Dik, plakkerig speeksel: Oorzaken van kleverig slijm in mond

Speeksel zorgt ervoor dat voedsel wordt afgebroken, voedselresten van de tanden worden gespoeld en de mond wordt beschermd tegen een infectie. In bepaalde omstandigheden voelt het speeksel echter plotseling dik of plakkerig aan. Kleverig speeksel treedt bijvoorbeeld op bij een kankerbehandeling of een verstopte neus, maar ook andere oorzaken zijn bekend. Door het dik speeksel ontstaan sneller slik- en spraakproblemen. Dankzij enkele thuisremedies is het vaak mogelijk om het speeksel weer gezond te maken, al is in een aantal situaties medisch advies en een professionele medische behandeling wel noodzakelijk.

• Aandoeningen en kleverig slijm
• Auto-immuunziekten
• Diabetes mellitus en verhoogde bloedsuikerspiegel
• Gastro-enteritis
• Gastro-oesofageale refluxziekte
• Hoesten en verkoudheid
• Mondspruw (orale candidiasis)
• Motorneuronaandoening
• Mucoviscidose
• Postnasale infusie
• Seizoensgebonden allergieën
• Uitdroging
• Verstopt speekselkanaal
• Verstopte neus
• Zwangerschap
• Omgevingsfactoren
• Medicijnen
• Radiotherapie
• Roken
• Symptomen geassocieerd met dik speeksel
• Behandeling van plakkerig speeksel in de mond
• Professionele medische zorg
• Zelfzorg

Aandoeningen en kleverig slijm

Auto-immuunziekten

Sommige auto-immuunziekten zoals het syndroom van Sjögren (aandoening met droge ogen, droge mond en droge keel) gaan mogelijk gepaard met plakkerig speeksel.

Diabetes mellitus en verhoogde bloedsuikerspiegel

Wanneer de bloedsuikerspiegel hoog (hyperglykemie) of instabiel is bij suikerziekte, leidt dit tot een droge mond, wat dik speeksel veroorzaakt.

Gastro-enteritis

Gastro-enteritis (maagdarminfectie/buikgriep) tast soms de speekselproductie aan, waardoor de consistentie dikker wordt.

Gastro-oesofageale refluxziekte

Bij gastro-oesofageale reflux gaat zuur dat geproduceerd is door de maag terug naar boven door de slokdarm, zodat de mond extra speeksel produceert om de zuurgraad te bestrijden.

Hoesten en verkoudheid

Door een verkoudheid, griep of een andere luchtweginfectie, wordt er extra slijm geproduceerd, wat dik speeksel met zich meebrengt.

Mondspruw (orale candidiasis)

Mondspruw (orale candidiasis) is het gevolg van een infectie met de schimmel candida. Hierdoor kampt de patiënt met dik slijm in de mond en witte vlekken in de mond. Een antischimmelmedicijn is nodig om deze schimmelinfectie te behandelen.

Motorneuronaandoening

Bij een motorneuronziekte, zoals ALS, ontstaat progressieve spierzwakte. Hierdoor kampen patiënten met slikproblemen, dik speeksel en een slijmophoping in de luchtwegen.

Mucoviscidose

Bij de genetische aandoening mucoviscidose (taaislijmziekte) produceert het lichaam abnormaal dik en plakkerig slijm, waardoor de organen gaan verstoppen.

Postnasale infusie

De keel en neus produceren slijm zodat ze vreemde stoffen weg kunnen filteren, de neusslijmvliezen vochtig kunnen houden en infecties kunnen bestrijden. Af en toe produceert het lichaam overtollig speeksel. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij een verkoudheid of allergie. Patiënten met postnasale infusie (overtollige slijmen in de achterkant van de keel = keelslijmen) of een verstopte neus gaan sneller door de mond ademen waardoor de mond uitdroogt en het speeksel verdikt.

Seizoensgebonden allergieën

Als dik speeksel alleen aanwezig is in bepaalde periodes van het jaar, resulteert dit mogelijk uit seizoensgebonden allergieën. Meestal loopt het allergieseizoen van mei tot september, maar winterallergieën waarbij kleverig slijm optreedt, zijn ook mogelijk.

Uitdroging

Kleverig, dik speeksel wijst soms op uitdroging (dehydratie). Als een patiënt uitgedroogd is, neemt het lichaam niet genoeg water op om het verloren vocht te vervangen, of verliest het lichaam te veel vocht. Enkele veel voorkomende oorzaken van uitdroging bij jonge kinderen zijn bijvoorbeeld ernstige diarree en ernstig braken. Bijkomende oorzaken van uitdroging zijn onder meer overmatig zweten, wat optreedt bij onvoldoende vochtinname tijdens het sporten op een zeer warme dag, evenals overmatig plassen, wat optreedt bij het gebruik van bepaalde medicijnen.

Verstopt speekselkanaal

De speekselkanalen zijn de kleine kanalen die speeksel door de mond pompen. Als ze geblokkeerd raken, bijvoorbeeld door een speekselkliersteen (pijn en zwelling in de mond en het gezicht), neemt de speekselstroom af. Dit leidt mogelijk tot een droge mond en een dikker aanvoelend speeksel.

Verstopte neus

Een verstopte neus ontstaat bijvoorbeeld door allergieën of een verkoudheid. Ook een verstopte neus leidt mogelijk tot plakkerig speeksel. Wanneer de patiënt met een verstopte neus naar bed is gegaan, ontwaakt hij de volgende dag vaak met een droge, plakkerige mond die bedekt is met slijm. Een verstopte neus dwingt een patiënt om vaak te ademen met de mond open (mondademhaling). De mond droogt hierdoor uit, wat resulteert in dikker en meer plakkeriger speeksel dan normaal.

Zwangerschap

Tijdens de zwangerschap gebeuren hormonale veranderingen waardoor plakkerig slijm tot stand komt. Sommige vrouwen krijgen zelfs te maken met extreem veel speekselvloed (kwijlen).

Omgevingsfactoren

Medicijnen

Sommige medicijnen veroorzaken als bijwerking een droge mond zoals

• anti-angstmedicatie
• antidepressie
• antihistaminica (geneesmiddelen voor de behandeling van een allergische reactie)
• bloeddrukmedicatie
• chemotherapie
• decongestiva (zwelling van de slijmvliezen in de neus verminderen)
• pijnstillers
• spierverslappers

Het is bijgevolg belangrijk om voldoende water te drinken bij medicatie die mogelijk deze bijwerking heeft.

Radiotherapie

Patiënten die radiotherapie ondergaan op het hoofd of de nek voor de behandeling van kanker, ervaren mogelijk een droge mond en dikker speeksel. Deze kankerbehandeling irriteert mogelijk de speekselklieren, waardoor patiënten ofwel minder speeksel produceren ofwel een dikker, plakkeriger speeksel produceren.

Roken

Roken irriteert de binnenwand van de bovenste luchtwegen, waardoor de slijmproductie toeneemt. Hierdoor hebben rokers het gevoel dat er iets plakkerigs in de mond en keel zit. Een hoest met slijm komt ook voor bij sommige rokers.

Symptomen geassocieerd met dik speeksel

Patiënten die kleverig speeksel hebben, voelen zich mogelijk zeer ongemakkelijk. De mond lijkt vol slijm te zitten. Daarnaast verschijnen mogelijk volgende tekenen: spraakproblemen, slikproblemen, eetproblemen en soms ademhalingsproblemen. Het dikker speeksel draagt tevens bij aan andere problemen in de mond. Wanneer speeksel dun en vrij stromend is, worden bacteriën van de tanden weggespoeld, wat het risico op tandvleesaandoeningen of andere infecties vermindert. Een droge mond vol dik speeksel verhoogt echter het risico op tandbederf en andere mondaandoeningen.

Behandeling van plakkerig speeksel in de mond

Professionele medische zorg

Het is vooreerst belangrijk om met de (tand)arts contact op te nemen om de oorzaak te achterhalen van het kleverig speeksel. Dit geldt vooral bij een aanhoudend probleem zonder bekende oorzaak. De (tand)arts behandelt de onderliggende oorzaak, zet (andere) medicatie in, schrijft speekselvervangers voor als de speekselklieren zijn verwijderd, beveelt een operatie aan en/of zet een andere passende behandeling in.

Zelfzorg

Voeding
Volgende voedingsadviezen verdunnen het slijm:

• ananas of papaja eten om speeksel te verdunnen
• geen dik, plakkerig voedsel nuttigen, zoals notenboter
• kleine hapjes consumeren en goed kauwen
• meer voedsel eten dat zacht is of een hoog vochtgehalte heeft
• minstens tien kopjes water of andere vloeistoffen per dag drinken (maar geen alcohol en cafeïnehoudende dranken); traag en vaak drinken is nodig zodat het speeksel niet wordt weggespoeld
• op suikervrij snoep, kauwgom of ijsblokjes zuigen om de speekselvloed te bevorderen
• voedsel met bouillon of soep bevochtigen

Andere
Een aantal andere tips zijn voorhanden:

• allergenen en andere mogelijke uitlokkende factoren van een allergie vermijden
• de juiste tand- en mondhygiëne hanteren, zoals regelmatig de tanden poetsen en flossen
• een luchtbevochtiger gebruiken om de kamer te bevochtigen
• met een handdoek over het hoofd over een dampende kom met heet water te leunen om dik speeksel los te maken
• sigaretten vermijden; deze dragen bij aan een droge mond

Lees verder

• Sputum (slijm): Oorzaken van gewijzigde kleur en textuur
• Speeksel (saliva): Functies en problemen met productie
• Slikproblemen (dysfagie): Oorzaken van problemen bij slikken
• Kwijlen: Speeksel uit mond door infecties of aandoeningen
• Verslikken in eigen speeksel: Oorzaken van verslikking