Hoge bloeddruk: symptomen, oorzaken, gevolgen en behandeling

Hoge bloeddruk of hypertensie geeft nauwelijks tot geen symptomen en dat is het verraderlijke ervan. Soms geeft hoge bloeddruk één of meerdere van deze klachten: hoofdpijn, oorsuizingen, hartkloppingen, dansende vlekjes voor de ogen, bloedneuzen, kortademigheid, spierzwakte en krampen. Maar vaak blijft hoge bloeddruk symptoomloos. Hoge bloeddruk komt vaak voor: circa 10% van de Nederlanders heeft een verhoogde bloeddruk. Het is een ware sluipmoordenaar, want hoge bloeddruk vergroot de kans op hart- en vaatziekten. Zeker in combinatie met andere risicofactoren, zoals roken, suikerziekte en overgewicht. Vrouwen krijgen veelal pas na de overgang te maken met een te hoge bloeddruk, terwijl mannen reeds op relatief jonge leeftijd een te hoge bloeddruk kunnen krijgen. Of je nu man of vrouw bent, je kunt je bloeddruk de baas door een juiste behandeling, wat vaak een combinatie van medicatie en leefstijlaanpassingen betreft. Behandeling van hoge bloeddruk kan ook via bloeddrukmedicatie.

• Hoge bloeddruk of hypertensie
• Epidemiologie van hoge bloeddruk: wie, waar en waarom?
• De bloedsomloop
• Het hart
• Kleine en grote bloedsomloop
• Zuurstofrijk bloed rondpompen
• Wat is bloeddruk?
• Wat is hoge bloeddruk?
• Hoe wordt de bloeddruk gemeten?
• Wat zijn ideale bloeddrukwaarden?
• Geïsoleerde systolische hypertensie
• Optimale bloeddrukwaarden
• Bloeddrukwaarden volwassenen
• Oorzaken van hoge bloeddruk
• Oorzaken essentiële hypertensie
• Oorzaken secundaire hypertensie
• Uit een blikje drinken is slecht voor je bloeddruk
• Hoge bloeddruk en stress
• Gevolgen en complicaties van hoge bloeddruk
• Atherosclerose of aderverkalking
• Coronaire hartziekten
• Hersenaandoeningen
• Hoge bloeddruk symptomen
• Verschijnselen
• Maligne hypertensie
• Onderzoek en diagnose
• Beschermende factoren tegen hoge bloeddruk: hou je hart en vaten blij!
• Behandeling: wat te doen bij hoge bloeddruk?
• Leefregels bij hoge bloeddruk
• Gewichtsverlies
• Eet gezond en gevarieerd
• Minder zout
• Beweging
• Matig alcoholgebruik
• Stress verminderen
• Stoppen met roken
• Pilgebruik
• Geneesmiddelen om hoge bloeddruk te behandelen
• Groepen medicijnen
• Thiazidediuretica (plasmiddelen)
• ACE-remmers
• ARB's
• Calciumantagonisten
• Alfablokkers
• Alfa-bètablokkers
• Bètablokkers
• Aldosteron-antagonisten
• Renineremmers
• Vasodilatoren (vaatverwijders)
• Centraal werkende antihypertensiva
• Therapie-resistente hypertensie (TRH)
• Preventie
• Prognose
• Overgewicht/obesitas en hoge bloeddruk
• Obesitas heeft meer invloed op de bloeddruk van meisjes dan van jongens
• Overgewicht en hoge bloeddruk versnellen cognitieve achteruitgang

Hoge bloeddruk of hypertensie

Jan, een enthousiaste klusser van 52, voelde zich al weken wat opgejaagd, met een bonzend gevoel in zijn hoofd en een kort lontje. "Het zal wel de stress zijn," dacht hij, terwijl hij nog een kop koffie inschonk en doorging met zijn verbouwing. Toen zijn vrouw hem op een dag vroeg waarom hij zo rood zag, wuifde hij het weg. Maar bij een routinecontrole bij de huisarts bleek zijn bloeddruk torenhoog te zijn. "Je bent een tikkende tijdbom," zei de dokter, wat Jan meteen wakker schudde. Sindsdien drinkt hij minder koffie, wandelt hij dagelijks, en heeft hij geleerd zijn tempo wat te verlagen – met een gezondere bloeddruk én een relaxter gevoel als resultaat.

Epidemiologie van hoge bloeddruk: wie, waar en waarom?

Hoge bloeddruk, ook wel hypertensie genoemd, is wereldwijd een van de meest voorkomende gezondheidsproblemen. Het klinkt misschien als een ouderdomsprobleem, maar het treft mensen van alle leeftijden, zelfs kinderen. Elk individu heeft een unieke combinatie van factoren die hun risico op hoge bloeddruk beïnvloeden, zoals geslacht, leeftijd, leefstijl, en zelfs de plek waar ze wonen. En het is zeker geen probleem dat overal ter wereld op dezelfde manier voorkomt. Laten we eens kijken naar de cijfers en wat deze ons vertellen.

Man versus vrouw: wie loopt meer risico?
Wist je dat mannen en vrouwen niet evenveel risico lopen op hoge bloeddruk? Voor hun vijftigste hebben mannen vaker te maken met hypertensie dan vrouwen. Dit komt door hormonale verschillen en leefstijlkeuzes die vaker bij mannen voorkomen, zoals roken en alcoholgebruik. Maar na de menopauze verandert het spel. Het wegvallen van oestrogeen, dat normaal gesproken beschermend werkt op de bloedvaten, zorgt ervoor dat vrouwen een inhaalslag maken. Voor oudere vrouwen is hypertensie zelfs een van de grootste gezondheidsrisico’s.

In Nederland heeft ongeveer 30% van de mannen en 26% van de vrouwen tussen 30 en 70 jaar hoge bloeddruk. Kinderen en jongeren blijven grotendeels gespaard, met minder dan 1% die eraan lijdt, vaak door genetische oorzaken of obesitas. In België liggen de cijfers iets hoger, vooral onder volwassenen, door verschillen in voeding en leefstijl.

Het klimaat en je bloeddruk: van kou naar tropen
Het klimaat waarin je leeft, kan een verrassende invloed hebben op je bloeddruk. Mensen in koudere klimaten, zoals Nederland en België, hebben vaak hogere bloeddrukwaarden dan mensen in warmere gebieden. Dit komt doordat kou de bloedvaten doet vernauwen, waardoor de bloeddruk stijgt. Daarentegen hebben tropische klimaten, zoals in de Caribische delen van het Koninkrijk der Nederlanden (Curaçao, Aruba, Sint-Maarten), een wat rustgevender effect op de bloedvaten. Maar zelfs daar zijn risico’s: een zoute voeding en minder beweging door de hitte kunnen hypertensie alsnog in de hand werken.

Voeding en leefstijl: de smaakmakers van hypertensie
Onze voeding speelt een hoofdrol in het risico op hoge bloeddruk. Denk aan bewerkte voeding, snacks en fastfood—die zitten vaak boordevol zout. En zout is een sluipmoordenaar als het op je bloeddruk aankomt. De gemiddelde Nederlander eet dagelijks 9 gram zout, terwijl 6 gram al het maximum is. In België en overzeese gebieden, waar gezouten vlees en vis populaire gerechten zijn, ligt de zoutinname vaak nog hoger.

Naast voeding is een inactieve leefstijl ook een boosdoener. Lange dagen achter een bureau zonder beweging? Het verhoogt je risico. Roken, stress, en overmatig alcoholgebruik zetten daar nog een dikke streep onder. Wereldwijd zien we een trend: landen met een hoge consumptie van bewerkte voeding en weinig fysieke activiteit hebben een hogere prevalentie van hypertensie.

Bijvoorbeeld, in de Verenigde Staten heeft 45% van de volwassenen hypertensie. Maar kijk naar Japan: met een traditioneel dieet van vis, rijst en groenten ligt dit percentage rond de 25%. Voeding maakt echt een verschil.

Nederland, België en de wereld: hoe groot is het probleem?
In Nederland heeft 1 op de 4 volwassenen hoge bloeddruk, terwijl dit in België oploopt tot 1 op de 3. In de Caribische delen van het Koninkrijk liggen de cijfers nóg hoger, rond de 35-40%. Hier spelen beperkte toegang tot gezondheidszorg en een calorierijk dieet een rol.

Wereldwijd komt hoge bloeddruk het meest voor in Sub-Sahara Afrika en Zuid-Azië. In deze gebieden heeft maar liefst 40-50% van de volwassenen te maken met hoge bloeddruk. Oorzaken variëren van genetische aanleg tot hoge zoutconsumptie en slechte toegang tot zorg. In Europa en Noord-Amerika is het probleem minder groot, maar nog steeds zorgwekkend—vooral omdat de cijfers blijven stijgen.

Genetica: als hypertensie in je DNA zit
Hoge bloeddruk zit soms letterlijk in de familie. Als je ouders of grootouders hypertensie hadden, loop je zelf meer risico. Genetische factoren bepalen hoe je lichaam omgaat met zout, hoe je bloedvaten reageren op stress en zelfs hoe je nieren functioneren. Eén veelvoorkomend voorbeeld is een mutatie in het AGT-gen, dat betrokken is bij de regulatie van bloeddruk.

Maar genetica is geen eindstation. Zelfs als je een verhoogd risico hebt, kun je dit vaak positief beïnvloeden door gezond te eten, regelmatig te bewegen en je zoutinname te beperken.

De bloedsomloop

Het hart

Het hart is het orgaan dat het bloed in het lichaam rondpompt. Het hart is 'de motor' van de bloedsomloop. We kunnen twee bloedsomlopen onderscheiden:

• de grote bloedsomloop;
• de kleine bloedsomloop.

Kleine en grote bloedsomloop

De kleine bloedsomloop bestaat uit bloedvaten die van het hart naar de longen leiden en weer terugkeren naar het hart. De grote bloedsomloop daarentegen omvat bloedvaten die naar alle organen in het lichaam leiden en weer terug. Het hart is zo groot als een vuist en bestaat uit spierweefsel. Het hart bestaat uit twee delen, een linker- en een rechterhelft die door een tussenschot van elkaar gescheiden zijn. Het hart bestaat uit vier holtes, te weten: twee boezems en twee kamers. Iedere helft van het hart bestaat uit een holte en een kamer. Het bloed wordt het hart uitgepompt via de kamers en komt het hart weer binnen via de holtes. Tussen de boezems en de kamers zitten kleppen. Hierdoor kan het bloed niet terugstromen.

Zuurstofrijk bloed rondpompen

Het hart pompt gemiddeld 70 keer per minuut. Een van de belangrijkste taken van het hart is er voor te zorgen dat het zuurstof- en voedingsrijke bloed door alle cellen van het menselijk lichaam kan worden gepompt. Daarna worden afvalstoffen mee teruggenomen. In de longen wordt het bloed weer voorzien van vers zuurstof. Het hart heeft circa één minuut nodig om 5 liter bloed het lichaam rond te pompen. Op één dag wordt ongeveer 7500 liter bloed getransporteerd.

Wat is bloeddruk?

Bloeddruk is de kracht waarmee het hart het bloed in de vaten pompt. Bij het meten van de bloeddruk worden twee waarden gemeten:

• bovendruk of systolische bloeddruk;
• onderdruk of diastolische bloeddruk.

Wanneer het hart samentrekt wordt de druk op de vaatwanden hoger; dit heeft bovendruk. Tussen twee slagen ontspant de hartspier en neemt de druk weer af; dit wordt onderdruk genoemd. De bovendruk is dus de druk waarmee het hart het bloed de vaten in pompt en de onderdruk is de druk op het moment dat het hart zich ontspant en zich weer vult met bloed. Dit wordt ook wel de rustdruk genoemd. Een verhoging van beide tezamen of afzonderlijk kan leiden tot complicaties. Een verhoging van de bovendruk kan op termijn leiden tot complicaties in de grote bloedvaten en van de onderdruk tot problemen in de kleinere vaten.

Wat is hoge bloeddruk?

Wanneer de bloeddruk bij meerdere metingen op verschillende tijdstippen van de dag verhoogd is, wordt er gesproken van hoge bloeddruk, hypertensie. Tensie betekent bloeddruk en hyper betekent in te hoge mate. Daarbij kunnen zowel de boven- als de onderdruk verhoogd zijn, of één van beide drukken afzonderlijk. Voorafgaand aan de meting is het van belang dat je in een rusttoestand verkeert. Als je vlak voor de meting zware lichamelijk inspanning hebt verricht of als er sprake is van hevige emoties (zowel positieve als negatieve), dan kan dit de bloeddruk tijdelijk verhogen. Om vast te stellen of er sprake is van hoge bloeddruk, moet je bloeddruk een tijdlang regelmatig gemeten worden en ten minste vijf keer achter elkaar hoger zijn dan de gebruikelijke waarde.

Hoe wordt de bloeddruk gemeten?

De bloeddruk wordt gemeten met een (vaak digitale) bloeddrukmeter en wordt weergegeven in waarden; deze worden achter elkaar geschreven met een schuine streep ertussen. De waarden worden uitgedrukt in millimeter kwik, afgekort: mm Hg. Indien een meting aangeeft dat je bloeddruk 135/90 is - hetgeen wordt uitgesproken als '135 over 90' - dan betekent dit dat je systologische waarde 135 mm Hg en je diastolische waarde 90 mm Hg is.

Wat zijn ideale bloeddrukwaarden?

Wat zijn ideale waarden? Een systologische waarde van rond de 120 en een diastolische waarde van rond de 80 is optimaal voor volwassen mannen en vrouwen. Voor zwangere vrouwen, diabeten en nierpatiënten gelden door de bank genomen lagere waarden. Bij volwassenen tot 60 jaar spreken we van hypertensie als de systologische waarde boven 140 ligt en de diastolische waarde boven 90. Bij volwassenen van 60+ geldt als richtlijn als de systologische waarde boven 160 ligt en de diastolische waarde boven 90.

Geïsoleerde systolische hypertensie

Wanneer alleen de systolische bloeddruk is verhoogd, betreft het een geïsoleerde systolische hypertensie. Dit komt vaak voor bij 60-plussers en ontstaat door toename van de stijfheid van de vaten. Hierdoor kan de systolische bloeddruk relatief sterker stijgen en de diastolische bloeddruk dalen.

Optimale bloeddrukwaarden

Bloeddrukwaarden lager dan 120/80 mmHg zijn zoals hierboven opgemerkt optimaal. Bloeddrukwaarden tussen 120/80 en 140/90 mmHg worden bestempeld als suboptimaal. De bedoeling van deze laatste categorie is om mensen meer alert te maken voor de risico's op hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten.

Studies geven aan dat het risico op sterfte door hart- en vaatziekten en beroerte begint toe te nemen vanaf bloeddrukwaarden van 115/75 mmHg en dat het verdubbelt voor elke 20/10 mmHg dat het stijgt. De schade begint dus vaak al lang voor ook maar aan behandeling wordt gedacht. Een hoge bloeddruk kan ten slotte gedurende jaren onopgemerkt blijven, omdat het geen duidelijke klachten geeft. Ondertussen kan er al wel schade aangericht zijn.

Bloeddrukwaarden volwassenen

Hieronder een tabel betreffende de definitie en classificatie van bloeddrukwaarden (mmHg) voor volwassenen. Voor de categorie 'hoog-normale bloeddruk' geldt: Rekening houdend met het totale cardiovasculaire risicoprofiel van het individu: te hoog voor personen met een hoog risicoprofiel; normaal voor personen met een lager totaal risicoprofiel.[1] Alle mensen tussen 25 en 90 jaar met hoge bloeddruk, hartziekten, hoog cholesterol, zwangerschapsdiabetes, jicht, nierziekten, en gebruikers van lithium en 5-ASA, en rokers hebben meer kans vervroegd te sterven ten gevolge van hart- en vaatziekten. Afhankelijk van het gewicht, BMI, buikomvang, bloeddruk, leefstijl, rookgedrag en mate van bewegen, kan er een totaal cardiovasculaire risicoprofiel worden opgesteld.

Oorzaken van hoge bloeddruk

Er zijn twee soorten hypertensie te onderscheiden:

• essentiële of primaire hypertensie;
• secundaire hypertensie.

Oorzaken essentiële hypertensie

We spreken van essentiële hypertensie als blijkt dat er geen ziekte aan de hoge bloeddruk ten grondslag ligt. Dit geldt voor ongeveer 95% van de mensen die lijden aan hoge bloeddruk. Er is bij dit type dan wel geen directe aanwijsbare oorzaak voor het ontstaan van de hoge bloeddruk, maar er zijn wel degelijk risicofactoren aan te wijzen. Er worden bij dit type twee soorten risicofactoren onderscheiden:

• onvermijdbare risicofactoren;
• vermijdbare risicofactoren.

Onvermijdbare risicofactoren
Bij onvermijdbare (niet-controleerbare) risicofactoren kunnen we denken aan familiale (erfelijke) factoren: een familiale voorbestemdheid voor hoge bloeddruk. En leeftijd: de kans op het ontwikkelen van hoge bloeddruk neemt toe met het voortschrijden der jaren.

Vermijdbare risicofactoren
Bij vermijdbare risicofactoren kunnen we denken aan:

• te veel zout;
• zwaarlijvigheid/overgewicht;
• een teveel aan alcohol;
• roken;
• stress;
• weinig bewegen;
  Beperk je alcoholgebruik / Bron: Istock.com/karelnoppe
• drop en zoethout.

Toelichting:
Drop en zoethout verhogen de bloeddruk door de ingrediënten zout en glycirrhizine (zoethoutextract) die een directe verhoging van de bloeddruk geeft. Zout bevat natrium (afgekort als Na) en dit is de stof in zout die de bloeddruk verhoogt. Te veel zout in het lichaam leidt tot het vasthouden van vocht en daardoor neemt de bloedvolume toe. Uit onderzoek blijkt dat bij ten minste 50% van de mensen met hoge bloeddruk vermindering van hun zoutconsumptie leidt tot een significante verlaging van hun bloeddruk. Overgewicht leidt tot verhoogde insulinespiegels en dit heeft een bloeddrukverhogende werking. Stress en aanhoudende spanning verhogen de bloeddruk doordat als gevolg van de stress adrenaline wordt aangemaakt en dat is een bloeddrukverhogende stof. Nicotine in sigarettenrook geeft een vernauwing van de bloedvaten, waardoor de bloeddruk stijgt. Voldoende bewegen houdt het hart en de bloedvaten in conditie en verlaagt de bloeddruk.

Oorzaken secundaire hypertensie

We spreken van secundaire hypertensie als blijkt dat er een aanwijsbare oorzaak is. Secundaire hypertensie kan worden veroorzaakt door:

• nierziekten:
• chronische glomerulonefritis (nierfilterontsteking)
• chronische tubulo-interstitiële nefritis (een langdurige ontsteking van het interstitium: de ruimte buiten de cellen van een weefsel)
Plaats van de nieren in het lichaam / Bron: Madhero88, Wikimedia Commons (Publiek domein)
• diabetische nefropathie (nierziekte als gevolg van diabetes)
• een renovasculaire ziekte (met betrekking tot nieren en bloedvaten)
• polycystische ziekte (niercysten) bij volwassenen
• hormoonstoornissen:
• acromegalie (een niet-aangeboren en zeer zeldzame aandoening van de hypofyse)
• bijnierhyperplasie (hierbij zijn de beide bijnieren overactief en is er geen adenoom aanwezig)
• een feochromocytoom (een gezwel van het bijniermerg dat teveel stresshormonen, te weten adrenaline en noradrenaline, maakt)
• het syndroom van Conn of primair hyperaldosteronisme (hierbij maken de bijnieren te veel van het hormoon aldosteron aan)
• het syndroom van Cushing (treedt op wanneer de bijnier teveel cortisol aanmaakt)
• hyperparathyreoïdie (hierbij werken de bijschildklieren te hard)
• hyperthyreoïdie (een overactieve schildklier)
• het obstructief slaapapneusyndroom (OSAS), veroorzaakt door een afsluiting (obstructie) van de ademweg;
• aangeboren hartafwijkingen; en
• vernauwing van bepaalde aders.

Gevolgen en complicaties van hoge bloeddruk

Atherosclerose of aderverkalking

De gevolgen van langdurige hoge bloeddruk kunnen desastreus zijn voor het lichaam. De aderen en belangrijkste organen in ons lichaam zijn niet opgewassen tegen een constante hoge druk. Door een verhoogde bloeddruk kunnen de wanden van de bloedvaten beschadigd raken. Dit proces wordt wel aangeduid als atherosclerose, oftewel aderverkalking. Hierdoor kan het bloed steeds moeilijker door het lichaam getransporteerd worden. Er ontstaat een vicieuze cirkel: de aderen vernauwen, het hart moet steeds harder pompen om het hele lichaam van voldoende bloed te voorzien en dit jaagt de bloeddruk weer aan, met als gevolg dat de aderen zwaarder worden beschadigd.

Coronaire hartziekten

Doordat hypertensie de aderen beschadigd, kan het op termijn leiden tot coronaire hartziekten, dat zijn aandoeningen die worden veroorzaakt door afwijkingen in de kransslagaders, de zogeheten coronairarterieën. De twee bekendste aandoeningen zijn het acuut hartinfarct en angina pectoris. Een hartinfarct is een plotselinge totale afsluiting van een kransslagader en angina pectoris is een tijdelijk tekort in de bloedtoevoer. Angina pectoris betekent letterlijk 'pijn op de borst'.

Hersenaandoeningen

Ook kan hoge bloeddruk leiden tot aandoeningen in de hersenen. Een voorbeeld is het ischemisch herseninfarct (een beroerte): een bloedvat dat een deel van de hersenen van bloed voorziet, raakt plotseling verstopt. Hypertensie kan voorts leiden tot nierfalen en het vormt een gevaar voor het gezichtsvermogen, doordat de minuscule bloedvaten die je ogen van bloed voorzien schade kunnen oplopen.

Hoge bloeddruk symptomen

Verschijnselen

Hoge bloeddruk geeft vaak geen of weinig symptomen of klachten. Het wordt niet voor niets een sluipmoordenaar genoemd. In uitzonderlijke gevallen kan hoge bloeddruk toch ontdekt worden door bepaalde symptomen:

Maligne hypertensie

Maligne hypertensie of kwaadaardige hypertensie uit zich door een snel stijgende torenhoge (bijvoorbeeld 250 mm Hg) bloeddruk. Door de snelle stijging ontstaan klachten als hoofdpijn, vermoeidheid, verwardheid, eiwit in de urine, bloedinkjes in het netvlies, concentratieproblemen en spontane neusbloedingen.

Onderzoek en diagnose

De huisarts zal je bloeddruk meten met een bloeddrukmeter en hij zal daarbij vooral kijken naar de bovendruk. Er is sprake van een hoge bloeddruk als de bovendruk 140 of hoger is, maar bij mensen die ouder zijn dan 80 jaar wordt een bovendruk van 160 aangehouden. De bloeddruk verandert voortdurend. Dit is afhankelijk van je lichaamshouding, activiteiten (bewegen) en spanningen. De huisarts zal daarom de diagnose 'hoge bloeddruk' niet stellen op basis van één meting. Hij zal ten minste twee of drie metingen doen, bij voorkeur verspreidt over een aantal maanden.

Beschermende factoren tegen hoge bloeddruk: hou je hart en vaten blij!

Hoge bloeddruk, ook wel hypertensie genoemd, kan je risico op hart- en vaatziekten aanzienlijk vergroten. Gelukkig zijn er veel dingen die je kunt doen om je bloeddruk gezond te houden. Hier is een zeer uitgebreid overzicht van beschermende factoren die je kunnen helpen de controle te behouden. 💖

Behandeling: wat te doen bij hoge bloeddruk?

Doordat hypertensie fatale gevolgen kan hebben, is vroege signalering belangrijk. Laat dus regelmatig je bloeddruk bij je huisarts controleren. Ook is een adequate behandeling van belang, die meestal bestaat uit een combinatie van medicijnen en leefregels.

Leefregels bij hoge bloeddruk

Een aantal leefstijlveranderingen worden aanbevolen om hoge bloeddruk onder controle te krijgen. Een gezonde leefstijl en het maken van aanpassingen in je leefstijl, is de sleutel tot het behoud van een normale bloeddruk. De meeste artsen zullen leefstijlveranderingen voorstellen en niet alleen geneesmiddelen voorschrijven. Leefstijlveranderingen zijn ook de aanbevolen behandeling voor mensen van wie de bloeddruk wel te hoog is, maar nog geen hypertensie hebben. Het gaat hierbij om de volgende maatregelen:

Gewichtsverlies

In geval van overgewicht of obesitas kan helpen om je bloeddruk te verlagen. Als je geen overgewicht hebt, zorg er dan voor dat je een gezond gewicht handhaaft. Eventueel kan een diëtiste je helpen met het verliezen van wat overtollige kilo's. Een crashdieet wordt ten zeerste afgeraden. Afvallen doe je door je eetpatroon aan te passen en meer te bewegen.

Eet gezond en gevarieerd

Een dieet met weinig zout en vet en veel fruit en groenten, kan de bloeddruk aanzienlijk verlagen. Eén manier om dat te doen is via het DASH-dieet, dat in Amerika is ontwikkeld en in Nederland door de Hartstichting wordt aangeprezen. Een nog betere optie is een 'whole foods plant based' (WFPB) dieet, oftewel een plantaardig dieet, dat een zeer gunstig effect op de bloeddruk heeft.

Minder zout

Het beperken van je zoutinname verlaagt de bloeddruk, ook indien er geen sprake is van hoge bloeddruk. Dit effect is dosisafhankelijk: des te minder zout, des te lager de bloeddruk. En zoutbeperking baat het meest bij ouderen, niet-witte mensen en patiënten met een hogere bloeddruk vooraf. Dit blijkt uit een internationale meta-analyse van gerandomiseerde, gecontroleerde onderzoeken (BMJ 2020;368:m315).[8]

Beweging

Regelmatig bewegen is goed voor hart en bloedvaten. Er zijn enkele eenvoudige tips om meer te bewegen in het dagelijkse leven:

• Neem de trap in plaats van de lift;
• Neem regelmatig de fiets, bijvoorbeeld naar je werk, of loop een stuk, bijvoorbeeld naar de supermarkt;
• Neem een stappenteller, want deze kan helpen je te motiveren voldoende beweging te krijgen;
• Meld je aan bij een sportvereniging of schrijf je in bij een sportschool en kies een sport uit die je leuk vindt.

Matig alcoholgebruik

De Nederlandse richtlijn (anno 2024) luidt om geen alcohol te drinken of in ieder geval niet meer dan 1 glas per dag. Dit advies is hetzelfde voor mannen en vrouwen. Het drinken van ongeveer 1 glas per dag lijkt de kans op bepaalde chronische ziekten te verkleinen, maar tegelijk verhoogt 1 glas per dag de kans op borstkanker. Meer drinken dan 1 glas per dag leidt volgens het Voedingscentrum niet tot meer gezondheidswinst en geeft verhoogde risico’s op beroerte, borstkanker, darmkanker en longkanker.

Stress verminderen

Emotionele factoren zijn van invloed op je bloeddruk. Uit studies blijkt dat ontspanningstechnieken je bloeddruk kunnen verlagen.

Stoppen met roken

Nicotine vernauwt de bloedvaten en zorgt voor een hogere bloeddruk. Roken terwijl je bloeddruk al te hoog is, is dus extra schadelijk voor de bloedvaten. Stoppen met roken wordt derhalve aanbevolen. Er zijn allerlei hulpmiddelen om je te ondersteunen bij het stoppen. Vraag je huisarts om advies.

Pilgebruik

Bij hoge bloeddruk is de (anticonceptie)pil minder geschikt. Bespreek dit met je huisarts.

Geneesmiddelen om hoge bloeddruk te behandelen

Groepen medicijnen

Of bloeddrukverlagende medicijnen nodig zijn, hangt af van verschillende factoren, zoals je bloeddruk, de aanwezige risicofactoren (bijvoorbeeld roken, zwaarlijvigheid of een verhoogd cholesterolgehalte) en het geschatte risico op hart- en vaatziekten, waarbij rekening wordt gehouden met je leeftijd en of je man of vrouw bent. De vijf belangrijkste groepen medicijnen tegen hoge bloeddruk zijn:

• Plaspillen;
• Bètablokkers;
• ACE-remmers;
• Angiotensine 2 antagonisten; en
• Calciumantagonisten.

Om het aantal dagelijkse medicatiedoses dat je nodig hebt te verminderen, kan de arts een combinatie van laaggedoseerde medicatie voorschrijven in plaats van grotere doses van één enkel medicijn. In feite zijn twee of meer bloeddrukgeneesmiddelen vaak effectiever dan één. Soms is het vinden van de meest effectieve medicatie of combinatie van medicijnen een kwestie van vallen en opstaan.

Thiazidediuretica (plasmiddelen)

Diuretica, soms plaspillen genoemd, zijn medicijnen die werken op de nieren om je lichaam te helpen natrium en water af te drijven, waardoor het bloedvolume wordt verlaagd. Thiazidediuretica zijn vaak de eerste, maar niet de enige, keuze in medicijnen met hoge bloeddruk. Thiazidediuretica omvatten chloortalidon, hydrochloorthiazide (Microzide) en andere.

ACE-remmers

Deze medicijnen, zoals lisinopril (Zestril), benazepril (Lotensin), captopril (Capoten) en anderen, helpen de bloedvaten te ontspannen door de werking van angiotensine-converterend enzym (ACE) in de weefsels en het bloedplasma te remmen. Mensen met chronische nieraandoeningen kunnen baat hebben bij het slikken van een ACE-remmer.

ARB's

Angiotensinereceptorblokkers (ARB's) helpen de bloedvaten te ontspannen door de werking, en niet de vorming, van een natuurlijke chemische stof die de bloedvaten vernauwt te blokkeren. ARB's zijn candesartan (Atacand), losartan (Cozaar) en anderen. Mensen met chronische nieraandoeningen kunnen baat hebben bij het slikken van een ARB.

Calciumantagonisten

Deze medicijnen, waaronder amlodipine (Norvasc), diltiazem (Cardizem, Tiazac, etc., ontspannen de spieren in je bloedvaten. Sommigen vertragen de hartslag. Calciumantagonisten werken mogelijk beter voor ouderen en mensen met een Afrikaanse achtergrond, dan alleen ACE-remmers.

Grapefruitsap heeft een wisselwerking met sommige calciumantagonisten, waardoor de bloedspiegels van de medicatie toeneemt en je een groter risico loopt op bijwerkingen. Neem contact op met je huisarts of apotheker als je je zorgen maakt over interacties.

Alfablokkers

Deze medicijnen verminderen zenuwimpulsen in de bloedvaten en verminderen de effecten van natuurlijke chemicaliën die de bloedvaten versmallen. Alfablokkers omvatten onder meer doxazosine (Cardura), prazosine (Minipress).

Alfa-bètablokkers

Naast het verminderen van zenuwimpulsen naar bloedvaten, vertragen alfa-bètablokkers de hartslag doorde hoeveelheid bloed die door de bloedvaten moet worden gepompt, te verminderen. Alfa-bètablokkers omvatten carvedilol (Coreg) en labetalol (Trandate).

Bètablokkers

Deze medicijnen verminderen de belasting van het hart en openen je bloedvaten, waardoor je hart langzamer en met minder kracht slaat. Bètablokkers zijn onder andere acebutolol (Sectral), atenolol (Tenormin). Bètablokkers worden meestal niet voorgeschreven als het enige medicijn tegen hoge bloeddruk, maar ze kunnen effectief zijn in combinatie met andere bloeddrukmedicatie.

Aldosteron-antagonisten

Voorbeelden zijn spironolacton (Aldactone) en eplerenone (Inspra). Deze medicijnen blokkeren de gevolgen van het hormoon aldosteron dat van nature door je bijnieren wordt geproduceerd en kan leiden tot zout- en vochtretentie, wat kan bijdragen aan hoge bloeddruk.

Renineremmers

Aliskiren (Tekturna) vertraagt ​​de productie van renine, een enzym dat door je nieren wordt geproduceerd en dat een reeks chemische stappen in gang zet dat de bloeddruk verhoogt. Vanwege het risico op ernstige complicaties, waaronder beroerte, mag je geen aliskiren gebruiken met ACE-remmers of ARB's.

Vasodilatoren (vaatverwijders)

Deze medicijnen, waaronder hydralazine en minoxidil, werken rechtstreeks op de spieren in de wanden van de bloedvaten, waardoor de spieren niet strakker worden en bloedvaten zich vernauwen.

Centraal werkende antihypertensiva

Deze medicijnen voorkomen dat je hersenen een signaal geven aan het zenuwstelsel om de hartslag te verhogen en de bloedvaten te vernauwen. Voorbeelden zijn clonidine (Catapres, Kapvay), guanfacine (Intuniv, Tenex) en methyldopa.

Therapie-resistente hypertensie (TRH)

Therapie-resistente hypertensie (TRH) wordt als volgt gedefinieerd:

Bij TRH blijft de bloeddruk boven de doelstelling (> 140/90mmhg en bij 80 plussers > 155/90 mmHg) ondanks het gebruik van drie bloeddrukverlagende geneesmiddelen uit verschillende klassen in optimale dosering, waaronder tenminste één diureticum (plaspil).

De mogelijkheid van een secundaire oorzaak van de hoge bloeddruk moet in dit geval worden heroverwogen. Het hebben van therapie-resistente hypertensie betekent niet dat je bloeddruk nooit lager zal worden. Als er kan worden vastgesteld wat er achter de aanhoudend hoge bloeddruk zit, is de kans groot dat je je doel kunt bereiken met behulp van een behandeling die effectiever is. De arts kan:

• Nogmaals onderzoeken wat de oorzaak kan zijn en of deze kan worden behandeld.
• De medicijnen beoordelen die je gebruikt voor andere aandoeningen en aanraden om geen medicijnen te nemen die je bloeddruk verergeren
• Aanraden of je bloeddruk thuis te controleren om te zien of je mogelijk een hogere bloeddruk hebt op het kantoor van de dokter (witte-jas-hypertensie).
• Gezonde leefstijlveranderingen voorstellen, zoals een gezond dieet met minder zout, een gezond gewicht handhaven en de hoeveelheid alcohol tot het minimum beperken.
• Veranderingen aanbrengen in de medicijnen die je krijgt om de meest effectieve combinatie en doses te bedenken
• Overwegen om een aldosteronantagonist toe te voegen, zoals spironolacton (Aldactone), wat kan leiden tot controle van resistente hypertensie.

Als je je medicijnen tegen hoge bloeddruk niet precies volgens voorschrift gebruikt, kan dit van invloed zijn op de behandelingsresultaten. Als je doses overslaat omdat je ze bijvoorbeeld vergeet in te nemen of vanwege de bijwerkingen, bespreek dit dan met je huisarts.

Preventie

Door een gezonde leefstijl kun je hoge bloeddruk helpen voorkomen. Neem de volgende maatregelen in acht:

• Gezond en gevarieerd eten.
• Regelmatig lichaamsbeweging krijgen.
• Een gezond gewicht bereiken en handhaven.
• Niet roken.
• Omgaan met stress en chronische stress vermijden.

Prognose

De prognose voor hoge bloeddruk is afhankelijk van een aantal factoren, zoals:

• Hoelang heb je al hoge bloeddruk?
• Hoe ernstig is de hoge bloeddruk?
• Heb je andere aandoeningen (zoals diabetes) die het risico op complicaties verhogen?

Hoge bloeddruk kan leiden tot een slechte prognose, zelfs als je geen symptomen hebt. Wanneer hoge bloeddruk adequaat wordt behandeld, is de prognose veel beter. Zowel leefstijlveranderingen als medicijnen kunnen je bloeddruk onder controle houden.

De meeste personen met de diagnose hoge bloeddruk zullen een stijgende bloeddruk hebben naarmate ze ouder worden. Onbehandelde hypertensie verhoogt het risico op sterfte en wordt vaak beschreven als een sluipmoordenaar. Milde tot matige hypertensie, indien onbehandeld, kan worden geassocieerd met een risico op slagaderziekte of atherosclerose bij 30% van de mensen en orgaanschade bij 50% van de mensen binnen 8-10 jaar na het begin. Daarom is vroegtijdige detectie en behandeling van hoge bloeddruk belangrijk.


Noten:

1. http://www.nice-info.be/benl/assets_db/ITEMSKEYWORDS2/items/documents/01hogebloeddruk1205.pdf
2. Voedingscentrum. BPA (Bisfenol A). https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/bpa-bisfenol-a-.aspx (ingezien op 8-3-2020)
3. Kaplan M, Nunes A. The psychosocial determinants of hypertension. Nutr Metab Cardiovasc Dis. 2003;13:52–59.
4. Rozanski A, Blumenthal JA, Davidson KW, et al. The epidemiology, pathophysiology, and management of psychosocial risk factors in cardiac practice: the emerging field of behavioral cardiology. J Am Coll Cardiol. 2005;45:637–651. A comprehensive review of psychosocial factors in cardiovascular disease.
5. Moseley JV, Linden W. Predicting blood pressure and heart rate change with cardiovascular reactivity and recovery: results from 3-year and 10-year follow up. Psychosom Med. 2006;68:833–843.
6. Rozanski A, Blumenthal JA, Davidson KW, et al. The epidemiology, pathophysiology, and management of psychosocial risk factors in cardiac practice: the emerging field of behavioral cardiology. J Am Coll Cardiol. 2005;45:637–651. A comprehensive review of psychosocial factors in cardiovascular disease.
7. Moseley JV, Linden W. Predicting blood pressure and heart rate change with cardiovascular reactivity and recovery: results from 3-year and 10-year follow up. Psychosom Med. 2006;68:833–843.
8. Josephine M.J. Stoffels. Minder zout verlaagt ieders bloeddruk. Ned Tijdschr Geneeskd. 2020;164:C4503
9. Obesity Hits Girls' Blood Pressure Harder Than Boys', http://www.medicalnewstoday.com, 15 oktober 2011
10. The Wall Street Journal: Obesity in Middle Age May Hasten Cognitive Decline. 21 augustus 2012.

Lees verder

• Natuurlijke behandeling van hoge bloeddruk: maretak en Q10
• Hoge bloeddruk: hoofdpijn, vermoeidheid, vlekjes voor ogen
• Hoge bloeddruk verlagen zonder medicijnen: voeding en dieet
• Bloeddrukwaarden: tabel voor bloeddruk en normale waarden
• Hoge bloeddruk gevolgen: hart, nieren, ogen en hersenen