap zijn in te delen van vrij onschuldig tot ernstig. Voor alle gevallen van pijn in onderbuik, buikpijn of buikkrampen tijdens de zwangerschap geldt dat je bij onzekerheid of twijfel contact op moet nemen met je (huis)arts, verloskundige of gynaecoloog. Bij onschuldige oorzaken van buikkrampen tijdens de zwangerschap kunnen zelfzorgmaatregelen soelaas bieden. Obstipatie kun tegengaan door voldoende te drinken en te bewegen.

• Buikpijn tijdens de zwangerschap
• Buikpijn als alarmsymptoom
• Meest voorkomende oorzaken van onschuldige buikpijn
• Winderigheid en een opgeblazen gevoel
• Obstipatie (verstopping)
• Bandenpijn
• Braxton Hicks contracties (oefenweeën)
• Ernstige oorzaken van buikpijn tijdens de zwangerschap
• Buitenbaarmoederlijke zwangerschap
• Miskraam
• Pre-eclampsie
• Urineweginfecties
• Dunne-darmobstructie
• Eierstokcyste
• Vleesboom
• Voortijdige placentaloslating
• Overige oorzaken van buikkrampen tijdens de zwangerschap
• Zelfzorg
• Warm bad of warme kruik
• Voldoende drinken, vezels en bewegen
• Andere maatregelen
• Arts raadplegen

Buikpijn tijdens de zwangerschap

Buikpijn is niet ongewoon, vooral in de eerste paar maanden van de zwangerschap. Je lichaam werkt op volle toeren. Spieren, ligamenten en organen zijn nu veel meer gestrest. De baarmoeder wordt groter en je buik bevat meer bloed. De ligamenten van de moeder die de baarmoeder op hun plek houden rekken zich uit tijdens de zwangerschap; de daaruit voortvloeiende pijn voelt dan als pijnlijke spieren of een ongemakkelijke trek in de liesstreek. Een andere mogelijke oorzaak van buikpijn kan obstipatie zijn. Bijna de helft van alle zwangere vrouwen heeft hier last van, vooral in de eerste maanden van de zwangerschap. Progesteron zorgt ervoor dat de gladde spieren in het hele lichaam ontspannen, helaas ook in de darm. Er is ook een verandering in de productie van enzymen uit de maag die nodig zijn voor de spijsvertering. Dit leidt vaak tot een ongemakkelijk gevoel van volheid, opgeblazen gevoel of buikpijn. Ook mogelijk: je kind veroorzaakt buikpijn door zijn krachtige trappen of door zijn positie.

Buikpijn als alarmsymptoom

Een plotseling begin van ernstige buikpijn kan in het algemeen wijzen op complicaties en moet serieus worden genomen. Dit geldt vooral als er andere symptomen zijn, zoals koorts, misselijkheid, braken of bloeden. In dat geval kan een zwangerschap buiten de baarmoeder aanwezig zijn (zwangerschap in de eileider, de eierstok, de baarmoederhals of de buikholte) en/of een miskraam. In de late zwangerschap wordt gevreesd voor placenta-complicaties of een baarmoederruptuur (een gescheurde baarmoeder). Andere zwangerschapsgerelateerde complicaties die buikpijn kunnen veroorzaken, zijn het HELLP-syndroom (een speciale vorm van pre-eclampsie).

Ten slotte kunnen er natuurlijk ook ernstige ziekten zijn die niets met zwangerschap te maken hebben: blindedarmontsteking (appendicitis), galblaasontsteking, alvleesklierontsteking, inflammatoire darmziekten zoals de ziekte van Crohn, en urinewegaandoeningen, bijvoorbeeld een nierbekkenontsteking of urinewegstenen.

Meest voorkomende oorzaken van onschuldige buikpijn

Winderigheid en een opgeblazen gevoel

Je hebt tijdens de zwangerschap veel meer kans op winderigheid, ook wel flatulentie genoemd, en een opgeblazen gevoel als gevolg van hormonen die tijdens de zwangerschap door je lichaam razen. Zo ontspant progesteron je spierweefsel en ook je spijsverteringsstelsel, waardoor je meer windjes kunt laten tijdens de zwangerschap. Ook kan de druk van je groeiende baarmoeder op je maag en darmen de spijsvertering vertragen en voor pijnklachten zorgen.

Obstipatie (verstopping)

Obstipatie of verstopping s een andere veel voorkomende oorzaak van buikpijn tijdens de zwangerschap. Onder invloed van het hormoon progesteron – niet alleen een belangrijk vrouwelijk geslachtshormoon, maar ook een zwangerschapshormoon – verslapt onder meer de darmwand, als gevolg waarvan de darmen trager werken en de ontlasting indikt en harde keutels ontstaan. De ontlasting wordt hierdoor harder en dikker en je zal minder vaak moeten poepen dan je gewend was.

Bandenpijn

Vanaf grofweg de zesde week van de zwangerschap kan er zogeheten bandenpijn ontstaan. Bandenpijn kan zich manifesteren als een scherp stekende en aanhoudende pijn ter hoogte van het schaambeen of schaambot. Deze pijn komt veel voor in zwangerschap een het doet zich vooral voor als je moe bent. De baarmoeder rust op de bekkenbodemspieren en wordt door banden van bindweefsel welke zijn verbonden met het bekken, op zijn plaats gehouden. Bandenpijn voel je alleen maar in de onderbuik of aan de zijkanten van de baarmoeder. Het komt soms ook voor dat je een scherpe pijn ervaart die door kan trekken naar het schaambot en tot in de vagina. De rek die op de banden komt te staan veroorzaakt deze vervelende pijn. Je moet weten dat tijdens de zwangerschap de baarmoeder heel hard groeit en de banden dus flink worden opgerekt. Bij bepaalde bewegingen, als je plotseling opstaat, moet hoesten, niezen of als er andere druk op je buik ontstaat, dan kan dit pijnlijk zijn. Als je last heb van bandenpijn zoek dan naar een warmtebron, aangezien dit de pijn vermindert.

Braxton Hicks contracties (oefenweeën)

Reeds halverwege de zwangerschap kunnen Braxton Hicks contracties optreden, in de volksmond worden deze samentrekkingen oefenweeën of harde buiken genoemd. Deze samentrekkingen van de baarmoeder (die in feite een grote spier is), treden normaal gesproken onregelmatig op en zijn pijnloos. De baarmoederhals raakt niet verwijdt en daarom zijn deze contracties ongevaarlijk voor de zwangerschap. Een 'harde buik' duurt gemiddeld zo'n 1 tot 2 minuten. Dit samentrekken van de baarmoeder resulteert in een betere bloeddoorstroming door de placenta en de baby. Men vermoedt dat het tevens de baarmoederspieren versterkt en voorbereidt voor het bevallingsproces.

Ernstige oorzaken van buikpijn tijdens de zwangerschap

Buitenbaarmoederlijke zwangerschap

Een buitenbaarmoederlijke zwangerschap (extra-uteriene graviditeit, afgekort EUG) ontstaat wanneer een bevruchte eicel zich innestelt buiten de baarmoederholte, meestal in één van de eileiders. Dit vindt plaats in minder dan 1 op de 100 zwangerschappen. Aanvankelijk kunnen klachten ontbreken, maar later kan er vaginaal bloedverlies optreden en/of kun je pijn aan één kant of onderin de buik krijgen. Deze klachten lijken op een abnormale of late menstruatie of doen denken aan een miskraam. Klachten treden meestal op tussen de 5e en de 12e week van de zwangerschap.

Miskraam

Een miskraam is een spontane afbreking van een zwangerschap tot 20 weken (in Nederland tot 16 weken). De medische benaming hiervoor is 'spontane abortus'. De incidentie van een miskraam vóór 16 weken is ongeveer 10-15%, wanneer men alleen de voor de vrouw en arts als abortus waarneembare gevallen meetelt. Het eerste symptoom is vaginaal bloedverlies, wat soms gepaard gaat met lichte onderbuikpijn en rugpijn. Bloedverlies in de eerste maanden van de zwangerschap kan verschillende oorzaken hebben, waaronder ook onschuldige zoals de ingroei (innesteling) van de bevruchte eicel in de baarmoeder. Vaak stopt het bloedverlies vanzelf. In grofweg de helft van de gevallen van bloedverlies in de eerste maanden van de zwangerschap is er sprake van een op gang komende spontane abortus. Dit gaat vaak gepaard met menstruatieachtige of weeënachtige pijn.

Pre-eclampsie

Pre-eclampsie of zwangerschapsvergiftiging is een complexe aandoening die meestal begint na de 20e week van de zwangerschap. Het is een combinatie van een verhoogde bloeddruk, het vasthouden van vocht en de aanwezigheid van eiwit in de urine van de moeder als gevolg van nierproblemen. Het komt bij 5 tot 10% van de zwangere vrouwen voor. Symptomen van pre-eclampsie zijn het vasthouden van vocht vasthouden en sterke gewichtstoename, gezwollen voeten, enkels en handen, hoofdpijn; gezichtsstoornissen (wazig zien of lichtflitsen/sterretjes zien), pijn in de bovenbuik en misselijkheid en braken. Neem direct contact op met je (huis)arts of verloskundige als je deze klachten vertoont.

Urineweginfecties

Als je zwanger bent, dan ben je vatbaarder voor infecties van de urinewegen ofwel urineweginfecties, zoals een blaasontsteking. Symptomen van een blaasontsteking kunnen zijn:

• pijn, ongemak, of een branderig gevoel bij het plassen
• meer aandrang om te plassen en deze aandrang kan al (erg) pijnlijk zijn
• minder plassen per keer, soms slechts enkele druppels
• in de urine kan bloed aanwezig zijn en de urine kan er troebel uitzien
• pijn in de onderbuik en/of rug
• soms verhoging

Dunne-darmobstructie

Dunne-darmobstructie tijdens de zwangerschap komt zelden voor en wordt meestal veroorzaakt door verklevingen van eerdere buikoperaties. Bij deze aandoening bestaat in alle gevallen de noodzaak van snelle laparotomie (een operatie, waarbij de buik geopend wordt via een incisie of snee in de buikwand) vanwege het aanzienlijke risico op foetale sterfte en moedersterfte.

Eierstokcyste

Een eierstokcyste is een met vloeistof gevulde blaas in de eierstok. De meeste eierstokcysten die in het eerste trimester worden gedetecteerd, lossen spontaan op in het begin van het tweede trimester. Tijdens de zwangerschap kunnen grote cysten scheuren of een draaiing (een zogeheten 'torsie') van de eierstok veroorzaken, wat ernstige buikpijn veroorzaakt en het risico op een miskraam of vroeggeboorte vergroot. Vroeg in de zwangerschap kan een eierstokcyste plaatselijke pijn in de onderbuik veroorzaken. Naarmate de zwangerschap vordert, verplaatst de eierstok zich echter naar boven en ontstaat pijn in de bovenbuik.

Vleesboom

Een vleesboom of myoom is een goedaardige verdikking in de spierwand van de baarmoeder. De meerderheid van de vleesbomen verandert niet van grootte tijdens de zwangerschap, maar sommige wel. In feite kan een derde van de vleesbomen in het eerste trimester groeien. Dit gebeurt mogelijk onder invloed van oestrogeen. Toch kunnen vleesbomen tijdens de zwangerschap soms zelfs krimpen. Ongeveer 79 procent van vleesbomen die aanwezig waren vóór een zwangerschap namen in omvang af na de bevalling. Complicaties als gevolg van vleesbomen tijdens de zwangerschap, worden het meest gezien bij vrouwen met vleesbomen die groter zijn dan 5 centimeter die in hun laatste twee trimesters zijn. Vleesbomen kunnen het risico op andere complicaties tijdens zwangerschap en bevalling verhogen, waaronder:

• Foetale groeibeperking. Grote vleesbomen kunnen voorkomen dat een foetus volledig groeit doordat er minder plek in de baarmoeder is.
• Een placentaloslating (solutio placentae, abruptio placentae). Dit gebeurt wanneer de placenta loskomt van de baarmoederwand omdat deze wordt geblokkeerd door een vleesboom. Dit vermindert vitale zuurstof en voedingsstoffen.
• Vroeggeboorte. Pijn van vleesbomen kan leiden tot uteruscontracties, wat kan leiden tot een vroege bevalling.
• Geboorte via een keizersnede. Vrouwen met een vleesboom hebben meer kans op een geboorte via een keizersnede.
• Stuitligging. Vanwege de abnormale vorm van de baarmoederholte, kan de baby mogelijk niet worden uitgelijnd voor vaginale bevalling.
• Miskraam. Onderzoek wijst uit dat de kansen op een miskraam zijn verdubbeld bij vrouwen met vleesbomen.

Voortijdige placentaloslating

Het loslaten van de placenta bij een zwangere vrouw wordt beschouwd als een van de ernstigste complicaties die kunnen optreden tijdens de zwangerschap. Symptomen die kunnen optreden zijn:

• acute en hevige buikpijn
• pijn blijft constant
• pijn op plaats waar placenta zit
• baarmoeder is onrustig, veel harde buiken
• meestal bloedverlies

Overige oorzaken van buikkrampen tijdens de zwangerschap

Naast bovengenoemde, kunnen er ook veel andere algemene omstandigheden zijn die (of je nu zwanger bent of niet) kunnen leiden tot buikpijn, zoals spanning en emotionele stress, te veel en/of te vet eten, voeding die (veel) gasvorming geeft, irritatie van de maag of maag-darminfectie door een virus, ook wel 'buikgriep' genoemd. Tijdens de zwangerschap kun je ook last hebben van een lichte buikkramp tijdens of vlak na een orgasme.

Zelfzorg

Warm bad of warme kruik

Uiteraard moet allereerst de oorzaak van de buikpijn worden opgehelderd. Zelfs als buikpijn tijdens de zwangerschap niet betekent dat er iets mis is met de baby, is het beter om de huisarts of verloskundige te raadplegen voordat je zelf verkeerde conclusies trekt. Als duidelijk is dat je pijn komt door het rekken van de ligamenten, helpt een warm bad, een warme kruik of een kersenpitkussen vaak. En vooral één ding is belangrijk: voldoende rust en ontspanning.

Voldoende drinken, vezels en bewegen

Wat helpt tegen obstipatie? Drink veel water en andere suikervrije dranken. En een vezelrijk dieet, dat wil zeggen volkoren graanproducten zoals volkorenbrood, volkorenpasta, zilvervliesrijst, bulgur en volkoren couscous, zijn een must. Voedingsvezels zwellen in de darm en zorgen ervoor dat de ontlasting sneller wordt uitgescheiden. Vezels komen ook voor in fruit en groenten. Ook goed is veel beweging. Pas op voor laxeermiddelen. In geen geval mogen deze tijdens de zwangerschap zonder medisch advies worden ingenomen.

Andere maatregelen

Andere zelfzorgmaatregelen om buikpijn tijdens de zwangerschap te verhelpen, zijn:

• Rust kan helpen om ronde ligamentpijn te verlichten. Vraag aan je huisarts naar andere manieren om deze pijn te verlichten, zoals een ondersteunende riem of band of zwangerschapsoefeningen.
• Vermijd snelle veranderingen in positie of bewegingen die pijn veroorzaken.
• Ga niet plat in bed liggen en buig niet voorover als je maagzuur hebt Vraag aan je verloskundige of je wijzigingen moet aanbrengen in het voedsel dat je eet. Vraag of je medicijnen tegen brandend maagzuur kunt gebruiken.

Arts raadplegen

De oorzaken van buikpijn tijdens de zwangerschap zijn meestal onschadelijk, maar moeten altijd door een arts worden onderzocht. Vooral wanneer andere symptomen zoals koorts, diarree, pijn bij het plassen of bloeden optreden. De buikpijn hoeft niet noodzakelijkerwijs verband te houden met je zwangerschap. Ten slotte is het ook mogelijk dat nierstenen, appendicitis of blaasontsteking de pijn veroorzaken.

Neem contact op met je verloskundige als:

• de buikpijn aanhoudt en niet kan worden verlicht
• je koorts hebt
• als je vragen of opmerkingen over je toestand hebt of als je je zorgen maakt

Ga naar de afdeling spoedeisende hulp als:

• je plotselinge, hevige pijn of krampen ervaart die zo erg zijn dat je niet kunt lopen of praten
• je een snelle hartslag hebt of last hebt van kortademigheid,e je je licht in het hoofd voelt of flauwvalt
• je last hebt van vaginaal bloedverlies of vaginale afscheiding
• je last hebt van misselijkheid, braken, koorts en hevige pijn hebt aan je rechterkant

Lees verder

• Buikkrampen: oorzaken en behandeling krampen in de buik
• Buikpijn: symptomen, oorzaken en behandeling pijn in de buik
• Buikgriep: diarree, misselijkheid, buikkrampen, braken & moe
• Pijn in de linkeronderbuik: pijnlijke onderbuik links
• Pijn in de rechteronderbuik: pijnlijke onderbuik rechts