Divertikelaandoeningen: Diverticulose & acute diverticulitis
Divertikels zijn kleine, uitpuilende zakjes die zich op de binnenwand van de darm vormen. Meestal bevinden deze zakjes zich in de dikke darm (colon). De aanwezigheid van deze divertikels is gekend als "diverticulose". Diverticulitis ontstaat wanneer deze zakjes ontstoken of geïnfecteerd geraken. Deze toestand leidt tot koorts en pijn in de buik, meestal de linkerkant. De arts behandelt deze ziekte met behulp van antibiotica. De divertikels blijven levenslang in de darm aanwezig, hetgeen soms in een terugkeer van de symptomen resulteert. Onbehandelde divertikelaandoeningen leiden tot slot mogelijk tot ernstige complicaties.
Terminologie divertikelaandoeningen
De term diverticulose geeft de vorming van uitpuilende zakjes of blaasjes (divertikels) op de darmwand aan. Diverticulitis houdt in dat deze divertikels ontstoken zijn. Artsen prefereren het gebruik van de algemenere term “divertikelaandoeningen” aangezien het vaak moeilijk is om ontstoken divertikels te diagnosticeren.
Oorzaken diverticulose en acute diverticulitis
Diverticulose
Divertikels (zakvormige uitstulpingen) bevinden zich meestal in de dikke darm en komen voor bij 50% van de patiënten ouder dan vijftig jaar. Ze zijn het meest te vinden in het sigmoïd (laatste deel van de dikke darm), maar ze zijn wel overal langs de dikke darm aanwezig. Het precieze mechanisme van de divertikelvorming is niet bekend. Divertikelaandoeningen lijken samen te hangen met het
vezelarme voedingspatroon dat voornamelijk bestaat uit bewerkte voedingsmiddelen in ontwikkelde landen.
Acute diverticulitis
Diverticulitis ontstaat wanneer feces zich in deze zakjes bevinden. Dit veroorzaakt een stilstand waardoor bacteriën zich vermenigvuldigen en een
ontsteking produceren. Dit leidt tot een
darmperforatie (gat in darm), abcesvorming, fistels naar aangrenzende organen of zelfs gegeneraliseerde
peritonitis (ontsteking van buikvlies door infectie in de buikholte).
Symptomen
Diverticulose
Divertikelaandoeningen zijn in 95% van de gevallen asymptomatisch. Meestal ontdekt een arts dit per toeval bij een
bariumklysma-onderzoek. Bij symptomatische patiënten ontstaat terugkerende pijn, een opgezwollen gevoel,
krampen of ongemak in de onderbuik en een onregelmatige stoelgang, soms in combinatie met
pollakisurie (vaak moeten plassen). In ernstige gevallen ontstaat een vernauwing in de binnenkant van de sigmoïd, hetgeen leidt tot ernstigere
pijn en
constipatie.
Bloed in de ontlasting of op wc-papier is eveneens mogelijk. Tot slot presenteert de patiënt zich af en toe met een
een volvulus (darmknoop: verdraaiing in darm met obstipatie,
misselijkheid en pijn).
Acute diverticulitis
Acute diverticulitis heeft het meeste invloed op divertikels in het sigmoïdcolon. De patiënt presenteert zich met plotselinge ernstige pijn in de linkerkant van de buik (
een acute buik), in de meeste gevallen in combinatie met
koorts en
rillingen, constipatie, een
opgeblazen gevoel,
winderigheid, misselijkheid en
braken, een
groene ontlasting, een
verlies van eetlust en niet eten. Deze symptomen en tekenen zijn vergelijkbaar met een ontsteking van het aanhangsel van de blindedarm (
appendicitis), maar dan links onderaan in de buik. Bij heel wat patiënten verergeren de klachten nog na enkele dagen.
Diagnose en onderzoeken bij acute diverticulitis
Lichamelijk onderzoek
Bij een onderzoek van de patiënt bemerkt de arts koorts in combinatie met een versnelde hartslag (
tachycardie). Het onderzoek van de buik onthult een gevoelige, stijve linkerkant van de buik. Soms voelt de arts een gevoelige massa aan de linkerkant van de buik.
Diagnostisch onderzoek
Bij afwezigheid van klinische symptomen van acute diverticulitis, gebeurt af en toe een
colonoscopie (inwendig kijkonderzoek van de dikke darm), of een bariumklysma in combinatie met flexibele
sigmoïdoscopie (inwendig kijkonderzoek van het laatste gedeelte van de dikke darm). Technisch gezien is het soms moeilijk om voldoende zicht te krijgen op het sigmoïdgebied bij divertikelaandoeningen. Heeft de patiënt wel symptomen, dan voert de arts een
bloedonderzoek en een
CT-scan uit. Deze onderzoeken zijn vaak voldoende om de diagnose van acute diverticulitis te bevestigen en andere, kwaadaardige aandoeningen uit te sluiten. Tijdens een acute aanval voert de arts geen sigmoïdoscopie en colonoscopie uit. Ook een
echografie is mogelijk, al is dit minder nauwkeurig dan een CT-scan.
Differentiële diagnose
Bij het stellen van de diagnose van acute diverticulitis moet de arts bedachtzaam zijn op andere aandoeningen met een vergelijkbaar klinisch beeld zoals:
Behandeling
Diverticulose
Bij asymptomatische patiënten is geen specifieke behandeling vereist. De behandeling van ongecompliceerde symptomatische patiënten verloopt met een evenwichtige (oplosbare en onoplosbare)
vezelrijke voeding (20 g / dag) met gladde spierverslappers (
spasmolytica) indien nodig.
Acute diverticulitis
Acute aanvallen van diverticulitis behandelt de arts op een poliklinische basis met behulp van antibiotica. Patiënten die zieker zijn, krijgen darmrust, intraveneuze (via een ader) vochttoediening en intraveneuze
antibiotica en andere medicijnen. Nadat de patiënt genezen is van diverticulitis, krijgt hij nog een colonoscopie.
Prognose van aanwezige of ontstoken divertikels in dikke darm
Zodra deze divertikels zich gevormd hebben, blijven ze levenslang aanwezig. Diverticulitis keert soms terug, maar een vezelrijke voeding vermindert de kansen op een recidief. Meestal is een milde aandoening goed te behandelen. Sommige patiënten krijgen meer dan één aanval van diverticulitis, waardoor chirurgie soms nodig is.
Complicaties van divertikelaandoeningen
Mogelijk treedt een perforatie (doorboring) op die meestal, maar niet altijd, optreedt samen met acute diverticulitis. Dit leidt tot de vorming van een
abces of gegeneraliseerde peritonitis. Chirurgie is vereist in deze omstandigheden. Ook fistelvorming in de blaas behoort tot de mogelijke complicaties. Hierdoor ontstaan
plasproblemen, komt lucht voor in de urine of ontstaat een afscheiding. Bij herhaalde episodes van acute diverticulitis ontstaat mogelijk een obstructie van de ingewanden. Een aantal patiënten ontwikkelt voorts enorme bloedingen. In de meeste gevallen stelt de arts de oorzaak van deze bloedingen vast via een colonoscopie en soms een
angiografie (radiografisch beeld van de bloedvaten), en dan weet hij deze wel te stoppen. In zeldzame gevallen is een chirurgische ingreep nodig waarbij de arts een deel van de dikke darm verwijdert. Tot slot ontstaat soms een slijmvliesontsteking in gebieden waar divertikels aanwezig zijn, waardoor bij een
endoscopie (inwendig kijkonderzoek van de binnenkant van het lichaam) het uiterlijk van een segmentale colitis ontstaat.
Lees verder